Verkiezingsprogramma's 2025 overfascisme
Volt noemt het woord "fascisme" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar neemt wel stelling tegen rechtsextremisme, polarisatie en autoritaire tendensen die de democratie bedreigen. De partij zet in op het beschermen van democratische rechten, zoals het demonstratierecht, en het bestrijden van racisme, discriminatie en haatmisdrijven als concrete maatregelen tegen antidemocratische en extremistische ontwikkelingen.
Bescherming van democratische rechten en instituties
Volt ziet het beschermen van fundamentele democratische rechten als essentieel om antidemocratische en extremistische (waaronder fascistische) tendensen te weerstaan. De partij wil het demonstratierecht versterken, politieke partijen aan democratische eisen laten voldoen en de rechtsstaat weerbaarder maken tegen ondermijning.
“In Nederland heeft iedereen het recht om te demonstreren. Maar dit recht staat onder druk. De overheid moet dit recht altijd beschermen.”
“We versterken de democratie door in de wet op te nemen dat politieke partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht.”
“De rechtsstaat staat onder druk, ook in Nederland. Daarom lanceert Volt een Rechtsstaatsoffensief: een nationale agenda die ambtenaren, politici en bestuurders versterkt in hun rol als hoeder van de rechtsstaat.”
Bestrijding van racisme, discriminatie en haatmisdrijven
Volt beschouwt racisme, discriminatie en haatmisdrijven als voedingsbodem voor extremisme en antidemocratische ideologieën. De partij stelt concrete maatregelen voor om deze verschijnselen structureel te bestrijden, zowel in beleid als in het onderwijs en de samenleving.
“Wij zetten ons in voor antiracisme en antidiscriminatie en bestrijden alle vormen van racisme en discriminatie.”
“Haatmisdrijven, zowel offline als online, bestraffen we strenger.”
“We bestraffen discriminatoir gemotiveerde geweldsdelicten zwaarder, ook online, waaronder (intersectionele) hate speech.”
Waakzaamheid tegen rechtsextremisme en polarisatie
Volt benoemt expliciet de dreiging van rechtsextremisme en polarisatie voor de democratie, en positioneert zichzelf als partij die kiest voor verbinding en inclusiviteit als antwoord op deze gevaren.
“En in Nederland zetten rechtsextremisme en polarisatie onze democratie onder druk. Waar andere partijen kiezen voor verdeeldheid, kiezen wij voor verbinding.”
D66 noemt het woord "fascisme" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en behandelt het onderwerp uitsluitend indirect, via standpunten tegen discriminatie, racisme, uitsluiting en het beschermen van de democratische rechtsstaat. De partij zet in op het versterken van democratie, het bestrijden van haat en discriminatie, en het beschermen van minderheden als kernwaarden om autoritaire en antidemocratische tendensen – waaronder fascisme – te voorkomen. Concrete voorstellen zijn onder meer een brede antidiscriminatiewet, investeren in bescherming van grondrechten, en het tegengaan van desinformatie.
Nieuwe brede antidiscriminatiewet
D66 wil alle vormen van discriminatie, racisme en uitsluiting tegengaan, omdat deze de basis vormen voor autoritaire en onvrije samenlevingen. Door een nieuwe, brede antidiscriminatiewet te introduceren, wil D66 structureel voorkomen dat groepen worden uitgesloten of gestigmatiseerd – een voedingsbodem voor fascisme.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
“De huidige wet (de Algemene wet gelijke behandeling - Awbg) schiet op belangrijke punten tekort. D66 wil daarom een nieuwe, brede Antidiscriminatiewet waar álle vormen van discriminatie onder vallen.”
Versterken van de democratische rechtsstaat
D66 ziet het beschermen en versterken van de democratische rechtsstaat als essentieel om autoritaire en antidemocratische stromingen, waaronder fascisme, te voorkomen. De partij benadrukt het belang van grondrechten, onafhankelijke rechtspraak en participatie van iedereen.
“Democratie en veiligheid openen ons verkiezingsprogramma. En dat is vol overtuiging, want dit is de basis voor alles. Alleen als de democratie en de rechtsstaat stevig staan, kunnen we samen de grote doorbraken realiseren...”
“We zien ook de afbrokkeling van de democratie in bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Hongarije. Democratie kan kapot. Dat is een les die ons aanspoort. Voor D66 betekent dit dat we daarom eerst onze liberale rechtsstaat versterken.”
Bestrijden van haat, geweld en desinformatie
D66 wil haat en geweld tegen minderheden actief bestrijden en investeert in bescherming van journalisten en het tegengaan van desinformatie, omdat deze mechanismen vaak worden ingezet door fascistische en autoritaire bewegingen om verdeeldheid te zaaien en de democratie te ondermijnen.
“Haat en geweld tegen mensen vanwege hun geloof, afkomst, seksuele oriëntatie of genderidentiteit neemt toe. Dat moet stoppen. We investeren in gespecialiseerde rechercheurs en betere training bij de politie.”
“Desinformatie ondermijnt vertrouwen en verdeelt mensen. Het zet de democratie onder druk. Daarom pakken we het hard aan: de publieke omroep krijgt meer middelen om desinformatie te bestrijden, er wordt strenger gehandhaafd en de journalistieke code wordt vastgelegd in de wet.”
GroenLinks-PvdA benoemt het gevaar van extremisme en autoritaire krachten, maar noemt het woord "fascisme" niet expliciet in het verkiezingsprogramma. Hun standpunt richt zich op het versterken van de democratische rechtsstaat, het beschermen van minderheden en het tegengaan van discriminatie en haat, als antwoord op dreigingen die historisch met fascisme worden geassocieerd. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van democratische instituties, het beschermen van de persvrijheid en het bestrijden van haat en discriminatie.
Versterken van de democratische rechtsstaat en bescherming tegen extremen
GroenLinks-PvdA ziet het versterken van de democratische rechtsstaat en het beschermen van minderheden als essentieel om opkomende extremen en autoritaire tendensen, die verwant zijn aan fascisme, te weerstaan. De partij benadrukt het belang van onafhankelijke instituties, vrije pers en gelijke rechten voor iedereen als fundament tegen ondermijning van de democratie.
“We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
“In Polen, Hongarije en nu ook in de Verenigde Staten zien we hoe snel de democratische rechtsstaat uitgehold kan worden wanneer de sociale meerderheid zich niet mobiliseert. Daarom versterken we onze democratische dijken met stevigere democratische controle, en beschermen we de onafhankelijkheid van de pers.”
“We strijden daarom tegen alle vormen van discriminatie, seksisme en geweld tegen vrouwen, waaronder femicide. Haat begint niet bij het bekladden van een synagoge of moskee, of met het verbranden van een regenboogvlag. Het begint met woorden.”
Bestrijden van haat, discriminatie en ondermijning van minderheden
De partij verbindt de bestrijding van haat, discriminatie en het beschermen van minderheden direct aan het voorkomen van autoritaire en extremistische ontwikkelingen. Dit wordt gezien als een noodzakelijke voorwaarde om te voorkomen dat groepen tegen elkaar worden opgezet, een kenmerk van fascistische bewegingen.
“We maken ons sterk voor iedereen die te maken heeft met uitsluiting, achterstelling en discriminatie, of het nu gaat om antisemitisme, moslimdiscriminatie, anti-zwart racisme, anti-Aziatisch racisme, vrouwenhaat, discriminatie van de lhbti+ gemeenschap, en discriminatie vanwege religie, handicap of opleidingsniveau of welke grond dan ook.”
“Door reactionaire krachten in de samenleving die verworven rechten ter discussie stellen en groepen tegen elkaar opzetten.”
“We bestrijden antisemitisme door online haat tegen te gaan en kennis over de Joodse geschiedenis en cultuur te vergroten.”
Het verkiezingsprogramma van de Partij voor de Dieren (PvdD) noemt het woord "fascisme" niet expliciet en behandelt het onderwerp slechts indirect, vooral via kritiek op extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat, discriminatie en het belang van het beschermen van grondrechten. De partij richt zich op het tegengaan van discriminatie, het waarborgen van een sterke democratische rechtsstaat en het beschermen van minderheden tegen haat en uitsluiting. Concrete beleidsvoorstellen zijn gericht op het versterken van de rechtsstaat, het beschermen van het demonstratierecht en het bestrijden van discriminatie in brede zin.
Verdedigen van de democratische rechtsstaat tegen extreemrechts
De PvdD waarschuwt voor de ondermijning van de rechtsstaat door populisme en extreemrechtse politiek, wat zij zien als een bedreiging voor democratische waarden en grondrechten. Dit wordt in verband gebracht met mechanismen die historisch ook bij fascisme horen, zoals het demoniseren van minderheden en het beperken van burgerrechten, maar het woord "fascisme" wordt niet gebruikt.
“Populisme, extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat en het systematisch uitstellen van het oplossen van problemen, schaden het vertrouwen in overheid en politiek.”
“In plaats van bescherming en versterking, zien we dat politieke partijen en bewindspersonen bijdragen aan het ondermijnen ervan. Verdachtmakingen aan het adres van journalisten, het verspreiden van des-informatie, het zaaien van wantrouwen in onafhankelijke instituties of maatschappelijke organisaties en het demoniseren van de rechterlijke macht: het zijn geen incidenten meer, het is structureel geworden.”
Bestrijden van discriminatie en haat tegen minderheden
De partij verbindt de bestrijding van discriminatie, antisemitisme en moslimhaat direct aan het voorkomen van dehumanisering en uitsluiting, wat zij als voedingsbodem voor historische misdaden tegen de menselijkheid zien. Dit sluit aan bij de bredere strijd tegen fascistische tendensen, zonder het expliciet zo te benoemen.
“Europa is de bakermat van antisemitisme. Eeuwenlang werden Joden in Europa vervolgd om hun Joods-zijn. Er gingen tal van afschuwelijke complottheorieën rond waarin Joden werden gedehumaniseerd. Hierdoor werden mensen tegen elkaar opgezet. Dit vormde de voedingsbodem voor de Holocaust, een van de grootste misdaden in de geschiedenis, waar ook veel gewone burgers in Europa aan meewerkten.”
“Discriminatie raakt niet alleen moslims en joden. Dit raakt ons allemaal, want als de grondrechten van een groep worden geraakt, dan worden diezelfde rechten voor iedereen meer wankel. Het raakt kortom ons land, de basis van onze rechtsstaat en wie wij zijn.”
Beschermen van grondrechten en het demonstratierecht
De PvdD ziet het beschermen van het demonstratierecht en de vrijheid van meningsuiting als essentieel om autoritaire of onderdrukkende tendensen (zoals bij fascisme) te voorkomen. Zij waarschuwen voor het inperken van deze rechten onder het mom van ordehandhaving.
BIJ1 ziet fascisme als een actuele dreiging die nauw verweven is met racisme, antisemitisme en extreemrechts gedachtegoed. De partij pleit voor een harde aanpak van fascistische groepen, meer educatie over fascisme en het verbieden van organisaties die racistisch of fascistisch gedachtegoed verspreiden. BIJ1 wil zo de samenleving beschermen tegen de opkomst van fascisme en discriminatie.
Verbieden van fascistische en neonazistische groepen
BIJ1 wil fascistische en neonazistische organisaties expliciet verbieden om de samenleving te beschermen tegen haat en geweld. Dit beleid is gericht op het voorkomen van de verspreiding van fascistisch gedachtegoed en het tegengaan van georganiseerde extreemrechtse dreiging.
“Neonazi- en fascistische groepen verbieden we. Er komen zwaardere straffen voor haat- en geweldsmisdrijven, waaronder doxxing (openbaar maken van iemands persoonlijke informatie) en bedreigingen.”
Meer educatie over fascisme en bestrijding van fascistische theorieën
De partij vindt het noodzakelijk dat er meer aandacht komt voor educatie over fascisme in al zijn vormen. Dit moet bijdragen aan het herkennen en bestrijden van racistische en antisemitische complottheorieën die vaak met fascisme samenhangen.
“Er komt meer aandacht voor educatie over fascisme in alle vormen. Zodat we racistische en antisemitische theorieën zoals de omvolkingstheorie, ‘cultuurmarxisme’ of leugens over een Joods complot beter kunnen bestrijden.”
Verbieden en ontbinden van organisaties die fascistisch of racistisch gedachtegoed verspreiden
BIJ1 wil organisaties die fascistisch of racistisch gedachtegoed uitwisselen en verspreiden, wettelijk verbieden en ontbinden. Hiermee wil de partij voorkomen dat deze ideeën zich verder verspreiden en de democratische rechtsorde ondermijnen.
“Ook verbieden en ontbinden we organisaties die racistisch gedachtegoed uitwisselen en verspreiden.”
Het CDA benoemt "fascisme" niet expliciet in het verkiezingsprogramma en doet geen concrete voorstellen die specifiek gericht zijn op de bestrijding van fascisme als ideologie. Wel spreekt het CDA zich uit tegen extremisme en voor het beschermen van de democratische rechtsstaat, waarbij het zowel rechts- als linksextremisme, ultraconservatisme en andere vormen van radicalisering afwijst. De partij pleit voor een weerbare samenleving en rechtsstaat, maar blijft op het vlak van fascisme algemeen en benoemt het niet bij naam.
Weerbaarheid tegen extremisme en antidemocratische stromingen
Het CDA wil de samenleving en rechtsstaat beschermen tegen extremistische en antidemocratische bewegingen, waaronder expliciet rechts- en linksextremisme. Dit standpunt adresseert het bredere probleem van ondermijning van de democratie, maar noemt fascisme niet expliciet. De partij ziet het versterken van democratische waarden en instituties als essentieel om afglijden naar autoritaire of extremistische tendensen te voorkomen.
“Samenleving en rechtsstaat moeten weerbaar zijn tegen excessen zoals rechts- en linksextremisme, ultraconservatisme, jihadistisch terrorisme en islamitisch extremisme en statelijke factoren zoals Rusland.”
“Democratie verdwijnt niet in één klap; ze brokkelt af, stukje bij beetje, als moraal en fatsoen ontbreken.”
DENK positioneert zich fel tegen fascisme en extreemrechtse politiek, en pleit voor expliciete verankering van antifascisme in de Grondwet. Hun belangrijkste concrete voorstel is het grondwettelijk vastleggen van de afwijzing van fascisme en extreemrechts, waarmee DENK zich profileert als hoeder van de pluriforme rechtsstaat en gelijke rechten voor iedereen. De partij ziet de huidige politieke situatie als een gevaarlijke normalisatie van fascistisch gedachtegoed en wil daar een duidelijke rode lijn tegen trekken.
Antifascisme expliciet in de Grondwet
DENK wil dat Nederland zich ondubbelzinnig en juridisch bindend uitspreekt tegen fascisme en extreemrechtse politiek door dit in de Grondwet op te nemen. Hiermee wil de partij voorkomen dat fascistisch gedachtegoed ooit weer genormaliseerd of politiek dominant wordt, en benadrukt zij het belang van een pluriforme rechtsstaat waarin iedereen gelijkwaardig is.
“Antifascisme in de Grondwet. Nooit meer is nu: in de Grondwet wordt expliciet opgenomen dat Nederland het fascisme en extreemrechtse politiek afwijst en kiest voor een pluriforme rechtsstaat waarin iedereen gelijkwaardig is.”
Waarschuwing voor normalisatie van fascistisch gedachtegoed
DENK waarschuwt dat het huidige politieke klimaat, met deelname van extreemrechtse partijen aan de regering, leidt tot de normalisatie van fascistisch gedachtegoed. De partij ziet dit als een directe bedreiging voor minderheden en de democratische rechtsorde, en positioneert zichzelf als het noodzakelijke tegengeluid.
“De politieke partijen die deze regering mogelijk hebben gemaakt hebben een gevaarlijke weg geopend van de normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders.”
De SP beschouwt fascisme als een actuele dreiging die wereldwijd in nieuwe vormen opkomt en pleit voor actieve bestrijding ervan. De partij wil organisaties met fascistische kenmerken en hun geldstromen aanpakken, en benadrukt het belang van het beschermen van mensenrechten en het tegengaan van het demoniseren van groepen. De SP waarschuwt voor parallellen met het verleden en stelt dat fascistische ideologie nooit opnieuw voet aan de grond mag krijgen.
Fascisme actief bestrijden, ook in nieuwe vormen
De SP ziet de opkomst van fascistische organisaties en bewegingen als een ernstig gevaar, mede door het demoniseren van groepen en het ondermijnen van rechten. De partij wil dat Nederland en Europa zich inzetten tegen deze ideologieën, geldstromen blootleggen en organisaties bestrijden die fascistische kenmerken vertonen. Dit standpunt is ingegeven door lessen uit de geschiedenis en de overtuiging dat het onvoorstelbare snel realiteit kan worden als fascisme niet actief wordt tegengegaan.
“Fascisme moet bestreden worden. We zien op verschillende plekken in de wereld de opkomst van organisaties en bewegingen die fascistische kenmerken hebben. De hedendaagse verschijningsvormen zijn soms anders dan in het verleden. Toch zijn er verontrustende parallellen, zoals het demoniseren van groepen, ondermijnen van de rechten van mensen, aanvallen van de journalistiek, uithollen van verworvenheden van de werkende klasse, en aanjagen van ongelijkheid. Onze geschiedenis leert ons wat de gevolgen hiervan kunnen zijn en hoe onverwachts snel het onvoorstelbare realiteit kan worden. Daarom laten we nooit toe dat deze ideologie, haar verschillende verschijningsvormen en organisaties opnieuw voet aan de grond krijgen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma