Verkiezingsprogramma's 2025 overgemeenten
De VVD wil gemeenten meer ruimte en verantwoordelijkheid geven, maar grijpt in als zij doorschieten in regeldruk of onvoldoende presteren, vooral op het gebied van woningbouw en lokale lasten. De partij pleit voor minder regels, harmonisatie van gemeentelijke regelingen, en meer centrale regie vanuit het Rijk waar nodig. Gemeenten krijgen instrumenten om hun taken uit te voeren, maar hun belastinggebied wordt niet vergroot om lastenverhoging te voorkomen.
Minder regeldruk en standaardisatie bij gemeenten
De VVD vindt dat gemeenten te vaak onnodige regels opleggen aan burgers en ondernemers, wat innovatie en ondernemerschap belemmert. De partij wil ingrijpen als gemeenten doorschieten in hun regeldrift en pleit voor landelijke standaarden om regeldruk te beperken, met speciale aandacht voor het mkb.
“We roepen onnodige regels vanuit gemeenten een halt toe: Ondernemers krijgen vaak te maken met een stortvloed aan regels vanuit de gemeente. Wij grijpen daarom in als gemeenten doorschieten in hun regeldrift. Dat kan door met gemeenten standaarden te ontwikkelen voor lage regeldruk, net zoals bij armoederegelingen gebeurt. Hierbij hebben we speciale aandacht voor het mkb.”
“En we grijpen in als gemeenten, waterschappen of provincies doorschieten in hun regeldrift.”
Meer centrale regie op woningbouw, minder lokale blokkades
De VVD vindt dat gemeenten onvoldoende locaties beschikbaar stellen voor woningbouw en soms woningcorporaties onnodig beperken. Het Rijk moet daarom meer regie nemen, gemeenten belonen die goed presteren, en ingrijpen waar gemeenten achterblijven. Lokale regels die bouwen tegenhouden worden beperkt.
“Ruimtelijke ordening kan niet langer alleen bij gemeenten liggen, want er zijn meer locaties nodig dan nu beschikbaar komen. Wij kiezen voor meer regie, meer doorstroming, meer huizen, maar minder regels.”
“Gemeenten die bouwrecords breken krijgen een financiële bonus om in nieuwe woningbouwplannen te investeren. Gemeenten die achterlopen op de bouwplannen krijgen hulp van het ministerie om de woningbouwproductie op te schalen.”
“Regels van provincies of gemeenten die bouwen in het groen tegenhouden, beperken we, zoals het Bijzonder Provinciaal Landschap in de Omgevingswet.”
“Gemeenten mogen woningcorporaties niet langer verbieden om woningen te verkopen.”
“We bouwen dertig nieuwe grootschalige woonwijken met sturing vanuit Den Haag en maken het voor gemeenten makkelijker om veel meer huizen te laten bouwen.”
Harmonisatie en begrenzing van gemeentelijke lasten en regelingen
De VVD wil verschillen tussen gemeentelijke regelingen, zoals armoederegelingen, verkleinen en de lasten voor inwoners beperken. Gemeenten krijgen geen groter belastinggebied, maar wel instrumenten om hun uitgaven te beheersen. Leges mogen maximaal kostendekkend zijn.
“De verschillen tussen gemeentelijke (armoede)regelingen zijn nu te groot, daarom harmoniseren we gemeentelijke regelingen. Leges mogen maximaal kostendekkend zijn.”
“We zijn niet voor een groter decentraal belastinggebied, want dat leidt alleen maar tot een lastenstijging voor de inwoners.”
“Jouw koophuis is geen melkkoe voor de gemeente. Daarom begrenzen we de onroerendezaakbelasting, maar houden we rekening met de verantwoordelijkheden van gemeenten.”
Meer bestedingsvrijheid en vertrouwen in lokale democratie
De VVD wil gemeenten en provincies meer bestedingsvrijheid geven door minder specifieke uitkeringen en decentralisatie van taken zorgvuldig te laten verlopen. Tegelijkertijd blijft de neutrale positie van de burgemeester behouden.
“We hebben vertrouwen in de lokale democratie en kiezen voor meer bestedingsvrijheid voor gemeenten en provincies en dus voor minder specifieke uitkeringen.”
“We zorgen dat dezelfde verantwoordelijkheden niet op verschillende bestuurslagen belegd zijn, dat decentralisatie van taken zorgvuldig gebeurt en dat geld en taken voor gemeenten en provincies in balans zijn.”
Snellere en klantvriendelijkere gemeentelijke dienstverlening
De VVD wil dat gemeenten sneller reageren op vergunningaanvragen en bezwaren, vaker buiten kantoortijden open zijn, en klantvriendelijker werken. Bij te late besluitvorming worden leges kwijtgescholden of aanvragen automatisch goedgekeurd.
“Als een gemeente te laat is met het verlenen van een bouwvergunning, worden de leges (kosten voor de vergunningaanvraag) kwijtgescholden. Ook worden gemeenten verplicht sneller op bezwaren over vergunningen te reageren, namelijk binnen twaalf weken.”
“We willen dat gemeenten vaker open zijn buiten standaard kantoortijden, in plaats van alleen tijdens kantoortijden.”
“Duurt een eenvoudige aanvraag bij de overheid te lang? Dan wordt deze automatisch goedgekeurd, mits anderen hier niet door geschaad worden.”
NSC wil gemeenten meer ruimte en autonomie geven voor lokaal bestuur, met duidelijke wettelijke taken, passende financiering en minder bemoeienis van het Rijk. Ze pleiten voor het versterken van de democratische controle door gemeenteraden, het beperken van schaalvergroting zonder draagvlak, en het vereenvoudigen van lokale regelgeving. Concrete voorstellen zijn onder meer het behouden van een eigen belastinggebied, het eerlijker verdelen van cultuurgelden, en het ondersteunen van gemeenten bij woningbouw, sport en armoedebeleid.
Meer autonomie en zeggenschap voor gemeenten
NSC vindt dat gemeenten meer ruimte moeten krijgen voor zelfbestuur en niet slechts als uitvoeringsorgaan van het Rijk moeten functioneren. Beleidsrijke taken horen bij gemeenten, zodat gemeenteraden integrale afwegingen kunnen maken. Dit moet leiden tot meer democratische controle en een overheid die dichter bij de burger staat.
“Gemeenten, provincies en waterschappen vormen het fundament van onze democratie. In onze gedecentraliseerde eenheidsstaat kunnen burgers en organisaties zo actief meebeslissen over lokale en regionale vraagstukken. Lokale overheden verdienen meer ruimte voor zelfbestuur, in plaats van te worden gezien als verlengstuk van uitvoeringsinstanties van het Rijk.”
“Beleidsrijke taken horen bij gemeenten of provincies te liggen, zodat gemeenteraden en provinciale staten zelf integrale afwegingen kunnen maken.”
Duidelijke wettelijke taken en passende financiering
NSC wil een heldere visie op welke taken bij decentrale overheden horen, met meerjarige en passende financiering. Gemeenten moeten een eigen belastinggebied behouden om hun taken zelfstandig te kunnen uitvoeren.
“We formuleren een duidelijke visie op welke wettelijke taken nu echt bij decentrale overheden thuishoren en wat (meer) passende meerjarige financiering is. We willen een eigen belastinggebied voor de centrale overheden handhaven, zodat zij ook autonoom taken kunnen oppakken en zaken in hun gebied kunnen regelen.”
Beperken van schaalvergroting en herindeling
Schaalvergroting van gemeenten mag alleen plaatsvinden als er draagvlak is bij de bevolking. NSC vindt dat schaalvergroting vaak ten koste gaat van de menselijke maat en niet per definitie leidt tot beter bestuur.
“Gemeentelijke en provinciale herindeling kunnen alleen plaatsvinden als hiervoor draagvlak bestaat bij de bevolking; schaalvergroting leidt niet per definitie tot beter bestuur en gaat in de praktijk vaak ten koste van de menselijke maat.”
Versterken van lokale democratie en inspraak
NSC wil de lokale democratie versterken door gemeenteraden beter te ondersteunen en burgers meer inspraak te geven, bijvoorbeeld via een bindend correctief referendum op lokaal niveau.
“Een goed functionerende lokale en provinciale democratie vraagt om een goede ondersteuning van de volksvertegenwoordiging bij zijn controlerende taak, onder meer door een stevige griffie en onafhankelijke Rekenkamers. Ook moet er voldoende inspraak zijn voor burgers, bijvoorbeeld via een bindend correctief referendum op lokaal niveau.”
Eenvoudigere en eerlijkere lokale regelgeving
NSC wil het woud aan lokale regelingen verminderen en vereenvoudigen, zodat gemeentelijk armoedebeleid en andere lokale regelingen toegankelijker en eerlijker worden.
“Nu is er per gemeente nog een woud aan lokale regelingen, die ook nog eens per gemeente verschillen. Dat moet minder en eenvoudiger.”
Gemeenten ondersteunen bij woningbouw en ruimtelijke ordening
Gemeenten krijgen een belangrijke rol bij het versnellen van woningbouw, het aanwijzen van nieuwbouwlocaties en het goedkeuren van bouwplannen. Het Rijk ondersteunt gemeenten met middelen en kennis om processen te versnellen.
“De gemeentelijke goedkeuring van bouwplannen wordt aan strikte termijnen gebonden en de mogelijkheden voor bezwaar en beroep worden ingeperkt. Waar nodig geven we gemeenten mensen, kennis en middelen om processen te versnellen.”
“Het Rijk maakt afspraken met provincies en gemeenten over het aantal te bouwen woningen. En ziet erop toe dat in provinciale en gemeentelijke omgevingsvisies en volkshuisvestingsplannen voldoende nieuwbouwlocaties worden aangewezen.”
Gemeenten meer ruimte bij huisvesting en maatschappelijke voorzieningen
NSC wil gemeenten meer mogelijkheden geven om woningen toe te wijzen aan mensen met een sociale binding of bepaalde beroepen, en om afspraken te maken over ontmoetingsplekken en seniorenwoningen.
“We steunen de wijziging van de Huisvestingswet die gemeenten de ruimte geeft om een deel van de beschikbare huur- of koopwoningen toe te wijzen aan mensen met bepaalde beroepen (bijvoorbeeld verpleegkundigen of agenten) of met een sociale binding aan de gemeente.”
“Gemeenten maken afspraken over gemeenschappelijke ontmoetingsplekken, zowel binnen (bijvoorbeeld buurthuiskamers) als buiten (wijktuinen).”
“Gemeenten moeten daarvoor afspraken maken met woningcorporaties en zorgpartijen.”
Gemeenten ondersteunen bij sport en integratie
Gemeenten krijgen middelen om sportdeelname te bevorderen en om startbanen voor statushouders te creëren.
“Gemeenten en lokale organisaties krijgen middelen om het lokale sportaanbod te bevorderen en kinderen laagdrempelig kennis laten maken met sport en bewegen.”
“Gemeenten krijgen extra middelen om het aantal startbanen voor statushouders uit te breiden, samen met werkgevers en het onderwijs.”
Eerlijke verdeling van cultuurgelden
NSC wil dat cultuurgelden eerlijker over het land worden verdeeld, zodat ook gemeenten buiten de Randstad hiervan profiteren.
“Daarnaast moeten cultuurgelden eerlijker verdeeld worden over het land.”
De SGP wil gemeenten meer autonomie en structureel voldoende financiering geven om hun taken goed uit te voeren, met nadruk op vrijwilligheid bij herindeling en behoud van lokale voorzieningen. Gemeenten moeten ruimte krijgen voor eigen afwegingen bij woningbouw, veiligheid en verduurzaming, terwijl het Rijk alleen stuurt waar echt nodig. De partij pleit voor versterking van de positie van gemeenten, vooral buiten de Randstad en bij kleinere gemeenten, zodat zij beter kunnen inspelen op lokale behoeften.
Structureel toereikende en eerlijke financiering voor gemeenten
De SGP vindt dat gemeenten voldoende middelen moeten krijgen om hun taken te vervullen, met speciale aandacht voor voorzieningen op het platteland en in randstedelijke gebieden met extra problematiek. Dit moet bijdragen aan het behoud van lokale voorzieningen en een sluitende begroting.
“De financiering van gemeenten moet structureel toereikend zijn om de taken te kunnen vervullen en een sluitende begroting te kunnen opstellen.”
“De financiering van gemeenten moet voldoende recht doen aan het behoud van voorzieningen op het platteland. Ook wordt recht gedaan aan de aanwezigheid van zorginstellingen en aan gemeenten aan de rand van stedelijke gebieden die met extra problematiek te maken hebben.”
Vrijwillige gemeentelijke herindeling en evaluatie bij fusie
De SGP is tegen gedwongen gemeentelijke fusies en wil dat herindeling in principe alleen op vrijwillige basis gebeurt. Als gemeenten toch tegen hun wens worden gefuseerd, moet er altijd een evaluatie plaatsvinden.
“Gemeentelijke herindeling gebeurt in principe alleen op vrijwillige basis. Als gemeenten tegen hun wens tot fusie worden gedwongen, dient de wetgever standaard een evaluatie uit te voeren om te onderzoeken of de beoogde effecten zijn bereikt.”
Meer invloed en ruimte voor gemeenten bij lokale taken
De SGP wil dat gemeenten, vooral kleinere, meer invloed krijgen op politie-inzet en ruimte houden voor eigen afwegingen bij woningbouw en verduurzaming. Het lokale bestuur moet een grote rol spelen bij het aanpakken van lokale problemen, met het Rijk als vangnet waar nodig.
“Gemeenten (vooral kleinere) moeten meer invloed krijgen op de politie-inzet.”
“De SGP vindt dat het lokale bestuur een grote rol heeft in de woningbouwopgave. Zij krijgen daarom veel ruimte voor lokale initiatieven, gebaseerd op lokale behoeften.”
“De SGP wil inzet op gemeentelijke verduurzamingsregelingen en ruimte voor inzet van de baatbelasting daarbij.”
Gemeenten als gesprekspartner en beslisser bij bezwaarprocedures en woningbouw
De SGP wil dat gemeenten actief het gesprek aangaan met bezwaarmakers bij woningbouw en eigen afwegingen maken over permanente bewoning van recreatiewoningen. Gemeenten moeten mogelijkheden hebben om snelle woningbouw te stimuleren.
“Gemeenten worden gestimuleerd om bij bezwaarprocedures bij de Raad van State in gesprek te gaan met de bezwaarmaker over het bezwaar en de maatschappelijke consequenties daarvan.”
“Gemeenten maken hierin een eigen afweging.”
“Dit kan door het actief stimuleren van grondexploitatie (gezamenlijk met gemeenten) of verkoop met een aan tijd gebonden bouwplicht.”
Duidelijke regels en samenwerking bij veiligheid en demonstraties
De SGP wil dat gemeenten duidelijke regels hanteren voor demonstraties en goed samenwerken met politie en zorg bij problematische situaties.
Volt wil gemeenten structureel meer financiële middelen, zeggenschap en ondersteuning geven, zodat zij hun wettelijke taken én eigen beleid beter kunnen uitvoeren. De partij pleit voor versterking van lokale democratie, meer directe invloed voor inwoners, en het vergroten van de uitvoeringskracht van gemeenten, vooral op het gebied van wonen, armoedebestrijding en samenwerking met bewonersinitiatieven.
Structureel meer middelen en zeggenschap voor gemeenten
Volt vindt dat gemeenten niet alleen verantwoordelijkheden, maar ook voldoende middelen en autonomie moeten krijgen om hun taken goed uit te voeren. Dit moet gemeenten in staat stellen om als volwaardige medeoverheden eigen keuzes te maken en beter samen te werken met inwoners en initiatieven.
“We zorgen voor een stevig financieel fundament voor gemeenten. Het Rijk stelt de gemeenten geen grote tekorten meer in het vooruitzicht, maar stelt hen juist structureel in staat om een begroting te maken waarmee ze niet alleen hun wettelijke taken kunnen uitvoeren, maar als volwaardige medeoverheid ook eigen keuzes kunnen maken.”
“Inwoners, gemeenten en regio’s spelen een grote rol bij het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. Zij krijgen nu te weinig middelen, kennis en zeggenschap hiervoor. Daarom geven we gemeenten niet alleen taken, maar ook de bijbehorende middelen om die goed uit te voeren.”
Versterken van lokale democratie en burgerinvloed
Volt wil de lokale democratie versterken door inwoners meer directe invloed te geven, onder andere via het kiezen van de burgemeester en experimenten met burgerbudgetten. Ook moeten gemeenten beter samenwerken met bewonersinitiatieven op basis van gelijkwaardigheid.
“We willen dat inwoners van een gemeente veel meer te zeggen krijgen over zaken die hen direct aangaan. Een belangrijke stap daarvoor is dat ze de kans krijgen om hun eigen burgemeester te kiezen.”
“We gaan grootschalig experimenteren met burgerbudgetten op (groot)stedelijk, regionaal en lokaal niveau, naar Antwerps of Parijs voorbeeld. We geven inwoners daarmee directe zeggenschap over de besteding van publiek geld ter verbetering van hun leefomgeving, zoals op het gebied van milieu of armoedebestrijding.”
“Volt ondersteunt uitbreiding van het aantal experimenten tussen gemeenten en bewonersinitiatieven. Volt investeert in de noodzakelijke competentieontwikkeling binnen gemeenten opdat gemeenten op basis van gelijkwaardigheid met bewonersinitiatieven kunnen samenwerken.”
Vergroten uitvoeringskracht en expertise bij gemeenten
Volt signaleert dat vooral kleinere gemeenten moeite hebben met het behouden van specialistische kennis en het uitvoeren van complexe taken. Provincies moeten daarom als expertisecentra gemeenten ondersteunen, en gemeenten moeten meer capaciteit krijgen voor bijvoorbeeld woningbouw en digitale dienstverlening.
“Door decentralisatie en de uitstroom van specialistische ambtenaren, komt de kennis en kunde bij kleinere gemeenten steeds verder onder druk te staan. Specialistische expertise moet ook lokaal beschikbaar blijven. Daarom geven we provincies de benodigde middelen om als expertisecentra te fungeren, met pools van deskundigen ter ondersteuning van gemeenten.”
“We zorgen voor meer capaciteit en budget bij gemeenten, om hen te helpen de grote stroom aan bouwvergunningsaanvragen en bestemmingsplanwijzigingen sneller te kunnen behandelen, ingevoerd te raken in de omgevingswet en actiever grond- en bouwbeleid te voeren.”
Gemeenten aanjagen en ondersteunen bij woningbouw
Volt wil dat gemeenten een actieve rol nemen in het versnellen van woningbouw, met duidelijke eisen aan het aandeel betaalbare en sociale woningen. Gemeenten moeten financieel en organisatorisch worden ondersteund om deze opgaven te realiseren.
“Gemeenten moeten binnen hun nieuwbouwopgave zorgen voor een goede mix van woningen. In principe geldt: minstens twee derde van de nieuwe woningen moet betaalbaar zijn en minimaal 30% sociale huur.”
“Ook pakken gemeenten een actieve rol in het versnellen van de woningbouw, door samen met woningcorporaties, Rijksoverheid en andere partners deel te nemen in publiek-private samenwerkingen om nieuwe wijken en gebieden te ontwikkelen.”
Toegankelijke gemeentelijke dienstverlening voor iedereen
Volt wil dat gemeenten hun dienstverlening laagdrempelig houden, met fysieke loketten en hulp voor mensen die minder digitaal vaardig zijn.
“We stimuleren meer gemeentelijke loketten waar mensen die minder digitaal vaardig zijn aan kunnen kloppen voor hulp op het gebied van financiële bijstand, zorg of andere zaken.”
“Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
De ChristenUnie ziet gemeenten als de ‘eerste overheid’ die dichtbij burgers staat en pleit voor meer autonomie, vertrouwen en structurele financiering voor gemeenten. Ze willen dat het Rijk stopt met het overdragen van taken zonder voldoende budget, gemeenten meer beleidsruimte geeft, en gemeenten actief inzet bij lokale woningbouw, leefbaarheid, schuldhulpverlening en milieubeleid. De partij benadrukt dat gemeenten beter gefaciliteerd en minder belast moeten worden, zodat ze hun essentiële rol in het dagelijks leven van burgers kunnen waarmaken.
Gemeenten als eerste overheid: meer autonomie en financiering
De ChristenUnie vindt dat gemeenten als eerste overheid moeten worden erkend en gefaciliteerd, omdat burgers vooral met hun gemeente te maken hebben. Het Rijk moet stoppen met het overhevelen van taken zonder voldoende budget en gemeenten structureel beter financieren, zodat ze hun werk goed kunnen doen en ruimte hebben voor eigen beleid.
“De Rijksoverheid moet recht doen aan gemeenten als eerste overheid. Van alle overheden krijgen burgers vaak het meest te maken met de eigen gemeente, van de wieg tot het graf. Het Rijk geeft gemeenten daarom ruimte, vertrouwen en voldoende geld om hun werk te kunnen doen.”
“De Rijksoverheid stopt met het overhevelen van taken aan gemeenten zonder toereikend budget en herstelt waar dit de afgelopen jaren is misgegaan: geen taken zonder knaken. Gemeenten worden beter gefinancierd zodat ze ruimte hebben voor eigen beleid.”
Gemeenten krijgen regie over lokale woningbouw en leefomgeving
De partij wil dat gemeenten meer zeggenschap krijgen over woningbouw, wijkinrichting en leefbaarheid. Gemeenten moeten actief sturen op gemengde wijken, betaalbare woningen, en het behoud van groen, en krijgen de opdracht om dit op wijkniveau te realiseren.
“Gemeenten krijgen de opdracht om dit niet alleen op papier, maar juist op wijkniveau in te vullen.”
“Elke gemeente moet daarom ook voldoende seniorenwoningen en hofjes voor ouderen bouwen. Plannen hiervoor leggen zij vast in hun volkshuisvestingsprogramma.”
“Gemeenten houden meer ruimte in hun omgevingsplannen voor groenstroken, bomen, water en parken.”
Gemeenten moeten actiever grondbeleid voeren
De ChristenUnie wil dat gemeenten actiever omgaan met hun grondpositie om speculatie tegen te gaan en betaalbaar bouwen te bevorderen. Gemeenten moeten bestaande instrumenten zoals het voorkeursrecht en de Omgevingswet krachtiger inzetten.
“Gemeenten moeten actiever met hun grond omgaan. Ze hebben al middelen om invloed uit te oefenen – zoals het voorkeursrecht of regels uit de Omgevingswet – maar die worden nog te weinig ingezet. Wij stimuleren dat gemeenten hier krachtiger mee aan de slag gaan.”
Gemeenten als uitvoerder van sociale en schuldhulpverlening
De partij erkent kwaliteitsverschillen tussen gemeenten in schuldhulpverlening en wil landelijke minimumeisen vastleggen. Gemeenten moeten flexibeler mantelzorgondersteuning bieden en afspraken maken over ouderenzorg en geclusterd wonen.
“De kwaliteitsverschillen van de schuldhulpverlening tussen gemeenten zijn groot, in sommige gevallen te groot. Er komt daarom een uitbreiding van het kwaliteitskader waarin minimumeisen worden vastgelegd. Dit wordt verankerd in de Wet Gemeentelijke schuldhulpverlening.”
“Mantelzorgondersteuning wordt in elke gemeente flexibeler.”
“Daarom maakt elke gemeente afspraken met zorg- en welzijnsorganisaties, kerken, woningcorporaties en verenigingen over huisvesting, zinvolle dagbesteding, bestrijding van eenzaamheid en de invulling van zorg en ondersteuning.”
Gemeenten als partner in milieubeleid en schone lucht
Gemeenten moeten voortvarend aan de slag met het Schone Lucht Akkoord en krijgen meer verantwoordelijkheid in het beschermen van de leefomgeving.
“Gemeenten moeten voortvarend aan de slag met het Schone Lucht Akkoord.”
GroenLinks-PvdA wil gemeenten meer bevoegdheden, middelen en ondersteuning geven om lokale problemen effectief aan te pakken. Ze pleiten voor financiële versterking van gemeenten, meer zeggenschap bij woningtoewijzing, en extra bevoegdheden op het gebied van schuldhulp en leefbaarheid. De partij ziet gemeenten als cruciale uitvoerders van sociaal, cultureel en ruimtelijk beleid, en wil hun rol versterken om zo de lokale democratie en dienstverlening te verbeteren.
Meer financiële en bestuurlijke versterking voor gemeenten
GroenLinks-PvdA wil het lokaal bestuur versterken door gemeenten meer financiële middelen, hogere vergoedingen en extra bevoegdheden te geven. Dit moet gemeenten in staat stellen hun wettelijke taken beter uit te voeren en lokale politici beter te ondersteunen.
“We versterken het lokaal, regionaal en waterschapsbestuur met extra financiële ondersteuning en een hogere vergoeding. Ook krijgen lokale politici recht op pensioenopbouw.”
“We dragen zorg voor voldoende middelen voor medeoverheden, zodat zij hun wettelijke taken kunnen uitvoeren. Het gemeentelijk belastinggebied wordt uitgebreid met een leegstandsheffing, en niet beperkt.”
Meer bevoegdheden en ondersteuning bij schuldhulpverlening
De partij wil gemeenten meer instrumenten geven om problematische schulden aan te pakken, waaronder het afdwingen van betalingsregelingen bij schuldeisers.
“Gemeenten krijgen meer bevoegdheden om deze betalingsregelingen af te dwingen bij schuldeisers.”
Gemeenten meer zeggenschap bij woningtoewijzing en aanpak woningnood
GroenLinks-PvdA wil gemeenten meer mogelijkheden geven om woningen toe te wijzen aan mensen met binding aan de regio en om sneller te kunnen bouwen door procedures te versnellen.
Gemeenten ondersteunen bij leefbaarheid en huisvesting
De partij wil gemeenten ondersteunen bij het bevorderen van leefbare wijken, onder andere door het invoeren van huisvestingsverordeningen tegen verkamering en het stimuleren van lokale initiatieven.
“Daarom moet er een huisvestingsverordening komen in gemeenten om verkamering tegen te gaan, zoals wordt gedaan in Roosendaal...”
“We stimuleren het delen van kennis en expertise tussen gemeenten en provincies, zodat ook lokale overheden minder afhankelijk worden van detacheringsbureaus.”
Gemeenten als partner in cultuur, sport en welzijn
GroenLinks-PvdA ziet gemeenten als belangrijke partners in het bevorderen van cultuur, sport en welzijn, en wil hen hiervoor extra middelen en verantwoordelijkheden geven.
“We investeren in de culturele en creatieve sector, niet alleen via het Rijk, maar ook via gemeenten en provincies.”
“We stellen gemeenten in staat om te zorgen voor voldoende sportfaciliteiten en de kans om een zwemdiploma A te halen.”
“Bemoeizorg moet structureel beschikbaar zijn in alle gemeenten en landelijk worden bekostigd.”
D66 vindt dat gemeenten meer zeggenschap, middelen en verantwoordelijkheden moeten krijgen om lokaal beleid effectief uit te voeren, vooral op het gebied van wonen, zorg, preventie en financiën. Ze willen dat gemeenten voldoende geld ontvangen voor hun taken, meer ruimte krijgen voor lokale belastingen, en wettelijk worden verplicht tot eerlijke verdeling van huisvesting en sociale voorzieningen. D66 ziet gemeenten als cruciale partners voor het versterken van leefbare buurten en het aanpakken van maatschappelijke problemen.
Meer geld en zeggenschap voor gemeenten
D66 stelt dat gemeenten te veel taken van het Rijk hebben gekregen zonder voldoende financiële middelen, waardoor hun slagkracht is beperkt. Ze willen dat gemeenten meer geld krijgen en meer mogelijkheden voor lokale belastingen, zodat ze beter kunnen inspelen op lokale behoeften en verantwoording kunnen afleggen aan inwoners.
“Gemeenten hebben steeds meer taken van het Rijk gekregen zonder voldoende geld. Daarom verhogen we de bijdragen van het Rijk aan gemeenten. Daarnaast krijgen gemeenten meer mogelijkheden voor lokale belastingen en heffingen. Zo hebben ze meer zeggenschap over hun inkomsten en kunnen ze beter zelf keuzes maken én verantwoorden aan inwoners.”
Gemeenten meer ruimte voor grondbeleid en woningbouw
D66 wil dat gemeenten meer mogelijkheden krijgen om zelf grond te kopen, te ontwikkelen en grondspeculatie tegen te gaan. Dit moet gemeenten in staat stellen sneller en socialer te bouwen, met aandacht voor leefbaarheid en voorzieningen.
“Om te voorkomen dat dit geld vooral bij vastgoedondernemers terechtkomt, krijgen gemeenten meer ruimte om zelf grond te kopen en te ontwikkelen. Ook krijgen gemeenten meer mogelijkheden om grondspeculaties te voorkomen en te zorgen dat er niet alleen huizen komen, maar ook speelplaatsen en groen.”
Eerlijke verdeling van huisvesting en aandachtsgroepen
D66 wil wettelijk regelen dat gemeenten huisvesting voor aandachtsgroepen (zoals ouderen en mensen met een zorgbehoefte) eerlijk verdelen op basis van inwoneraantal, zodat de lasten en kansen eerlijk worden verdeeld.
“We regelen wettelijk dat huisvesting voor aandachtsgroepen eerlijk wordt verdeeld over gemeenten, op basis van het inwoneraantal.”
Gemeenten als partner in leefbare buurten en preventie
D66 ziet gemeenten als essentiële partners voor het creëren van leefbare buurten en het uitvoeren van preventief beleid, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid en schulden. Ze willen dat gemeenten de ruimte en middelen krijgen om lokaal maatwerk te leveren.
“Gemeenten en woningcorporaties werken samen aan zulke leefbare gemeenschappen.”
“We zorgen dat preventie loont, zodat het voor gemeenten en zorgverzekeraars aantrekkelijk is om in gezondheid te investeren.”
“Ondersteuning vanuit gemeenten is ontzettend belangrijk om in te spelen op specifieke situaties, maar niet om aan te vullen waar het Rijk tekortschiet. D66 pakt dit aan, zodat gemeenten hun budget weer kunnen gebruiken waarvoor het bedoeld is.”
“Gemeenten krijgen de ruimte én de middelen om preventie lokaal te regelen, met landelijke spelregels die kwaliteit, transparantie en samenwerking verbeteren.”
Toegankelijke overheid: fysiek loket in elke gemeente
D66 wil dat elke gemeente minimaal één overheidsloket heeft, zodat inwoners laagdrempelig toegang hebben tot overheidsdiensten.
“Elke gemeente krijgt ten minste één overheidsloket, waar zoveel mogelijk organisaties bereikbaar zijn.”
Afdwingbare normen en uitvoering met gemeenten
D66 wil dat afspraken over toegankelijkheid van de publieke ruimte, gebouwen en vervoer tussen Rijk, provincies en gemeenten snel worden uitgevoerd, met afdwingbare normen.
“De afspraken hierover tussen Rijk, provincies en gemeenten moeten zo snel mogelijk worden uitgevoerd. Ook voeren we afdwingbare normen in voor toegankelijkheid, zoals voor gebouwen, vervoer en de publieke ruimte.”
De Partij voor de Dieren wil gemeenten financieel versterken, meer zeggenschap en verantwoordelijkheid geven over lokale taken, en verplichten tot natuurinclusief beleid. Gemeenten moeten voldoende middelen krijgen om hun taken goed uit te voeren, krijgen meer bevoegdheden op het gebied van natuur, gezondheid en sociale voorzieningen, en worden gestimuleerd om groene, gezonde en sociale leefomgevingen te creëren.
Gemeenten financieel versterken en taken alleen overdragen bij voldoende middelen
De PvdD vindt dat gemeenten alleen extra taken mogen krijgen als ze daarvoor voldoende middelen, expertise en menskracht ontvangen. Dit voorkomt dat gemeenten moeten bezuinigen op belangrijke lokale voorzieningen en zorgt voor een betere uitvoering van beleid.
“Taken en verantwoordelijkheden van de landelijke overheid kunnen alleen aan provincie of gemeente worden overgedragen onder scherpe voorwaarden. De taak moet zich ervoor lenen en de overheden die de nieuwe taak erbij krijgen moeten voldoende zijn toegerust – financieel, maar ook qua expertise en menskracht – om deze goed uit te voeren.”
“We zorgen voor een definitieve demping van het financiële ravijn voor gemeenten en provincies zodat er lokaal niet bezuinigd hoeft te worden op bovenwettelijke taken zoals natuur, dierenwelzijn, milieu en klimaat.”
Gemeenten verplichten tot natuurinclusief en groen beleid
De partij wil dat gemeenten verplicht worden natuurinclusief te werken, onder meer door het opstellen van natuurverordeningen, het vergroenen van versteende wijken, en het realiseren van groene normen per woning. Gemeenten krijgen hierbij landelijke kaders en financiële ondersteuning.
“De overheid verplicht elke gemeente om een natuurverordening op te stellen. In de natuurverordening staan alle ecologische hotspots vermeld die worden beschermd tegen ruimtelijke ontwikkelingen.”
“Elke gemeente moet voldoen aan de norm van minstens 75m² kwalitatief groen per woning, waarbij gelet wordt op een gelijke verdeling van het groen over de verschillende buurten.”
“Daarom worden gemeenten financieel ondersteund bij het vergroenen van versteende wijken.”
Gemeenten meer bevoegdheden voor gezonde leefomgeving en sociale voorzieningen
De PvdD wil dat gemeenten meer mogelijkheden krijgen om gezonde voeding te stimuleren, schuldhulp lokaal te organiseren, en bodemverontreiniging aan te pakken. Gemeenten krijgen duidelijke landelijke kaders en extra budget voor deze taken.
“Gemeenten krijgen daarmee de mogelijkheid om aanbieders van gezonde, plantaardige en biologische voeding voorrang te geven in het vestigingsbeleid, boven snackbars, fastfoodketens en andere aanbieders van ongezond voedsel.”
“Iedereen moet in zijn eigen gemeente terecht kunnen voor goed georganiseerde schuldhulp.”
“Gemeenten krijgen duidelijke landelijke kaders en steun om bodemverontreiniging aan te pakken, met speciale aandacht voor lood en PFAS.”
Gemeenten als toegankelijke overheid voor burgers
De partij benadrukt dat burgers altijd bij hun eigen gemeente terecht moeten kunnen voor fysieke dienstverlening, ook als zij niet digitaal vaardig zijn.
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht.”
De SP vindt dat gemeenten voldoende middelen en zeggenschap moeten krijgen om hun inwoners goed te kunnen ondersteunen en lokale voorzieningen te behouden of herstellen. Ze willen gemeenten financieel versterken, meer bevoegdheden geven bij woningbouw en sociale taken, en pleiten voor een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden tussen gemeenten. De kern van hun visie is dat gemeenten als eerste overheid dicht bij de mensen moeten staan en in staat moeten zijn om lokaal maatwerk te leveren.
Gemeenten krijgen meer geld en bevoegdheden
De SP stelt dat gemeenten structureel te weinig middelen krijgen terwijl hun taken toenemen, en wil dit omkeren door gemeenten financieel te versterken en meer zeggenschap te geven. Dit moet leiden tot betere lokale voorzieningen, minder tekorten in zorg en ondersteuning, en meer ruimte voor lokaal beleid dat aansluit bij de behoeften van inwoners.
“Na de jarenlange kaalslag krijgen gemeenten weer voldoende geld om te investeren in toegankelijke voorzieningen voor alle inwoners. Er komt een einde aan de tekorten in bijvoorbeeld de jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning, onderhoud van de buurt of hulp aan mensen met schulden.”
“Gemeenten krijgen voldoende geld om zorg te bieden aan ouderen, mensen met een beperking en mantelzorgers.”
“Wij ondersteunen gemeenten financieel om woningen te realiseren en geven ze meer bevoegdheden om de markt opzij te zetten, zodat mensen weer op één komen te staan.”
Meer zeggenschap en inspraak voor gemeenten en inwoners
De SP wil dat gemeenten en hun inwoners meer invloed krijgen op lokale besluitvorming, vooral bij woningbouw en sociale projecten. Dit betekent meer inspraak voor bewoners en lokale bestuurders, en het versterken van de democratische legitimiteit van gemeentelijk beleid.
“Lokale bestuurders krijgen meer ruimte om zelf oplossingen te bedenken voor hun eigen gebied.”
“Daarnaast versterken we de zeggenschap van bewoners en gemeenten over de ontwikkeling van bouwprojecten. Lokale gemeenschappen krijgen meer inspraak en beslissingsrecht, zodat plannen aansluiten bij de behoeften van de buurt en sociale woningen niet verloren gaan aan commerciële belangen.”
“Participatie en zeggenschap moeten plaatsvinden vóórdat het besluit genomen is door de politiek. Met nieuwe vormen van zeggenschap en directe democratische participatie gaan we ervoor zorgen dat mensen gehoord worden en invloed hebben op de keuzes die we maken in Nederland, in je provincie, in je gemeente of je buurt.”
Eerlijke verdeling van taken en opvang tussen gemeenten
De SP wil dat verantwoordelijkheden, zoals de opvang van vluchtelingen, eerlijker verdeeld worden over alle gemeenten, zodat niet alleen de armste gemeenten de lasten dragen.
“De opvang van vluchtelingen moet eerlijk verdeeld worden over gemeenten. Dat lijkt logisch, maar vluchtelingen worden nu vaak opgevangen en gehuisvest in arme buurten en gemeenten. ... We maken een eind aan deze oneerlijke praktijken door de rijkste gemeenten en wijken hun eerlijke deel te laten bijdragen.”
Gemeenten ondersteunen bij handhaving en sociale taken
De SP vindt dat gemeenten voldoende middelen en wettelijke instrumenten moeten krijgen om effectief te kunnen optreden tegen misstanden, zoals huisjesmelkers, en om kwetsbare groepen zoals woonwagenbewoners beter te ondersteunen.
“Bij misstanden moeten gemeenten direct kunnen ingrijpen, en zij moeten daarvoor de juiste middelen krijgen, zoals bijvoorbeeld de Wet Bibob (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur). Daarmee kunnen gemeenten toetsen of een verhuurder integer is en ongewenste praktijken voorkomen.”
“De Ombudsman en de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme hebben met kritische rapporten de behandeling van woonwagenbewoners door gemeenten veroordeeld. Dit moet stoppen. ... Daarom krijgen gemeenten vanuit het Rijk ondersteuning bij het aanleggen van extra standplaatsen, zodat de wachttijd voor een woonwagenstandplaats drastisch wordt teruggedrongen...”
BBB vindt dat gemeenten meer ruimte, middelen en zeggenschap moeten krijgen om lokaal maatwerk te leveren, vooral op het gebied van sport, wonen en cultuur. De partij wil dat het Rijk gemeenten actief ondersteunt, onder andere via cofinanciering en een grondfonds, en pleit voor minder landelijke bemoeienis en meer invloed van inwoners op hun eigen leefomgeving. Gemeenten worden gezien als cruciale partners voor het versterken van leefbaarheid en het behouden van lokale tradities.
Gemeenten meer ruimte en middelen geven voor sport en cultuur
BBB wil dat gemeenten meer bevoegdheden en financiële middelen krijgen om sportfaciliteiten, sportactiviteiten en cultureel erfgoed lokaal te bevorderen. Dit moet leiden tot meer maatwerk en betere aansluiting bij lokale behoeften.
“Lokale overheden meer de ruimte en middelen bieden. Gemeenten en scholen worden gevraagd sportfaciliteiten en sportbezigheden te bevorderen.”
“De landelijke overheid stelt structureel landelijke middelen beschikbaar aan gemeenten om zo gemeenten te ondersteunen in hun sportieve uitdagingen middels cofinanciering.”
“Gemeenten en provincies worden gestimuleerd om beleid te maken voor (immaterieel) erfgoed.”
Landelijke regie en ondersteuning voor gemeenten bij woningbouw en grondbeleid
BBB signaleert dat veel gemeenten onvoldoende middelen hebben om strategisch grondbeleid te voeren en pleit voor actieve ondersteuning vanuit het Rijk, onder andere via een grondfonds. Ook wil BBB gemeenten beschermen tegen extra landelijke regels en boetes bij het verzwaren van bouwbesluiten.
“Het is nodig dat het Rijk gemeenten en provincies daarin actiever gaat ondersteunen.”
“Veel gemeenten missen de middelen om strategische gronden aan te kopen of voor te financieren. Het instellen door het Rijk van een grondfaciliteit die het aankopen van grond en herverkaveling ondersteunt kan daarbij ondersteuning bieden.”
“Er komt een boete voor gemeenten die het bouwbesluit verzwaren met aanvullende eisen.”
Gemeenten stimuleren tot meer woonwagenstandplaatsen
BBB wil dat gemeenten samen met provincies zorgen voor voldoende woonwagenstandplaatsen, conform het landelijke beleidskader, en benadrukt het recht van woonwagenbewoners op hun woonvorm.
“We stimuleren gemeenten en provincies om samen nieuwe standplaatsen te realiseren, naar structureel en onafhankelijk onderzochte behoefte. Dit schrijft het Beleidskader gemeentelijk woonwagen en standplaatsenbeleid ook voor.”
Landelijk verbod op zero-emissiezones door gemeenten
BBB wil voorkomen dat gemeenten zelfstandig zero-emissiezones invoeren, omdat dit volgens de partij schadelijk is voor lokale ondernemers. Daarom pleit BBB voor landelijke regelgeving die deze gemeentelijke bevoegdheid inperkt.
“Er is onduidelijkheid over wie welke bevoegdheden heeft en waar gemeenten hun bevoegdheden op baseren. Er komt een landelijk verbod op Zeroemissie zones om lokale ondernemers te beschermen.”
Het CDA ziet gemeenten als de eerste overheid die dicht bij de burger staat en pleit voor meer autonomie, minder verantwoordingslast en structurele financiële zekerheid voor gemeenten. Ze willen landelijke basisnormen voor gemeentelijke regelingen, ruimte voor lokaal maatwerk, en duidelijke afspraken tussen Rijk en gemeenten over taken en middelen. Concrete voorstellen zijn onder meer een gegarandeerde ondergrens voor gemeentelijke begrotingen, verplichte verduurzamingsplannen per wijk, en het stimuleren van samenwerking en kennisdeling tussen gemeenten.
Meer autonomie en structurele financiële zekerheid voor gemeenten
Het CDA wil dat gemeenten meer ruimte krijgen om lokaal beleid te voeren, met minder verantwoordingslast en een gegarandeerde ondergrens voor hun begrotingen. Dit moet gemeenten in staat stellen te investeren in lokale voorzieningen en maatwerk te leveren, passend bij de eigen gemeenschap.
“De gemeente is de eerste overheid. Het CDA pleit voor gelijkwaardige samenwerking en verhouding tussen Rijk en decentrale overheden, waarin iedere bestuurslaag verantwoordelijkheid neemt én levert. Dat vergt meer ruimte in de regelgeving om lokaal te doen wat lokaal nodig is, een lagere verantwoordingslast, en meer ruimte voor de menselijke maat in beleid.”
“In de afspraken tussen Rijk en gemeenten komt een gegarandeerde ondergrens voor de autonome ruimte van gemeentelijke begrotingen: het samenlevingsdeel. Dit samenlevingsdeel waarborgt autonomie van gemeenten en daarmee ruimte voor investeringen in sport, cultuur, verenigingen, vrijwilligers en buurtprogramma’s die de lokale samenleving versterken.”
“Gemeenten kunnen klein, middelgroot of groot zijn, afhankelijk van wat aansluit bij de samenleving. Voor ons kan herindeling ook opsplitsing of verkleining betekenen. Lokale verbondenheid en de passende schaal bij de gemeenschap zijn leidend.”
Landelijke basisnormen en vereenvoudiging van gemeentelijke regelingen
Het CDA wil verschillen tussen gemeenten in sociale regelingen verkleinen door landelijke basisnormen te stellen, maar met ruimte voor lokaal maatwerk. Dit moet de rechtsgelijkheid vergroten en voorkomen dat de woonplaats bepalend is voor toegang tot voorzieningen.
“We willen daarom in overleg met gemeenten komen tot vereenvoudiging en een basisniveau van gemeentelijke regelingen, met mogelijkheden voor maatwerk.”
Verplichte verduurzamingsplannen per wijk door gemeenten
Het CDA verplicht gemeenten om per wijk een verduurzamingsplan op te stellen, zodat de energietransitie lokaal wordt aangepakt en bewoners actief worden betrokken.
“Gemeenten maken verplicht een verduurzamingsplan per wijk.”
Duidelijke resultaatafspraken en transparantie bij gemeentelijke uitvoering van inburgering
Het CDA wil dat gemeenten heldere afspraken maken over de uitvoering van inburgering en daar transparant over rapporteren, om de integratie van nieuwkomers te verbeteren.
“Gemeenten worden gehouden aan hun plicht om zorg te dragen voor de inburgering van nieuwkomers. Er worden duidelijke resultaatafspraken gemaakt. Gemeenten moeten transparant rapporteren over de voortgang.”
Stimuleren van samenwerking en kennisdeling tussen gemeenten
Het CDA stimuleert gemeenten om van elkaar te leren en succesvolle pilots gezamenlijk op te schalen, zodat goede lokale initiatieven breder worden toegepast.
“Gemeenten worden gestimuleerd van elkaar te leren en succesvolle pilots worden opgeschaald.”
BIJ1 wil gemeenten meer macht, middelen en democratische controle geven, omdat zij dichter bij de burgers staan en beter weten wat lokaal nodig is. Gemeenten krijgen verplichtingen op het gebied van wonen, toegankelijkheid en burgerparticipatie, zoals het subsidiëren van huurdersverenigingen, het openbaar maken van vastgoedtransacties en het betrekken van inwoners bij beleid. De partij pleit voor decentralisatie, transparantie en versterking van lokale democratie.
Gemeenten krijgen meer zeggenschap en middelen
BIJ1 vindt dat gemeenten dichter bij de burgers staan en daarom meer bevoegdheden en geld moeten krijgen voor het dagelijks bestuur. Dit moet leiden tot beleid dat beter aansluit bij lokale behoeften en meer democratische controle op lokaal niveau.
“Gemeenten krijgen meer zeggenschap over en geld voor het dagelijks bestuur. Gemeenten staan namelijk veel dichter bij de burgers, voor wie ze wetten en regels maken en uitvoeren. Zij weten daarom beter dan de landelijke overheid wat er lokaal het hardst nodig is.”
Gemeenten verplichten tot transparantie en maatschappelijke prioriteit bij vastgoed
Gemeenten moeten verplicht transparant zijn over hun vastgoed en bij verkoop voorrang geven aan maatschappelijke projecten, zoals wooncoöperaties. Dit voorkomt speculatie en bevordert betaalbaar wonen.
“Gemeenten worden verplicht om een transparant register van vrijkomend gemeentelijk vastgoed bij te houden en bij de verkoop voorrang te geven aan wooncoöperaties of andere maatschappelijke projecten en organisaties. De details van alle gemeentelijke vastgoedtransacties worden verplicht openbaar bijgehouden.”
Gemeenten verplichten tot subsidie en ondersteuning van huurdersverenigingen
Om huurders te beschermen en hun inspraak te vergroten, moeten gemeenten onafhankelijke huurdersverenigingen subsidiëren die alle wijken vertegenwoordigen.
“Gemeenten worden verplicht om subsidie te geven aan een onafhankelijke huurdersvereniging die huurders uit alle wijken democratisch vertegenwoordigt.”
Gemeenten verplichten tot inclusie en toegankelijkheid voor mensen met een handicap
Gemeenten krijgen een centrale rol in het betrekken van mensen met een handicap bij beleid, het opstellen van lokale inclusie-agenda’s en het instellen van gehandicaptenraden. Ook krijgen ze doelgerichte budgetten voor toegankelijkheid.
“Gemeenten worden daarnaast verplicht om mensen met een handicap en hun vertegenwoordigers te betrekken bij het maken, uitvoeren en evalueren van wetten en regels. Daarnaast moet zij een lokale inclusie-agenda opstellen, waarin zij aangeven hoe zij de positie van mensen met een handicap gaan verbeteren. In elke gemeente wordt een lokale gehandicaptenraad ingesteld.”
“Er komen doelgerichte budgetten voor gemeenten om toegankelijkheid in de openbare ruimte te bevorderen.”
Gemeenten krijgen proactieve onteigeningsinstrumenten tegen leegstand
Gemeenten krijgen wettelijke instrumenten en fondsen om leegstaande woningen te onteigenen en deze alleen voor maatschappelijke bestemmingen in te zetten.
“Er komen proactieve onteigeningsinstrumenten voor gemeenten met uitgebreide wettelijke grondslag. Er komt een door de overheid gesubsidieerd gemeentelijk fonds voor de onteigening van leegstaande woningen.”
DENK wil gemeenten meer middelen en bevoegdheden geven om sociale problemen lokaal aan te pakken, maar stelt ook duidelijke grenzen aan lokale belastingen en tarieven. De partij pleit voor extra budget voor gemeenten op het gebied van zorg, sport en inburgering, en wil gemeenten instrumenten geven om leegstand en grondgebruik te reguleren, terwijl ze excessieve lokale lasten voor burgers en automobilisten willen beperken.
Meer budget en bevoegdheden voor gemeenten bij zorg, sport en inburgering
DENK vindt dat gemeenten een centrale rol moeten spelen in het bieden van toegankelijke zorg, het stimuleren van sportdeelname voor kinderen in armoede, en het uitvoeren van inburgeringstrajecten. Hiervoor willen ze structureel extra middelen en bevoegdheden beschikbaar stellen, zodat gemeenten hun taken beter kunnen uitvoeren en kwetsbare groepen beter kunnen ondersteunen.
“Met een gemeentelijke basisnorm willen wij borgen dat iedere gemeente een basisniveau van toegankelijke en kwalitatieve zorg biedt. Wij stellen hier extra budget voor beschikbaar.”
“Gemeenten krijgen budget om kinderen uit gezinnen in armoede gratis te kunnen laten sporten.”
“Gemeenten krijgen structureel meer middelen om kleinschalige, taalrijke en mensgerichte trajecten in te kopen.”
Gemeenten mogen leegstand en braakliggende grond belasten
Om woningtekorten en inefficiënt grondgebruik tegen te gaan, wil DENK gemeenten de mogelijkheid geven om leegstand en braakliggende grond te belasten. Dit moet gemeenten in staat stellen om actiever op te treden tegen speculatie en het onbenut laten van vastgoed en grond.
“Om leegstand en het niet benutten van grond te kunnen aanpakken, kunnen gemeenten een leegstandsheffing of een heffing op braakliggende grond invoeren.”
Maximale grenzen aan lokale belastingen en parkeertarieven
DENK wil voorkomen dat gemeenten burgers en automobilisten financieel uitbuiten via lokale belastingen en parkeertarieven. Daarom pleiten ze voor wettelijke maxima op deze heffingen, zodat de lasten voor inwoners beperkt blijven.
JA21 vindt dat gemeenten meer autonomie en financiële ruimte moeten krijgen om hun lokale taken goed uit te voeren, zonder extra bezuinigingen vanuit het Rijk. Ze willen dat het Rijk zich terughoudend opstelt, het subsidiariteitsbeginsel respecteert en gemeenten voldoende middelen geeft voor onder andere maatschappelijke ondersteuning en zorg.
Gemeenten meer autonomie en financiële ruimte geven
JA21 pleit voor het versterken van de lokale democratie en het subsidiariteitsbeginsel, zodat gemeenten meer zeggenschap krijgen over hun eigen beleid en uitvoering. Ze willen dat gemeenten niet worden geconfronteerd met extra bezuinigingen en dat het Gemeentefonds niet verder wordt gekort, zodat gemeenten hun zorgtaken goed kunnen uitvoeren.
“Gemeenten hebben sinds 2015 een deel van de zorgtaken van de rijksoverheid overgenomen op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Gemeenten zijn op basis van deze wet verantwoordelijk voor de ondersteuning van mensen die niet (volledig) zelfredzaam zijn.”
“De kortingen op het Gemeentefonds waarmee gemeenten worden geconfronteerd, moeten dan ook van tafel.”
“Gemeenten meer ruimte geven voor passende uitvoering van verplichtingen op lokaal niveau, zonder extra bezuinigingen vanuit het Rijk.”
“Geen Wmo-bezuinigingen als gemeenten de Wmo-taken goed uitvoeren.”
Lokale democratie respecteren en landelijke dwang beperken
JA21 is kritisch op landelijke dwangmaatregelen zoals de Spreidingswet, die gemeenten verplichten tot opvang van asielzoekers tegen de wil van de lokale bevolking. Ze vinden dat de lokale democratie niet buitenspel mag worden gezet door Haagse besluiten.
“De gemeenteraad wil geen AZC? Met een Haagse pennenstreek komt het er alsnog.”
Strenge handhaving van gemeentelijke inschrijvingsplicht
JA21 wil dat gemeenten strenger toezien op de inschrijvingsplicht, onder andere om misstanden rond arbeidsmigratie en huisvesting tegen te gaan.
“Strenge handhaving van inschrijvingsplicht bij gemeenten.”
De PVV wil de rol van gemeenten bij woningbouw en asiel beperken en centrale regie vanuit de Rijksoverheid versterken. Gemeenten moeten sneller en meer bouwvergunningen afgeven, maar verliezen hun taakstelling voor de huisvesting van statushouders en krijgen minder ruimte om woningbouw te blokkeren. De partij stelt voor om in te grijpen bij gemeenten die onvoldoende meewerken aan woningbouw en wil gemeentelijke besluiten over azc’s terugdraaien.
Gemeenten moeten sneller en meer bouwen
De PVV vindt dat gemeenten te traag zijn met het afgeven van bouwvergunningen en te weinig bijdragen aan de woningbouwopgave. De partij wil dat gemeenten sneller en meer bouwvergunningen verstrekken en dat de Rijksoverheid ingrijpt als gemeenten niet voldoende meewerken. Dit moet het woningtekort aanpakken en procedures versnellen.
“De PVV wil dat gemeenten sneller en meer bouwvergunningen afgeven. Daarnaast moet het afgelopen zijn met individuen en natuurorganisaties die aan de lopende band eindeloze rechtszaken aanspannen – bijvoorbeeld vanwege kikkers, padden en slakken – om zo de woningbouw tegen te houden.”
“Ingrijpen door de Rijksoverheid bij vastgelopen woningprojecten; provincies en gemeenten die niet voldoende bouwen of meewerken, worden aangepakt”
Schrappen gemeentelijke taakstelling huisvesting statushouders
De PVV wil dat gemeenten niet langer verplicht zijn statushouders te huisvesten. Hiermee wil de partij de druk op de woningmarkt voor Nederlanders verlichten en de invloed van gemeenten op asielopvang beperken.
Gemeentelijke besluiten over azc’s terugdraaien
De PVV wil dat alle gemeentelijke besluiten tot de opening, verlenging of uitbreiding van azc’s sinds de Spreidingswet per wet worden teruggedraaid. Dit standpunt is gericht op het beperken van de invloed van gemeenten bij het vestigen van asielzoekerscentra.
“We gaan azc’s sluiten: alle gemeentelijke besluiten tot de opening, verlenging of uitbreiding van azc’s sinds de inwerkingtreding van de Spreidingswet worden per wet teruggedraaid”
Gekozen in plaats van benoemde burgemeesters
De PVV wil dat burgemeesters rechtstreeks gekozen worden in plaats van benoemd, om de lokale democratie te versterken en de invloed van burgers op gemeentelijk bestuur te vergroten.
“De PVV wil rechtstreeks gekozen burgemeesters.”
FVD wil gemeenten kleinschalig, zelfstandig en lokaal verantwoordelijk houden, met meer beleidsvrijheid en zonder gedwongen fusies. Ze pleiten voor het terugdraaien van schaalvergroting, het mogelijk maken van gemeentelijke referenda over fusies, en het vergroten van concurrentie tussen gemeenten op het gebied van belastingen en vestigingsklimaat. De menselijke maat en lokale betrokkenheid staan centraal in hun visie op gemeentebestuur.
Geen gedwongen fusies van gemeenten
FVD verzet zich tegen de schaalvergroting van gemeenten en wil dat samenvoegingen alleen plaatsvinden na een lokaal referendum. Ze zien schaalvergroting als oorzaak van bureaucratie, verlies van betrokkenheid en onpersoonlijk bestuur.
“Geen gedwongen samenvoegingen van gemeenten; fusies kunnen alleen na een referendum.”
“Waar ons land ooit ruim 1.100 gemeenten kende, zijn dat er in 2025 nog slechts 342 – ondanks een forse bevolkingsgroei.”
“De praktijk laat echter het tegendeel zien: door bureaucratie stegen de kosten, burgers verloren grip op hun directe omgeving en er ontstond een bestuurscultuur waarin managers niet langer ter verantwoording kunnen worden geroepen door de mensen om wie het gaat.”
Meer beleidsvrijheid en concurrentie tussen gemeenten
FVD wil gemeenten meer vrijheid geven om eigen beleid te voeren, ook op het gebied van belastingen. Ze beogen hiermee lokaal maatwerk en onderlinge concurrentie tussen gemeenten om aantrekkelijk te zijn voor bedrijven en gezinnen.
“We geven gemeenten de vrijheid om eigen beleid te voeren, inclusief op gebied van belastingen, zodat lokaal maatwerk mogelijk wordt en gemeenten onderling gaan concurreren op de vestiging van bedrijven en gezinnen.”
Gemeenten ontvlechten en menselijke maat herstellen
FVD wil gemeenten weer kleinschaliger en herkenbaarder maken, zodat burgers zich meer betrokken en gehoord voelen. Dit is onderdeel van hun bredere streven naar decentralisatie en het terugbrengen van de menselijke maat in het bestuur.
“Forum voor Democratie wil deze trend doorbreken en kiest nadrukkelijk voor kleinschaligheid. De menselijke maat moet terug in bestuur, zorg, onderwijs en stedenbouw. Dat betekent: streekziekenhuizen openhouden, gemeenten ontvlechten, schoolbesturen terug in handen van ouders en herkenbare woningbouw waarin mensen zich thuis voelen.”
BVNL wil de autonomie van gemeenten beperken door landelijke regels leidend te maken en gemeenten te dwingen rijksbeleid uit te voeren. Tegelijkertijd pleit de partij voor meer kleinschaligheid en bottom-up organisatie, waarbij gemeenten het eerste bestuursniveau zijn tenzij het echt niet anders kan. Belangrijke voorstellen zijn het verbieden van aanvullende gemeentelijke eisen bovenop landelijke regels, het straffen van gemeenten die rijksbeleid weigeren uit te voeren, en het streven naar landelijke uniformiteit in gemeentelijke dienstverlening.
Gemeenten mogen geen aanvullende eisen stellen bovenop landelijke regels
BVNL vindt dat gemeenten niet bovenop landelijke regelgeving extra eisen mogen stellen, om zo versnippering en belemmeringen te voorkomen. Dit moet leiden tot minder bureaucratie en snellere procedures, vooral op het gebied van woningbouw en vergunningen.
“Gemeenten kunnen geen aanvullende eisen stellen bovenop landelijke regels.”
Gemeenten die rijksbeleid weigeren uit te voeren worden financieel gestraft
De partij wil dat gemeenten die zich niet aan rijksbeleid houden, hun uitkering uit het Gemeentefonds verliezen. Hiermee wil BVNL afdwingen dat landelijke besluiten overal worden uitgevoerd en lokale tegenwerking wordt ontmoedigd.
“Gemeenten die weigeren rijksbeleid uit te voeren verliezen hun uitkering uit het Gemeentefonds.”
Landelijke uniformiteit in gemeentelijke WMO-zorg
BVNL wil landelijke richtlijnen voor de zorg en ondersteuning die gemeenten via de WMO leveren, zodat er geen verschillen meer zijn tussen gemeenten en iedereen dezelfde zorg krijgt.
“Er moeten landelijke richtlijnen komen zodat de zorg en ondersteuning die gemeenten via de WMO leveren overal hetzelfde is.”
Bestuurlijke organisatie: Kleinschaligheid en bottom-up, maar binnen landelijke kaders
Hoewel BVNL landelijke uniformiteit en centrale regie belangrijk vindt, pleit de partij ook voor kleinschaligheid en het zoveel mogelijk regelen van zaken op gemeentelijk niveau, tenzij het niet anders kan.
“Het doel is om zoveel mogelijk bottom-up te regelen. Dus vanuit de gemeente, dan de provincie en als het niet anders kan nationaal, maar bij voorkeur via de vrije markt.”
50PLUS wil gemeenten een grotere en wettelijke rol geven in het waarborgen van digitale inclusie voor ouderen en ziet gemeenten als belangrijke partners bij het bevorderen van digitale vaardigheden en het verplicht stellen van schoolzwemmen. De partij legt nadruk op gemeentelijke verantwoordelijkheid voor digitale zelfredzaamheid en samenwerking met gemeenten voor sociale en educatieve voorzieningen. Concrete voorstellen zijn onder meer een wettelijke taak voor gemeenten op digitale inclusie en verplichte samenwerking bij schoolzwemmen.
Gemeenten krijgen wettelijke taak voor digitale inclusie ouderen
50PLUS vindt dat gemeenten, net als bij de WMO, wettelijk verantwoordelijk moeten worden voor de digitale zelfredzaamheid van ouderen. Dit moet digitale uitsluiting tegengaan en ouderen helpen zelfstandig te blijven functioneren in een steeds digitalere samenleving.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen. Net zoals gemeenten verantwoordelijk zijn voor de WMO, worden zij ook verantwoordelijk voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.”
Samenwerking met gemeenten voor schoolzwemmen
De partij wil dat schoolzwemmen tot het behalen van het A-diploma verplicht wordt gesteld en financieel mogelijk wordt gemaakt, in samenwerking met gemeenten. Hiermee wil 50PLUS de veiligheid en gezondheid van kinderen bevorderen.
“In samenwerking met gemeenten wordt schoolzwemmen verplicht tot behalen A-diploma en financieel mogelijk gemaakt.”