Verkiezingsprogramma's 2025 overHoe kijken de partijen aan tegen de WIA?
BBB erkent het belang van de WIA als vangnet voor mensen die niet kunnen werken, maar vindt dat het huidige systeem te bureaucratisch en belastend is, vooral voor kleine werkgevers. Ze willen de WIA behouden, maar pleiten voor eenvoudiger regels, een kortere loondoorbetalingsplicht voor kleine werkgevers en een hervorming van het UWV naar een eenvoudige uitkeringsinstantie.
WIA blijft als vangnet, maar uitvoering moet eenvoudiger
BBB ziet de WIA als essentieel vangnet, maar vindt de uitvoering te complex en ondoorzichtig. Ze willen het systeem menselijker en eenvoudiger maken, zodat mensen niet verdwalen in regels en wachttijden.
Loondoorbetaling bij ziekte voor kleine werkgevers terug naar één jaar
BBB wil de loondoorbetalingsplicht bij ziekte voor kleine werkgevers verkorten van twee naar één jaar. In het tweede jaar komt er een publieke voorziening, zodat het risico voor werkgevers vermindert en vaste contracten aantrekkelijker worden.
“Eerlijker ziekteregime voor werkgevers: loondoorbetaling terug naar één jaar. BBB wil de verplichting voor kleinere werkgevers om bij ziekte twee jaar lang loon door te betalen terugbrengen naar één jaar.”
“In het tweede ziektejaar komt er een publieke voorziening voor inkomensbescherming, met ruimte voor reintegratie. Zo blijft de werknemer niet in de kou staan, maar nemen we werkgevers wél een onredelijk risico uit handen.”
UWV hervormen tot eenvoudige uitkeringsinstantie
BBB wil het UWV hervormen zodat het zich beperkt tot uitkeringen, terwijl keuringen en arbeidsmarktbegeleiding worden overgeheveld naar gespecialiseerde, onafhankelijke partijen.
“Het UWV hervormen tot een eenvoudige uitkeringsinstantie. De huidige situatie is onhoudbaar. Uiteraard blijft een vangnet beschikbaar voor wie dat nodig heeft. Keuringen en arbeidsmarktbegeleiding worden overgeheveld naar zelfstandige partijen met kennis van zaken.”
Het CDA vindt dat het huidige WIA-stelsel te complex is, onvoldoende zekerheid biedt en te weinig stimuleert tot re-integratie. Ze willen het stelsel vereenvoudigen, inzetten op snellere interventie en preventie, en één uitkering invoeren voor zowel duurzame als niet-duurzame arbeidsongeschikten, zonder bestaande rechten aan te tasten. Werkgevers moeten worden ontzorgd en de focus moet liggen op passend werk en duurzame re-activatie.
Vereenvoudigen en Hervormen van de WIA
Het CDA ziet het huidige WIA-stelsel als te ingewikkeld en niet effectief genoeg in het bieden van zekerheid en het stimuleren van re-integratie. Ze willen het stelsel vereenvoudigen, onder meer door het samenvoegen van uitkeringen en het aanpassen van de keuringssystematiek, en leggen de nadruk op preventie, snellere interventie en passend werk. Dit moet samen met sociale partners en ervaringsdeskundigen gebeuren.
“We herzien het stelsel voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering met de nadruk op passend werk, snellere interventie, preventie en duurzame re-activatie, op basis van het advies van de Octas, in relatie tot de Ziektewet. Het moet ook eenvoudiger, duidelijker en eerlijker. Dat doen we samen met sociale partners. Ook vragen we expliciet ervaringsdeskundigen om mee te denken.”
“Ondertussen werken we aan het vergaand vereenvoudigen van de WIA, onder meer bij de vaststelling van maatmanloon en dagloon en de keuringssystematiek.”
“Voor een toekomstbestendig arbeidsongeschiktheidsstelsel maken we één uitkering voor duurzame en niet-duurzame arbeidsongeschikten; we tasten de rechten van bestaande uitkeringen niet aan. Dit werken we uit samen met de sociale partners.”
Meer en Snellere Interactie tijdens Ziekte
Het CDA wil dat er in de eerste twee jaar van ziekte meer en snellere interactie plaatsvindt tussen werkgever en werknemer om herstel en re-integratie te bevorderen. Dit moet leiden tot minder instroom in de WIA en een hogere uitstroom naar werk.
“We willen een hogere frequentie van interactie, al tijdens de eerste twee jaar van ziekte, om herstel en re-activatie te bevorderen, met verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer en duidelijker afspraken.”
Ontzorgen van Werkgevers in het Tweede Ziektejaar
Het CDA erkent dat werkgevers nu te veel verantwoordelijkheden dragen bij langdurige ziekte. Ze willen werkgevers in het tweede ziektejaar zekerheid bieden dat werknemers begeleid kunnen worden naar werk buiten de organisatie, onder andere via een verzuim-ontzorg-verzekering.
“We verlichten de verantwoordelijkheden voor werkgevers door in het tweede ziektejaar zekerheid te bieden dat de werknemer kan worden begeleid naar werk buiten de organisatie met een verzuim-ontzorg-verzekering, zoals afgesproken in het arbeidsmarktpakket.”
De SGP noemt de WIA niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar haar visie op arbeidsongeschiktheid en sociale zekerheid is terughoudend: de nadruk ligt op snelle re-integratie, het stimuleren van werk boven uitkering, en het verbeteren van uitvoering door het UWV. Concrete voorstellen zijn het verkorten van de loondoorbetaling bij ziekte en het verbeteren van beschutte werkplekken, maar specifieke hervormingen van de WIA worden niet genoemd.
Snellere re-integratie en minder langdurige uitkeringen
De SGP wil dat mensen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan en dat uitkeringen alleen zijn voor wie echt niet kan werken. Dit betekent een focus op re-integratie, het bieden van beschutte werkplekken voor wie niet (meer) kan werken, en het verkorten van de loondoorbetaling bij ziekte als eerste stap richting minder langdurige arbeidsongeschiktheidsregelingen. De partij adresseert hiermee het probleem van langdurige uitval en de druk op het sociale zekerheidsstelsel, maar noemt de WIA niet expliciet.
“Een werkoffensief moet ervoor zorgen dat mensen die in deze krappe arbeidsmarkt aan de kant zitten weer aan het werk gaan. Voor hen die niet (meer) kunnen werken, dienen er voldoende beschutte werkplekken te zijn.”
“De verplichte loondoorbetaling bij ziekte wordt in een eerste stap verkort van twee naar anderhalf jaar.”
“Alleen mensen die zelf echt niet kunnen rondkomen hebben recht op een uitkering. Voor wie wel kan maar niet wil werken, vervalt het recht op bijstand.”
Betere uitvoering en samenwerking bij UWV
De SGP ziet het verbeteren van de uitvoering door het UWV als essentieel voor uitkeringsgerechtigden, met aandacht voor het wegwerken van wachtrijen en het mogelijk maken van private uitvoering. Dit raakt aan de uitvoering van de WIA, maar zonder concrete voorstellen voor de wet zelf.
“Bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) wordt orde op zaken gesteld zodat fouten worden hersteld en de uitvoering en interne processen verbeterd.”
“Er komt gelijkheid tussen private en publieke uitvoering van de sociale zekerheid zodat private uitvoerders het UWV werk uit handen kunnen nemen, zoals bij de re-integratie bij de eigen werkgever en het wegwerken van de enorme UWV-wachtrij.”
BVNL wil het sociale vangnet voor mensen die niet (volledig) kunnen werken behouden, maar pleit voor een striktere scheiding tussen mensen die niet kunnen en mensen die niet willen werken. Ze stellen voor om de loondoorbetaling bij ziekte te verkorten, de Wet Poortwachter af te schaffen en uitkeringen na ziekte sneller te beëindigen, waardoor de toegang tot de WIA-regeling wordt beperkt en mensen sneller richting bijstand of werk worden gestuurd.
Verkorten loondoorbetaling en afschaffen Wet Poortwachter
BVNL wil de periode van loondoorbetaling bij ziekte terugbrengen van 2 jaar naar maximaal 6 maanden en de Wet Poortwachter afschaffen. Dit betekent dat werknemers na 6 maanden ziekte niet langer via de huidige route richting WIA gaan, maar sneller terugkeren naar werk of in de bijstand belanden. Hiermee wil BVNL langdurige uitval en afhankelijkheid van arbeidsongeschiktheidsregelingen zoals de WIA beperken.
Sociaal vangnet alleen voor wie niet kan werken
BVNL benadrukt dat het vangnet, waaronder de WIA, alleen bedoeld is voor mensen die écht niet (volledig) kunnen werken. Ze willen misbruik tegengaan en de nadruk leggen op zelfredzaamheid en arbeidsparticipatie, met behoud van uitkeringen voor mensen die aantoonbaar niet kunnen werken.
“Er zal te allen tijde een adequaat sociaal vangnet blijven bestaan voor mensen die niet (volledig) kunnen werken. Regelingen zoals de ziektewetuitkering en andere regelingen blijven bestaan.”
Arbeidsmarktgerichte aanpak voor jongeren met een handicap
BVNL wil het automatisch toekennen van uitkeringen aan jongeren met een handicap na hun opleiding beëindigen en in plaats daarvan inzetten op arbeidsmarktgerichte programma’s. Dit raakt de instroom in de Wajong en mogelijk de WIA, door te focussen op participatie en zelfredzaamheid.
“De praktijk van het automatisch toekennen van uitkeringen aan jongeren met een handicap na hun opleiding dient te worden beëindigd. In plaats daarvan komen er arbeidsmarktgerichte programma’s die de individuele sterke punten benadrukken om zelfredzaamheid te bevorderen en afhankelijkheid te voorkomen.”
De ChristenUnie vindt het huidige WIA-stelsel te complex en soms onrechtvaardig, en pleit voor vereenvoudiging en meer maatwerk. Ze willen de verschillende regelingen binnen de WIA uniformeren, een maatwerkregeling voor terminaal zieken invoeren, en oplossingen zoeken voor mensen die nu buiten de WIA vallen, zoals mensen met minder dan 35% arbeidsongeschiktheid. Ook moet de dienstverlening van het UWV rondom de WIA verbeteren zodat burgers niet financieel benadeeld worden.
Uniformeren en vereenvoudigen van de WIA
De ChristenUnie vindt het stelsel voor arbeidsongeschiktheid te ingewikkeld en wil de verschillende regelingen binnen de WIA uniformeren. Dit moet het systeem eerlijker en toegankelijker maken, met speciale aandacht voor mensen die nu buiten de boot vallen.
“Het stelsel voor verzekering van arbeids-ongeschiktheid is nodeloos ingewikkeld en soms regelrecht onrechtvaardig. We uniformeren de verschillende regelingen in de WIA en introduceren een maatwerkregeling voor mensen die terminaal ziek zijn.”
“Ook zoeken we een oplossing voor mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn. Zij krijgen nu geen WIA-uitkering en eindigen vaak ziek in de bijstand. Dit vraagt om een oplossing in de WIA of een verlicht bijstandsregime.”
Verbeteren dienstverlening UWV bij WIA
De ChristenUnie signaleert problemen bij de uitvoering van de WIA door het UWV en wil dat deze worden opgelost zonder dat burgers financieel benadeeld worden.
“Er zijn veel problemen bij het UWV, met name bij de uitvoering van de WIA. Er moet volledige duidelijkheid komen. Het UWV zal de situatie op passende wijze moeten oplossen waarbij burgers financieel niet benadeeld worden.”
Actualiseren functiebestand UWV voor deeltijdfuncties
De partij wil dat het UWV het functiebestand actualiseert zodat deeltijdfuncties beter worden meegenomen in de beoordeling voor de WIA.
“Ook actualiseren we het functiebestand van het UWV, zodat deeltijdfuncties beter meegenomen kunnen worden.”
GroenLinks-PvdA vindt dat het arbeidsongeschiktheidsstelsel, en specifiek de WIA, eerlijker en toegankelijker moet worden. Ze willen de WIA-drempel verlagen zodat meer mensen recht krijgen op een uitkering, en pleiten voor het aanpakken van onrechtvaardigheden in het huidige systeem. Daarnaast benadrukken ze het belang van sterke werknemersverzekeringen en het voorkomen van bezuinigingen op de WIA.
WIA-drempel verlagen en onrechtvaardigheden aanpakken
GroenLinks-PvdA wil dat mensen die ziek worden niet in financiële onzekerheid belanden en dat het arbeidsongeschiktheidsstelsel rechtvaardiger wordt. Ze willen de toegang tot de WIA verbeteren door de drempel te verlagen en het systeem menselijker te maken, zodat minder mensen buiten de boot vallen.
WIA als sterke werknemersverzekering behouden
De partij ziet de WIA als een essentiële werknemersverzekering die bescherming biedt bij ziekte. Ze willen voorkomen dat de WIA wordt uitgehold of omgevormd tot een voorziening waarop bezuinigd kan worden, en benadrukken het belang van een solide financiering en betrokkenheid van werknemers en werkgevers.
“De WW en de WIA beschermen werknemers tegen veel inkomensverlies wanneer je je baan verliest of ziek wordt. We voorkomen dat dit type verzekeringen veranderen in voorzieningen zodat er niet vervolgens op kan worden bezuinigd.”
“Het is daarvoor belangrijk dat de regie stevig in handen is van werknemers en werkgevers. Daarom kijken we naar de huidige kostendekkendheid van de premie.”
JA21 vindt dat het huidige ziekte- en arbeidsongeschiktheidsstelsel (waaronder de WIA valt) niet goed functioneert en werkgevers afschrikt om vaste contracten te geven. De partij wil het stelsel hervormen door onder andere kortere loondoorbetaling bij ziekte, snellere re-integratie en het werkbaarder maken van het systeem, zodat meer mensen met een beperking of afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk komen.
Hervormen van het ziekte- en arbeidsongeschiktheidsstelsel
JA21 ziet het huidige stelsel als te complex en ontmoedigend voor werkgevers, waardoor mensen met een beperking of arbeidsongeschiktheid moeilijker aan werk komen. De partij wil het systeem vereenvoudigen, de loondoorbetaling bij ziekte verkorten en de re-integratie versnellen, zodat werkgevers minder risico lopen en meer mensen duurzaam aan het werk kunnen.
“Het ziekte- en arbeidsongeschiktheidsstelsel weer werkbaar maken.”
“JA21 wil kortere loondoorbetaling bij ziekte, snellere reïntegratie, en hervorming van het systeem dat nu werkgevers afschrikt om vaste contracten te geven.”
“Werkgevers meer ruimte geven om mensen met een beperking of afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen.”
Sociaal vangnet gericht op activering
JA21 vindt dat het vangnet mensen moet stimuleren om weer te gaan werken en zelfstandigheid te herstellen, in plaats van langdurige afhankelijkheid te creëren. Dit betekent minder bureaucratie en meer focus op re-integratie, wat ook relevant is voor mensen in de WIA.
“Een vangnet dat mensen activeert om weer te gaan werken. Ondersteuning moet altijd gericht zijn op het herstel van zelfstandigheid.”
NSC vindt dat het huidige WIA-stelsel vastgelopen is en wil het grondig hervormen om het eerlijker, eenvoudiger en beter uitvoerbaar te maken. Ze willen de WIA-drempel verlagen naar 25%, fouten bij het UWV herstellen, de WGA-vervolguitkering afschaffen en meer focus op re-integratie en preventie. NSC benadrukt bestaanszekerheid en bescherming voor mensen die arbeidsongeschikt raken, met speciale aandacht voor herstel van gemaakte fouten en het stimuleren van werkhervatting.
Grondige hervorming van het WIA-stelsel
NSC ziet het arbeidsongeschiktheidsstelsel als vastgelopen en wil het fundamenteel hervormen om het eerlijker, begrijpelijker en uitvoerbaarder te maken. Ze willen de WIA-drempel verlagen naar 25% (conform ILO-verdrag), de WGA-vervolguitkering afschaffen, en het aantrekkelijker maken voor werkgevers om deels arbeidsongeschikten in dienst te houden.
“We hervormen het arbeidsongeschiktheidsstelsel grondig om zo de WIA eerlijker, begrijpelijker en uitvoerbaarder te maken. Tegelijk maken we het aantrekkelijker voor werkgevers om deels arbeidsongeschikte werknemers in dienst te houden of aan te nemen, onder meer door een verruiming van de no-riskpolis. De bestaansonzekere WGA-vervolguitkering wordt afgeschaft en vervangen door werkimpulsen die zowel voor werkgevers als werknemers stimulerend zijn. Daarnaast verlagen we de WIA-drempel naar 25% om te voldoen aan internationale verplichtingen (ILO-verdrag).”
Hersteloperaties en correctie van fouten bij het UWV
NSC vindt het essentieel dat fouten in de uitvoering van de WIA snel en zorgvuldig worden hersteld. Gedupeerden moeten een herbeoordeling of second opinion kunnen krijgen, en te veel ontvangen uitkeringen hoeven niet te worden terugbetaald.
“De hersteloperaties bij het UWV moeten snel, zorgvuldig en volledig worden afgerond. Daarbij is het essentieel dat de gemaakte fouten in de berekening van WIA-uitkeringen zoveel en zo snel mogelijk worden hersteld. Mensen die de dupe zijn van een foute sociaal-medische beoordeling moeten een herbeoordeling krijgen en indien gewenst een second opinion. Mensen die door een fout van de overheid te veel WIA-uitkering hebben ontvangen, hoeven dit niet terug te betalen. Als mensen door de hersteloperatie recht hebben op een nabetaling, dan moet dat zo min mogelijk nadelige gevolgen hebben op bijvoorbeeld hun toeslagen.”
Instroom WIA terugdringen door betere re-integratie en preventie
NSC maakt zich zorgen over de hoge instroom in de WIA en wil deze terugdringen door betere re-integratie in de eerste periode van ziekte, hervorming van de Wet verbetering poortwachter en meer focus op preventie.
“De instroom in de WIA is afgelopen jaren te hoog, waardoor zowel de uitvoering als de betaalbaarheid van het sociale stelsel verder onder druk zijn komen te staan. Het is daarom belangrijk dat werknemers in de eerste periode van hun ziekte al beter re-integreren. Werkgevers hebben hierin een belangrijke rol. We hervormen de Wet verbetering poortwachter om dat te bereiken. Daarnaast moet preventie een centrale rol krijgen binnen de sociale zekerheid, onder meer via een actuele, effectieve en goed uitvoerbare Risico-Inventarisatie en Evaluatie. We nemen gerichte maatregelen om de stijgende instroom terug te dringen.”
Sociaal vangnet WIA voor álle werkenden behouden
NSC keert zich tegen een minimummodel en wil een collectief vangnet zoals de WIA voor alle werkenden behouden, ook voor flexwerkers en zelfstandigen.
“We willen een sociaal collectief vangnet zoals WW en WIA, voor álle werkenden behouden en keren ons tegen een minimummodel waarin mensen tot de bijstand veroordeeld zijn.”
De SP wil de WIA toegankelijker en eerlijker maken door het recht op een WIA-uitkering uit te breiden naar mensen met een lagere mate van arbeidsongeschiktheid, moeilijk objectiveerbare aandoeningen te erkennen en het schattingsbesluit aan te passen zodat lagere inkomens niet langer worden benadeeld. Daarnaast pleit de SP ervoor dat de WIA-uitkering meestijgt met het minimumloon, zodat uitkeringsgerechtigden niet in armoede hoeven te leven. De partij zet zich in voor een menselijker en socialer stelsel waarin uitkeringsgerechtigden beter worden beschermd.
Recht op WIA-uitkering vanaf 15% arbeidsongeschiktheid
De SP wil het recht op een WIA-uitkering uitbreiden naar mensen die voor minstens 15% arbeidsongeschikt zijn, in plaats van de huidige hogere drempel. Hiermee wil de partij meer mensen met een arbeidsbeperking inkomenszekerheid bieden en voorkomen dat zij in de bijstand belanden.
“Vanaf 15 procent arbeidsongeschiktheid krijg je recht op een WIA-uitkering”
Erkenning van moeilijk objectiveerbare aandoeningen
De SP vindt dat mensen met moeilijk objectiveerbare aandoeningen, zoals chronische pijn of psychische klachten, recht moeten krijgen op een WIA-uitkering. Hiermee wil de partij discriminatie en uitsluiting van deze groep tegengaan.
“moeilijk objectiveerbare aandoeningen worden erkend”
Aanpassing schattingsbesluit ter bescherming van lagere inkomens
De SP wil het schattingsbesluit aanpassen zodat mensen met een lager inkomen niet langer worden benadeeld bij de beoordeling van hun arbeidsongeschiktheid. Dit moet leiden tot meer rechtvaardigheid binnen de WIA.
“het schattingsbesluit passen we aan zodat lagere inkomens niet langer gediscrimineerd worden.”
WIA-uitkering stijgt mee met het minimumloon
De SP wil dat de WIA-uitkering meestijgt met het minimumloon, zodat uitkeringsgerechtigden niet in armoede hoeven te leven en hun koopkracht behouden blijft.
“Uitkeringen die gekoppeld zijn aan het minimumloon, zoals WIA, Wajong, bijstand en AOW stijgen mee met de verhoging van het minimumloon.”
Forum voor Democratie (FVD) noemt de WIA niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en doet geen concrete voorstellen over de WIA-regeling. Wel pleit FVD voor het verkorten van de loondoorbetalingsplicht bij ziekte naar één jaar en voor het afschaffen van verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor zzp’ers. De partij richt zich vooral op het verminderen van lasten en verplichtingen voor werkgevers en zelfstandigen, maar geeft geen inhoudelijk standpunt over de WIA zelf.
Loondoorbetaling bij ziekte verkorten tot één jaar
FVD wil de verplichting voor werkgevers om bij ziekte loon door te betalen beperken tot één jaar, om het aannemen van personeel aantrekkelijker te maken. Dit raakt indirect aan de instroom in de WIA, omdat de loondoorbetalingsperiode nu twee jaar is voordat WIA-aanvraag mogelijk is.
“Doorbetalen bij ziekte wordt ingeperkt tot één jaar zodat werkgevers hun personeel weer een vaste baan durven aan te bieden.”
“We versoepelen het ontslagrecht voor het MKB en verkorten de doorbetalingsverplichting bij ziekte naar één jaar, zodat ondernemers weer mensen durven aan te nemen.”
Geen verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers
FVD is tegen een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen, en wil dat zzp’ers zelf mogen kiezen of en hoe zij zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Dit wijkt af van het huidige beleid waarin een verplichte AOV voor zzp’ers wordt overwogen als alternatief voor de WIA.
“We dwingen ZZP’ers niet om pensioen- of arbeidsongeschiktheidsverzekeringen af te sluiten, zodat ze zelf kunnen beslissen hoe ze hun geld besteden.”
De Partij voor de Dieren wil de WIA toegankelijker maken door de drempel voor arbeidsongeschiktheid te verlagen en het systeem eerlijker te maken voor mensen met een lager inkomen. Ze pleiten voor het wegwerken van achterstanden bij sociaal-medische beoordelingen en het gelijktrekken van rechten binnen de WIA, zodat het sociale vangnet iedereen gelijkwaardig behandelt.
WIA toegankelijker maken vanaf 15% arbeidsongeschiktheid
De PvdD vindt dat het recht op een WIA-uitkering nu te beperkt is en wil de toegang verruimen door de drempel te verlagen naar 15% arbeidsongeschiktheid. Dit moet het vangnet eerlijker en inclusiever maken, zodat meer mensen met een arbeidsbeperking recht krijgen op ondersteuning.
“Het recht op WIA wordt toegankelijker: vanaf 15% arbeidsongeschiktheid.”
Gelijke behandeling in de WIA, ongeacht inkomen
De partij signaleert dat mensen met een hoger inkomen nu vaker en langer recht hebben op een WIA-uitkering dan mensen met een lager inkomen, wat zij onrechtvaardig vinden. Ze willen het systeem herzien zodat het sociale vangnet iedereen gelijkwaardig behandelt, ongeacht het inkomen.
“Op dit moment hebben mensen met een hoog inkomen vaker en langer recht op een uitkering dan mensen met een lager inkomen. Dat is onrechtvaardig. Een sociaal vangnet moet iedereen gelijkwaardig behandelen.”
Achterstanden bij WIA-beoordelingen wegwerken
De PvdD vindt de huidige wachttijden voor sociaal-medische beoordelingen bij het UWV onacceptabel, omdat deze onzekerheid en frustratie veroorzaken bij mensen die begeleiding naar werk nodig hebben. Ze willen deze achterstanden op korte termijn wegwerken.
“We werken de aanhoudende achterstanden voor sociaal-medische beoordelingen (WIA) door het UWV op korte termijn weg. De lange wachttijden veroorzaken onzekerheid, vertraging en frustratie bij mensen die juist begeleiding naar werk nodig hebben.”
50PLUS noemt de WIA niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en doet geen concrete voorstellen over de WIA-regeling. Wel pleit de partij voor een sociaal vangnet dat beschermt en ondersteunt, met specifieke aandacht voor oudere werknemers die dreigen uit te vallen door ziekte of ontslag. Concrete beleidsmaatregelen over de WIA ontbreken, waardoor het standpunt van 50PLUS over de WIA slechts indirect uit algemene uitspraken over bestaanszekerheid en arbeidsparticipatie is af te leiden.
Voorkomen van uitval oudere werknemers door ziekte of ontslag
50PLUS wil dat het sociale stelsel beschermt en motiveert, en dat 50-plussers niet vroegtijdig uitvallen door ziekte of ontslag. Dit raakt aan de WIA, maar blijft op het niveau van algemene intenties zonder concrete voorstellen voor de WIA zelf. De partij adresseert het probleem dat oudere werknemers vaak tussen wal en schip vallen, maar werkt dit niet uit in specifieke WIA-maatregelen.
BIJ1 vindt dat het huidige arbeidsongeschiktheidsbeleid, waaronder de WIA, te veel uitgaat van wantrouwen, straffen en eenzijdige focus op betaald werk. De partij wil medische keuringen door het UWV afschaffen, onafhankelijke artsen inschakelen en de nadruk leggen op persoonlijke ontwikkeling, kwaliteit van leven en regelluwe, eerlijke uitkeringen.
Medische keuringen UWV afschaffen, onafhankelijke artsen inschakelen
BIJ1 wil dat mensen zelf meer regie krijgen over hun arbeidsongeschiktheid en dat het UWV geen medische keuringen meer uitvoert. In plaats daarvan moeten onafhankelijke artsen samen met de persoon zelf bepalen wat passend is. Dit moet het systeem eerlijker en menselijker maken, en het wantrouwen en de stress rondom keuringen verminderen.
“En vooral het recht om zelf te bepalen als ze (voor een deel) arbeidsongeschikt zijn. Daarom doet het UWV geen medische keuringen meer bij arbeidsongeschiktheid, maar gaat dit in samenspraak met de persoon zelf en door onafhankelijke artsen.”
Uitkeringen regelluw maken en focus op kwaliteit van leven
BIJ1 vindt dat de wetgeving rondom arbeidsongeschiktheid te veel gericht is op betaald werk en te weinig op persoonlijke ontwikkeling en kwaliteit van leven. De partij wil de wet direct herzien, uitkeringen regelluw maken en flexibele regels invoeren, zodat mensen niet onnodig onder druk worden gezet.
“Deze wet herzien we direct, waarbij de nadruk komt te liggen op persoonlijke ontwikkeling, toekomstperspectief en kwaliteit van leven. We werken (samen) vanuit vertrouwen. Uitkeringen worden regelluw (met flexibele regels).”
DENK noemt de WIA niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar pleit wel voor het behoud van zekerheden op de arbeidsmarkt en een collectief georganiseerde arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. De partij wil dat werknemers beschermd blijven bij arbeidsongeschiktheid en dat zelfstandigen toegang krijgen tot een betaalbare verzekering, waarbij de kosten zoveel mogelijk door opdrachtgevers worden gedragen. Concrete voorstellen over de WIA zelf of aanpassingen aan het bestaande WIA-stelsel ontbreken.
Behoud van zekerheden bij arbeidsongeschiktheid voor werknemers
DENK wil dat zekerheden op de arbeidsmarkt behouden blijven, waaronder bescherming bij arbeidsongeschiktheid. Dit betekent dat bestaande sociale zekerheidsregelingen, zoals de WIA, niet worden uitgekleed en dat ontslagbescherming en WW-duur behouden blijven. De partij adresseert hiermee het belang van inkomenszekerheid bij ziekte of arbeidsongeschiktheid.
“Wij willen dat zekerheden op de arbeidsmarkt voor werknemers behouden blijven. Dat betekent dat wij ons uitspreken tegen een vermindering van de ontslagbescherming en dat wij behoud willen van de WW duur.”
Collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen
Voor zelfstandigen pleit DENK voor een collectief georganiseerde, betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering, met een mogelijke opt-out en kosten die zoveel mogelijk bij opdrachtgevers worden gelegd. Hiermee wil de partij het risico van arbeidsongeschiktheid voor zelfstandigen beter afdekken en voorkomen dat zij buiten het vangnet vallen.
“Daarnaast willen wij dat er een betaalbare en collectief georganiseerde verzekering voor arbeidsongeschiktheid komt voor zelfstandigen, waarbij we ook kijken naar opt out mogelijkheden. De kosten van deze verzekering moeten zo veel mogelijk door opdrachtgevers worden gedragen.”
De VVD wil de nadruk leggen op wat mensen wél kunnen in plaats van hun beperkingen, en stimuleert arbeidsparticipatie, ook voor mensen met een arbeidsbeperking. Concrete voorstellen zijn onder meer het bieden van hulpmiddelen en begeleiding om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te krijgen, en het loslaten van de koppeling tussen uitkeringen (behalve de WIA/AOW) en het minimumloon, zodat werken meer loont dan een uitkering.
Focus op arbeidsgeschiktheid en arbeidsparticipatie
De VVD vindt dat de nadruk moet liggen op de arbeidsgeschiktheid van mensen, ook als zij een arbeidsbeperking hebben. Het doel is om zoveel mogelijk mensen, ook gedeeltelijk arbeidsongeschikten, aan het werk te helpen met passende ondersteuning. Dit sluit aan bij de WIA, die uitgaat van wat mensen nog kunnen werken.
“We kijken te vaak naar de arbeidsongeschiktheid van mensen terwijl we zouden moeten kijken naar hun arbeidsgeschiktheid. We willen dat mensen zoveel mogelijk aan het werk gaan, ook als dat in deeltijd is. We bieden daarvoor de juiste hulpmiddelen, begeleiding en ondersteuning, zodat iedereen zijn of haar talenten kan benutten op de arbeidsmarkt.”
Loslaten koppeling uitkeringen en minimumloon (behalve WIA/AOW)
De VVD wil dat uitkeringen (behalve de AOW en regelingen voor arbeidsongeschikten zoals de WIA) niet langer automatisch meestijgen met het minimumloon, om het verschil tussen werken en een uitkering te vergroten. De WIA blijft dus gekoppeld aan het minimumloon, waarmee de VVD erkent dat deze uitkering voor mensen met een arbeidsbeperking een andere status heeft.
“Voortaan stijgen de uitkeringen, behalve de AOW en regelingen voor arbeidsongeschikten, mee met de inflatie in plaats van met de lonen.”
Volt wil dat zelfstandigen dezelfde rechten en bescherming binnen de WIA krijgen als werknemers in loondienst, en dat zij hiervoor ook premies gaan betalen. Hiermee streeft Volt naar één sociaal stelsel voor alle werkenden, zodat iedereen bij arbeidsongeschiktheid gelijk wordt behandeld en beschermd.
Zelfstandigen krijgen recht op WIA-bescherming
Volt vindt dat zelfstandigen net als werknemers toegang moeten krijgen tot de WIA en daarvoor premies moeten betalen. Hiermee wil Volt de sociale zekerheid eerlijker maken en schijnconstructies tegengaan, zodat alle werkenden bij arbeidsongeschiktheid op gelijke bescherming kunnen rekenen.
“Er komt één sociaal stelsel voor werkenden: zelfstandigen krijgen net als werknemers rechten binnen de WW, WAO en WIA. Dat betekent dat zij dezelfde bescherming krijgen als werknemers die in loondienst zijn, en dat zij hiervoor premies betalen.”
“Elke zzp’er kan gebruikmaken van de sociale voorzieningen en betaalt hiervoor, net als werknemers in loondienst, belastingen. Door dit verplicht te stellen kunnen schijnconstructies vermeden worden.”
D66 vindt dat de huidige WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) onvoldoende functioneert en pleit voor een fundamentele hervorming. Ze signaleren groeiende instroom, onduidelijke regels en het feit dat mensen niet altijd krijgen waar ze recht op hebben, en willen daarom het systeem eerlijker en duidelijker maken.
Fundamentele hervorming van de WIA
D66 constateert dat de WIA niet goed werkt: de instroom groeit, de regels zijn onduidelijk en mensen krijgen niet altijd waar ze recht op hebben. Ze pleiten daarom voor een fundamentele hervorming van het systeem, met als doel meer duidelijkheid, eerlijkheid en betere ondersteuning voor mensen met een arbeidsbeperking.
“De Wia (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) werkt op dit moment onvoldoende. De instroom groeit, de regels zijn onduidelijk en mensen krijgen niet altijd waar ze recht op hebben. Fundamentele hervorming is nodig.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma