Verkiezingsprogramma's 2025 overEconomische dreiging van AI
D66 erkent dat AI grote economische kansen biedt, maar ziet ook duidelijke economische dreigingen, zoals afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven, verlies van digitale autonomie en risico’s voor werkgelegenheid. Hun belangrijkste voorstellen zijn het opbouwen van een sterke nationale en Europese AI-sector, het verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse (vooral Amerikaanse en Chinese) bedrijven, en investeren in innovatie en omscholing van werknemers. D66 wil dat Nederland producent wordt van AI, niet slechts consument, en kiest voor Europese oplossingen om economische soevereiniteit en werkgelegenheid te beschermen.
Nederland en Europa moeten producent van AI worden
D66 ziet de economische dreiging van AI vooral in de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven, wat kan leiden tot verlies van controle, economische macht en banen. Daarom wil D66 dat Nederland en Europa zelf AI ontwikkelen en produceren, gebaseerd op eigen waarden en standaarden, om zo economische autonomie en concurrentiekracht te waarborgen.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie. De strijd om de dominantie op het gebied van AI in de wereld is in volle gang. Nederland en Europa dreigen nog afhankelijker te worden van vijandige of ongewenste machten. D66 wil dat we producent zijn, geen consument. We bouwen daarom onze eigen kennis en kracht op het gebied van AI op, op basis van Europese waarden en standaarden.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
Investeren in nationale en Europese AI/ICT-sector
Om de economische dreiging van AI te pareren, zet D66 in op het versterken van de nationale en Europese ICT- en AI-sector. Dit moet de afhankelijkheid van buitenlandse bedrijven verminderen, de economie beschermen en nieuwe werkgelegenheid creëren. D66 wil investeren in innovatieve start-ups, de halfgeleiderindustrie en Europese technologie.
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software. Dat is goed voor onze veiligheid én voor een sterke positie van de Nederlandse economie.”
“Europa is wakker geschud: we zullen een eigen Europese techindustrie moeten bouwen, die goed is voor de maatschappij in plaats van die te verstoren.”
“Met groen Europees industriebeleid produceren en innoveren we zelf meer in cruciale sectoren, zoals in microchips en kritieke grondstoffen.”
Arbeidsmarkt: Omscholing en innovatie om banenverlies te voorkomen
D66 erkent dat AI en automatisering banen kunnen bedreigen, vooral laagbetaalde arbeid. Om de economische dreiging van werkloosheid te beperken, wil D66 investeren in innovatie en omscholing, zodat Nederlandse werknemers zich kunnen aanpassen aan de veranderende arbeidsmarkt.
“We zetten sterk in op arbeidsbesparende technologie, zoals automatisering en robotisering. We zijn ons bewust van de effecten hiervan voor Nederlandse werknemers: zij krijgen via het leerbudget de mogelijkheid om zich om te scholen.”
Minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
D66 ziet economische dreiging in de macht van buitenlandse techbedrijven, die niet alleen de economie maar ook de democratie en autonomie kunnen ondermijnen. Daarom wil D66 digitale onafhankelijkheid realiseren, met Europese alternatieven en strenge handhaving van Europese regels.
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
NSC erkent dat kunstmatige intelligentie (AI) grote en onzekere effecten kan hebben op de arbeidsmarkt en de economie, met zowel kansen als bedreigingen. Hun belangrijkste voorstellen zijn het stimuleren van bijscholing van werknemers om economische dreiging door AI op te vangen, het versterken van de digitale markt en het investeren in Europese en Nederlandse AI-infrastructuur. De partij ziet AI vooral als een bron van onzekerheid voor werkgelegenheid en pleit voor actieve aanpassing van de arbeidsmarkt en technologische autonomie.
Stimuleren van bijscholing om AI-dreiging op te vangen
NSC voorziet dat AI banen kan bedreigen en wil bedrijven stimuleren om personeel bij te scholen, zodat werknemers wendbaar blijven op een veranderende arbeidsmarkt. Dit moet de negatieve economische impact van AI beperken en de kansen benutten.
“We voorzien dat de doorontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) grote en onzekere effecten zal hebben op de arbeidsmarkt, zowel in positieve als in negatieve zin. Bedrijven moeten gestimuleerd worden om hun personeel bij te scholen zodat zij wendbaar met deze veranderingen om kunnen gaan.”
Investeren in Europese en Nederlandse AI-infrastructuur
Om economische afhankelijkheid en dreiging van buitenlandse AI-technologie te verminderen, wil NSC investeren in Europese en Nederlandse AI-initiatieven. Dit moet de digitale autonomie vergroten en het verdienvermogen van Nederland en Europa versterken.
“We moeten de digitale markt versterken in Nederland en in Europa, zeker wat betreft de onderdelen waar we een zwakkere positie hebben, zoals cloudtechnologie. We ondersteunen het EuroStack initiatief om meer Europese digitale technologie te ontwikkelen.”
“Er wordt een Nederlandse AI-faciliteit in Groningen gebouwd. Dit moet leiden tot een ecosysteem waarop bedrijfsleven, wetenschap en overheid zo zijn aangesloten dat het bijdraagt aan de brede welvaart van de regio. We ondersteunen daarnaast de ontwikkeling van GPT-NL als Nederlands taalmodel.”
“We steunen de vereenvoudiging van digitale wetgeving in de EU, zoals de AI-verordening, om bureaucratie te schrappen en het Europees verdienvermogen te versterken. Dit mag geen afbreuk doen aan de bescherming van privacy en menselijke waardigheid van burgers.”
Investeren in technisch talent voor AI-sector
NSC ziet het ontwikkelen van technisch talent als essentieel om de economische kansen van AI te benutten en de dreiging van achterblijvende innovatie te voorkomen.
“We investeren in technisch talent. Daarbij zetten we extra in op de instroom in mbo-, hbo- en wo-opleidingen voor strategische sectoren die echt om mensen staan te springen zoals de halfgeleiderindustrie, AI en energietechnologie.”
“We steunen de oprichting van een AI-fabriek in Groningen die rekenkracht, data en talent beschikbaar maakt voor het mkb en strategische sectoren.”
Stimuleren van arbeidsbesparende technologie als alternatief voor arbeidsmigratie
NSC wil arbeidsbesparende technologie, waaronder AI, stimuleren om economische afhankelijkheid van arbeidsmigratie te verminderen en zo de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken.
“Met sectoren die sterk afhankelijk zijn van arbeidsmigranten, maken we concrete afspraken over het creëren van meer startbanen voor deze werkzoekenden. En we stimuleren arbeidsbesparende technologie.”
“We nemen diverse financiële maatregelen om migratie te beperken. Zo voeren we naar Engels voorbeeld een werkgeversheffing in voor sectoren met veel arbeidsmigranten; de opbrengsten worden benut om meer startbanen te creëren en voor het gebruik van arbeidsbesparende technologie.”
Het CDA erkent dat AI een bron van economische macht en geopolitieke invloed is, maar ziet vooral de economische dreiging in de achterstand van Europa ten opzichte van de VS en China en de afhankelijkheid van buitenlandse technologie. Hun belangrijkste voorstellen zijn investeren in Europese AI-ontwikkeling, digitale autonomie en bescherming van bedrijven tegen oneerlijke concurrentie. De kern van hun visie is dat Nederland en Europa economisch weerbaar moeten worden door eigen AI-capaciteiten te versterken en afhankelijkheden van Big Tech te verminderen.
Investeren in Europese AI en digitale autonomie
Het CDA ziet de economische dreiging van AI vooral in de achterstand van Europa en de afhankelijkheid van buitenlandse (met name Amerikaanse en Chinese) technologie. Daarom willen ze fors investeren in Europese AI-ontwikkeling, chipproductie en digitale infrastructuur om de economische macht en concurrentiekracht van Nederland en Europa te waarborgen.
“Kunstmatige intelligentie (AI) ontwikkelt zich snel tot een drijvende kracht achter economische macht, wetenschappelijke vooruitgang en geopolitieke invloed. Europa bevindt zich op een knooppunt in de wereldwijde AI-race, maar loopt achter op de VS en China.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
Beschermen van bedrijven tegen oneerlijke concurrentie en buitenlandse beperkingen
Het CDA benoemt de economische dreiging van AI ook in termen van oneerlijke concurrentie en buitenlandse beperkingen (zoals exportrestricties). Ze willen essentiële bedrijven beschermen en een gelijk speelveld creëren voor Nederlandse ondernemers.
“We beschermen essentiële bedrijven tegen beperkingen die deze krijgen opgelegd door landen buiten Europa, zoals exportbeperkingen vanuit de VS en China.”
“Wij pleiten voor de oprichting van een Taskforce Oneerlijke Concurrentie om te zorgen voor een gelijk speelveld voor ondernemers.”
Centrale regie en toezicht op AI-ontwikkeling
Om de economische dreiging van AI te beheersen, wil het CDA centrale regie op AI-ontwikkeling en strikte naleving van wetgeving, zodat Nederland niet achterblijft en risico’s van AI-gebruik worden beperkt.
“Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie. Zo stimuleren we steviger samenwerking en data-uitwisseling tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden. Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
GroenLinks-PvdA erkent de economische dreiging van AI, zoals het verdwijnen van banen en toenemende ongelijkheid, maar ziet ook kansen voor innovatie en productiviteit. Hun belangrijkste voorstellen zijn investeren in scholing en omscholing, het beschermen van werkenden en makers, en het reguleren van risicovolle AI-toepassingen. De partij wil AI inzetten voor maatschappelijke meerwaarde, met publieke controle en bescherming tegen negatieve economische effecten.
Investeren in scholing en omscholing bij baanverlies door AI
GroenLinks-PvdA ziet dat AI en digitalisering banen kunnen laten verdwijnen en wil daarom investeren in om-, her- en bijscholing, zodat mensen kunnen overstappen naar sectoren met personeelstekorten. Dit moet de negatieve economische impact van AI op werkgelegenheid beperken en de arbeidsmarkt weerbaarder maken.
“De toepassingen van AI ontwikkelen zich razendsnel. We gaan slimmer werken door te investeren in innovatie en digitalisering waar dat kan. Zo verhogen we onze productiviteit, waardoor we mensen vrijspelen voor sectoren waar de tekorten groot zijn, zoals de in de technieksector, de bouw- en installatiesector, de kinderopvang, het onderwijs en de zorg. We investeren in om-, her- en bijscholing, en in zij-instroom.”
Beschermen van werkenden en eerlijke beloning bij AI-gebruik
De partij wil dat AI niet leidt tot uitbuiting of oneerlijke arbeidsvoorwaarden, vooral bij platformwerk en in de culturele sector. Ze pleiten voor sociale zekerheid voor platformwerkers en eerlijke beloning voor makers, zodat de economische voordelen van AI eerlijk worden verdeeld.
“We zetten samen met vakbonden in op fijner en efficiënter werken met AI, en platformwerkers hebben recht op sociale zekerheid, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
“AI heeft ook gevolgen in de culturele sector. In de sector moet fair pay & fair practice de norm zijn. Subsidies moeten direct terechtkomen bij makers en uitvoerenden en we hebben aandacht voor de gevolgen van generatieve AI op het auteursrecht.”
Verbieden van riskante AI-systemen en publieke controle
Om economische en maatschappelijke schade te voorkomen, wil GroenLinks-PvdA riskante AI-systemen verbieden en publieke controle versterken. Dit voorkomt dat AI leidt tot oneerlijke concurrentie, misbruik of verlies van banen door ongereguleerde toepassingen.
“We verbieden riskante AI-systemen, zoals systemen voor realtime gezichts- of emotieherkenning.”
“Naast de kansen van AI, zijn we ons bewust van de risico’s.”
Investeren in Europese digitale autonomie en AI-infrastructuur
De partij ziet afhankelijkheid van buitenlandse AI-bedrijven als een economische dreiging en wil daarom investeren in Europese AI-infrastructuur en een eigen AI-fabriek. Dit moet de strategische autonomie vergroten en de economische positie van Nederland en Europa beschermen.
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
“Nederland kent veel innovatieve ICT-bedrijven, maar is toch afhankelijk van Amerikaanse en Chinese leveranciers. Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
De SP ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een economische dreiging vanwege de groeiende macht van Big Tech, het risico op monopolisering, verlies van zeggenschap en banen, en de ondermijning van privacy en arbeidsrechten. Hun belangrijkste voorstellen zijn strenge regulering van AI, het beperken van de macht van grote techbedrijven, het waarborgen van menselijke controle bij besluitvorming, en investeren in digitale autonomie en innovatie om economische afhankelijkheid te verminderen.
Strenge regulering van AI en menselijke controle
De SP wil voorkomen dat AI leidt tot economische machtsconcentratie, verlies van banen en zeggenschap, en ondermijning van rechten. Ze pleiten voor strenge regulering van AI, transparantie over algoritmes, en het waarborgen dat belangrijke beslissingen niet volledig door AI worden genomen.
“Kunstmatige Intelligentie maakt het steeds moeilijker om te achterhalen wat echt en wat nep is; wat door mensen is gemaakt of door AIsoftware. Dit kan leiden tot misbruik, zoals bij deepfake porno of het gebruik van kunst en kennis van anderen zonder betaling. Daarom is strenge regulering nodig.”
“Algoritmes nemen geen beslissingen over ons. Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“Wij zetten ons in voor strengere regulering, open standaarden, transparantie over algoritmes en een sterkere positie voor consumenten, werknemers en kleinere ondernemers in de digitale economie.”
Macht van Big Tech en monopolisering tegengaan
De SP ziet de economische dreiging van AI vooral in de groeiende macht van grote techbedrijven, die innovatie, arbeidsrechten en privacy ondermijnen. Ze willen het verdienmodel van deze bedrijven aanpakken en de digitale economie eerlijker maken.
“Wij verzetten ons tegen de groeiende macht van grote (tech)platformbedrijven zoals Amazon, Google, Facebook, Booking.com en Uber. Deze bedrijven maken andere bedrijven, gebruikers en werkenden afhankelijk van hun systemen, stellen eenzijdige voorwaarden en verzamelen enorme hoeveelheden data waarmee zij hun monopolie versterken. Dit systeem ondermijnt privacy, innovatie, arbeidsrechten en zelfs onze democratie.”
“De digitale wereld moet niet onder beklemmende staatscontrole staan, maar ook niet gedomineerd worden door winstbeluste Big Tech bedrijven.”
Investeren in digitale autonomie en innovatie
Om economische afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven en AI-platforms te verminderen, wil de SP investeren in Europese en Nederlandse alternatieven, open source, en interne ontwikkeling van software.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden. Software voor de overheid wordt zo veel mogelijk eerst intern ontwikkeld, om de afhankelijkheid van externen te beperken.”
“Met een Innovatiewet zetten we in op onderzoek, onderwijs en vakopleidingen, AI, automatisering en robotisering voor zwaar en repeterend werk. Zo verhogen we de arbeidsproductiviteit en stappen we op de sneltrein naar de economie van de toekomst.”
BBB erkent de economische risico’s van AI vooral in termen van strategische afhankelijkheid, verlies van autonomie en de impact op vitale infrastructuren. Hun belangrijkste voorstellen zijn het waarborgen van digitale soevereiniteit, het beperken van afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen, en het verantwoord inzetten van AI onder menselijk toezicht. BBB ziet AI als een technologie die kansen biedt, maar benadrukt vooral de noodzaak tot nationale controle en risicobeperking.
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen
BBB ziet de economische dreiging van AI vooral in het verlies van controle over vitale digitale infrastructuren en data aan internationale techbedrijven, wat de nationale veiligheid en economie kwetsbaar maakt. Ze willen daarom publieke digitale netwerken en data zoveel mogelijk in Nederlands of Europees beheer houden en de afhankelijkheid van buitenlandse cloud- en softwareleveranciers verminderen.
“We zijn er gezamenlijk steeds afhankelijker van geworden. Dit kan strategisch kwetsbaar zijn. Daarom moeten we voorkomen dat onze digitale infrastructuur volledig uitgeleverd wordt aan internationale techreuzen of buitenlandse cloudleveranciers.”
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Zelfredzaamheid vergroten. Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
Verantwoorde inzet van AI met menselijk toezicht
BBB erkent risico’s van AI-gebruik door de overheid en wil dat AI alleen wordt ingezet op een verantwoorde, transparante manier, met nadruk op menselijk toezicht en het beperken van risico’s. Dit moet voorkomen dat AI leidt tot oncontroleerbare of ongewenste economische gevolgen.
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
Investeren in nationale AI-infrastructuur en strategische autonomie
Om economische dreiging van AI te beperken, wil BBB investeren in een eigen Nederlands AI-netwerk en AI-hubs, zodat Nederland minder afhankelijk wordt van buitenlandse technologie en kennis. Dit draagt bij aan strategische autonomie en versterkt de economische en defensieve slagkracht.
“Nederland investeert via Defensie structureel in de ontwikkeling van het Nederlandse AInetwerk waaronder de AIfabriek in Groningen en lokale AIhubs.”
“Strategische autonomie begint met een sterke eigen industrie.”
De SGP ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een potentiële economische dreiging, vooral door afhankelijkheid van buitenlandse grootmachten en de macht van grote techplatforms. De partij pleit voor technologische soevereiniteit, investeringen in eigen AI-capaciteit, strengere exportregels en het waarborgen van eerlijke concurrentie. Transparantie, controleerbaarheid en menselijke regie zijn daarbij essentieel om economische risico’s van AI te beperken.
Investeren in Nederlandse AI-soevereiniteit
De SGP wil voorkomen dat Nederland economisch afhankelijk wordt van buitenlandse AI-machten zoals China en de VS. Door te investeren in eigen AI-productie en technologische infrastructuur, beoogt de partij de economische controle en concurrentiekracht van Nederland te waarborgen.
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen.”
“Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
Strengere regels voor export en macht van platforms
De SGP ziet economische dreiging in de ongecontroleerde export van riskante AI-systemen en de dominantie van grote techplatforms. Door exportregels aan te scherpen en mededingingsregels aan te passen, wil de partij de Nederlandse economie beschermen tegen oneerlijke concurrentie en machtsconcentratie.
Transparantie en menselijke controle over AI-beslissingen
Om economische schade door ondoorzichtige of foutieve AI-beslissingen te voorkomen, eist de SGP volledige transparantie en menselijke eindverantwoordelijkheid bij AI-systemen. Dit moet voorkomen dat bedrijven of burgers economisch benadeeld worden door oncontroleerbare algoritmes.
De VVD ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een economische kans en wil fors investeren om Nederland concurrerend te houden, maar erkent ook de dreiging van afhankelijkheid van buitenlandse technologie en de noodzaak van Europese technologische soevereiniteit. De partij pleit voor minder strenge AI-regelgeving om innovatie te stimuleren en wil AI inzetten om arbeidsmigratie te beperken. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van AI-investeringen, het versoepelen van Europese AI-regels, en het beschermen van vitale technologie tegen buitenlandse invloed.
Vol inzetten op AI om economische achterstand te voorkomen
De VVD beschouwt AI als essentieel voor economische groei en internationale concurrentiekracht. Ze waarschuwen dat zonder forse investeringen Nederland afhankelijk wordt van de VS en China, wat een economische dreiging vormt. Daarom wil de VVD investeren in AI-infrastructuur en -bedrijven om technologische achterstand te voorkomen.
“Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij. Anders worden we sterk afhankelijk van de VS en China.”
“Deze investeringsagenda moet bijdragen aan de komst van een ‘normale’ AI-fabriek in Groningen en een AI-gigafabriek in Nederland mogelijk maken.”
Minder strenge AI-regelgeving om innovatie te beschermen
De VVD ziet strenge Europese AI-regelgeving als een bedreiging voor innovatie en economische groei. Ze pleiten voor het versoepelen van de AI-act en andere relevante regelgeving om te voorkomen dat Nederlandse bedrijven op achterstand raken ten opzichte van andere machtsblokken.
“We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR).”
Technologische soevereiniteit en bescherming tegen buitenlandse afhankelijkheid
De VVD erkent de economische dreiging van afhankelijkheid van buitenlandse (vooral Amerikaanse en Chinese) AI-technologie en pleit voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en bescherming van vitale technologieën tegen ongewenste buitenlandse invloed.
“Nederland en Europa moeten minder afhankelijk worden van Amerikaanse software, clouddiensten en datacentra: De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
“We moeten daarom de afhankelijkheid van Chinese grondstoffen, technologie en infrastructuur verkleinen. Vitale aanbieders en hoogwaardige technologie worden beschermd tegen ongewenste invloed, met harde investeringsscreening.”
AI inzetten om arbeidsmigratie te beperken
De VVD ziet in AI en automatisering een oplossing om de economische noodzaak voor arbeidsmigratie te verminderen, waarmee ze inspelen op de dreiging van een tekort aan arbeidskrachten en de economische gevolgen daarvan.
“Om de afhankelijkheid van arbeidsmigratie zoveel mogelijk te beperken moet de overheid bedrijven actief helpen om in te zetten op robotisering en automatisering.”
Volt erkent de economische dreiging van AI vooral in termen van mogelijke baanverlies door automatisering en de afhankelijkheid van niet-EU techbedrijven. Hun belangrijkste voorstellen zijn het begeleiden van werknemers bij omscholing in geautomatiseerde sectoren en het investeren in Europese AI-innovatie en digitale autonomie om economische controle en banen binnen Europa te houden. Volt wil AI inzetten ten gunste van werknemers en de samenleving, met strikte regulering en transparantie.
Extra begeleiding en omscholing bij AI-automatisering
Volt ziet het risico dat AI leidt tot baanverlies en economische onzekerheid in sectoren met veel automatisering. Om deze dreiging te beperken, pleiten ze voor actieve begeleiding en omscholing van werknemers, zodat werken eerlijk blijft lonen en mensen niet buiten de boot vallen.
“AI is er om Nederlandse werknemers te steunen. We pleiten ervoor om sectoren, waar veel automatisering plaatsvindt, extra te begeleiden bij het omscholen van werknemers. Het is belangrijk dat werken eerlijk blijft lonen.”
Investeren in Europese AI-innovatie en digitale autonomie
Volt beschouwt de afhankelijkheid van niet-EU techbedrijven als een economische dreiging. Ze willen investeren in Europese AI-innovatie, infrastructuur en autonomie om te voorkomen dat kennis, bedrijven en banen naar Amerika of China verdwijnen. Dit moet de Europese economie versterken en beschermen tegen economische macht van buitenlandse AI-giganten.
“Wij bouwen één krachtige Europese industrie: een Silicon Europa. Een plek waar kennis, start-ups en investeerders samenkomen, gebouwd op Europese waarden. Kennisinstellingen krijgen de ruimte om te doen waar zij goed in zijn: vernieuwen. Door risico’s te delen en gericht te investeren in innovaties zoals AI, kwantum en biotech, zorgen we dat talent in Europa blijft en bedrijven sneller groeien.”
“We laten de technologie niet langer over aan Silicon Valley. Wij bouwen onze eigen Silicon Europa. Wij kiezen voor een Europees Tech Fund dat risicovolle investeringen doet in innovaties zoals AI, kwantumtechnologie en biotech.”
“De EU moet economisch onafhankelijk worden van andere grootmachten. De afgelopen jaren, ... Volt bepleit dat industrie een Europese competentie wordt.”
Transparantie en regulering van AI om economische schade te voorkomen
Volt wil voorkomen dat AI leidt tot economische schandalen of misbruik door te eisen dat AI-systemen transparant zijn en getoetst worden aan ethische en juridische kaders. Dit moet economische schade door bijvoorbeeld discriminerende of foutieve algoritmes voorkomen.
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.”
“De overheid moet een nieuw, AI-gedreven, toeslagenschandaal voorkomen. De mens moet centraal blijven staan en het laatste woord hebben bij beslissingen.”
De ChristenUnie erkent de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) als een grote maatschappelijke uitdaging met potentieel ontwrichtende gevolgen, maar richt zich vooral op ethische kaders, privacy, en regie van de overheid. Concrete economische dreigingen van AI, zoals werkgelegenheidsverlies of disruptie van sectoren, worden nauwelijks benoemd; de partij focust op transparantie, bescherming van persoonsgegevens en het voorkomen van afhankelijkheid van grote (buitenlandse) techbedrijven.
Strikte ethische en wettelijke kaders voor AI
De ChristenUnie ziet AI als een potentieel ontwrichtende kracht en wil daarom duidelijke ethische kaders en overheidsregie om negatieve maatschappelijke en economische gevolgen te beperken. De nadruk ligt op het beschermen van de rechtsstaat, privacy en het voorkomen van misbruik door grote techbedrijven, niet op directe economische dreigingen zoals werkverlies.
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
“Digitalisering biedt veel kansen maar kent ook risico’s. De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
Transparantie en beperking macht grote techbedrijven
De partij wil voorkomen dat grote techbedrijven te veel economische en maatschappelijke macht krijgen door hun controle over data en algoritmes. Dit wordt gezien als een indirecte economische dreiging van AI, waarbij transparantie en Europese alternatieven centraal staan.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
AI in de zorg: arts blijft eindverantwoordelijk
De ChristenUnie erkent de economische kansen van AI in de zorg, maar stelt als harde voorwaarde dat de arts eindverantwoordelijk blijft en commercieel gebruik van data wordt uitgesloten. Hiermee wil de partij voorkomen dat AI leidt tot ongewenste economische machtsverschuivingen of verlies van menselijke regie.
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt. ... Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
DENK erkent de risico’s van kunstmatige intelligentie vooral op het gebied van privacy, discriminatie en machtsmisbruik, maar benoemt nauwelijks expliciet de economische dreiging van AI, zoals baanverlies of inkomensongelijkheid. Hun belangrijkste voorstellen richten zich op streng toezicht, transparantie en mensenrechten bij het gebruik van AI en algoritmen. Concrete economische beleidsmaatregelen rond AI, zoals bescherming van werkgelegenheid of herverdeling van welvaart door AI, ontbreken in het programma.
Strenger toezicht en regulering van AI en algoritmen
DENK wil de risico’s van AI beperken door streng toezicht, transparantie en wettelijke waarborgen tegen discriminatie en machtsmisbruik. De focus ligt op het beschermen van fundamentele rechten, niet expliciet op het voorkomen van economische dreiging zoals werkloosheid door AI.
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
Verbod op discriminatie en machtsmisbruik door AI
DENK adresseert vooral het risico dat AI en algoritmen kunnen leiden tot discriminatie en oneerlijke behandeling, en wil dit wettelijk verbieden. Dit raakt aan economische kansen, maar wordt niet expliciet gekoppeld aan bredere economische dreigingen van AI zoals werkverdringing.
“Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Volledige doorlichting van de overheid. Alle overheidsinstanties worden grondig doorgelicht op discriminerend beleid en discriminerende algoritmes.”
De Partij voor de Dieren ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een technologie die grote economische risico’s met zich meebrengt, vooral door de dominantie van grote techbedrijven en de mogelijke vervanging van menselijke arbeid. Hun belangrijkste voorstellen zijn het onder publieke controle brengen van AI, het beperken van commerciële inzet tot sociaal rechtvaardige toepassingen, en het investeren in onafhankelijk onderzoek naar de maatschappelijke impact van AI.
AI onder publieke en democratische controle
De PvdD wil AI onttrekken aan de winstmaximalisatie van grote techbedrijven en onder publieke regie plaatsen om economische machtsconcentratie en afhankelijkheid te voorkomen. Dit moet voorkomen dat AI de economie en samenleving ontwricht door monopolisering, verlies van autonomie en verlies van zeggenschap over essentiële infrastructuur.
“Deze technologie wordt nu grotendeels gestuurd door de belangen van grote techbedrijven, waarbij risico’s voor samenleving, mens en natuur worden genegeerd ten gunste van winstmaximalisatie. De Partij voor de Dieren wil dat AI snel onder publieke en democratische controle komt...”
“De regie over essentiële AI-infrastructuur komt in publieke handen. De overheid zorgt ervoor dat in Europees verband geïnvesteerd wordt in goede publieke AI-technologie, zodat er geen afhankelijkheid ontstaat van problematische regimes of buitenlandse commerciële partijen.”
Commerciële inzet van AI beperken tot sociaal rechtvaardige toepassingen
De partij stelt dat AI alleen commercieel mag worden ingezet als dit verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die leiden tot ongelijkheid, overconsumptie of gedragsmanipulatie worden uitgesloten, om economische schade en sociale ontwrichting te voorkomen.
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
Structureel investeren in onafhankelijk onderzoek naar AI-impact
De PvdD wil structureel investeren in onafhankelijk onderzoek naar de maatschappelijke en economische impact van AI, met expliciete aandacht voor autonomie, sociaal gedrag en risico’s voor de democratie. Dit onderzoek moet de basis vormen voor beleid dat economische dreigingen van AI adresseert.
“Er komt structurele financiering voor onafhankelijk onderzoek naar de ecologische en maatschappelijke impact van AI. Bij die laatste categorie is expliciet aandacht voor effecten op autonomie, taal, denken en (sociaal) gedrag, en de risico’s voor rechtstaat en democratie.”
“Nederland erkent publiekelijk de systemische en existentiële risico’s van AI en investeert structureel in AI-veiligheidsonderzoek.”
50PLUS ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een kans voor ouderen en benadrukt het belang van digitale inclusie en veiligheid, maar benoemt nauwelijks expliciet de economische dreiging van AI, zoals baanverlies of ongelijkheid. Hun beleid richt zich op het benutten van AI voor betere zorg en dienstverlening, met aandacht voor digitale vaardigheden en bescherming tegen digitale risico’s. Concrete voorstellen over de economische impact van AI op werkgelegenheid of inkomensverdeling ontbreken vrijwel geheel.
AI inzetten voor welzijn ouderen, niet als economische dreiging
50PLUS beschouwt AI primair als een hulpmiddel om het leven van ouderen te verbeteren, en niet als een bron van economische dreiging. De partij richt zich op het bevorderen van digitale vaardigheden en het waarborgen van digitale inclusie, zonder in te gaan op mogelijke negatieve economische gevolgen van AI zoals werkloosheid of inkomensverlies.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
Investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid
De partij benoemt digitale veiligheid en onafhankelijkheid van buitenlandse partijen als urgent, maar verbindt dit niet expliciet aan economische dreiging door AI. De focus ligt op bescherming tegen digitale bedreigingen en het verbeteren van dienstverlening, niet op arbeidsmarkteffecten of economische disruptie door AI.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Brede automatisering met behulp van de modernste technische hulpmiddelen kan leiden tot betere dienstverlening en een prettige gebruikservaring voor bewoners en bijvoorbeeld patiënten.”
FVD erkent dat kunstmatige intelligentie (AI) een grote impact zal hebben op de economie, vooral door het vervangen van administratieve banen. Hun beleid richt zich op het benutten van AI om de overheid efficiënter te maken en op het voorbereiden van vakmensen via beroepsonderwijs, omdat zij deze beroepen als toekomstbestendig zien. FVD ziet AI vooral als kans voor productiviteit en innovatie, maar waarschuwt impliciet voor de economische dreiging van baanverlies in administratieve sectoren.
AI inzetten voor hogere productiviteit en minder ambtenaren
FVD wil AI breed inzetten binnen de overheid om de productiviteit te verhogen en het aantal ambtenaren te verminderen. Hiermee ziet de partij AI als een middel om de overheid efficiënter en goedkoper te maken, maar erkent daarmee ook dat banen kunnen verdwijnen door automatisering.
Beroepsonderwijs hervormen om AI-baanverlies op te vangen
FVD erkent dat AI veel administratieve banen zal vervangen en wil daarom het beroepsonderwijs richten op praktische vaardigheden en vakmanschap. De partij ziet praktijkgerichte beroepen als toekomstbestendig en wil jongeren voorbereiden op een arbeidsmarkt waarin AI administratief werk overneemt.
“Spoedig zal AI veel administratieve banen vervangen, maar voorlopig zien wij computers nog geen hamer vasthouden, geen lasnaad leggen of patiënt verzorgen. Juist praktijkgerichte beroepen zijn toekomstbestendig en onmisbaar.”
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
JA21 ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een economische kans, maar erkent dat Nederland risico loopt achter te raken als het niet investeert in digitalisering en AI. De partij wil AI actief stimuleren, vooral gericht op productiviteit en het versterken van de concurrentiepositie, en pleit voor minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven. Concrete voorstellen zijn het stimuleren van AI-gebruik in het bedrijfsleven, investeren in digitale vaardigheden, en het waarborgen van digitale soevereiniteit.
AI inzetten voor economische groei en productiviteit
JA21 beschouwt AI als essentieel om de economie concurrerend te houden en toekomstige kostenstijgingen (zoals in de zorg) op te vangen. De partij wil dat ondernemers voorop kunnen lopen in digitalisering, met minder regeldruk en meer ruimte voor innovatie, waarbij productiviteit centraal staat en niet alleen ethische kaders.
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
Investeren in digitale vaardigheden en soevereiniteit
JA21 erkent dat automatisering en AI de arbeidsmarkt veranderen en wil daarom investeren in digitale vaardigheden om de economische dreiging van AI (zoals baanverlies of achterblijvende productiviteit) te beperken. Daarnaast wil de partij minder afhankelijk zijn van buitenlandse techbedrijven om strategische en economische autonomie te waarborgen.
“Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
BVNL erkent kunstmatige intelligentie (AI) als een waardevolle innovatie, mits zorgvuldig toegepast, en ziet vooral kansen voor economische groei en innovatie. Tegelijkertijd waarschuwt de partij voor risico’s op het gebied van privacy en machtsconcentratie, maar concrete beleidsmaatregelen tegen de economische dreiging van AI ontbreken grotendeels. BVNL richt zich vooral op het stimuleren van innovatie en het waarborgen van privacy, zonder diepgaande analyse van AI als bedreiging voor werkgelegenheid of inkomensverdeling.
Stimuleren van AI-innovatie met waarborgen voor privacy
BVNL ziet AI als een kans voor economische ontwikkeling en wil onderzoek en innovatie op dit gebied stimuleren, mits privacy en veiligheid van burgers worden beschermd. De partij benoemt het belang van een innovatievriendelijk klimaat, maar gaat niet concreet in op de economische dreiging van AI zoals baanverlies of inkomensongelijkheid.
“Artificial Intelligence (AI) is een welkome innovatie, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Het is een taak voor de overheid om na te gaan hoe AI bijvoorbeeld kan worden geïncorporeerd in het onderwijs. Privacy is een groot goed en AI mag geen gevaar worden voor onze privacy.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie. We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen.”
Waakzaamheid voor machtsconcentratie bij Big Tech
BVNL benoemt het gevaar van te grote machtsconcentraties bij Big Tech (waar AI een rol speelt), maar werkt dit niet uit tot concrete AI-specifieke maatregelen. Het standpunt is vooral gericht op het voorkomen van economische dominantie door grote technologiebedrijven.
“Big Tech en Big Pharma moeten apart bekeken worden omdat het gevaar bestaat dat er te grote machtsconcentraties ontstaan. Bij te grote machtsconcentraties dienen bedrijven te worden opgesplitst.”
BIJ1 benoemt de economische dreiging van AI nauwelijks expliciet in haar verkiezingsprogramma. Het enige concrete standpunt betreft het verbieden van AI-systemen voor militaire doeleinden, waarbij economische aspecten slechts indirect worden geraakt. Over bredere economische dreigingen van AI, zoals werkgelegenheid, ongelijkheid of machtsconcentratie, doet BIJ1 geen concrete uitspraken of beleidsvoorstellen.
Verbod op AI-systemen voor militaire doeleinden
BIJ1 wil het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden direct stoppen. Dit standpunt is vooral ingegeven door zorgen over vrede en veiligheid, maar raakt indirect ook aan economische belangen van de wapenindustrie en technologische sector. Een bredere economische analyse van AI ontbreekt echter.
“Daarbij komt er direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma