Verkiezingsprogramma's 2025 overgentech
De Partij voor de Dieren (PvdD) is uitgesproken tegen gentechnologie in landbouw en veeteelt, inclusief nieuwe technieken als CRISPR-Cas. Ze pleiten voor een volledig gentechvrij Nederland, met een verbod op de teelt, import en het gebruik van genetisch gemodificeerde gewassen en dieren, en willen verplichte etikettering van producten met gentech-ingrediënten. Hun visie is dat gentech de biodiversiteit en voedselveiligheid bedreigt en vooral de industriële landbouw dient, niet duurzaamheid of volksgezondheid.
Volledig verbod op gentechgewassen en gentechdieren
De PvdD wil dat Nederland gentechvrij wordt door de teelt en import van genetisch gemodificeerde gewassen en dieren te verbieden, inclusief nieuwe technieken zoals CRISPR-Cas. Ze stellen dat gentech de biodiversiteit bedreigt, de afhankelijkheid van industriële landbouw vergroot en niet heeft geleid tot de beloofde duurzaamheid. Ook het genetisch manipuleren en klonen van dieren wordt als ethisch onaanvaardbaar gezien.
“Nederland wordt gentechvrij. De teelt en import van genetisch gemanipuleerde gewassen wordt verboden. Zolang een Europees import- en teeltverbod nog niet is gerealiseerd willen we dat lidstaten en regio’s zelf de mogelijkheid krijgen om de teelt van genetisch gemanipuleerde gewassen te verbieden, óók van de nieuwere generatie gentechgewassen (NGTs).”
“De Partij voor de Dieren verzet zich daartegen, en is tegen de inzet van gentech, inclusief nieuwe technieken zoals CRISPR-Cas.”
“Het genetisch manipuleren en klonen van dieren is ethisch onaanvaardbaar en brengt ernstig dierenleed met zich mee. Nederland maakt zich sterk voor een Europees importverbod en productieverbod op gekloonde en genetisch gemanipuleerde dieren, hun nakomelingen en de producten die van deze dieren worden gemaakt.”
“Gentech is daardoor alleen de geïndustrialiseerde en vervuilende vormen van landbouw ten goede gekomen. Genetische manipulatie vormt bovendien een bedreiging voor de gangbare en biologische teelt, omdat de gemanipuleerde gewassen zich kunnen mengen met niet-genetisch gemanipuleerde gewassen. Gentechnologie bedreigt de toch al beperkte genetische diversiteit van gewassen, wat de kwetsbaarheid van het voedselsysteem verergert.”
Verbod op patenten op leven en verplichte etikettering
De PvdD wil patenten op planten- en dierenrassen en veredelingstechnieken verbieden, om te voorkomen dat bedrijven de voedselmarkt beheersen via gentech. Daarnaast eisen ze verplichte, duidelijke etikettering van producten die gentech-ingrediënten bevatten of afkomstig zijn van dieren gevoed met gentechgewassen.
“Planten- en dierenrassen mogen geen expliciet eigendom van bedrijven zijn. Patenten op vormen van leven en veredelingstechnieken worden verboden. We verzetten ons tegen pogingen van bedrijven als Bayer-Monsanto en BASF om genen van planten en dieren te patenteren en zo de voedselmarkt te beheersen.”
“Er komt verplichte etikettering voor vlees, zuivel, vis en eieren afkomstig van dieren die zijn gevoed met genetisch gemanipuleerde gewassen. Wanneer gentech-ingrediënten zijn verwerkt in een product, wordt dit duidelijk vermeld op de voorkant van het product of de verpakking.”
Verbod op biotechnologie bij dieren
De partij wil biotechnologie bij dieren, waaronder genetische manipulatie en klonen, volledig verbieden, ook in het kader van dierproeven.
“Biotechnologie bij dieren – waaronder genetische manipulatie en klonen – wordt verboden.”
De SGP is kritisch over gentechnologie en stelt duidelijke grenzen: soortgrenzen in de schepping moeten worden gerespecteerd en experimenten met de genen van dieren of mensen zijn niet toegestaan. De partij staat alleen ruimte toe voor nieuwe veredelingstechnieken bij planten, zolang soortgrenzen niet worden overschreden, en wijst het gebruik van gentech bij dieren en mensen principieel af.
Soortgrenzen in gentechnologie strikt respecteren
De SGP vindt dat bij de toepassing van gentechnologie altijd de orde in Gods schepping moet worden gerespecteerd, wat betekent dat soortgrenzen niet mogen worden overschreden. Dit geldt zowel voor plantenveredeling als voor biotechnologie in bredere zin. Het onderliggende probleem is een ethisch-religieuze overtuiging dat het mengen van soorten indruist tegen de scheppingsorde.
“Bij de praktische toepassing van biotechnologie past ontzag voor de orde in Gods schepping. Soortgrenzen dienen gerespecteerd te worden.”
“De overheid faciliteert veredeling van weerbare rassen en geeft ruimte voor nieuwe veredelingstechnieken, zolang soortgrenzen niet overschreden worden.”
Verbod op genetische modificatie bij dieren
De SGP verbiedt experimenten met de genen van dieren en het klonen ervan, uit morele en bijbelse bezwaren. Dit standpunt adresseert de ethische risico’s en het dierenwelzijn.
“Experimenteren in het lab met de genen van dieren en het klonen ervan blijft verboden.”
Strikt verbod op gentech bij mensen (kiembaanmodificatie en mens-diercombinaties)
De SGP wijst gentech bij mensen principieel af, met een expliciet moratorium op kiembaanmodificatie en een verbod op het ontwikkelen van mens-diercombinaties. Dit is gebaseerd op morele, bijbelse gronden en het beschermen van de menselijke waardigheid.
De ChristenUnie is zeer terughoudend ten aanzien van gentechnologie, vooral als het gaat om genetische modificatie van embryo’s en het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek. De partij pleit voor het handhaven van het verbod op kiembaanmodificatie en benadrukt het belang van ethische voorzichtigheid bij medische technologische ontwikkelingen die het menselijk leven raken.
Verbod op genetische modificatie van embryo’s
De ChristenUnie wil het huidige verbod op genetische modificatie van embryo’s (kiembaanmodificatie) handhaven, omdat deze ingrepen onomkeerbaar zijn en gevolgen hebben voor volgende generaties. De partij vindt dat wetenschappelijk onderzoek met embryo’s en genetische modificatie niet past bij het uitgangspunt dat elk menselijk leven beschermwaardig is.
“De ChristenUnie houdt daarom vast aan het huidig verbod hierop in de Embryowet.”
“Het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek en genetische modificatie, past niet bij het uitgangspunt dat elk menselijk leven beschermwaardig is.”
“Zeker als genetische modificaties in het embryo onomkeerbaar zijn en aan het nageslacht worden doorgegeven (kiembaanmodificatie), past grote terughoudendheid.”
Voorzichtigheid bij medische technologische ontwikkelingen
De partij hanteert een ‘ethiek van voorzichtigheid’ bij medische technologie, met als uitgangspunt dat bij twijfel niet wordt ingehaald. Besluiten over ingrijpende technieken zoals gentech horen volgens de ChristenUnie thuis in een brede maatschappelijke dialoog, niet alleen in laboratoria.
“Bij medische technologische ontwikkelingen hanteren we een ‘ethiek van voorzichtigheid’: bij twijfel niet inhalen. Besluiten over ingrijpende technieken horen thuis in het volle licht van de maatschappelijke dialoog, niet alleen in de beslotenheid van laboratoria of wetenschappelijke congressen.”
NSC is principieel tegen het aanpassen van menselijk erfelijk materiaal dat wordt doorgegeven aan volgende generaties (kiembaanmodificatie) en tegen het selecteren van geslacht of andere kenmerken van kinderen via gentechnologie. Ze pleiten voor strikte beperkingen op het gebruik van genetische technologie in de voortplantingsgeneeskunde en willen een verbod op bepaalde toepassingen zoals kunstmatige geslachtscellen en niet-medische selectie via IVF. Hun visie is terughoudend en ethisch-voorzichtig, met nadruk op het voorkomen van genetische manipulatie van mensen.
Tegen kiembaanmodificatie en genetische selectie bij mensen
NSC verzet zich tegen het aanpassen van menselijk erfelijk materiaal dat erfelijk wordt doorgegeven (kiembaanmodificatie) en tegen het selecteren van geslacht of andere kenmerken van kinderen via gentech. Ze willen ook het gebruik van kunstmatige geslachtscellen en pre-implantatie genetische tests beperken. De partij ziet deze toepassingen als ethisch problematisch en wil voorkomen dat genetische technologie wordt ingezet voor niet-medische doeleinden in de voortplantingsgeneeskunde.
“We zijn principieel tegen aanpassingen van het menselijk erfelijke materiaal waarbij deze aanpassingen ook worden doorgegeven aan volgende generaties (de zogeheten kiembaanmodificatie).”
“We zijn tegen het tot stand brengen van embryo’s voor onderzoek en tegen uitbreiding van de inzet van preimplantatie genetische tests.”
“We willen een verbod op reproductieve inzet van kunstmatige geslachtscellen (in vitro gametogenese).”
“We willen een uitgebreider verbod op het bemiddelen van diensten voor niet-medische inzet van IVF om het geslacht en andere kenmerken van een kind te kunnen selecteren.”
BIJ1 neemt in haar verkiezingsprogramma een uitgesproken standpunt in tegen gentechnologie (gentech) in de landbouw en voedselproductie. De partij pleit voor een volledige omschakeling naar biologische, agro-ecologische landbouw en wil gentech uit de voedselketen weren. Concreet betekent dit dat BIJ1 inzet op het beëindigen van gentech in de landbouw en het onderwijs, en het verbreken van banden tussen kennisinstellingen en de gentech-industrie.
Gentech volledig weren uit landbouw en voedselproductie
BIJ1 ziet gentechnologie als onwenselijk in de landbouw en voedselproductie, omdat het volgens de partij de belangen van multinationals dient en risico’s oplevert voor mens, dier en milieu. De partij wil daarom een volledige omschakeling naar biologische, agro-ecologische landbouw en het weren van gentech uit de voedselketen.
“We verbreken alle banden tussen de Wageningen Universiteit & Research (WUR) en de agro-industrie. De WUR vormen we om van een universiteit en onderzoeksinstituut in dienst van agro-multinationals naar een publieke instelling die transparant onderzoek doet naar het biologische, agro-ecologische voedselsysteem van nu en de toekomst. Ook hbo en mbo landbouwopleidingen gaan zich volledig richten op het onderwijzen van biologische, agro-ecologische landbouw.”
“Per 2028 is er alleen nog biologische sierteelt toegestaan.”
Geen gentech in onderwijs en onderzoek
BIJ1 wil dat onderwijs en onderzoek zich uitsluitend richten op biologische en agro-ecologische landbouw, zonder ruimte voor gentechnologie. Hiermee wil de partij de invloed van de gentech-industrie op kennisinstellingen en het curriculum beëindigen.
“Ook hbo en mbo landbouwopleidingen gaan zich volledig richten op het onderwijzen van biologische, agro-ecologische landbouw.”
De VVD is uitgesproken voorstander van het stimuleren en versnellen van gentechnologie (gentech) in de landbouw en voedselproductie, met name door het versoepelen van Europese toelatingsprocedures voor nieuwe technieken zoals CRISPR-Cas. De partij ziet innovatie in gentech als essentieel voor de internationale concurrentiepositie van Nederland en wil regelluwe proeftuinen en snellere goedkeuringen voor deze technologieën. De VVD benadrukt dat strenge EU-regels innovatie belemmeren en pleit voor meer ruimte voor ondernemers en start-ups in de sector.
Versoepelen van toelatingsprocedures voor gentech-innovaties
De VVD vindt dat de huidige Europese toelatingsprocedures voor nieuwe genomische technieken zoals CRISPR-Cas te streng zijn en innovatie belemmeren. Ze willen deze procedures versoepelen, onder meer door speciale procedures voor start-ups en regelluwe proeftuinen, zodat Nederland voorop kan blijven lopen in innovatieve voedselproductie.
“We kijken met optimisme naar ontwikkelingen zoals precisiefermentatie, kweekvlees en nieuwe genomische technieken zoals CRISPR-Cas. Maar de rigide toelatingsprocedures in de EU zorgen voor deze novel foods voor enorme belemmeringen. De overheid moet er alles aan doen om dit te stroomlijnen, bijvoorbeeld door aan te dringen op een speciale procedure voor start-ups.”
“We willen regelluwe proeftuinen en adequate financiering via, onder andere, een investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups.”
Stimuleren van biotechnologische innovatie tegen voedselverspilling
De VVD wil biotechnologie inzetten om voedselverspilling tegen te gaan door voedselresten om te zetten in waardevolle nieuwe producten. Dit onderstreept hun bredere visie dat gentech en biotechnologie niet alleen voor productie, maar ook voor duurzaamheid en circulaire economie moeten worden benut.
“We willen voedselverspilling verder tegengaan door voedselresten met vooruitstrevende biotechnologieën om te zetten in waardevolle nieuwe producten.”
Volt spreekt zich in het verkiezingsprogramma niet expliciet uit over "gentech" in landbouw of voedsel, maar benoemt wel de noodzaak van een Europese aanpak voor innovatieve therapieën zoals gentherapie in de gezondheidszorg. Hun focus ligt op het harmoniseren van toelating en vergoeding van cel- en gentherapieën, zodat deze breed toegankelijk worden en Europese innovatie niet wordt afgeremd.
Europese harmonisatie van toelating en vergoeding van gentherapieën
Volt wil ongelijkheid in toegang tot innovatieve gentherapieën binnen Europa tegengaan door toelatings- en vergoedingsprocedures te harmoniseren. Dit moet voorkomen dat commerciële belangen boven medische noodzaak gaan en moet Europese innovatie stimuleren.
“Volt pleit voor een Europees afgestemde aanpak voor toelating en vergoeding van innovatieve therapieën, zoals cel- en gentherapieën (ATMP’s).”
“Hoewel EMA-goedkeuring centraal geregeld is, blijven beschikbaarheid en vergoeding per land sterk verschillen, vaak gedreven door commerciële keuzes van bedrijven en niet uit medische of economische noodzaak. Deze ongelijkheid belemmert de toegang van patiënten en remt de Europese innovatie.”
“Door de toelatings- en vergoedingsprocedures te harmoniseren of publieke toegang via hospital exemptions en grensoverstijgende samenwerking te versterken, vergroten we de markt, versnellen we de toegang en maken we de EU aantrekkelijker voor life sciences-innovatie.”
BBB staat positief tegenover het gebruik van gentechnologie (zoals CRISPR/Cas9) in de landbouw om de milieu-impact te verlagen en innovatie te stimuleren. De partij wil meer ruimte geven aan gentech als onderdeel van een bredere inzet op nieuwe technieken voor gewasbescherming, mits deze bijdragen aan effectievere en duurzamere landbouwpraktijken.
Meer ruimte voor gentechnologie in de landbouw
BBB ziet gentechniek als een waardevol instrument om de milieu-impact van de landbouw te verminderen en innovatie te bevorderen. De partij wil dat innovaties zoals gentech sneller en makkelijker kunnen worden toegepast, zolang ze bijdragen aan het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de effectiviteit verhogen.
“Om de milieuimpact te verlagen krijgen innovaties zoals precisie techniek, zaadcoating en inzet van gentechniek (CRISPR/Cas9) meer ruimte.”
“Zo wordt bijvoorbeeld het vaker kunnen behandelen van een perceel met precisietechniek toegestaan, als het totale gebruik van een middel daardoor af kan nemen.”
Het CDA staat positief tegenover het gebruik van moderne gentechnologie in de landbouw, mits deze technieken veilig en goed getest zijn. Ze willen veredelingstechnieken zoals CRISPR-Cas en cisgenese toestaan om de afhankelijkheid van chemische middelen te verminderen en innovatie in de agrarische sector te stimuleren. De partij ziet gentech als een middel om duurzamere en efficiëntere voedselproductie mogelijk te maken.
Toestaan van CRISPR-Cas en cisgenese in plantenveredeling
Het CDA wil moderne gentechnieken zoals CRISPR-Cas en cisgenese expliciet toestaan bij de veredeling van planten. Dit moet bijdragen aan minder gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen en het versnellen van innovatie in de landbouw. De partij vertrouwt hierbij op wetenschappelijke toetsing en Europese regelgeving om de veiligheid te waarborgen.
“De veredelingstechnieken CRISPR-Cas en cisgenese worden toegestaan bij de veredeling van planten.”
JA21 erkent de kansen en risico’s van gentechnologie en genomica, en pleit voor duidelijke ethische kaders en actieve monitoring. De partij wil voorkomen dat genetische manipulatie leidt tot stigmatisering of onvoorziene gevolgen voor toekomstige generaties, en benadrukt het belang van internationale afspraken en passende regelgeving.
Duidelijke ethische kaders en monitoring voor gentech
JA21 wil dat gentechnologie en genomica onder strikte ethische controle staan om misbruik, stigmatisering en onvoorziene gevolgen te voorkomen. De partij ziet risico’s zoals genetisch toerisme en eugenetica, en vindt dat zonder internationale afspraken problematische praktijken kunnen ontstaan. Daarom pleit JA21 voor actieve monitoring en het stellen van duidelijke ethische grenzen.
“Ten slotte wenst JA21 op het gebied van gentechnologie en genomica actieve monitoring en passende regelgeving. Zonder internationale afspraken kunnen er ethisch problematische praktijken ontstaan, zoals genetisch toerisme of eugenetica. JA21 wil daarom dat er duidelijke ethische kaders worden gesteld waarmee stigmatisering van mensen met een beperking en onvoorziene gevolgen van genetische manipulatie voor toekomstige generaties worden voorkomen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma