Verkiezingsprogramma's 2025 overHof van Justitie
FVD wil dat internationale verdragen, inclusief uitspraken van het Hof van Justitie van de EU, geen directe werking meer hebben in Nederland en niet langer boven nationale wetgeving staan. Ze pleiten voor het schrappen van de relevante grondwetsartikelen en het onmogelijk maken van toetsing aan internationale verdragen door Nederlandse rechters. Hiermee wil FVD voorkomen dat het Hof van Justitie invloed uitoefent op Nederlands beleid en wetgeving.
Internationale verdragen en Hof van Justitie niet boven nationale wet
FVD ziet het als een probleem dat internationale verdragen en uitspraken van het Hof van Justitie direct doorwerken in de Nederlandse rechtsorde en zo nationale soevereiniteit en democratische controle ondermijnen. Door het schrappen van de artikelen 93 en 94 van de Grondwet wil FVD voorkomen dat het Hof van Justitie (en andere internationale rechters) Nederlandse wetten kunnen overrulen.
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetten staan en rechters onze nationale wetten daar ook niet langer aan kunnen ‘toetsen’.”
“In de Nederlandse Grondwet is via de artikelen 93 en 94 het zogeheten ‘monistische stelsel’ verankerd. Dit houdt in dat internationale verdragen en afspraken direct doorwerken in de Nederlandse rechtsorde, zonder dat het parlement daar nog een aparte omzettingswet voor hoeft aan te nemen.”
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
Geen toetsing door rechters aan internationale verdragen
FVD wil dat Nederlandse rechters niet langer wetten mogen toetsen aan internationale verdragen, waaronder uitspraken van het Hof van Justitie. Dit moet voorkomen dat politieke beslissingen via de rechter worden afgedwongen op basis van internationale normen.
“We behouden artikel 120 van de Grondwet en verzetten ons tegen de oprichting van een constitutioneel hof, zodat rechters nooit wetten aan grondrechten kunnen toetsen en daarmee politieke macht naar zich toe trekken.”
“Niet langer moet de rechter op de stoel van de wetgever kunnen zitten: we beëindigen de toetsing aan internationale verdragen...”
D66 benoemt het Hof van Justitie niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar onderstreept wel het belang van internationale rechtsorde en het ondersteunen van internationale gerechtshoven zoals het Internationaal Gerechtshof. De partij pleit voor het consequent naleven van internationaal recht en het ondersteunen van vervolging van mensenrechtenschendingen via internationale hoven. Concrete beleidsvoorstellen richten zich op het versterken van de internationale rechtsorde en het ondersteunen van internationale juridische instituties.
Steun voor internationale rechtsorde en gerechtshoven
D66 vindt het essentieel dat Nederland zich inzet voor de internationale rechtsorde en het naleven van internationaal recht, waaronder het ondersteunen van internationale gerechtshoven zoals het Internationaal Gerechtshof. Dit is volgens D66 noodzakelijk voor vrede, veiligheid en het bestraffen van mensenrechtenschendingen.
“We zijn trots op Den Haag als wereldwijde hoofdstad van vrede en recht. We staan pal voor de internationale rechtsorde, ook omdat we door schade en schande hebben geleerd dat dit de beste waarborg voor vrede, veiligheid en welvaart is.”
“We verdedigen dat altijd in woord en daad.”
“Daarbij horen vervolgstappen om individuen te bestraffen via het Internationaal Strafhof en overheden via het Internationaal Gerechtshof.”
De PVV uit in haar verkiezingsprogramma stevige kritiek op de invloed van het Europese Hof van Justitie en wil de Nederlandse rechtsorde minder afhankelijk maken van Europese rechtspraak. De partij pleit voor het negeren van uitspraken van het Hof van Justitie die Nederlandse asiel- en immigratieregels doorkruisen, en wil opt-outs of uitzonderingen op Europees recht afdwingen. Hiermee positioneert de PVV zich expliciet tegen de huidige rol en macht van het Hof van Justitie in Nederland.
Uitspraken Hof van Justitie negeren bij asiel en immigratie
De PVV vindt dat Nederland niet langer gebonden moet zijn aan uitspraken van het Hof van Justitie die de nationale asiel- en immigratiewetgeving beperken. De partij ziet de invloed van het Hof als een belemmering voor streng nationaal beleid en wil, naar Belgisch voorbeeld, rechterlijke uitspraken in asielzaken kunnen negeren. Dit standpunt is onderdeel van een bredere wens om Europese inmenging te minimaliseren.
“Buurland België negeert rechterlijke uitspraken in asielzaken. België is al meer dan 10.000 keer veroordeeld voor het niet-opvangen van alleenstaande mannelijke asielzoekers, maar wordt beloond: de Nederlandse Raad van State verbiedt Nederland alleenstaande mannelijke asielzoekers naar België terug te sturen.”
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen.”
Opt-out op Europees recht en verdragen
De PVV wil structureel minder gebonden zijn aan Europees recht, waaronder uitspraken van het Hof van Justitie, door opt-outs te bedingen of verdragen aan te passen. Dit moet Nederland meer beleidsvrijheid geven, vooral op het gebied van asiel en immigratie.
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen. Ook gaan we alle verdragen die...”
JA21 is kritisch over de invloed van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Hof van Justitie van de EU op het Nederlandse beleid. De partij wil internationale verdragen, waaronder het EVRM, moderniseren om meer nationale zeggenschap te krijgen en de invloed van Europese rechters te beperken. JA21 pleit voor een internationale top om deze modernisering te realiseren.
Moderniseren van het EVRM en beperken invloed Hof van Justitie
JA21 vindt dat opgerekte interpretaties van het EVRM en uitspraken van Europese hoven het Nederlandse recht om eigen beleid te voeren te veel beperken, vooral op het gebied van migratie en asiel. De partij wil daarom het EVRM en aanverwante verdragen moderniseren, zodat Nederland meer autonomie krijgt en democratisch genomen besluiten niet worden doorkruist door internationale rechtspraak.
“Intussen beperken opgerekte interpretaties van het EVRM het recht van Nederland om te bepalen wie op ons grondgebied mag verblijven en is het VN Vluchtelingenverdrag wereldwijd en voor onbepaalde tijd van kracht verklaard op het asielrecht.”
“JA21 gaat deze verdragen moderniseren. Hiertoe moet Nederland in 2027 een internationale top organiseren tijdens het Nederlandse voorzitterschap van het Comité van Ministers van de Raad van Europa. Tijdens deze top moeten uitgewerkte moderniseringsplannen voor het EVRM worden aangedragen.”
NSC pleit voor de oprichting van een Grondwettelijk Hof dat wetten toetst aan de Grondwet, om zo de bescherming van grondrechten te versterken. Daarnaast wil NSC een onafhankelijke geschillenregeling voor de Caribische delen van het Koninkrijk, waarbij een onafhankelijke rechterlijke instantie (vergelijkbaar met een Hof van Justitie) uitspraken doet over geschillen met Koninkrijksorganen. Concrete voorstellen zijn het instellen van een Grondwettelijk Hof en het creëren van een onafhankelijke beroepsmogelijkheid voor Caribische landen.
Grondwettelijk Hof instellen voor toetsing aan Grondwet
NSC wil dat Nederland, als enige land in Europa waar de rechter geen wetten aan de Grondwet mag toetsen, een Grondwettelijk Hof krijgt. Dit Hof moet als hoeder van de grondrechten optreden en zo burgers beter beschermen tegen ongrondwettelijke wetgeving.
“Ook moet er een Grondwettelijk Hof komen dat als hoeder van de grondrechten van Nederlanders optreedt.”
Onafhankelijke rechterlijke instantie voor Caribische landen
NSC vindt het noodzakelijk dat de Caribische landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden in beroep kunnen gaan tegen besluiten van Koninkrijksorganen bij een onafhankelijke rechterlijke instantie, wat de rechtspositie van deze landen versterkt.
“Het is noodzakelijk voor het Koninkrijk dat er een geschillenregeling tot stand komt, waarin de Caribische landen het recht krijgen om bij een onafhankelijke rechterlijke instantie in beroep te gaan tegen besluiten van Koninkrijksorganen.”
De Partij voor de Dieren noemt het "Hof van Justitie" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en doet geen concrete voorstellen die direct betrekking hebben op het Europese Hof van Justitie of een nationaal Hof van Justitie. De partij kiest ervoor om toetsing van wetten aan de Grondwet bij de onafhankelijke rechtspraak als geheel te laten, en wijst een apart constitutioneel hof af. Hun focus ligt op het versterken van de onafhankelijke rechtspraak en het afschaffen van het toetsingsverbod, zodat rechters in alle lagen wetten aan de Grondwet kunnen toetsen.
Geen apart constitutioneel hof, toetsing bij rechtspraak
De PvdD vindt dat toetsing aan de Grondwet thuishoort bij de bestaande onafhankelijke rechtspraak en niet bij een apart, duur en risicovol constitutioneel hof. Dit standpunt adresseert het debat over de oprichting van een nationaal Hof van Justitie (constitutioneel hof) en kiest bewust voor versterking van de bestaande rechterlijke macht.
“Een apart constitutioneel hof komt er niet: toetsing hoort thuis bij de onafhankelijke rechtspraak als geheel, niet bij een dure en risicovolle extra instantie.”
“We schaffen het toetsingsverbod af, zodat rechters in alle lagen – van rechtbank tot Hoge Raad – wetten kunnen toetsen aan de Grondwet.”
De SGP is kritisch over de invloed van het Europese Hof van Justitie en wil de nationale wetgever meer ruimte geven ten opzichte van internationale verdragen en rechterlijke interpretaties. Ze pleiten voor strengere eisen bij de goedkeuring van verdragen die de handelingsvrijheid van Nederland beperken en willen voorkomen dat rechters, waaronder het Hof van Justitie, verdragen ruimer uitleggen dan oorspronkelijk bedoeld. De kern van hun visie is het beschermen van het primaat van de nationale politiek en het beperken van internationale juridische inmenging.
Strengere eisen voor verdragen die nationale ruimte beperken
De SGP vindt dat internationale verdragen, waarvan de uitleg door het Hof van Justitie de nationale wetgever beperkt, aan strengere goedkeuringseisen moeten voldoen. Dit om te voorkomen dat Nederland gebonden raakt aan ruimere interpretaties door internationale rechters, waardoor het primaat van de nationale politiek onder druk komt te staan.
“Er komen zwaardere vereisten bij goedkeuring van verdragen, zoals een tweederdemeerderheid in Tweede en Eerste Kamer. Nederland streeft ernaar het aantal verdragen te verminderen en sluit zich in beginsel niet aan bij nieuwe verdragen die de vrije handelingsruimte van de wetgever beperken.”
Kritiek op ruime uitleg van verdragen door rechters
De SGP uit zorgen over het feit dat rechters, waaronder het Hof van Justitie, verdragen ruimer uitleggen dan oorspronkelijk bedoeld, waardoor de nationale politiek minder zeggenschap krijgt. Dit wordt gezien als een bedreiging voor het primaat van de politiek en de democratische legitimiteit.
“Die situaties kunnen ook ontstaan wanneer rechters een ruimere uitleg geven van verdragen dan oorspronkelijk bedoeld is, waardoor het primaat van de politiek onder druk komt te staan.”
Het CDA is tegen de instelling van een Constitutioneel Hof in Nederland en wil rechters niet de mogelijkheid geven om wetgeving te toetsen aan de Grondwet via zo'n hof. Over het Europese Hof van Justitie wordt in het verkiezingsprogramma geen expliciet standpunt ingenomen; het programma bevat geen concrete voorstellen of uitspraken over het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Tegen instelling Constitutioneel Hof
Het CDA vindt dat rechters wel wetten aan de Nederlandse Grondwet moeten kunnen toetsen, maar is expliciet tegen de oprichting van een Constitutioneel Hof. Zij zien dit als onwenselijk voor de Nederlandse rechtsstaat en kiezen voor andere manieren om de rechtsbescherming te versterken.
“We willen rechters de mogelijkheid bieden om wetgeving te toetsen aan de Nederlandse Grondwet. Dit stelt rechters in staat om te controleren of wetten de grondrechten van burgers niet schenden. Het CDA is en blijft tegen de instelling van een Constitutioneel Hof.”
DENK benoemt het Hof van Justitie niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar onderstreept wel het belang van internationale gerechtigheid en samenwerking, mede vanwege de Nederlandse rol als gastland van internationale hoven. De partij pleit voor een actieve inzet van Nederland op het gebied van diplomatie, conflictbemiddeling en internationale gerechtigheid, waarbij internationale rechtscolleges zoals het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof worden genoemd.
Actieve inzet voor internationale gerechtigheid
DENK vindt dat Nederland als gastland van internationale hoven een voortrekkersrol moet nemen in het bevorderen van internationale gerechtigheid. Dit betekent dat Nederland zich actief moet inzetten voor diplomatie, conflictbemiddeling en het ondersteunen van internationale rechtscolleges, zonder expliciet in te gaan op het Europese Hof van Justitie.
“Als gastland van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof dient Nederland altijd in te zetten op diplomatie, conflictbemiddeling en internationale gerechtigheid.”
Volt wil burgers het recht geven om nationale wetten direct aan te vechten bij het Hof van Justitie van de EU, met als doel de bescherming van fundamentele Europese waarden te versterken. Het Hof moet de bevoegdheid krijgen om nationale wetten nietig te verklaren als deze in strijd zijn met Europese verdragen. Hiermee beoogt Volt de rechtsstaat, democratie en fundamentele vrijheden beter te beschermen, vooral als nationale instanties tekortschieten.
Burgers direct toegang tot het Hof van Justitie EU
Volt stelt voor dat burgers nationale wetten rechtstreeks kunnen aanvechten bij het Hof van Justitie van de EU, inclusief voldoende financiële middelen om dit mogelijk te maken. Dit moet de bescherming van Europese waarden versterken, vooral wanneer nationale instanties falen, en het Hof krijgt de bevoegdheid om nationale wetten nietig te verklaren bij strijdigheid met Europese verdragen.
“Daarom geven we burgers het recht om nationale wetten rechtstreeks aan te vechten bij het Hof van Justitie van de EU. We zorgen hierbij voor de beschikbaarheid van voldoende financiële middelen. Het Hof krijgt de bevoegdheid om nationale wetten nietig te verklaren als zij in strijd zijn met de Europese verdragen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma