Verkiezingsprogramma's 2025 overeuthanasie bij dementie
De SGP is principieel tegen euthanasie, ook bij dementie, en wil de euthanasiewet intrekken. Zij pleiten voor een duidelijke begrenzing van het criterium ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ en zijn tegen elke verruiming van euthanasie, inclusief bij psychisch lijden en voltooid leven. In plaats daarvan zet de SGP in op liefdevolle palliatieve zorg en bescherming van kwetsbare ouderen.
Intrekken van de euthanasiewet en geen verruiming
De SGP wil euthanasie volledig uit de wet halen en is expliciet tegen elke verruiming, waaronder euthanasie bij dementie. Zij vinden dat het criterium ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ strikter moet worden afgebakend en wijzen euthanasie bij psychisch lijden en voltooid leven af. De partij benadrukt dat er geen ‘recht op euthanasie’ bestaat en dat artsen beschermd moeten worden tegen druk.
“De SGP wil de euthanasiewet intrekken. De SGP is daarom tegen verruiming van hulp bij zelfdoding, zowel wat betreft euthanasie als een doodswens bij ‘voltooid leven wet’.”
“Om verdere uitholling van de euthanasiewet tegen te gaan, wordt het criterium ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ duidelijker begrensd.”
“De SGP wil dat euthanasie bij psychisch lijden niet langer mogelijk is. Zéker bij jonge mensen.”
“Er is geen ‘recht op euthanasie’. Artsen moeten worden beschermd tegen druk van familie.”
Focus op palliatieve zorg en ondersteuning bij het levenseinde
In plaats van euthanasie, wil de SGP investeren in palliatieve zorg en ondersteuning voor mensen met dementie en hun naasten. Zij pleiten voor meer geld voor hospices, casemanagement en dementievriendelijke buurten, zodat mensen in kwetsbare situaties liefdevolle zorg ontvangen.
“De SGP trekt meer geld uit voor (kinder) palliatieve zorg in hospices en verpleeghuizen, voor vrijwillige palliatieve zorg en voor huisartsen om gesprekken te voeren over het levenseinde.”
“De SGP streeft naar dementievriendelijke buurten. Er komt structurele financiering voor laagdrempelige ontmoetingsplekken voor mensen met dementie en hun naasten.”
“De bekendheid en de kwaliteit van persoonlijke begeleiding van mensen met dementie en hun naasten wordt verbeterd.”
De ChristenUnie is principieel tegen euthanasie bij mensen met dementie en verzet zich tegen iedere vorm van normalisering van euthanasie bij lichamelijke achteruitgang of levensmoeheid. In plaats daarvan pleit de partij voor betere palliatieve en hospicezorg, meer ondersteuning voor mensen met dementie, en het beschermen van kwetsbaar leven tot het einde.
Tegen euthanasie bij dementie en normalisering daarvan
De ChristenUnie wijst euthanasie bij dementie af en wil voorkomen dat euthanasie bij lichamelijke achteruitgang of levensmoeheid als normaal wordt gezien. De partij benadrukt het belang van waardering en zorg voor ouderen en mensen met dementie, en ziet het beschermen van kwetsbaar leven als een kerntaak van de overheid.
“We willen dat ouderen zorg en waardering ontvangen en hun betekenis erkend wordt, en dat er geen glibberig pad naar normalisering van euthanasie bij lichamelijke achteruitgang of levensmoeheid ontstaat.”
“Ook rond het levenseinde heeft de overheid de taak om kwetsbaar leven te beschermen. Elk mensenleven is intrinsiek waardevol, ongeacht gezondheid, beperkingen, leeftijd of bijdrage aan de samenleving.”
Investeren in palliatieve en dementiezorg als alternatief
In plaats van euthanasie bij dementie zet de ChristenUnie in op betere palliatieve zorg, tijdige gesprekken over het levenseinde, en het verbeteren van de ondersteuning voor mensen met dementie. De partij wil dat mensen met dementie deel blijven uitmaken van de samenleving en goede zorg ontvangen tot het einde.
“We verbeteren en vereenvoudigen de dementiezorg vanuit de gedachte van de Sociale Benadering Dementie. Hiervoor zijn dementievriendelijke wijken met ontmoetingsplekken noodzakelijk en komt er betere ondersteuning van casemanagers dementie.”
“Palliatieve zorg wordt breder beschikbaar, op de plek waar iemand wil sterven - dus ook thuis. Voor iedereen moet zorg in hospices toegankelijk zijn. Een tijdig gesprek over zorg en welzijn rond het levenseinde (Advance Care Planning) wordt standaard onderdeel van goede (eerstelijns) zorg voor kwetsbare ouderen.”
“We zetten in op trendbreuk: een daling van het aantal euthanasiegevallen via verbeterde voorlichting over natuurlijk sterven, goede en voldoende beschikbare hospice- en palliatieve zorg.”
Het CDA is terughoudend over euthanasie bij dementie en benadrukt het belang van zorgvuldigheid en maatschappelijke dialoog rond het levenseinde. Zij zijn geen voorstander van verruiming van euthanasiewetgeving, zoals de Wet Voltooid Leven, en willen dat ouderen hun wensen voor de laatste levensfase vooral vanuit zingeving vastleggen. Het CDA pleit voor meer onderzoek naar de stijging van euthanasiegevallen, met bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen.
Geen verruiming euthanasiewetgeving, focus op zingeving
Het CDA wijst uitbreiding van euthanasiewetgeving, zoals de Wet Voltooid Leven, af en wil het gesprek over het levenseinde vooral voeren vanuit zingeving en maatschappelijke zorgvuldigheid. Zij benadrukken het belang van het vastleggen van wensen en behoeften voor de laatste levensfase, in plaats van het juridisch regelen van euthanasie bij dementie.
“We zijn geen voorstander van de Wet Voltooid Leven. De problematiek rondom euthanasie van jongeren onder de dertig volgen we nauw. We willen meer onderzoek naar de oorzaken van de stijging van het aantal gevallen.”
“We zetten ons in voor een beweging van ‘wilsverklaring’ naar ‘wensverklaring’, waarbij ouderen hun zorgen, wensen en behoeften voor de laatste levensfase vanuit zingevingsperspectief vastleggen.”
Maatschappelijk gesprek en zorgvuldigheid centraal
Het CDA vindt dat fundamentele vragen rond leven en dood, waaronder euthanasie bij dementie, met grote zorgvuldigheid en in maatschappelijk debat besproken moeten worden. Zij zien de overheid als bewaker van de beschermwaardigheid van het leven en willen geen snelle of ingrijpende wetswijzigingen.
JA21 steunt de huidige euthanasiepraktijk, maar wijst uitbreiding naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen – zoals mensen met vergevorderde dementie – expliciet af. De partij vindt dat regelgeving rond levensbeëindiging uiterst zorgvuldig moet zijn en benadrukt het belang van goede zorg voor kwetsbaren. Euthanasie bij mensen die wilsonbekwaam zijn, zoals bij gevorderde dementie, wordt door JA21 als onwenselijk beschouwd.
Geen uitbreiding euthanasiewet naar wilsonbekwamen
JA21 vindt dat euthanasie alleen mogelijk moet zijn bij uitzichtloos, medisch lijden en bij mensen die wilsbekwaam zijn. Zij verwerpen expliciet uitbreiding van de euthanasiewet naar mensen zonder uitzichtloos lijden of naar wilsonbekwamen, waarmee zij euthanasie bij dementie (in de wilsonbekwame fase) uitsluiten. Dit standpunt is ingegeven door zorgvuldigheid en bescherming van kwetsbare groepen.
“Verdere uitbreiding van deze wet naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen, achten wij dus onwenselijk.”
Zorgvuldigheid en bescherming van kwetsbaren centraal
JA21 benadrukt dat regelgeving rond levensbeëindiging met grote zorgvuldigheid tot stand moet komen en dat zorg voor kwetsbaren altijd toegankelijk en van hoge kwaliteit moet zijn. Dit onderstreept hun terughoudendheid ten aanzien van versoepeling van euthanasie bij dementie.
Volt ondersteunt het recht op vrijwillige en weloverwogen euthanasie, ook voor mensen met een blijvende stervenswens, maar noemt dementie niet expliciet. Het programma benadrukt zelfbeschikking en wil hulp bij euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht halen, maar geeft geen specifieke beleidsvoorstellen of uitzonderingen voor euthanasie bij dementie. Concrete uitwerking voor de situatie van mensen met dementie ontbreekt.
Legaliseren van vrijwillige en weloverwogen euthanasie
Volt vindt dat mensen met een vrijwillige en weloverwogen, blijvende stervenswens legaal toegang moeten krijgen tot euthanasie, onder begeleiding. Dit standpunt is algemeen geformuleerd en noemt geen specifieke doelgroepen zoals mensen met dementie, maar impliceert een brede benadering van zelfbeschikking rond het levenseinde.
“Mensen met een vrijwillige en weloverwogen, blijvende stervenswens kunnen legaal en onder begeleiding toegang krijgen tot euthanasie. Hulp bij vrijwillige en weloverwogen euthanasie hoort niet thuis in ons Wetboek van Strafrecht.”
Verankeren van lichamelijke autonomie als grondrecht
Volt wil het recht op lichamelijke autonomie als fundamenteel grondrecht verankeren, zodat iedereen vrij kan beslissen over het eigen lichaam. Dit principe ondersteunt het algemene recht op euthanasie, maar maakt geen expliciete uitzondering of vermelding voor mensen met dementie.
50PLUS is voorstander van het verruimen van de mogelijkheden tot euthanasie wanneer sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, maar noemt geen expliciet beleid of concrete voorstellen specifiek voor euthanasie bij dementie. Het programma benadrukt daarnaast het belang van een dementievriendelijk Nederland en een Nationaal Dementieprogramma, maar verbindt deze niet direct aan euthanasiebeleid.
Verruiming mogelijkheden tot euthanasie bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden
50PLUS wil dat euthanasie toegankelijker wordt voor mensen die ondraaglijk en uitzichtloos lijden, maar specificeert niet expliciet of en hoe dit geldt voor mensen met dementie. Het standpunt is algemeen geformuleerd en noemt geen concrete voorwaarden of procedures voor euthanasie bij dementie.
“De mogelijkheden tot euthanasie worden verruimd als er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden.”
Nationaal Dementieprogramma (geen directe koppeling aan euthanasie)
Hoewel 50PLUS het belang van een dementievriendelijk Nederland en een Nationaal Dementieprogramma onderstreept, wordt dit niet direct gekoppeld aan het euthanasiedebat. Er worden geen concrete beleidsmaatregelen genoemd die euthanasie bij dementie expliciet adresseren.
“Dementievriendelijk Nederland. Nederland telt 290.000 mensen met dementie, in 2050 zijn dat er 620.000. Een Nationaal Dementieprogramma is onmisbaar.”
BBB erkent euthanasie bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, maar benadrukt dat dit altijd zorgvuldig en in een medische setting moet gebeuren. De partij steunt geen uitbreiding van de euthanasiewetgeving, zoals de voltooidlevenwet, en investeert liever in kennis en kunde rondom bestaande euthanasiepraktijk, inclusief bij dementie. BBB wil vooral deskundige begeleiding en duidelijke grenzen, zonder verdere verruiming van de huidige regels.
Euthanasie alleen bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, na zorgvuldige besluitvorming
BBB vindt dat euthanasie mogelijk moet zijn bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, maar uitsluitend na een zorgvuldig proces en in een medische setting. Dit impliceert dat euthanasie bij dementie alleen kan als aan deze strikte voorwaarden wordt voldaan, en niet op basis van een algemene wens tot levensbeëindiging bij voltooid leven. De partij wil investeren in expertise, zodat artsen goed kunnen omgaan met complexe situaties zoals dementie.
“Bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden kan actieve levensbeëindiging een daad van barmhartigheid zijn. Dit moet altijd in een medische setting plaatsvinden, na zorgvuldige besluitvorming. Er moet voldoende geïnvesteerd worden in expertisecentra over het levenseinde, om zo te zorgen dat artsen voldoende kennis en kunde hebben om, indien gewenst, palliatieve sedatie en/of euthanasie uit te voeren.”
Geen steun voor uitbreiding euthanasiewetgeving (zoals voltooidlevenwet)
BBB verzet zich tegen het verruimen van de euthanasiewetgeving, zoals voorgesteld in de voltooidlevenwet, omdat zij vinden dat de huidige praktijk voldoende ruimte biedt en uitbreiding onnodig is. Dit betekent dat BBB geen voorstander is van euthanasie puur op basis van een voltooid leven, wat ook relevant is voor mensen met dementie die niet (meer) aan de huidige criteria voldoen.
“De voltooidlevenwet voegt niets toe aan de huidige euthanasiepraktijk en zullen wij dan ook niet steunen.”
BVNL vindt dat euthanasie een individuele keuze is en dat volwassen mensen, binnen de huidige wetgeving, zelf mogen beslissen over levensbeëindiging. Het programma noemt geen specifieke voorstellen of uitzonderingen voor euthanasie bij dementie, maar benadrukt dat medisch-ethische keuzes bij het individu horen en niet bij de staat.
Euthanasie is een individuele keuze binnen de wet
BVNL stelt dat volwassen mensen zelf mogen beslissen over euthanasie, zolang dit binnen de huidige wetgeving gebeurt. Het programma legt de nadruk op individuele vrijheid en verzet zich tegen overheidsdwang bij medisch-ethische keuzes, maar noemt geen specifieke beleidsmaatregelen of uitzonderingen voor euthanasie bij dementie.
“Als volwassen mensen euthanasie willen plegen binnen de huidige wetgeving dan is dat een eigen keuze.”
“Medisch-ethische keuzes horen bij het individu, niet bij de Staat. Belang Van Nederland verwerpt iedere vorm van overheidsdwang als het gaat om beslissingen over het eigen lichaam. Of het nu gaat om vaccinatie, medische behandelingen, seksuele voorkeur, levensovertuiging, of levensbeëindiging: deze keuzes behoren toe aan de mens zelf.”
D66 is voorstander van het verruimen van de euthanasiewet zodat euthanasie ook mogelijk wordt bij mensen met dementie. Ze willen dat mensen met dementie meer regie krijgen over hun levenseinde en pleiten voor het wettelijk vastleggen van deze mogelijkheid, uitgaande van autonomie en zelfbeschikking.
Verruiming van de euthanasiewet voor dementie
D66 wil dat de euthanasiewet expliciet wordt uitgebreid zodat euthanasie ook mogelijk is bij mensen met dementie. Ze vinden dat mensen het recht moeten hebben om zelf te beslissen over hun levenseinde, ook als zij lijden aan dementie, en willen dit wettelijk regelen om meer duidelijkheid en keuzevrijheid te bieden.
“Verruiming van de euthanasiewet, ook bij psychisch lijden en dementie.”
“D66 staat voor een samenleving waarin ieder mens het recht heeft om zelf te beslissen over het begin en het einde van het leven... Daarom pleit D66 voor: ... Verruiming van de euthanasiewet, ook bij psychisch lijden en dementie.”
NSC handhaaft de huidige euthanasiewetgeving bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, maar is terughoudend en bezorgd over euthanasie bij wilsonbekwame mensen, zoals mensen met vergevorderde dementie. Zij pleiten voor grote zorgvuldigheid en willen geen verdere verruiming van de euthanasiewetgeving op dit punt.
Terughoudendheid bij euthanasie voor wilsonbekwame mensen
NSC uit expliciet zorgen over euthanasie bij mensen die wilsonbekwaam zijn, wat direct relevant is voor euthanasie bij dementie in een vergevorderd stadium. De partij benadrukt het belang van zorgvuldigheid en spreekt zich uit tegen verruiming van de wetgeving voor deze groep.
“Verder zijn we terughoudend en bezorgd over euthanasie bij wilsonbekwame mensen.”
Handhaving huidige wetgeving bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden
NSC wil de bestaande euthanasiewetgeving behouden, wat betekent dat euthanasie bij dementie alleen mogelijk blijft onder de huidige strikte voorwaarden (zoals een schriftelijke wilsverklaring en uitzichtloos, ondraaglijk lijden).
“We handhaven de huidige wetgeving rondom euthanasie in Nederland bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) erkent het recht op zelfbeschikking bij het levenseinde, ook voor mensen met dementie, maar benadrukt dat dit altijd via een zorgvuldig traject moet verlopen. De partij wijst het vastleggen van een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp af en wil meer aandacht voor het voorkomen van eenzaamheid en het herwaarderen van ouderdom.
Zelfbeschikking bij het levenseinde, mits zorgvuldig
De PvdD vindt dat mensen zelf mogen bepalen wanneer zij op een waardige manier willen sterven, maar stelt dat hier altijd een zorgvuldig traject aan vooraf moet gaan. Dit standpunt adresseert het recht op euthanasie, ook bij dementie, maar benadrukt het belang van zorgvuldigheid en bescherming tegen maatschappelijke druk.
“De Partij voor de Dieren hecht aan zelfbeschikking en vindt dat mensen zelf mogen bepalen wanneer ze sterven, op een waardige manier. Hier moet een zorgvuldig traject aan voorafgaan.”
Tegen een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp
De partij verwerpt het idee van een vaste wettelijke leeftijdsgrens voor euthanasie, omdat dit als arbitrair wordt gezien en grote maatschappelijke gevolgen kan hebben. Dit standpunt is relevant voor mensen met dementie, die vaak buiten leeftijdsgrenzen vallen.
“Het vastleggen van een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp is arbitrair en zou grote maatschappelijke gevolgen hebben.”
De VVD vindt dat mensen met dementie recht hebben op zelfbeschikking bij een waardig levenseinde en wil geen stap terugzetten op het gebied van euthanasie. De partij wil duidelijker maken wanneer euthanasie op basis van een schriftelijke wilsverklaring mogelijk is en laat onderzoeken of de huidige wetgeving nog aansluit bij de praktijk, met behoud van bestaande zorgvuldigheidseisen.
Zelfbeschikking en verduidelijking euthanasie bij dementie
De VVD benadrukt het belang van zelfbeschikking en een waardig levenseinde, ook voor mensen met dementie. Ze willen de voorwaarden voor euthanasie bij dementie via een schriftelijke wilsverklaring verduidelijken en onderzoeken of de wetgeving nog passend is, zonder bestaande waarborgen te versoepelen.
“Zelfbeschikking voor een waardig en barmhartig levenseinde zijn onlosmakelijk verbonden met liberale zorg, ook voor mensen met dementie en psychiatrische patiënten. We zorgen ervoor dat op het vlak van euthanasie geen stap terug in de tijd wordt gezet. We maken duidelijker wanneer iemand op basis van een schriftelijke wilsverklaring euthanasie verleend kan krijgen.”
“De VVD wil laten onderzoeken of de huidige wet- en regelgeving nog voldoet aan de euthanasiepraktijk zoals deze zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Hierbij is van belang dat bestaande zorgvuldigheidseisen en kwaliteitseisen volledig in stand blijven en dat strafrechtelijke vervolging als uiterste redmiddel mogelijk blijft.”
BIJ1 wil de positie van patiënten met dementie die euthanasie wensen versterken, vooral wanneer zij eerder wilsbekwaam toestemming gaven. De partij pleit voor het toegankelijker maken van euthanasie bij vergevorderde dementie en het vergroten van zelfbeschikking, zodat mensen niet uit angst te vroeg om euthanasie hoeven te vragen.
Toegankelijker maken van euthanasie bij vergevorderde dementie
BIJ1 signaleert dat euthanasie bij vergevorderde dementie zelden wordt verleend, zelfs als er eerder wilsbekwaam toestemming is gegeven. Dit leidt ertoe dat mensen uit angst voor het verliezen van hun wilsbekwaamheid te vroeg om euthanasie vragen. BIJ1 wil daarom de positie van deze patiënten versterken en euthanasie toegankelijker maken voor mensen met dementie, evenals voor mensen met psychiatrische aandoeningen of ouderdomsaandoeningen.
“Bij vergevorderde dementie wordt zelden euthanasie verleend, ook niet als mensen hier eerder - toen zij nog wilsbekwaam waren - toestemming voor hebben verleend. Dit heeft tot gevolg dat veel mensen al om euthanasie verzoeken op het moment dat zij nog kwaliteit van leven hebben uit angst het omslagpunt van wilsbekwaam naar wilsonbekwaam te missen. Daarom willen we de positie van de patiënt versterken en de keuze voor euthanasie toegankelijker maken. Ook voor mensen die lijden aan een psychiatrische ziekte of een stapeling van ouderdomsaandoeningen.”
DENK is tegen het verruimen van de mogelijkheden voor euthanasie, waaronder euthanasie bij dementie. De partij wil in plaats daarvan inzetten op het voorkomen van een euthanasiewens door meer aandacht te besteden aan het bestrijden van depressie en eenzaamheid.
Tegen verruiming van euthanasie, inclusief bij dementie
DENK verzet zich tegen het uitbreiden van de wettelijke mogelijkheden voor euthanasie, wat ook euthanasie bij dementie omvat. De partij vindt dat de focus moet liggen op het voorkomen van de wens tot levensbeëindiging, bijvoorbeeld door betere zorg voor psychische problemen en sociale isolatie.
“Wij willen geen verruiming van de mogelijkheden voor euthanasie. Wij willen inzetten op meer maatregelen om de wens tot het beëindigen van het leven te voorkomen, bijvoorbeeld door de aanpak van depressie en eenzaamheid.”
GroenLinks-PvdA is voor het recht op zelfbeschikking bij het levenseinde, ook bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden van zowel lichamelijke als geestelijke aard, wat euthanasie bij dementie kan omvatten. Zij willen euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht halen, zodat mensen meer regie krijgen over hun levenseinde. Het programma noemt geen specifieke voorwaarden of procedures voor euthanasie bij dementie, maar benadrukt het algemene recht op zelfbeschikking.
Euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht halen
GroenLinks-PvdA wil dat mensen die ondraaglijk en uitzichtloos lijden, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, een beroep kunnen doen op euthanasie. Door euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht te halen, willen zij het recht op zelfbeschikking bij het levenseinde versterken. Dit standpunt adresseert het probleem dat mensen met bijvoorbeeld dementie nu vaak afhankelijk zijn van strikte wettelijke kaders en onzekerheid over hun mogelijkheden.
“Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom halen we euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma