Verkiezingsprogramma's 2025 overgender
De Partij voor de Dieren (PvdD) zet zich expliciet in voor gelijke rechten en bescherming van mensen ongeacht gender, met bijzondere aandacht voor transgender, non-binaire en intersekse personen. Ze willen wettelijke barrières en discriminatie op basis van gender wegnemen, onder meer door juridische erkenning van genderidentiteit te vergemakkelijken, de genderloonkloof te dichten en discriminatie strafbaar te stellen. Hun visie is radicaal inclusief: gender mag geen belemmering vormen voor gelijke behandeling, veiligheid of zelfbeschikking.
Juridische erkenning en zelfbeschikking over gender
PvdD wil dat iedereen het recht heeft op juridische erkenning van hun genderidentiteit, zonder onnodige barrières of medische verklaringen. Dit moet leiden tot meer zelfbeschikking en minder institutionele uitsluiting van transgender en non-binaire personen.
“Iedereen heeft recht op juridische erkenning van hun identiteit, ongeacht leeftijd of genderidentiteit. We schaffen de officiële geslachtsregistratie overal waar dat kan af. Tot die tijd maken we het wijzigen van de geslachtsvermelding mogelijk op basis van een Eigen Verklaring. De deskundigenverklaring vervalt, want wilsbekwame mensen moeten zelf kunnen beslissen over hun geslachtsaanduiding.”
“Ook transgender kinderen onder de zestien en non-binaire personen krijgen toegang tot een laagdrempelige, kosteloze officiële erkenning van hun sekse en/of genderidentiteit.”
Strafbaarstelling van discriminatie op basis van gender
De partij wil discriminatie op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken expliciet strafbaar maken, om zo bescherming te bieden tegen uitsluiting en geweld.
“We maken groepsbelediging op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken strafbaar.”
“De overheid treedt daadkrachtig op tegen alle vormen van discriminatie op basis van (vermeende) afkomst, etniciteit, seksuele geaardheid, gender, religie of levensovertuiging, handicap, leeftijd of politieke overtuiging.”
Dichten van de genderloonkloof
PvdD wil de genderloonkloof wettelijk aanpakken door werkgevers te verplichten aan te tonen dat er geen loonkloof is, en de bewijslast bij hen te leggen.
“We voeren een Wet Gelijke Beloning in waarmee de genderloonkloof verdwijnt. De bewijslast komt bij de werkgever te liggen. Bedrijven vanaf 100 werknemers moeten aantonen dat er geen loonkloof is.”
Toegankelijke transgenderzorg en zelfbeschikking
De partij wil de transgenderzorg verbeteren door wachtlijsten te verkorten, het recht op zelfbeschikking te versterken en stigmatiserende psychiatrische diagnoses los te laten.
“We investeren in het verkorten van de lange wachtlijsten voor de transgenderzorg, door onder andere huisartsen proactief te informeren over het begeleiden van bijvoorbeeld hormoonbehandelingen. We ontkoppelen transgender zijn van de huidige stigmatiserende psychiatrische diagnoses, en gebruiken in plaats daarvan nieuwere internationale richtlijnen zoals de ICD-11. Het recht tot zelfbeschikking van transgender personen zetten we centraal.”
Genderdiversiteit in onderwijs en asielbeleid
PvdD wil dat scholen actief voorlichting geven over genderdiversiteit en dat asielbeleid uitgaat van zelfidentificatie bij LHBTIQA+-personen, met expliciete aandacht voor genderdiversiteit.
“Scholen geven voorlichting over sekse-, gender- en seksuele diversiteit. Vaardigheden om LHBTIQA+-acceptatie te bevorderen worden onderdeel van docentenopleidingen.”
“Stereotypen worden niet meer gebruikt als criterium waarmee asielaanvragen van LHBTIQA+-personen worden afgewezen. Het zwaartepunt om te bepalen of een asielzoeker LHBTIQA+ is, komt te liggen bij zelfidentificatie. Dit wordt expliciet vastgelegd in het asielbeleid.”
Gelijke rechten bij ouderschap en identificatie
De partij wil dat transgender en non-binaire personen gelijke toegang krijgen tot ouderschap en dat onnodige geslachtsaanduidingen op ID-kaarten verdwijnen.
“Het proces van ouderschap verkrijgen wordt voor transgender vrouwen en non-binaire personen even toegankelijk als voor cisgender mannen in gelijke burgerlijke staat. Alle ouders krijgen dezelfde rechten als cisgender heteroseksuele paren.”
“Daarnaast verdwijnt de onnodige geslachtsaanduiding op de Nederlandse ID-kaart.”
D66 streeft naar gelijke behandeling en inclusie op het gebied van gender, met bijzondere aandacht voor genderdiversiteit in zorg, veiligheid en internationaal beleid. De partij wil discriminatie op basis van gender tegengaan, gendergelijkheid bevorderen en betere zorg en bescherming bieden aan transgender personen. Concrete voorstellen zijn onder andere meer aandacht voor gender in zorgopleidingen, snellere transgenderzorg, en het opnemen van gendergelijkheid in vredesmissies.
Meer aandacht voor gender in zorg en zorgopleidingen
D66 erkent dat verschillen in gender invloed hebben op de kwaliteit van zorg en wil dat zorg en onderzoek hier beter op inspelen. Dit moet leiden tot meer inclusieve zorg en minder ongelijkheid in behandeling en uitkomsten.
“D66 vindt dat zorgopleidingen extra aandacht moeten geven aan verschillen tussen patiënten, zoals verschillen in cultuur, etniciteit en gender.”
“Er komt meer aandacht voor onderzoek naar de juiste behandeling van specifieke groepen. Voor een succesvolle behandeling is het belangrijk dat onderzoek inclusief is en rekening houdt met verschillende lichamen.”
“Inclusieve zorg betekent dat iedereen gelijke toegang heeft tot goede en passende zorg. Ongeacht wat je geslacht, gender, religie, seksuele oriëntatie, etniciteit of culturele achtergrond is.”
Investeren in transgenderzorg
D66 wil de toegang tot transgenderzorg verbeteren door te investeren in snellere en meer op maat gemaakte zorg voor transgender personen.
“We investeren in betere en snellere transgenderzorg, met zorg op maat.”
Gendergelijkheid als onderdeel van internationaal beleid en defensie
D66 vindt dat gendergelijkheid structureel moet worden meegenomen in vredesmissies, diplomatie en defensie, in lijn met internationale afspraken.
Bestrijden van discriminatie op basis van gender en genderidentiteit
D66 wil discriminatie op basis van gender en genderidentiteit actief tegengaan, onder meer door wetgeving en bescherming tegen haat en geweld.
“Haat en geweld tegen mensen vanwege hun geloof, afkomst, seksuele oriëntatie of genderidentiteit neemt toe. Dat moet stoppen.”
“D66 wil een verbod op conversiehandelingen. Niemand mag gedwongen worden om diens seksuele oriëntatie of genderidentiteit te veranderen.”
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
JA21 benadrukt de gelijkwaardigheid van man en vrouw als fundamentele Nederlandse waarde, die actief moet worden uitgedragen in het onderwijs en de samenleving. Tegelijkertijd verzet de partij zich tegen wat zij ziet als ideologische indoctrinatie rondom gender en seksualiteit op scholen. Concrete voorstellen richten zich op het bevorderen van weerbaarheid tegen seksueel misbruik en geweld, en het waarborgen van deze waarden in onderwijs en integratiebeleid.
Gelijkwaardigheid van man en vrouw centraal in onderwijs
JA21 vindt dat de gelijkwaardigheid van man en vrouw expliciet moet worden onderwezen als kernwaarde van de Nederlandse samenleving, vooral in het onderwijs. Dit wordt gezien als essentieel voor integratie en het tegengaan van schadelijke opvattingen uit andere culturen. Tegelijkertijd waarschuwt JA21 voor ideologische indoctrinatie over gender en seksualiteit op scholen.
“In het onderwijs moeten de Nederlandse normen en waarden zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw en gelijkgeslachtelijke relaties, het je houden aan de wet, rekening houden met de ander, de vrijheid van meningsuiting en religie, de democratische rechtstaat centraal staan. Deze moeten worden onderwezen, maar vooral ook in het onderwijsprogramma zijn geïncorporeerd en door de schoolleiding en de docent worden gedoceerd.”
“Tegelijkertijd moet de school niet een ideologisch opvoedingsinstituut zijn met verplichte indoctrinatie over seksualiteit, religie en normen en waarden. Woke moralisme en verplicht moskeebezoek is aan JA21 niet besteed.”
“Aandacht in het onderwijs voor essentiële Nederlandse waarden en vrijheden, zoals de vrijheid van meningsuiting en gelijkwaardigheid tussen man en vrouw. Ongeoorloofde afwezigheid tijdens lessen die hierop betrekking hebben wordt gesanctioneerd.”
“De gelijkwaardigheid tussen man en vrouw actief uitdragen in ons onderwijs en kinderen op de basisschool en middelbare school weerbaarder maken tegen seksueel misbruik, geweld, pesten en het aanzetten tot crimineel gedrag.”
Bestrijding van gendergerelateerd geweld en bevorderen vrouwenveiligheid
JA21 benoemt specifiek de bescherming van vrouwen tegen huiselijk geweld, femicide, eerwraak en genitale verminking als prioriteit. De partij wil dat niet het slachtoffer, maar de dader uit huis wordt geplaatst, en pleit voor meer opvang, preventie en juridische maatregelen.
“Voor veel vrouwen staat hun vrijheid en zelfbeschikking onder druk. Denk aan seksuele straatintimidatie, migrantenvrouwen die slachtoffer zijn van eerwraak en genitale verminking, toenemend partnergeweld of jonge meisjes die in handen vallen van loverboys.”
“JA21 wil huiselijk geweld, femicide en vrouwenveiligheid in brede zin de komende jaren hoog op de politieke agenda zetten.”
“Blijvende aandacht en een gerichte aanpak tegen groepen – met name gesloten gemeenschappen met een migratieachtergrond – waar veelvuldig sprake is van eerwraak, huwelijksdwang, eergerelateerd geweld en/of genitale verminking.”
Integratie: Afwijzing van schadelijke genderopvattingen uit andere culturen
JA21 stelt dat de Nederlandse (Westerse) cultuur leidend moet zijn, en wijst expliciet op schadelijke opvattingen over vrouwen in de islamitische cultuur. Integratiebeleid moet daarom gericht zijn op het omarmen van gelijkwaardigheid van man en vrouw.
Volt streeft naar volledige gendergelijkheid in de samenleving, met nadruk op gelijke rechten, representatie en bescherming voor alle genders, inclusief vrouwen, transgender, non-binaire en intersekse personen. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals een gender-balanced kabinet, het dichten van de genderloonkloof, betere transgenderzorg, en wettelijke bescherming tegen discriminatie op basis van genderidentiteit. Volt wil structurele veranderingen in wetgeving, zorg, arbeidsmarkt en representatie om genderongelijkheid actief te bestrijden.
Gender-balanced kabinet en representatie
Volt wil dat de overheid een voorbeeldfunctie vervult door gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in het kabinet en een betere afspiegeling van de diversiteit in de samenleving. Dit moet gendergelijkheid bevorderen en institutionele barrières doorbreken.
“Er komt een gender-balanced kabinet (oftewel: gelijke representatie van mannen en vrouwen) met een betere afspiegeling van de diversiteit in de samenleving.”
Dichten van de genderloonkloof en transparantie
Volt pakt loondiscriminatie aan door werkgevers te verplichten transparant te zijn over het genderevenwicht en de loonkloof, en door de bewijslast bij de werkgever te leggen. Dit moet leiden tot daadwerkelijke gelijkheid in beloning tussen mannen en vrouwen.
“De genderloonkloof wordt actief gedicht. We voeren de Wet Gelijke Beloning in, in lijn met de Europese richtlijn ‘Loontransparantie’. Werkgevers moeten aantonen dat er géén sprake is van loondiscriminatie, de bewijslast komt bij de werkgever te liggen. Alle middelgrote tot grote bedrijven en overheidsorganisaties worden verplicht om het genderevenwicht en de loonkloof tussen mannen en vrouwen in hun organisatie openbaar te maken en erover te rapporteren.”
Juridische en maatschappelijke bescherming van genderdiversiteit
Volt wil wettelijke erkenning en bescherming voor transgender, non-binaire en intersekse personen, onder andere via de Transgenderwet, de optie voor een X in het paspoort, en het strafbaar stellen van groepsbelediging op basis van genderidentiteit. Ook wordt niet-noodzakelijke medische ingrepen bij intersekse baby’s verboden.
“Om de positie van transgender personen, non-binaire personen en mensen met een intersekse-conditie te verbeteren, is Volt voorstander van de zogenoemde Transgenderwet en de optie om een X als geslachtsaanduiding in het paspoort op te nemen.”
“We passen het Wetboek van Strafrecht aan om groepsbelediging op basis van genderidentiteit strafbaar te stellen, zoals het voorliggende wetsvoorstel.”
“Er wordt een einde gemaakt aan nietnoodzakelijke geslachtcorrigerende operaties bij baby’s met een intersekse conditie, zoals in Portugal en Malta al gedaan is.”
Verbeteren van gendergelijkheid in de zorg
Volt erkent de genderkloof in de gezondheidszorg en investeert in betere, snellere en toegankelijke zorg voor vrouwen en transgender personen. Dit omvat meer onderzoek naar vrouwelijke aandoeningen en het verbeteren van transgenderzorg.
“Volt heft de genderkloof in de gezondheidszorg op. Daarvoor verbreden en intensiveren we de Nationale Strategie Vrouwengezondheid.”
“We maken transgenderzorg beter, toegankelijker en sneller beschikbaar. Met onder andere een korter psychologisch traject en snellere toegang tot medicatie wanneer dit passend is voor de cliënt.”
Bestrijding van geweld en discriminatie op basis van gender
Volt beschouwt geweld en intimidatie tegen vrouwen en genderdiverse personen als een maatschappelijk probleem en wil dit strenger aanpakken, onder meer door wetgeving en betere bescherming van slachtoffers.
“Geweld en intimidatie tegen vrouwen zien we niet als een privékwestie, maar als een maatschappelijk probleem.”
“Er moet extra bescherming zijn voor vrouwen in kwetsbare posities. Bijna de helft van de Nederlandse vrouwen heeft aangegeven na haar 15e levensjaar slachtoffer te zijn geworden van lichamelijk of seksueel geweld.”
Het CDA erkent het belang van gelijke behandeling en bestrijding van discriminatie op basis van gender, en zet zich concreet in voor de versterking van de positie van vrouwen en transgenderpersonen. De partij stelt onder andere voor om transitieverlof wettelijk te regelen, de doorstroom van vrouwen naar topfuncties te bevorderen, en geweld tegen vrouwen krachtig aan te pakken. CDA koppelt gendergelijkheid aan fundamentele mensenrechten en benadrukt de noodzaak van specifieke maatregelen voor veiligheid, gezondheid en participatie.
Wettelijk transitieverlof voor transgenderpersonen
Het CDA wil de arbeidsmarktpositie van transgenderpersonen verbeteren door een wettelijke regeling voor transitieverlof in te voeren. Hiermee erkent de partij de specifieke uitdagingen die transgenderpersonen op de werkvloer ervaren en wil zij hun positie versterken.
“We versterken de arbeidsmarktpositie van transgenderpersonen door het invoeren van een wettelijke regeling voor transitieverlof.”
Bevorderen van vrouwen naar topfuncties en bestrijden van seksisme
Het CDA streeft naar een gelijkwaardige positie van vrouwen in de samenleving, met nadruk op de doorstroom naar topfuncties in politiek, overheid en bedrijfsleven. De partij ondersteunt initiatieven die vrouwen begeleiden naar leidinggevende posities en bestrijdt seksisme en intimidatie, vooral richting vrouwelijke publieke figuren.
“Wij bevorderen de doorstroom van vrouwen naar topfuncties in de politiek, overheid en het bedrijfsleven. We ondersteunen initiatieven die vrouwen begeleiden naar leidinggevende posities. Wij strijden tegen haat zaaien, seksisme en intimidatie, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke politici, journalisten en andere publieke figuren.”
“We ondersteunen initiatieven zoals vrouwen naar de top; de inzet van vrouwelijke rolmodellen; en programma’s om meisjes voor technische beroepen te interesseren.”
Krachtige aanpak van discriminatie op basis van gender
Het CDA spreekt zich expliciet uit tegen discriminatie op basis van gender en wil hier stevig tegen optreden. Dit standpunt is onderdeel van een bredere inzet tegen alle vormen van discriminatie en stereotypering.
“We treden hard op tegen elke vorm van discriminatie en stereotypering, onder meer van moslims. We zetten in op een stevige aanpak van discriminatie, zoals leeftijdsdiscriminatie van ouderen, migrantenkinderen die geen stageplaats kunnen krijgen, of discriminatie op basis van gender, religie, seksuele geaardheid of achternaam.”
Aanpak van geweld tegen vrouwen en femicide
Het CDA erkent het probleem van geweld tegen vrouwen, waaronder femicide, en wil een Nationaal Actieplan om dit aan te pakken. De partij koppelt dit aan bewustwording van schadelijke opvattingen en het herkennen van signalen die tot geweld kunnen leiden.
“In Nederland wordt elke acht dagen een vrouw vermoord. Femicide vindt plaats in een spectrum van ander geweld, crimineel gedrag, ongewenst gedrag en schadelijke opvattingen. Dit gedrag overstijgt de privésfeer. We willen een Nationaal Actieplan in lijn met de campagne ‘Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen’. Met een stevige aanpak van femicide, met vergroot bewustzijn van schadelijke opvattingen en aandacht voor het herkennen van rode vlaggen die kunnen leiden tot geweld, bedreiging en intimidatie.”
Internationale inzet voor vrouwenrechten en participatie
Het CDA beschouwt vrouwenrechten als fundamentele mensenrechten en wil deze centraal stellen in het buitenlandbeleid. Daarnaast pleit de partij voor volwaardige participatie van vrouwen in defensie- en veiligheidssectoren.
FVD verzet zich krachtig tegen wat zij zien als "gender- en transgender-ideologie" in onderwijs, media en zorg. Ze willen transgender-propaganda en -campagnes verbieden, geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen onmogelijk maken, en stoppen met subsidies aan organisaties die deze agenda uitdragen. Hun kernvisie is dat kinderen beschermd moeten worden tegen onomkeerbare genderbeslissingen en ideologische beïnvloeding.
Verbod op transgender-propaganda in onderwijs en media
FVD wil een wettelijk verbod op wat zij noemen "transgender-propaganda" op scholen en in jeugd-tv, omdat zij dit zien als schadelijke ideologische beïnvloeding van kinderen. Ze stellen dat jongeren hierdoor worden aangemoedigd te twijfelen aan hun geslacht, wat volgens hen leidt tot verwarring en risico op onomkeerbare medische ingrepen.
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en in jeugd-tv, en maken geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers voor minderjarigen onmogelijk.”
“Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“Wij willen paal en perk stellen aan deze ideologische indoctrinatie. Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en jeugd-tv, zodat kinderen beschermd worden tegen schadelijke ideologische beïnvloeding.”
Verbod op geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen
FVD wil alle medische en hormonale behandelingen gericht op geslachtsverandering bij minderjarigen verbieden. Ze stellen dat kinderen beschermd moeten worden tegen onomkeerbare beslissingen en medische ingrepen die volgens hen voortkomen uit ideologische druk.
“We verbieden geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen, zodat kinderen worden beschermd tegen onomkeerbare beslissingen.”
Stoppen met subsidies en campagnes rond gender- en LGBT+-ideologie
FVD wil geen overheidssubsidies meer voor organisaties die gender- of LGBT+-ideologie promoten, zoals Rutgers, en geen LGBT+-campagnes door de overheid. Ze vinden dat belastinggeld niet naar ideologische beïnvloeding moet gaan en dat de overheid neutraal moet blijven.
“We stoppen subsidies aan organisaties zoals Rutgers, zodat belastinggeld niet langer naar ideologische beïnvloeding gaat.”
“Overheidsinstellingen stoppen met het voeren van LGBT+-campagnes. Iedereen is vrij om te doen en laten wat men wil, maar belastinggeld hoeft daar niet heen en als ideologie hoeft het ook niet van overheidswege te worden gepromoot.”
GroenLinks-PvdA zet zich expliciet in voor gendergelijkheid, met concrete voorstellen om de loonkloof te dichten, diversiteit in topfuncties te waarborgen en discriminatie op basis van gender te bestrijden. De partij wil gender als grond toevoegen aan wetgeving tegen groepsbelediging en streeft naar een evenredige verdeling van gender in (top)functies binnen overheid en bedrijfsleven. Hun visie is dat gelijke behandeling en kansen voor alle genders essentieel zijn voor een rechtvaardige en inclusieve samenleving.
Loonkloof tussen mannen en vrouwen dichten
GroenLinks-PvdA wil een einde maken aan ongerechtvaardigde loonverschillen tussen mannen en vrouwen door werkgevers te verplichten gelijke beloning aan te tonen. Dit moet economische ongelijkheid op basis van gender doorbreken.
“Via een Wet gelijke beloning draaien we de bewijslast om en verplichten we werkgevers om aan te tonen dat er geen ongerechtvaardigde loonverschillen zijn tussen vrouwen en mannen. Zo dichten we de loonkloof.”
“We doorbreken economische ongelijkheid met gelijke beloningen, erkenning en waardering van onbetaald werk, en investering in de economische zelfstandigheid van vrouwen. Daarbij komt er nu echt een einde aan de loonkloof, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
Maximaal 60% van hetzelfde gender in top bedrijfsleven
Om genderdiversiteit te bevorderen, stelt de partij een quotum voor in raden van bestuur en commissarissen: maximaal 60% mag van hetzelfde gender zijn.
“De top van het bedrijfsleven – de raden van commissarissen en de raden van bestuur – mag voor maximaal zestig procent bestaan uit personen van hetzelfde gender.”
Evenredige genderverdeling in publieke en bestuurlijke functies
De partij streeft naar een evenredige verdeling van gender in alle functies, inclusief politieke en bestuurlijke posities, en wil beleid gendersensitief maken.
“In alle functies streven we naar een evenredige verdeling van achtergrond en sekse. Dat geldt ook voor politieke en bestuurlijke functies.”
“We letten bij alle beleidsterreinen beter op een gender- en cultuur sensitieve benadering, dus ook bij beleidsterreinen als wonen en veiligheid.”
Gender als grond in wetgeving tegen groepsbelediging
GroenLinks-PvdA wil gender expliciet opnemen als beschermde grond in de wet tegen groepsbelediging om vrouwenhaat en discriminatie effectiever te bestrijden.
“We bestrijden (online) vrouwenhaat daarnaast door gender als grond toe te voegen aan het artikel over groepsbelediging.”
Betrekken van mannen bij bevorderen gendergelijkheid
De partij erkent dat gendergelijkheid niet alleen vrouwen aangaat en wil mannen actief betrekken bij het doorbreken van schadelijke rolpatronen.
“Maar er zijn ook steeds meer mannen die zich inzetten om gendergelijkheid te bevorderen. Dat moedigen we aan. Gedragspatronen maken we bespreekbaar met publiekscampagnes en een brede dialoog.”
De PVV verwerpt het idee van meerdere genders en stelt dat er alleen man en vrouw bestaan, waarbij het biologische geslacht leidend moet zijn in beleid en wetgeving. De partij wil alle vormen van genderonderwijs, genderdiversiteit en wat zij noemen "genderpropaganda" uit het onderwijs en overheidsbeleid weren, en pleit voor het schrappen van genderneutrale opties zoals "X" in het paspoort. De PVV koppelt deze standpunten aan een bredere afwijzing van "woke-ideologie" en stelt dat vrouwenrechten onder druk staan door genderdiversiteitsbeleid.
Alleen man en vrouw als geslachten, biologisch geslacht leidend
De PVV stelt dat er slechts twee geslachten zijn (man en vrouw) en dat het biologische geslacht altijd leidend moet zijn in beleid, wetgeving en officiële documenten. De partij verzet zich tegen het erkennen van andere genders en tegen het gebruik van genderneutrale aanduidingen zoals "X" in het paspoort. Dit standpunt wordt gemotiveerd door de overtuiging dat genderdiversiteit vrouwenrechten schaadt en gebaseerd is op ideologie in plaats van feiten.
“Voor de PVV bestaan er slechts twee geslachten: man en vrouw. In wetten en beleid hoort het biologische geslacht weer leidend te zijn – dus geen “X” in het paspoort.”
“Stoppen met wokebeleid: er zijn slechts twee geslachten – man en vrouw – en het biologische geslacht is leidend, dus geen “X” in het paspoort”
Geen genderonderwijs of genderdiversiteit op school
De PVV wil alle vormen van onderwijs over genderdiversiteit, genderidentiteit en wat zij aanduiden als "genderpropaganda" uit het onderwijs weren. De partij ziet dit als een vorm van linkse of woke indoctrinatie die niet thuishoort op scholen, en wil terug naar uitsluitend basisvaardigheden in het onderwijs.
“Geen onderwijs over gender, klimaat of andere linkse indoctrinatie, maar terug naar de basisvaardigheden: rekenen, taal, geschiedenis.”
“We stoppen met gesubsidieerd wokebeleid en schrappen de hokjesdenkende genderpropaganda op scholen. In het onderwijs hoort links-liberale seksuele indoctrinatie niet thuis.”
“Geen links-liberale seksuele indoctrinatie via het onderwijs”
Geen transgender vrouwen in vrouwensporten, -toiletten en -kleedkamers
De PVV wil transgender vrouwen (door de partij aangeduid als "(transgender)mannen") uitsluiten van deelname aan vrouwensporten en de toegang tot vrouwentoiletten, -kleedkamers en -gevangenissen verbieden. De partij stelt dat dit nodig is om vrouwenrechten te beschermen.
De SGP verwerpt het idee dat gender of geslacht een keuze is en keert zich tegen wat zij "genderideologie" noemen. Ze willen hormoonbehandelingen bij minderjarigen verbieden, zelfidentificatie als juridisch principe afwijzen, en de opmars van genderideologie nationaal en internationaal tegengaan. De partij pleit voor psychologische hulp voor genderpersonen, maar wijst medische transitie zonder aantoonbare noodzaak af.
Verbod op hormoonbehandelingen bij minderjarigen
De SGP wil hormoonbehandelingen voor kinderen verbieden, omdat zij geslacht niet als keuze zien en twijfelen aan de wetenschappelijke onderbouwing van transgenderzorg. Ze vinden dat psychologische hulp ruimhartig moet zijn, maar medische ingrepen zonder medische noodzaak niet collectief vergoed mogen worden.
“Dat betekent echter niet dat geslacht een keuze is: dat is een fabel die veel schade en verwarring aanricht. Gelet op het onomkeerbare karakter ervan en het internationale debat over de wetenschappelijke onderbouwing erover wil de SGP hormoonbehandelingen bij kinderen verbieden.”
“Behandelingen waarvoor geen aantoonbare medische noodzaak bestaat, worden niet langer collectief vergoed.”
Afwijzing van zelfidentificatie en genderideologie
De SGP wijst zelfidentificatie als leidend principe in wetgeving af en beschouwt het verschil tussen mannen en vrouwen als universeel. Ze willen de opmars van genderideologie in binnen- en buitenland tegengaan.
Onderzoek naar transgenderzorg en transitiespijt
De SGP wil meer onderzoek naar de oorzaken van de vraag naar transgenderzorg en naar spijt na transitie, met extra ondersteuning voor mensen met transitiespijt.
Tegen verbod op conversiehandelingen
De SGP is tegen een wettelijk verbod op conversiehandelingen, omdat zij vinden dat zo’n verbod grondrechten aantast en goede hulpverlening kan belemmeren.
“De SGP is tegen het verbieden van zogenaamde conversiehandelingen. Zo’n verbod tast allerlei grondrechten aan en werkt averechts doordat het de goede hulp en pastorale zorg aan kwetsbare mensen dreigt te belemmeren.”
De SP erkent genderdiversiteit en strijdt tegen genderdiscriminatie, met nadruk op gelijke behandeling, transrechten en bescherming van vrouwen. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals gelijke beloning, betere zorg voor vrouwen en transpersonen, en bescherming van genderdiverse minderheden, met als doel een inclusieve samenleving waarin gender geen belemmering vormt.
Gelijke beloning voor mannen en vrouwen
De SP wil dat mannen en vrouwen voor gelijk werk gelijk worden beloond en dat discriminatie op basis van gender op de arbeidsmarkt wordt bestreden. Dit is een kernpunt in hun strijd tegen ongelijkheid en voor sociale rechtvaardigheid.
Betere zorg voor vrouwen en transpersonen
De SP vindt dat de gezondheidszorg beter moet aansluiten bij de behoeften van vrouwen en transpersonen. Ze pleiten voor specifieke strategieën en investeringen om gendergerelateerde gezondheidsproblemen aan te pakken en de autonomie over het eigen lichaam te waarborgen.
“We zorgen ervoor dat de medische wetenschap meer op vrouwen wordt gericht, want die is nu nog vooral op mannen gericht. Zo zorgen we ervoor dat aandoeningen bij vrouwen vaker en sneller herkend worden en behandelingen beter worden afgestemd op het vrouwenlichaam en vrouwspecifieke aandoeningen beter en sneller worden behandeld.”
“Transrechten zijn mensenrechten. Mensen die in transitie gaan krijgen de juiste erkenning en ondersteuning. Autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam is daarbij het uitgangspunt.”
Bescherming en erkenning van genderdiverse minderheden
De SP wil dat mensen die vanwege hun genderidentiteit gevlucht zijn, veilig worden opgevangen en beschermd tegen discriminatie en geweld. Dit standpunt richt zich op het waarborgen van veiligheid en inclusie voor genderdiverse groepen.
“We maken ons hard voor ruimhartige opvang van minderheden zoals mensen die vanwege de gevolgen van hun seksuele voorkeur, genderidentiteit of lichamelijke beperkingen gevlucht zijn.”
Bestrijding van discriminatie op basis van gender
De SP pakt discriminatie op basis van gender expliciet aan, zowel in de samenleving als binnen de overheid. Ze willen dat gender als discriminatiegrond wordt toegevoegd aan relevante wetgeving en dat beleid actief wordt getoetst op gelijke behandeling.
“De overheid behandelt mensen gelijk. Discriminatie op grond van op basis van klasse, kleur, gender, religie, seksuele voorkeur, leeftijd, beperking of wat dan ook pakken wij hard aan.”
“Sociaaleconomische klasse wordt toegevoegd als discriminatiegrond in de Algemene wet gelijke behandeling en het Wetboek van Strafrecht.”
BIJ1 kiest voor een radicaal inclusieve benadering van gender, gericht op maximale zelfbeschikking en het afschaffen van beperkende regelgeving rond genderidentiteit. De partij wil medische en juridische barrières voor trans en intersekse personen wegnemen, genderregistratie uiteindelijk afschaffen en non-binaire identiteiten wettelijk erkennen. Zelfidentificatie, kosteloze wijziging van naam en gender, en het beëindigen van onnodige medische ingrepen staan centraal in hun beleid.
Zelfidentificatie en afschaffing van medische eisen
BIJ1 vindt dat iedereen zelf moet kunnen bepalen hoe hun gender geregistreerd wordt, zonder medische of psychologische beoordeling. Dit verlaagt drempels voor trans personen en erkent genderdiversiteit als een recht, niet als een medisch probleem.
“Een genderwijziging mag zonder beoordeling en zo vaak als nodig. We stoppen de criminalisering van trans personen en maken zelfidentificatie, in plaats van medische en psychische frames over genderidentiteit, leidend in de transzorg.”
“Trans personen mogen hun naam en genderregistratie kosteloos wijzigen in de gemeentelijke basisadministratie, zonder dat daarvoor een medische verklaring nodig is.”
Afschaffen van genderregistratie en wettelijke erkenning non-binaire personen
BIJ1 wil op termijn genderregistratie volledig afschaffen. Tot die tijd moet het mogelijk zijn om 'X' te kiezen of non-binaire identiteiten te registreren, zodat iedereen wettelijk erkend wordt zoals die is.
“Uiteindelijk wordt de genderregistratie afgeschaft in de Basisregistratie Personen. Tot die tijd wordt het invullen van ‘X’ een mogelijkheid, net zoals bij het veranderen van een M naar een V of andersom op identiteitsdocumenten en reispapieren. Ook worden, naast mannen en vrouwen, ook non-binaire personen opgenomen in bestaande wetten en regels.”
Stoppen van niet-noodzakelijke medische ingrepen bij intersekse kinderen
BIJ1 wil een wettelijk verbod op niet-levensbedreigende medische ingrepen bij intersekse kinderen, om hun lichamelijke integriteit en zelfbeschikking te beschermen.
“Er komt wetgeving dat een einde maakt aan medisch ingrijpen bij (niet-levensbedreigende) geslachtelijke ontwikkeling van intersekse kinderen, die niet standaard is.”
Opnemen genderidentiteit en -expressie in de Grondwet
De partij wil expliciete bescherming van genderidentiteit en genderexpressie in de Grondwet, om discriminatie structureel tegen te gaan.
“Etniciteit, afkomst, nationaliteit, genderidentiteit en genderexpressie worden in artikel 1 van de Grondwet opgenomen.”
De VVD erkent gendergerelateerde gezondheidsverschillen en wil deze actief verkleinen, onder meer door meer onderzoek naar vrouw-manverschillen in de zorg en mentale gezondheid. Daarnaast pleit de partij voor expliciete aandacht voor genderdiversiteit en seksuele oriëntatie in het onderwijs, met als doel discriminatie te bestrijden en acceptatie te bevorderen. De VVD kiest voor een benadering waarin individuele vrijheid, gelijke kansen en bescherming tegen gendergerelateerd geweld centraal staan.
Onderzoek naar gendergerelateerde gezondheidsverschillen
De VVD wil de kennisachterstand over het vrouwenlichaam en gendergerelateerde gezondheidsproblemen verkleinen door verplicht onderzoek naar verschillen tussen mannen en vrouwen. Dit moet leiden tot betere zorg en meer gezonde levensjaren voor vrouwen.
“We breiden onderzoek uit naar vrouwspecifieke aandoeningen – waaronder endometriose en adenomyose – en aandoeningen die zich bij vrouwen anders manifesteren dan bij mannen. Dat laatste doen we door het verplicht opnemen van vrouw-manverschillen in alle medisch-wetenschappelijk onderzoek.”
“We intensiveren onderzoek naar mogelijke gendergerelateerde oorzaken van problemen met de mentale gezondheid.”
Aandacht voor gender en seksuele diversiteit in onderwijs
De VVD wil discriminatie tegengaan en acceptatie bevorderen door in het onderwijs expliciet aandacht te besteden aan diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie. Dit gebeurt via voorlichting en het ondersteunen van initiatieven die bijdragen aan een inclusieve schoolomgeving.
“We stimuleren relationele en seksuele voorlichting in alle lagen van het onderwijs met aandacht voor relaties, respect, zelfbeschikking, diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie en (veilig) online gedrag.”
Aanpakken van gendergerelateerd geweld
De VVD erkent dat gendergerelateerd geweld, zoals femicide en psychisch geweld tegen vrouwen, een ernstig probleem is en wil dit krachtig bestrijden met preventie, strafbaarstelling en betere slachtofferhulp.
“Dit alles vormt onderdeel van een brede aanpak om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en (seksueel) geweld tegen vrouwen aan te pakken.”
“Er komt een integrale aanpak tegen vrouwenmoord met specifieke aandacht voor de daaraan voorafgaande rode vlaggen zoals online, economisch en psychisch geweld.”
BVNL verzet zich expliciet tegen gendergerelateerd beleid vanuit de overheid en pleit voor het beëindigen van woke- en diversiteitsbeleid. De partij wil onder meer genderneutrale toiletten verbieden, biologische mannen uitsluiten van vrouwensporten en geslachtstransities voor minderjarigen verbieden, waarmee zij een traditioneel en restrictief standpunt innemen ten aanzien van genderdiversiteit.
Verbod op genderneutrale toiletten en restricties voor trans personen
BVNL wil een einde maken aan genderneutrale voorzieningen in overheidsgebouwen en instellingen, en stelt duidelijke grenzen aan de toegang van trans personen tot vrouwenspecifieke ruimtes en sporten. De partij ziet deze maatregelen als bescherming van vrouwen en als verzet tegen wat zij als "woke- en diversiteitsbeleid" beschouwen.
“Genderneutrale toiletten worden in alle overheidsgebouwen en door de overheid gefinancierde instellingen verboden.”
“Biologische mannen worden niet toegelaten in vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en ander voor vrouwen bedoelde ruimten.”
“Er komt een einde aan al het woke- en diversiteitsbeleid. De overheid kiest voor kwaliteit ongeacht huidskleur, achtergrond of geaardheid of politieke affiliatie.”
Verbod op geslachtstransities voor minderjarigen
BVNL is tegen geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen en stelt dat dergelijke ingrepen niet toegestaan moeten zijn voor deze groep. Dit standpunt wordt gepresenteerd als bescherming van kinderen en als onderdeel van hun bredere visie op individuele vrijheid binnen wettelijke kaders.
“Geen geslachtstransities voor minderjarigen.”
BBB is kritisch over de toename van genderdysforie bij jongeren en wil een tijdelijke stop op medische transitie voor minderjarigen totdat de richtlijnen zijn herzien. De partij verzet zich tegen doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+ en pleit voor zorgvuldigheid en terughoudendheid in gendergerelateerd beleid, met nadruk op snelle en kwalitatief goede zorg voor transgenders.
Stop op medische transitie voor minderjarigen
BBB wil een tijdelijke stop op medische transitie voor minderjarigen vanwege zorgen over de sterke toename van genderdysforie onder jongeren en internationale kritiek op het Dutch Protocol. De partij vindt dat eerst de behandelrichtlijnen zorgvuldig moeten worden herzien voordat medische transitie bij minderjarigen weer mogelijk is.
“De sterke toename van genderdysforie (je niet op je gemak voelen met het geslacht waarmee je geboren bent) onder kinderen en jongeren verdient zorgvuldig onderzoek. Internationaal gezien staat het zogenoemde Dutch Protocol (de behandelrichtlijn voor genderzorg) onder zware druk. Om deze reden willen wij een stop op medische transitie voor minderjarigen, tot de richtlijnen zorgvuldig herzien zijn.”
Kritiek op symboolpolitiek rond gender en LHBTIQ+
BBB uit zorgen over wat zij ziet als doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+ en genderdysforie, vooral in het onderwijs. De partij vindt dat acceptatie niet met symbolen of ideologische programma’s moet worden afgedwongen, maar dat gerichte actie en respect voor ieders vrijheid voorop moeten staan.
“BBB maakt zich zorgen over de doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+beleid. Terwijl op veel plekken de regenboogvlag wappert en basisscholen al spreken over genderdysforie, daalt op sommige plekken juist de acceptatie van homoseksualiteit.”
Zorg voor transgenders, maar met nadruk op zorgvuldigheid
BBB erkent de unieke uitdagingen waarmee transgenders worden geconfronteerd en benadrukt het belang van snelle en kwalitatief goede zorg. Tegelijkertijd pleit de partij voor zorgvuldigheid en onderzoek bij de behandeling van genderdysforie, vooral bij jongeren.
“BBB erkent de unieke uitdagingen waarmee transgenders worden geconfronteerd en benadrukt het belang van snelle en kwalitatief goede zorg.”
De ChristenUnie is kritisch over de snelle toename van jongeren met gendervragen en pleit voor terughoudendheid bij medische interventies rondom gendertransitie. Ze willen dat transgenderzorg gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs en deskundigheid, en verzetten zich tegen zelfidentificatie als enige basis voor juridische geslachtsregistratie. Het respecteren van de eigen sekse als uitgangspunt staat centraal in hun visie.
Terughoudendheid bij gendertransitie en medische interventies
De ChristenUnie uit zorgen over de snelle toename van jongeren met gendervragen en vindt dat het bevragen van genderidentiteit niet de norm moet worden. Ze pleiten voor onderzoek naar buitenlandse ervaringen met te snelle medische interventies en willen dat de eigen sekse als uitgangspunt wordt gerespecteerd.
“Daarnaast maken we ons zorgen over de snelle toename van jongeren met gendervragen en verzoeken om gendertransitie. Het is belangrijk dat het bevragen van genderidentiteit niet de norm wordt, en dat de eigen sekse als uitgangspunt wordt gerespecteerd.”
“Naar aanleiding van onderzoeken in onder meer het Verenigd Koninkrijk en Scandinavische landen is het verstandig ook in Nederland te onderzoeken of de daar geleerde lessen over te snelle medische interventies hier toegepast moeten worden.”
Transgenderzorg alleen op basis van wetenschappelijk bewijs
De partij ondersteunt transgenderzorg, maar alleen als deze gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs en deskundigheid. Ze zijn tegen juridische geslachtsregistratie op basis van zelfidentificatie zonder professionele toetsing.
“We zijn voor transgenderzorg die gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs en deskundigheid. Zelfidentificatie zonder professionele toetsing kan daarbij geen basis zijn voor juridische geslachtsregistratie.”
DENK erkent gendergerelateerd geweld als een ernstig probleem en pleit voor stevige maatregelen tegen geweld tegen vrouwen en femicide. Tegelijkertijd is DENK kritisch over medische gendertransitie bij minderjarigen en wil zij deze beperken, waarbij de partij zich beroept op zorgvuldigheid en bescherming van jongeren. Concrete voorstellen zijn onder meer een Nationaal Coördinator tegen Geweld tegen Vrouwen, zwaardere straffen voor gendergerelateerd geweld, en het afwijzen van puberteitsremmers en medische transitiebehandelingen bij minderjarigen.
Zwaardere aanpak van geweld tegen vrouwen en femicide
DENK wil gendergerelateerd geweld krachtig bestrijden door strengere straffen, betere handhaving en een nationale coördinator. Hiermee erkent de partij dat vrouwen disproportioneel slachtoffer zijn van geweld en dat er specifieke maatregelen nodig zijn om hun veiligheid te waarborgen.
“Wij willen zero tolerance van geweld tegen vrouwen en femicide. Er komt een Nationaal Coördinator tegen Geweld tegen Vrouwen die een nationaal plan gaat opstellen. Er komen veel zwaardere straffen en er wordt geïnvesteerd in handhaving. Wij maken budget vrij voor veilige straten en laagdrempelige meldmogelijkheden. Met een bewustwordingscampagne gaan wij vrouwonvriendelijke stereotypen tegen.”
Beperking van medische gendertransitie bij minderjarigen
DENK is uitgesproken tegen het toepassen van puberteitsremmers, hormonale of chirurgische behandelingen bij minderjarigen in het kader van geslachtsverandering. De partij stelt dat de gezondheid van jongeren voorop moet staan en kiest voor een uiterst voorzichtige benadering op dit terrein.
“Wij zijn daarom geen voorstander van puberteitsremmers, hormonale of chirurgische behandelingen bij minderjarigen die toegepast worden in het kader van geslachtsverandering.”
NSC erkent de worsteling van jongeren met identiteit en gender en wil laagdrempelige hulp bieden, maar is kritisch over het versoepelen van de Transgenderwet, vooral voor minderjarigen. Medische transitie blijft mogelijk, maar NSC verzet zich tegen het schrappen van de deskundigenverklaring en het verlagen van de leeftijdsgrens onder de 16 jaar.
Kritisch over versoepeling Transgenderwet en medische transitie minderjarigen
NSC vindt het belangrijk dat jongeren met genderdysforie toegang hebben tot hulp en medische transitie, maar wil waarborgen behouden voor minderjarigen. De partij is tegen het schrappen van de deskundigenverklaring en het verlagen van de leeftijdsgrens voor juridische geslachtsverandering. Dit standpunt komt voort uit zorgen over de bescherming van jongeren en het zorgvuldig beoordelen van hun wilsbekwaamheid.
“We hebben oog voor de worsteling die jongeren kunnen hebben met identiteit en gender. Er moet een laagdrempelig aanbod zijn waar zij terechtkunnen voor een goed gesprek, advies en hulp. We vinden het goed dat medische transitie voor mensen met genderdysforie mogelijk is, maar zijn tegen de verruiming van de Transgenderwet die de deskundigenverklaring schrapt en de leeftijdsgrens verlaagt naar onder de 16 jaar.”
Tegen selectie op geslacht via medische technologie
NSC is principieel tegen het selecteren van het geslacht van kinderen via medische technologie, zoals IVF, en tegen aanpassingen van erfelijk materiaal die doorgegeven worden aan volgende generaties. Dit standpunt is gericht op het voorkomen van ethische misstanden en het beschermen van de menselijke integriteit, en raakt aan genderselectie als maatschappelijk thema.
“We willen een uitgebreider verbod op het bemiddelen van diensten voor niet-medische inzet van IVF om het geslacht en andere kenmerken van een kind te kunnen selecteren.”
50PLUS benoemt het thema "gender" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en heeft geen concrete standpunten of beleidsvoorstellen die direct gericht zijn op gendergelijkheid, genderdiversiteit of specifieke gendergerelateerde thema’s. Het enige relevante punt betreft maatregelen tegen vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord, maar verder ontbreekt aandacht voor bredere genderkwesties.
Maatregelen tegen vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord
50PLUS erkent het probleem van vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord en pleit voor specifieke maatregelen om deze aan te pakken. Dit is het enige expliciet gendergerelateerde standpunt in het programma; andere vormen van gendergelijkheid of -diversiteit worden niet benoemd.
“Maatregelen tegen vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord.”