Verkiezingsprogramma's 2025 overgenders
Volt zet zich expliciet in voor gendergelijkheid en het bestrijden van discriminatie op basis van gender, met bijzondere aandacht voor transparantie, wettelijke bescherming en inclusie van diverse genderidentiteiten. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals loontransparantie, een gender-balanced kabinet, betere transgenderzorg, en wettelijke erkenning van non-binaire en intersekse personen. Volt koppelt deze voorstellen aan het bredere streven naar gelijke rechten en het actief tegengaan van genderdiscriminatie in alle lagen van de samenleving.
Loontransparantie en bestrijding genderloonkloof
Volt wil de genderloonkloof actief dichten door werkgevers te verplichten tot transparantie en het nemen van maatregelen bij ongelijkheid. Dit moet loondiscriminatie tegengaan en gendergelijkheid op de werkvloer afdwingen.
“De genderloonkloof wordt actief gedicht. We voeren de Wet Gelijke Beloning in, in lijn met de Europese richtlijn ‘Loontransparantie’. Werkgevers moeten aantonen dat er géén sprake is van loondiscriminatie, de bewijslast komt bij de werkgever te liggen. Alle middelgrote tot grote bedrijven en overheidsorganisaties worden verplicht om het genderevenwicht en de loonkloof tussen mannen en vrouwen in hun organisatie openbaar te maken en erover te rapporteren. Daarnaast moeten zij, als er geen sprake is van gendergelijkheid, een gendergelijkheidsplan hebben om voor die gelijkheid te gaan zorgen.”
Wettelijke erkenning en bescherming van genderdiversiteit
Volt pleit voor wettelijke erkenning van non-binaire, transgender en intersekse personen, inclusief het recht op een X in officiële documenten en bescherming tegen discriminatie en geweld. Hiermee wil Volt de rechtspositie en veiligheid van mensen met diverse genderidentiteiten verbeteren.
“Mensen met een X in hun paspoort krijgen dezelfde rechten als andere personen. Zij kunnen dus ook trouwen en als ouder hun kind aangeven bij de gemeente.”
“Het wordt makkelijker om een aanpassing te doen van de geslachtsregistratie in de geboorteakte. Het wordt mogelijk om een X op te nemen in de geboorteakte.”
“We passen het Wetboek van Strafrecht aan om groepsbelediging op basis van genderidentiteit strafbaar te stellen, zoals het voorliggende wetsvoorstel. Zo beschermen we ook kwetsbare mensen zoals vrouwen, transgender, intersekse en non-binaire personen beter.”
“Er wordt een einde gemaakt aan nietnoodzakelijke geslachtcorrigerende operaties bij baby’s met een intersekse conditie, zoals in Portugal en Malta al gedaan is.”
Gender-balanced kabinet en representatie
Volt streeft naar gelijke representatie van mannen en vrouwen in het kabinet en een betere afspiegeling van de diversiteit in de samenleving. Dit moet leiden tot meer inclusieve besluitvorming en voorbeeldwerking op nationaal niveau.
“Er komt een gender-balanced kabinet (oftewel: gelijke representatie van mannen en vrouwen) met een betere afspiegeling van de diversiteit in de samenleving.”
Verbetering transgenderzorg
Volt wil de transgenderzorg verbeteren, versnellen en toegankelijker maken, met meer opleidingsplaatsen en minder bureaucratie. De keuze voor genderbevestigende therapie moet in de spreekkamer liggen, niet bij de politiek.
“We maken transgenderzorg beter, toegankelijker en sneller beschikbaar. Met onder andere een korter psychologisch traject en snellere toegang tot medicatie wanneer dit passend is voor de cliënt. De keuze voor wel of geen genderbevestigende therapie wordt gemaakt in de spreekkamer van specialisten, vrij van politieke standpunten.”
Inclusie en bescherming in sport en samenleving
Volt pleit voor inclusie van transvrouwen in de topsport en een gelijkwaardige behandeling van vrouwensport, en wil discriminatie op basis van gender in alle sectoren actief bestrijden.
“Volt pleit voor de inclusie van transvrouwen in de topsport, vrij van desinformatie.”
“Volt pleit voor een gelijkwaardige behandeling van vrouwensport (ten opzichte van mannensport) en van parasport, onder andere door middel van meer zendtijd en verslaggeving op de publieke omroep.”
Genderinclusieve gezondheidszorg
Volt wil ongelijkheden in gezondheid en zorgtoegang aanpakken die voortkomen uit sekse, gender, seksuele oriëntatie en genderidentiteit, en investeert in vrouwengezondheid en betere transgenderzorg.
“Volt pleit voor een brede EU-strategie voor genderinclusieve gezondheidszorg. Deze strategie moet ongelijkheden in gezondheid en zorgtoegang aanpakken die voortkomen uit sekse, gender, seksuele oriëntatie en genderidentiteit.”
“Volt heft de genderkloof in de gezondheidszorg op. Daarvoor verbreden en intensiveren we de Nationale Strategie Vrouwengezondheid.”
De Partij voor de Dieren pleit voor volledige gelijkwaardigheid en gelijke rechten voor mensen van alle genders, met bijzondere aandacht voor het bestrijden van discriminatie en het waarborgen van zelfbeschikking. Ze willen wettelijke erkenning van genderdiversiteit, het schrappen van onnodige geslachtsregistratie, en het toegankelijk maken van procedures voor genderwijziging. Concrete voorstellen zijn onder meer het strafbaar stellen van discriminatie op basis van genderidentiteit, het afschaffen van geslachtsregistratie waar mogelijk, en het wettelijk regelen van transitieverlof.
Strafbaar stellen van discriminatie op basis van gender
De PvdD wil discriminatie op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken expliciet strafbaar maken. Hiermee beogen ze institutionele uitsluiting en geweld tegen mensen van diverse genders actief te bestrijden.
“We maken groepsbelediging op grond van gender-identiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken strafbaar.”
“De overheid treedt daadkrachtig op tegen alle vormen van discriminatie op basis van (vermeende) afkomst, etniciteit, seksuele geaardheid, gender, religie of levensovertuiging, handicap, leeftijd of politieke overtuiging.”
Juridische erkenning en zelfbeschikking van genderidentiteit
De partij streeft naar volledige juridische erkenning van ieders genderidentiteit, ongeacht leeftijd, en wil onnodige barrières voor wijziging van geslachtsvermelding wegnemen. Dit bevordert de autonomie en het welzijn van transgender, non-binaire en intersekse personen.
“Iedereen heeft recht op juridische erkenning van hun identiteit, ongeacht leeftijd of genderidentiteit. We schaffen de officiële geslachtsregistratie overal waar dat kan af. Tot die tijd maken we het wijzigen van de geslachtsvermelding mogelijk op basis van een Eigen Verklaring.”
“Ook transgender kinderen onder de zestien en non-binaire personen krijgen toegang tot een laagdrempelige, kosteloze officiële erkenning van hun sekse en/of genderidentiteit.”
“Daarnaast verdwijnt de onnodige geslachtsaanduiding op de Nederlandse ID-kaart.”
Gelijke rechten voor ouderschap en gezinsvorming ongeacht gender
De PvdD wil dat ouderschap en gezinsvorming even toegankelijk worden voor transgender vrouwen en non-binaire personen als voor cisgender mannen en vrouwen. Dit betekent gelijke rechten en toegang tot procedures en vergoedingen, ongeacht gender.
“Het proces van ouderschap verkrijgen wordt voor transgender vrouwen en non-binaire personen even toegankelijk als voor cisgender mannen in gelijke burgerlijke staat. Alle ouders krijgen dezelfde rechten als cisgender heteroseksuele paren.”
“Kunstmatige inseminatie en IVF wordt vergoed voor alle gezinsvormen.”
“We maken het familierecht inclusief voor diverse relatievormen en genders.”
Wettelijk transitieverlof
De partij wil wettelijk transitieverlof invoeren, zodat mensen die een gendertransitie ondergaan recht hebben op verlof, vergelijkbaar met andere vormen van zorgverlof.
“Transitieverlof wordt wettelijk geregeld.”
Verbod op conversiehandelingen gericht op genderidentiteit
De PvdD wil een wettelijk verbod op conversiehandelingen die gericht zijn op het veranderen van iemands genderidentiteit of -expressie, om de rechten en het welzijn van genderdiverse personen te beschermen.
“Er komt een wettelijk verbod op ‘conversiehandelingen’ waarmee wordt geprobeerd om de seksuele oriëntatie, genderidentiteit of -expressie van mensen te veranderen.”
D66 zet zich expliciet in voor gelijke rechten en inclusie van alle genders, met bijzondere aandacht voor genderidentiteit, non-binaire en intersekse personen. De partij wil discriminatie op basis van gender tegengaan, barrières bij geslachtsregistratie afschaffen, gendergelijkheid bevorderen in beleid en zorg, en investeren in transgenderzorg. D66 koppelt deze inzet aan concrete wetgeving, beleid en internationale verplichtingen.
Discriminatie op basis van gender tegengaan
D66 wil alle vormen van discriminatie, waaronder op basis van gender en genderidentiteit, actief bestrijden via wetgeving en beleid. De partij erkent intersectionaliteit en wil een brede antidiscriminatiewet invoeren die ook actieve verplichtingen bevat voor publieke en private organisaties.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om... seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
“De huidige wet (de Algemene wet gelijke behandeling - Awbg) schiet op belangrijke punten tekort. D66 wil daarom een nieuwe, brede Antidiscriminatiewet waar álle vormen van discriminatie onder vallen.”
“We hebben daarbij in het bijzonder oog voor situaties waarin mensen om meerdere redenen tegelijk worden buitengesloten (intersectionaliteit), bijvoorbeeld omdat ze én van kleur én queer zijn.”
Barrières bij geslachtsregistratie afschaffen en erkenning non-binaire/intersekse personen
D66 wil onnodige barrières bij de registratie van geslacht bij de overheid afschaffen en pleit voor erkenning en bescherming van non-binaire en intersekse personen.
“D66 pleit voor erkenning en bescherming van non-binaire en intersekse personen. Onnodige barrières bij de registratie van geslacht bij de overheid schaffen we af.”
Investeren in transgenderzorg en inclusieve zorg
D66 wil betere en snellere transgenderzorg en vindt dat zorgopleidingen extra aandacht moeten geven aan verschillen in gender. De partij streeft naar inclusieve zorg die rekening houdt met genderdiversiteit.
“We investeren in betere en snellere transgenderzorg, met zorg op maat.”
“D66 vindt dat zorgopleidingen extra aandacht moeten geven aan verschillen tussen patiënten, zoals verschillen in cultuur, etniciteit en gender.”
“Inclusieve zorg betekent dat iedereen gelijke toegang heeft tot goede en passende zorg. Ongeacht wat je geslacht, gender, religie, seksuele oriëntatie, etniciteit of culturele achtergrond is.”
Gendergelijkheid als vast onderdeel van beleid, diplomatie en defensie
D66 wil dat gendergelijkheid structureel wordt meegenomen in vredesmissies, diplomatie en defensie, en steunt internationale verplichtingen zoals VN-resolutie 1325.
“D66 wil dat gendergelijkheid een vast onderdeel is van vredesmissies, diplomatie en defensie, in Nederland en in EU en NAVO-verband. Daarom maakt Nederland zich hard voor de implementatie van resolutie 1325 van de Verenigde Naties die gaat over vrouwen, vrede en veiligheid.”
Verbod op conversiehandelingen gericht op genderidentiteit
D66 wil een verbod op conversiehandelingen, zodat niemand gedwongen wordt diens genderidentiteit te veranderen.
“D66 wil een verbod op conversiehandelingen. Niemand mag gedwongen worden om te proberen diens seksuele oriëntatie of genderidentiteit te veranderen.”
De SP erkent genderdiversiteit expliciet en stelt dat discriminatie op basis van gender onacceptabel is. Ze pleiten voor betere zorg en rechten voor vrouwen, trans- en intersekse personen, en willen gendergelijkheid bevorderen via concrete maatregelen in zorg, arbeidsmarkt en bescherming tegen geweld.
Betere zorg en rechten voor trans- en intersekse personen
De SP vindt dat mensen van alle genders recht hebben op passende zorg en autonomie over hun lichaam. Ze willen de toegang tot transgenderzorg verbeteren, wachtlijsten aanpakken en niet-medisch noodzakelijke ingrepen bij intersekse kinderen zonder hun toestemming verbieden.
“Transrechten zijn mensenrechten. Mensen die in transitie gaan krijgen de juiste erkenning en ondersteuning. Autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam is daarbij het uitgangspunt. De gewenste (mentale) zorg wordt beter beschikbaar gemaakt en vergoed en we pakken de wachtlijsten aan.”
“Intersekse rechten. Intersekse kinderen kunnen in Nederland al op jonge leeftijd te maken krijgen met niet medisch noodzakelijke ingrepen. ... Daarom laten we zulke niet medisch noodzakelijke behandelingen niet meer toe zonder dat intersekse kinderen hier zelf zeggenschap over hebben.”
“De wachtlijsten worden aangepakt, ook voor de transgenderzorg waar deze onacceptabel lang zijn.”
Gelijke behandeling en bestrijding van discriminatie op basis van gender
De SP stelt dat discriminatie op basis van gender niet getolereerd mag worden en dat gelijke behandeling in wetgeving en praktijk moet worden gegarandeerd. Dit geldt voor alle genders, inclusief non-binaire en trans personen.
“Discriminatie bestrijden we altijd en overal, op basis van klasse, kleur, gender, religie, seksuele voorkeur, leeftijd, woonplaats, beperking of wat ook.”
“Hoe je behandeld wordt mag niet bepaald worden door wie je bent. ... zonder dat migratieachtergrond, LHBTIQA+, vrouw of man zijn, religie, woonplek of wat dan ook daarin uitmaakt.”
“Radicaalrechtse en conservatieve groeperingen voeren een mondiale campagne tegen vrouwenrechten, seksuele rechten, de rechten van LHBTIQA+personen, de rechten van de werkende klasse en hun vertegenwoordigers. Nederland en Europa moeten zich vol inzetten voor ... deze rechten.”
Verbeteren van vrouwenrechten en aanpak van gendergerelateerd geweld
De SP wil de positie van vrouwen versterken door betere gezondheidszorg, bescherming tegen geweld en specifieke wetgeving tegen femicide en andere vormen van gendergerelateerd geweld.
“Vrouwen hebben recht op goede zorg. We zetten ons in om de gezondheidszorg voor vrouwen flink te verbeteren.”
“We beschermen de rechten van vrouwen. Seksueel geweld en intimidatie worden niet getolereerd.”
“Femicide moeten we voorkomen. Geen vrouw mag zich onveilig voelen. ... We ondersteunen dit beleid met een actieplan tegen geweld tegen vrouwen en een antifemicidewet...”
JA21 benadrukt de gelijkwaardigheid van man en vrouw als fundamentele Nederlandse waarde, die actief moet worden uitgedragen in het onderwijs en samenleving. De partij verzet zich tegen ideologische indoctrinatie over seksualiteit en gender in scholen, en wil dat onderwijs zich richt op weerbaarheid en kernwaarden zonder "woke moralisme". Concrete beleidsvoorstellen zijn gericht op het bevorderen van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, vooral in onderwijs en bescherming tegen geweld.
Gelijkwaardigheid man en vrouw centraal in onderwijs
JA21 vindt dat de gelijkwaardigheid van man en vrouw een essentiële Nederlandse waarde is, die expliciet in het onderwijs moet worden onderwezen. Tegelijkertijd verzet de partij zich tegen verplichte ideologische lessen over seksualiteit, gender en "woke moralisme", omdat scholen geen ideologisch opvoedingsinstituut moeten zijn. De focus ligt op het vormen van weerbare burgers met respect voor kernwaarden, zonder indoctrinatie.
“In het onderwijs moeten de Nederlandse normen en waarden zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw en gelijkgeslachtelijke relaties, het je houden aan de wet, rekening houden met de ander, de vrijheid van meningsuiting en religie, de democratische rechtstaat centraal staan. Deze moeten worden onderwezen, maar vooral ook in het onderwijsprogramma zijn geïncorporeerd en door de schoolleiding en de docent worden gedoceerd.”
“Tegelijkertijd moet de school niet een ideologisch opvoedingsinstituut zijn met verplichte indoctrinatie over seksualiteit, religie en normen en waarden. Woke moralisme en verplicht moskeebezoek is aan JA21 niet besteed.”
“Aandacht in het onderwijs voor essentiële Nederlandse waarden en vrijheden, zoals de vrijheid van meningsuiting en gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. Ongeoorloofde afwezigheid tijdens lessen die hierop betrekking hebben wordt gesanctioneerd.”
“De gelijkwaardigheid tussen man en vrouw actief uitdragen in ons onderwijs en kinderen op de basisschool en middelbare school weerbaarder maken tegen seksueel misbruik, geweld, pesten en het aanzetten tot crimineel gedrag.”
Bescherming vrouwen tegen geweld en discriminatie
JA21 benoemt specifiek de bescherming van vrouwen tegen huiselijk geweld, femicide, eerwraak en genitale verminking als prioriteit. De partij koppelt deze problematiek aan gesloten gemeenschappen en benadrukt het belang van vrouwenrechten en zelfbeschikking, met concrete voorstellen voor strengere handhaving en ondersteuning van slachtoffers.
“Voor veel vrouwen staat hun vrijheid en zelfbeschikking onder druk. Denk aan seksuele straatintimidatie, migrantenvrouwen die slachtoffer zijn van eerwraak en genitale verminking, toenemend partnergeweld of jonge meisjes die in handen vallen van loverboys.”
“Blijvende aandacht en een gerichte aanpak tegen groepen – met name gesloten gemeenschappen met een migratieachtergrond – waar veelvuldig sprake is van eerwraak, huwelijksdwang, eergerelateerd geweld en/of genitale verminking.”
“Het recht op abortus is een belangrijk vrouwenrecht waar wij niet aan willen tornen.”
Kritiek op islamitische cultuur inzake gendergelijkheid
JA21 stelt dat bepaalde opvattingen binnen de islamitische cultuur schadelijk zijn voor vrouwen en andere groepen, en dat deze openlijk benoemd moeten kunnen worden. De partij koppelt dit aan het bredere integratie- en waardenbeleid.
“De islamitische cultuur kent nu eenmaal schadelijke opvattingen over vrouwen, homoseksuelen en joden. Dit moet open en bloot kunnen worden besproken.”
BBB erkent de unieke uitdagingen van transgenders en genderdysforie, maar is kritisch op medische transitie voor minderjarigen en op doorgeschoten symboolpolitiek rond gender en LHBTIQ+. De partij wil een tijdelijke stop op medische transitie voor jongeren tot richtlijnen zijn herzien en verzet zich tegen diversiteitsbeleid dat mensen in hokjes plaatst. BBB benadrukt individuele benadering boven groepsetiketten en pleit voor zorgvuldigheid en terughoudendheid in gendergerelateerde beleidsmaatregelen.
Stop op medische transitie voor minderjarigen
BBB wil een tijdelijke stop op medische transitie voor minderjarigen vanwege zorgen over de sterke toename van genderdysforie en internationale kritiek op het Dutch Protocol. De partij vindt dat eerst de behandelrichtlijnen zorgvuldig moeten worden herzien voordat medische transitie bij jongeren wordt toegestaan.
“Om deze reden willen wij een stop op medische transitie voor minderjarigen, tot de richtlijnen zorgvuldig herzien zijn.”
“De sterke toename van genderdysforie (je niet op je gemak voelen met het geslacht waarmee je geboren bent) onder kinderen en jongeren verdient zorgvuldig onderzoek.”
“BBB erkent de unieke uitdagingen waarmee transgenders worden geconfronteerd en benadrukt het belang van snelle en kwalitatief goede zorg.”
Kritiek op symboolpolitiek en diversiteitsbeleid rond gender
BBB is kritisch op wat zij ziet als doorgeschoten symboolpolitiek en diversiteitsbeleid rond gender en LHBTIQ+. De partij verzet zich tegen beleid dat mensen in hokjes plaatst of etiketten opplakt, en benadrukt het belang van individuele benadering boven groepsidentiteit.
“BBB maakt zich zorgen over de doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+beleid. Terwijl op veel plekken de regenboogvlag wappert en basisscholen al spreken over genderdysforie, daalt op sommige plekken juist de acceptatie van homoseksualiteit.”
“Daar hoort geen miljoenen verslindend diversiteitsbeleid bij dat mensen etiketten opplakt en in hokjes plaatst.”
“Kinderen moet geleerd worden dat zij meer zijn dan ‘het label dat de maatschappij hen opplakt’. Iedereen heeft talenten en draagt bij aan deze maatschappij.”
Vrouwensport alleen voor vrouwen
BBB neemt expliciet stelling dat vrouwensport alleen toegankelijk moet zijn voor vrouwen, waarmee de partij een duidelijke grens trekt in het genderdebat binnen de sport.
“De vrouwensport is alleen voor vrouwen.”
BIJ1 pleit voor volledige zelfbeschikking en gelijkwaardigheid voor mensen van alle genders, met bijzondere aandacht voor trans, non-binaire en intersekse personen. De partij wil medische en juridische barrières voor genderwijziging wegnemen, genderregistratie uiteindelijk afschaffen, en transzorg toegankelijk en regulier maken. Hun visie is radicaal inclusief: genderdiversiteit wordt erkend als normaal en moet wettelijk en maatschappelijk volledig gelijkwaardig zijn.
Genderwijziging zonder medische beoordeling en zelfidentificatie
BIJ1 wil dat mensen hun genderregistratie kunnen wijzigen zonder medische of psychologische beoordeling, op basis van zelfidentificatie. Dit verlaagt drempels en erkent genderdiversiteit als een recht, niet als een medisch probleem.
“Een genderwijziging mag zonder beoordeling en zo vaak als nodig. We stoppen de criminalisering van trans personen en maken zelfidentificatie, in plaats van medische en psychische frames over genderidentiteit, leidend in de transzorg.”
“Trans personen mogen hun naam en genderregistratie kosteloos wijzigen in de gemeentelijke basisadministratie, zonder dat daarvoor een medische verklaring nodig is.”
Afschaffen van genderregistratie en wettelijke erkenning non-binaire personen
BIJ1 streeft ernaar om genderregistratie in officiële documenten volledig af te schaffen. Tot die tijd moet een 'X' als optie mogelijk zijn en moeten non-binaire personen wettelijk worden erkend.
“Uiteindelijk wordt de genderregistratie afgeschaft in de Basisregistratie Personen. Tot die tijd wordt het invullen van ‘X’ een mogelijkheid, net zoals bij het veranderen van een M naar een V of andersom op identiteitsdocumenten en reispapieren. Ook worden, naast mannen en vrouwen, ook non-binaire personen opgenomen in bestaande wetten en regels.”
Verbod op niet-noodzakelijke medische ingrepen bij intersekse kinderen
BIJ1 wil een wettelijk verbod op niet-levensbedreigende medische ingrepen bij intersekse kinderen, om hun lichamelijke integriteit en zelfbeschikking te beschermen.
“Er komt wetgeving dat een einde maakt aan medisch ingrijpen bij (niet-levensbedreigende) geslachtelijke ontwikkeling van intersekse kinderen, die niet standaard is.”
Transzorg als reguliere zorg, zonder diagnoseplicht
De partij wil dat transzorg wordt gezien als reguliere medische zorg, zonder verplichte diagnoses of toestemming van experts. Dit moet de toegankelijkheid vergroten en wachtlijsten verkorten.
“De zorg voor trans personen moet worden gezien als een reguliere vorm van medische zorg en moet worden meegenomen in het basiscurriculum van medische gezondheidsopleidingen. Hormoonbehandelingen moeten kunnen worden verstrekt vanuit de eerstelijnszorg.”
“(Hormoon)behandelingen en operaties worden vergoed, zonder toestemming van ‘experts’ en verzekeringen. Daarnaast hoeven trans personen geen diagnose meer te ontvangen om zorg te krijgen.”
Opname genderidentiteit en -expressie in de Grondwet
BIJ1 wil dat genderidentiteit en genderexpressie expliciet worden opgenomen in artikel 1 van de Grondwet, om wettelijke bescherming tegen discriminatie te waarborgen.
“Etniciteit, afkomst, nationaliteit, genderidentiteit en genderexpressie worden in artikel 1 van de Grondwet opgenomen.”
De PVV erkent uitsluitend twee geslachten, man en vrouw, en wil het beleid en de wetgeving hierop baseren. De partij verzet zich fel tegen wat zij noemt "genderpropaganda" en "woke-ideologie", en wil onder meer het X-geslacht in paspoorten afschaffen, geen onderwijs over gender op scholen toestaan, en transgender vrouwen uitsluiten van vrouwensporten en -voorzieningen. De kern van hun visie is een terugkeer naar het biologische geslacht als enige leidraad in beleid, onderwijs en publieke voorzieningen.
Alleen twee geslachten: man en vrouw
De PVV stelt dat er slechts twee geslachten bestaan en wil dat het biologische geslacht weer leidend wordt in wetten, beleid en officiële documenten. Dit standpunt is een reactie op wat de partij ziet als een "woke-ideologie" die volgens hen leidt tot verwarring en het ondermijnen van vrouwenrechten.
“Voor de PVV bestaan er slechts twee geslachten: man en vrouw. In wetten en beleid hoort het biologische geslacht weer leidend te zijn – dus geen “X” in het paspoort.”
“Stoppen met wokebeleid: er zijn slechts twee geslachten – man en vrouw – en het biologische geslacht is leidend, dus geen “X” in het paspoort”
Geen genderonderwijs of genderdiversiteit op scholen
De PVV wil onderwijs over gender en genderdiversiteit verbieden, en noemt dit "links-liberale seksuele indoctrinatie" en "genderpropaganda". De partij ziet dit als een ongewenste ideologische beïnvloeding van kinderen en pleit voor een terugkeer naar traditioneel onderwijs zonder aandacht voor genderdiversiteit.
“We stoppen met gesubsidieerd wokebeleid en schrappen de hokjesdenkende genderpropaganda op scholen. In het onderwijs hoort links-liberale seksuele indoctrinatie niet thuis.”
“Geen onderwijs over gender, klimaat of andere linkse indoctrinatie, maar terug naar de basisvaardigheden: rekenen, taal, geschiedenis.”
“Geen links-liberale seksuele indoctrinatie via het onderwijs”
Uitsluiting van transgender vrouwen uit vrouwensporten en -voorzieningen
De PVV wil transgender vrouwen (door hen aangeduid als "(transgender)mannen") uitsluiten van vrouwensporten, vrouwentoiletten, vrouwenkleedkamers en vrouwengevangenissen. De partij stelt dat deelname van transgender vrouwen aan deze voorzieningen vrouwenrechten schaadt.
“Geen (transgender)mannen in vrouwensporten, -gevangenissen, -toiletten en -kleedkamers”
“Dat heeft grote gevolgen: (transgender)mannen mogen meedoen aan vrouwensporten en eisen toegang tot vrouwentoiletten en -kleedkamers. Vrouwenrechten worden overboord gegooid. De PVV maakt hier een eind aan.”
FVD verzet zich krachtig tegen wat zij noemen "woke-activisme" en "transgender-ideologie" in onderwijs en media. Ze willen transgender-propaganda verbieden op scholen en jeugd-tv, geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen onmogelijk maken, en stoppen met subsidies aan organisaties die deze agenda uitdragen. Hun kernvisie is dat kinderen beschermd moeten worden tegen ideologische beïnvloeding rond gender en seksualiteit, en dat de overheid neutraal moet blijven.
Verbod op transgender-propaganda in onderwijs en media
FVD stelt dat scholen en media kinderen niet mogen beïnvloeden met transgender-ideologie. Ze zien dit als schadelijk en verwarrend voor kinderen, en willen daarom een wettelijk verbod op dergelijke boodschappen.
“Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en jeugd-tv, zodat kinderen beschermd worden tegen schadelijke ideologische beïnvloeding.”
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en in jeugd-tv, en maken geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers voor minderjarigen onmogelijk.”
Verbod op geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen
FVD wil alle medische behandelingen gericht op geslachtsverandering bij minderjarigen verbieden, waaronder operaties, hormoontherapie en puberteitsremmers. Ze stellen dat kinderen beschermd moeten worden tegen onomkeerbare beslissingen.
“We verbieden geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen, zodat kinderen worden beschermd tegen onomkeerbare beslissingen.”
Stoppen met subsidies en campagnes rond gender- en LGBT+-ideologie
FVD wil geen belastinggeld meer besteden aan organisaties of campagnes die gender- of LGBT+-ideologie promoten. Ze vinden dat de overheid neutraal moet zijn en geen ideologische beïnvloeding mag financieren.
“We stoppen subsidies aan organisaties zoals Rutgers, zodat belastinggeld niet langer naar ideologische beïnvloeding gaat.”
“Overheidsinstellingen stoppen met het voeren van LGBT+-campagnes. Iedereen is vrij om te doen en laten wat men wil, maar belastinggeld hoeft daar niet heen en als ideologie hoeft het ook niet van overheidswege te worden gepromoot.”
GroenLinks-PvdA streeft naar volledige gendergelijkheid in Nederland, met nadruk op gelijke kansen, beloning en vertegenwoordiging voor alle genders. De partij wil de loonkloof dichten, discriminatie op basis van gender actief bestrijden, en diversiteit afdwingen in topfuncties van bedrijven en overheid. Concrete voorstellen zijn onder andere het wettelijk vastleggen van genderdiversiteit in raden van bestuur, het beëindigen van geslachtsregistratie waar mogelijk, en het beschermen van intersekse personen.
Gelijke vertegenwoordiging en beloning voor alle genders
GroenLinks-PvdA wil dat alle genders gelijk vertegenwoordigd zijn in publieke en private topfuncties en dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen wordt gesloten. Dit moet economische ongelijkheid tegengaan en gelijke kansen bevorderen.
“De top van het bedrijfsleven – de raden van commissarissen en de raden van bestuur – mag voor maximaal zestig procent bestaan uit personen van hetzelfde gender.”
“In alle functies streven we naar een evenredige verdeling van achtergrond en sekse. Dat geldt ook voor politieke en bestuurlijke functies.”
“We doorbreken economische ongelijkheid met gelijke beloningen, erkenning en waardering van onbetaald werk, en investering in de economische zelfstandigheid van vrouwen. Daarbij komt er nu echt een einde aan de loonkloof, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
Afschaffen en versoepelen van geslachtsregistratie
De partij wil geslachtsregistratie op identiteitspapieren afschaffen en het makkelijker maken om het geslacht te wijzigen, om zo meer ruimte te bieden aan genderdiversiteit en de rechten van intersekse personen te beschermen.
“We schaffen onnodige geslachtsregistratie op identiteitspapieren af, net als in Duitsland. We maken het makkelijker om geslacht in je papieren te wijzigen, en we beschermen intersekse kinderen met een wettelijk verbod op niet-noodzakelijke medische ingrepen.”
Bestrijden van discriminatie en seksisme op basis van gender
GroenLinks-PvdA wil discriminatie en seksisme op basis van gender actief bestrijden, onder meer door gender als grond toe te voegen aan wetgeving en door bedrijven die zich schuldig maken aan seksisme te bestraffen.
“We bestrijden (online) vrouwenhaat daarnaast door gender als grond toe te voegen aan het artikel over groepsbelediging.”
“Bedrijven en organisaties die zich schuldig maken aan (stage)discriminatie en seksisme krijgen stevige boetes en worden uitgesloten van overheidsopdrachten.”
De SGP erkent de worsteling van intersekse en transgender personen, maar stelt dat geslacht geen keuze is en verzet zich tegen het idee van genderzelfidentificatie. De partij wil hormoonbehandelingen bij minderjarigen verbieden, behandelingen zonder medische noodzaak niet langer vergoeden, en de opmars van genderideologie nationaal en internationaal tegengaan. Zelfidentificatie als juridisch principe wordt afgewezen en conversietherapie mag niet verboden worden.
Verbod op hormoonbehandelingen bij minderjarigen
De SGP vindt dat geslacht geen keuze is en wil ingrijpen in transgenderzorg, vooral bij kinderen. Zij stellen dat de wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt en wijzen op het onomkeerbare karakter van behandelingen. Daarom willen ze hormoonbehandelingen bij minderjarigen verbieden en behandelingen zonder medische noodzaak niet langer vergoeden.
“Dat betekent echter niet dat geslacht een keuze is: dat is een fabel die veel schade en verwarring aanricht. Gelet op het onomkeerbare karakter ervan en het internationale debat over de wetenschappelijke onderbouwing erover wil de SGP hormoonbehandelingen bij kinderen verbieden.”
“Behandelingen waarvoor geen aantoonbare medische noodzaak bestaat, worden niet langer collectief vergoed.”
Afwijzing van genderzelfidentificatie in wetgeving
De SGP verwerpt het principe van zelfidentificatie als basis voor wetgeving en benadrukt het verschil tussen mannen en vrouwen als universeel. Zij zien zelfidentificatie als bron van juridische en maatschappelijke problemen.
“Van alle vormen van diversiteit is het verschil tussen mannen en vrouwen het meest universeel. Zelfidentificatie als leidend principe in wetgeving wijst de SGP dus af.”
Geen verbod op conversietherapie
De SGP is tegen een wettelijk verbod op conversiehandelingen, omdat zij vinden dat dit grondrechten aantast en goede hulpverlening en pastorale zorg belemmert. Zij stellen dat dwang en uitwassen al strafbaar zijn.
“De SGP is tegen het verbieden van zogenaamde conversiehandelingen. Zo’n verbod tast allerlei grondrechten aan en werkt averechts doordat het de goede hulp en pastorale zorg aan kwetsbare mensen dreigt te belemmeren. Dwang en andere uitwassen hebben al een plaats in het strafrecht.”
Verzet tegen genderideologie nationaal en internationaal
De SGP keert zich tegen de verspreiding van genderideologie, zowel in Nederland als in internationale gremia, en ziet dit als ideologisch kolonialisme.
“De opmars van genderideologie in internationale gremia moet worden tegengegaan.”
De VVD erkent verschillen tussen genders, vooral op het gebied van gezondheid, en wil deze ongelijkheden actief verkleinen door gericht onderzoek en beleid. Er is specifieke aandacht voor vrouwengezondheid, mentale gezondheid met gendergerelateerde oorzaken, en het tegengaan van discriminatie op basis van gender en seksuele oriëntatie. Concrete voorstellen zijn onder andere verplicht onderzoek naar vrouw-manverschillen in de zorg, meer aandacht voor gender in mentale gezondheid, en inclusieve voorlichting op scholen.
Verkleinen van gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen
De VVD wil de kennisachterstand over het vrouwenlichaam verkleinen en gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen zoveel mogelijk wegnemen. Dit gebeurt door verplicht onderzoek naar vrouw-manverschillen en meer aandacht voor vrouwspecifieke aandoeningen.
“We breiden onderzoek uit naar vrouwspecifieke aandoeningen – waaronder endometriose en adenomyose – en aandoeningen die zich bij vrouwen anders manifesteren dan bij mannen. Dat laatste doen we door het verplicht opnemen van vrouw-manverschillen in alle medisch-wetenschappelijk onderzoek.”
“We komen met een gerichte aanpak om onacceptabele gezondheidsverschillen, zoals tussen arm en rijk, man en vrouw en verschillende wijken weg te nemen.”
“We kijken naar gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen en verkleinen deze zoveel mogelijk.”
Onderzoek naar gendergerelateerde oorzaken van mentale gezondheidsproblemen
De VVD erkent dat mentale gezondheidsproblemen deels gendergerelateerd kunnen zijn en wil hier gericht onderzoek naar intensiveren.
“We intensiveren onderzoek naar mogelijke gendergerelateerde oorzaken van problemen met de mentale gezondheid.”
Inclusieve seksuele en relationele voorlichting op scholen
De VVD wil dat seksuele en relationele voorlichting op scholen aandacht besteedt aan diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie, om acceptatie en gelijke behandeling te bevorderen.
“We stimuleren de acceptatie van LHBTIQ+’ers op scholen door initiatieven zoals Paarse Vrijdag te ondersteunen en door in te zetten op relationele en seksuele voorlichting in alle lagen van het onderwijs met aandacht voor relaties, respect, zelfbeschikking, diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie en (veilig) online gedrag.”
BVNL verzet zich expliciet tegen gendergerelateerd beleid dat zij als "woke" en diversiteitsbeleid bestempelen, en pleit voor het terugdraaien van genderinclusieve maatregelen binnen overheidsinstellingen. De partij wil onder meer genderneutrale toiletten verbieden, biologische mannen uitsluiten van vrouwensporten en -ruimtes, en geslachtstransities voor minderjarigen verbieden. Hun visie is gericht op het handhaven van traditionele sekse-indelingen en het beperken van overheidsbemoeienis met genderidentiteit.
Verbod op genderneutrale toiletten en inclusieve voorzieningen
BVNL wil een einde maken aan genderneutrale voorzieningen in overheidsgebouwen en door de overheid gefinancierde instellingen. Zij zien deze maatregelen als onderdeel van ongewenst "woke- en diversiteitsbeleid" en willen terug naar traditionele seksegescheiden ruimtes.
“Genderneutrale toiletten worden in alle overheidsgebouwen en door de overheid gefinancierde instellingen verboden.”
Uitsluiting van trans vrouwen uit vrouwensporten en -ruimtes
De partij stelt dat biologische mannen niet mogen deelnemen aan vrouwensporten of gebruikmaken van voor vrouwen bedoelde ruimtes. Dit standpunt is bedoeld om de veiligheid en eerlijkheid voor vrouwen te waarborgen volgens BVNL.
“Biologische mannen worden niet toegelaten in vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en ander voor vrouwen bedoelde ruimten.”
Verbod op geslachtstransities voor minderjarigen
BVNL wil dat geslachtstransities voor minderjarigen niet zijn toegestaan, waarmee zij zich uitspreken tegen medische en juridische transities voor jongeren onder de 18 jaar.
“Geen geslachtstransities voor minderjarigen.”
Stoppen met woke- en diversiteitsbeleid
De partij wil al het woke- en diversiteitsbeleid bij de overheid beëindigen en stelt dat selectie op kwaliteit moet plaatsvinden, ongeacht huidskleur, achtergrond, geaardheid of politieke affiliatie. Genderbeleid wordt hierbij expliciet afgewezen.
“Er komt een einde aan al het woke- en diversiteitsbeleid. De overheid kiest voor kwaliteit ongeacht huidskleur, achtergrond of geaardheid of politieke affiliatie.”
NSC erkent de worsteling van jongeren met genderidentiteit en ondersteunt medische transitie voor mensen met genderdysforie, maar is kritisch over het versoepelen van de Transgenderwet, vooral voor minderjarigen. Ze zijn tegen het schrappen van de deskundigenverklaring en het verlagen van de leeftijdsgrens voor juridische geslachtsverandering onder de 16 jaar. Daarnaast verzet NSC zich tegen geslachtsselectie via IVF en tegen commerciële draagmoederschap.
Medische transitie mogelijk, maar geen versoepeling Transgenderwet
NSC vindt het belangrijk dat mensen met genderdysforie toegang hebben tot medische transitie, maar wil de huidige waarborgen behouden. Ze zijn tegen het schrappen van de deskundigenverklaring en het verlagen van de leeftijdsgrens voor juridische geslachtsverandering, omdat ze zorgen hebben over de bescherming van minderjarigen en de zorgvuldigheid van het proces.
“We vinden het goed dat medische transitie voor mensen met genderdysforie mogelijk is, maar zijn tegen de verruiming van de Transgenderwet die de deskundigenverklaring schrapt en de leeftijdsgrens verlaagt naar onder de 16 jaar.”
“We hebben oog voor de worsteling die jongeren kunnen hebben met identiteit en gender. Er moet een laagdrempelig aanbod zijn waar zij terechtkunnen voor een goed gesprek, advies en hulp.”
Tegen geslachtsselectie en commerciële draagmoederschap
NSC is principieel tegen het selecteren van het geslacht van een kind via IVF en tegen commerciële draagmoederschap. Ze willen voorkomen dat medische technologie wordt ingezet voor niet-medische selectie van geslacht en andere kenmerken, en verzetten zich tegen het verruimen van mogelijkheden voor draagmoederschap.
“We zijn tegen alle vormen van commercieel draagmoederschap, inclusief het bemiddelen of het aanbieden van buitenlandse diensten. We zijn tegen de verruiming van de mogelijkheden voor draagmoederschap.”
“We willen een uitgebreider verbod op het bemiddelen van diensten voor niet-medische inzet van IVF om het geslacht en andere kenmerken van een kind te kunnen selecteren.”
De ChristenUnie is kritisch over de snelle toename van jongeren met gendervragen en pleit voor terughoudendheid bij medische interventies rond gendertransitie. Ze willen transgenderzorg baseren op wetenschappelijk bewijs en deskundigheid, en zijn tegen zelfidentificatie als basis voor juridische geslachtsregistratie. Het respecteren van de eigen sekse als uitgangspunt staat centraal in hun visie.
Terughoudendheid bij medische gendertransitie voor jongeren
De ChristenUnie uit zorgen over de snelle stijging van jongeren met gendervragen en wil voorkomen dat medische interventies te snel plaatsvinden. Ze pleiten voor onderzoek naar buitenlandse ervaringen en willen dat de eigen sekse het uitgangspunt blijft, om overhaaste medische stappen te voorkomen.
“Daarnaast maken we ons zorgen over de snelle toename van jongeren met gendervragen en verzoeken om gendertransitie. Het is belangrijk dat het bevragen van genderidentiteit niet de norm wordt, en dat de eigen sekse als uitgangspunt wordt gerespecteerd.”
“Naar aanleiding van onderzoeken in onder meer het Verenigd Koninkrijk en Scandinavische landen is het verstandig ook in Nederland te onderzoeken of de daar geleerde lessen over te snelle medische interventies hier toegepast moeten worden.”
Transgenderzorg alleen op basis van wetenschappelijk bewijs
De partij vindt dat transgenderzorg uitsluitend moet worden verleend op basis van wetenschappelijk bewijs en deskundigheid. Ze zijn tegen het principe van zelfidentificatie zonder professionele toetsing als basis voor juridische geslachtsregistratie.
“We zijn voor transgenderzorg die gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs en deskundigheid. Zelfidentificatie zonder professionele toetsing kan daarbij geen basis zijn voor juridische geslachtsregistratie.”
DENK benadrukt het belang van gelijke behandeling en inclusiviteit voor iedereen, ongeacht gender, maar neemt een restrictief standpunt in ten aanzien van medische gendertransitie bij minderjarigen. Hun beleid richt zich op het bestrijden van discriminatie op basis van geslacht en het dichten van de loonkloof, maar is terughoudend met medische ingrepen rond gender bij jongeren.
Geen puberteitsremmers of medische transitie bij minderjarigen
DENK is expliciet tegen het gebruik van puberteitsremmers, hormonale of chirurgische behandelingen bij minderjarigen in het kader van geslachtsverandering. Zij stellen de gezondheid van jongeren voorop en kiezen voor een uiterst zorgvuldige benadering, waarmee ze zich onderscheiden van partijen die deze zorg wel willen faciliteren.
“Wij zijn daarom geen voorstander van puberteitsremmers, hormonale of chirurgische behandelingen bij minderjarigen die toegepast worden in het kader van geslachtsverandering.”
Wettelijk dichten van de loonkloof tussen mannen en vrouwen
DENK wil de loonkloof tussen mannen en vrouwen wettelijk opheffen. Dit voorstel adresseert structurele ongelijkheid op de arbeidsmarkt en is gericht op gelijke beloning ongeacht gender.
“Wij willen dat de loonkloof wordt gedicht. Wij gaan wettelijk borgen dat het verschil in beloning tussen mannen en vrouwen, en tussen mensen met en zonder een migratieachtergrond, wordt opgeheven.”
Strijd tegen discriminatie op basis van geslacht
DENK zet zich in voor het uitbannen van discriminatie op basis van geslacht en andere groepskenmerken. Dit is een algemeen uitgangspunt dat onderstreept dat gendergelijkheid een kernwaarde is, maar bevat geen concrete beleidsmaatregelen specifiek gericht op genders buiten de loonkloof.
“Nederlanders nog steeds worden afgerekend op hun afkomst, religie, geslacht of welk groepskenmerk dan ook. Dit tast de fundamenten van onze samenleving aan. Ons doel is het compleet uitbannen van discriminatie uit onze samenleving.”
Het CDA erkent genderdiversiteit en zet zich in voor gelijke behandeling en het tegengaan van discriminatie op basis van gender. De partij doet enkele concrete voorstellen, zoals het invoeren van transitieverlof voor transgenderpersonen en het bestrijden van discriminatie en stereotypering op basis van gender. De focus ligt op het verbeteren van de positie van vrouwen en transgenderpersonen, met aandacht voor veiligheid, arbeidsmarkt en gelijke kansen.
Wettelijk transitieverlof voor transgenderpersonen
Het CDA wil de arbeidsmarktpositie van transgenderpersonen versterken door het wettelijk regelen van transitieverlof. Hiermee erkent de partij de specifieke behoeften van transgenderpersonen op de werkvloer en wil het belemmeringen voor hun participatie verminderen.
“We versterken de arbeidsmarktpositie van transgenderpersonen door het invoeren van een wettelijke regeling voor transitieverlof.”
Strijd tegen discriminatie op basis van gender
Het CDA spreekt zich expliciet uit tegen discriminatie en stereotypering op basis van gender en wil hier stevig tegen optreden. Dit standpunt is onderdeel van een bredere inzet tegen alle vormen van discriminatie, met het doel gelijke kansen en waardigheid voor iedereen te waarborgen.
“We treden hard op tegen elke vorm van discriminatie en stereotypering, onder meer van moslims. We zetten in op een stevige aanpak van discriminatie, zoals leeftijdsdiscriminatie van ouderen, migrantenkinderen die geen stageplaats kunnen krijgen, of discriminatie op basis van gender, religie, seksuele geaardheid of achternaam.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma