Verkiezingsprogramma's 2025 overduurzamheıd
BVNL is voor duurzaamheid, maar alleen als het technisch en financieel rendabel is en niet leidt tot overheidsdwang of onnodige kosten. De partij verzet zich tegen verplichtingen, subsidies en grootschalige projecten zoals windmolens en zonneparken, en kiest voor individuele keuzevrijheid, innovatie (zoals kernenergie), en het schrappen van bestaande duurzaamheidseisen. Duurzaamheid mag volgens BVNL nooit een doel op zich zijn, maar moet altijd ondergeschikt blijven aan betaalbaarheid, efficiëntie en keuzevrijheid.
Duurzaamheid alleen als het rendabel en vrijwillig is
BVNL vindt dat duurzaamheid belangrijk is, maar het mag geen obsessie worden en moet altijd ondergeschikt zijn aan technische en financiële haalbaarheid. De partij verzet zich tegen dwang, subsidies en verplichtingen, en wil dat burgers en bedrijven zelf mogen kiezen voor duurzame maatregelen.
“Duurzaamheid mag nooit een obsessie worden. Technisch en financieel rendement is leidend.”
“Huiseigenaren mogen bij aankoop van een huis nooit worden verplicht om extra maatregelen voor verduurzaming te nemen.”
“Gemeentelijke monumenten mogen zonder vergunning duurzame maatregelen nemen, zoals het plaatsen van zonnepanelen en dubbel glas.”
“Nieuwe huizen moeten worden gebouwd met het meest zuinige energielabel A++++ waarbij ook verwarmen op aardgas als duurzaam wordt bestempeld en alleen echt duurzame maatregelen zoals goede isolatie meetellen.”
“Hybride systemen worden niet verplicht in 2026 en gasgestookte CV-ketels blijven toegestaan. Warmtepompen worden niet verplicht.”
Tegen grootschalige wind- en zonneprojecten, focus op kernenergie en gas
BVNL is fel tegen windmolens op land en zee en het gebruik van landbouw- of bouwgrond voor zonneparken. In plaats daarvan zet de partij in op kernenergie, gas en innovatie, zonder subsidies.
“Wij zijn tegen windmolens op land en zee, of het opofferen van bouwgrond of landbouwgrond ten behoeve van zonne-akkers.”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
“Er worden geen zonnepanelen geplaatst op onbebouwde grond of op water. Zonnepanelen op daken is een keuze die we bij de eigenaar van het gebouw laten en is vergunningsvrij.”
“Onderzoek naar SMR (Small-Modular-Reactor) energiecentrales op basis van bestaande en Thorium-technologie wordt actief gestimuleerd.”
“We gaan door met ontwikkeling van en productie uit gasvelden in de Noordzee.”
Stoppen met subsidies, verplichtingen en Europese klimaatdoelen
BVNL wil vrijwel alle subsidies voor duurzaamheid stopzetten, verplichtingen schrappen en internationale klimaatverplichtingen opzeggen. De partij ziet overheidsbemoeienis als inefficiënt en schadelijk voor innovatie en betaalbaarheid.
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“De Europese Green Deal en het Klimaatakkoord zeggen we op, waaronder...”
“Stoppen met zinloos klimaatbeleid en waar nodig inzetten op adaptatie.”
“CCS (Carbon Capture and Storage) wordt verboden. Deze techniek levert niets op en kost heel erg veel geld.”
“Door alle beperkende overheidsmaatregelen, zoals de bureaucratische stikstofbouwstop, de CO2-paniek, duurzaamheidseisen, de exorbitante uitbreiding van de bouwvoorschriften in de afgelopen 25 jaar, verplichte warmtepompen, gasloos bouwen... werden er in de afgelopen jaren te weinig woningen gebouwd waardoor het aanbod achterbleef op de vraag.”
GroenLinks-PvdA ziet duurzaamheid als een kernopgave voor Nederland en pleit voor een brede, structurele verduurzaming van economie, energie, industrie, landbouw en woningen. Hun belangrijkste voorstellen zijn het fors investeren in isolatie en verduurzaming van woningen, het afbouwen van fossiele subsidies, het stimuleren van duurzame energie en industrie, en het ondersteunen van natuurherstel en duurzame landbouw. De partij wil dat verduurzaming sociaal rechtvaardig is, zodat iedereen kan meedoen en de lasten eerlijk verdeeld worden.
Forse investeringen in woningisolatie en verduurzaming
GroenLinks-PvdA wil grootschalig investeren in het verduurzamen en isoleren van woningen, met speciale aandacht voor mensen met een laag inkomen. Dit moet zorgen voor lagere energierekeningen, minder energiearmoede en een structurele bijdrage aan het klimaat.
“De overheid gaat flink investeren in een grootschalig isolatie-offensief. In tochtige huizen zonder dubbel glas wonen gezinnen die ‘s winters kiezen tussen verwarming of eten. Dáár beginnen we.”
“Fixbrigades en energiecoaches kunnen met kleine ingrepen een groot verschil maken op het energiegebruik van woningen... Zij kunnen bovendien een eerste ‘contact achter de voordeur’ zijn, en zo mensen informeren over welke andere verduurzamingsmaatregelen mogelijk zijn.”
“Echte oplossingen, zoals grootschalige verduurzaming van woningen en het aanpakken van grote vervuilers, zijn de afgelopen kabinetsperiode op een zeer laag pitje gezet. Alleen wie de verduurzaming zelf kan betalen, zit er warmpjes bij.”
Afschaffen fossiele subsidies en beprijzen vervuiling
De partij wil dat vervuilers eerlijk gaan betalen voor hun uitstoot en dat fossiele subsidies worden afgeschaft. De opbrengsten hiervan worden geïnvesteerd in verduurzaming van industrie en economie, zodat duurzame alternatieven aantrekkelijker worden.
“Fossiele vervuilers ontvangen nu tientallen miljarden aan subsidies voor hun vervuilende activiteiten. Deze fossiele subsidies zetten duurzame bedrijven op achterstand en houden de fossiele economie in stand. We bouwen fossiele subsidies af, zoveel mogelijk in Europees verband.”
“We behouden de CO₂-heffing zodat bedrijven de prijs betalen voor hun uitstoot, en zij de overstap maken op hernieuwbare bronnen. Het geld dat daarmee wordt opgehaald investeren we in verduurzaming van de huidige industrie en de opbouw van nieuwe industrie.”
“Grote vervuilende bedrijven gaan eerlijk belasting betalen over vervuilende uitstoot. Fossiele subsidies bouwen we af.”
Investeren in duurzame energie en industrie
GroenLinks-PvdA wil fors investeren in het elektriciteitsnet, wind-op-zee en een duurzame industrie. Ze kiezen expliciet niet voor publieke investeringen in kernenergie, maar richten zich op hernieuwbare bronnen en innovatie.
“Daarom investeren we fors in het uitbreiden van het elektriciteitsnet. We investeren in schone en betaalbare energie uit wind-op-zee.”
“De hiervoor gereserveerde 14 miljard euro gebruiken we daarom om huishoudens, bedrijven en boeren te helpen met verduurzamingsmaatregelen die wel snel en zeker effect hebben. Private partijen kunnen volgens de huidige regels al zelf investeren in kerncentrales.”
“Met een Toekomstfonds van 25 miljard euro geven we de economie een impuls, door te investeren in een duurzame, innovatieve industrie, wetenschap, onderzoek en nieuwe spoorlijnen.”
Duurzame landbouw en natuurherstel
De partij wil af van de industriële landbouw en kiest voor natuurherstel, duurzame voedselproductie en een eerlijke beloning voor boeren die bijdragen aan landschap en biodiversiteit.
“Een gezonde natuur is de basis van het leven en van een duurzame voedselproductie.”
“Van industriële naar duurzame landbouw. De jarenlange focus op schaalvergroting en intensivering heeft de natuur en boeren uitgeput.”
“We starten een ambitieus programma om onze natuur op orde te brengen, zowel binnen als buiten beschermde natuurgebieden.”
Sociale rechtvaardigheid bij verduurzaming
Verduurzaming moet niet alleen voor de rijken zijn; kwetsbare huishoudens worden ondersteund zodat iedereen kan profiteren van lagere energiekosten en een gezondere leefomgeving.
“Daarom komen we in de tussentijd kwetsbare huishoudens tegemoet met een structureel energienoodfonds, dat huishoudens helpt die hun energierekening niet kunnen betalen.”
“Wij doen dat wel, zodat de duurzame optie ook de meest aantrekkelijke wordt. Zo blijven de natuur en wijzelf gezond, voorkomen we uitputting van water en grond, en blijft Nederland een fijne en mooie plek om te wonen.”
De Partij voor de Dieren stelt duurzaamheid centraal in haar visie op economie, wonen en energie, met als doel een leefbare aarde voor mens, dier en natuur. Ze pleit voor een radicaal andere koers: energieneutrale woningen, circulair en natuurinclusief bouwen, en het versneld verduurzamen van de gebouwde omgeving, met speciale aandacht voor sociale rechtvaardigheid en het tegengaan van energiearmoede. Concrete maatregelen zijn onder meer het verplicht energieneutraal maken van woningen, het stimuleren van duurzame bouwmaterialen en het ondersteunen van kwetsbare huishoudens bij verduurzaming.
Energieneutrale en duurzame woningvoorraad verplichten
De PvdD wil dat alle woningen in 2030 energieneutraal zijn en dat verduurzaming financieel aantrekkelijk wordt gemaakt, met prioriteit voor kwetsbare huishoudens. Dit moet energiearmoede tegengaan en bijdragen aan klimaatdoelen.
“De woningvoorraad is in 2030 energieneutraal. Zonnepanelen op daken worden de norm. Alle nieuwbouwwoningen worden voorzien van zonnepanelen en/of een groen dak en bij nieuwbouw wordt een eigen regenwateropslag verplicht, zoals in België al het geval is.”
“Er komt een nationale doelstelling om energiearmoede uit te bannen en een renovatiefonds voor grootschalige verduurzaming van woningen met oog voor kwetsbare huishoudens.”
“Natuurinclusieve isolatie en verduurzaming wordt financieel aantrekkelijker door het verhogen van subsidies en verduurzamingsleningen die ervoor zorgen dat de maandelijkse lasten gelijk blijven.”
“Fixbrigades komen overal beschikbaar voor iedereen die wil verduurzamen, mensen met een laag inkomen komen als eerste aan de beurt.”
Circulair, natuurinclusief en klimaatvriendelijk bouwen verplichten
De partij wil dat alle nieuwbouw circulair, gasvrij, natuurinclusief en minstens energieneutraal is, met gebruik van hernieuwbare, gerecyclede en biobased materialen. Dit voorkomt materiaalgebonden emissies en stimuleert een duurzame bouwsector.
“Alle nieuwbouw wordt circulair gebouwd, gasvrij, natuurinclusief, minstens energieneutraal, en zo mogelijk energiepositief.”
“We bouwen, lowtech, circulair en natuurinclusief. Er wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van natuurlijke, hernieuwbare en gerecyclede materialen en van natuurlijke bouwprincipes.”
“Bouwmaterialen worden zo milieu- en klimaatvriendelijk mogelijk geproduceerd en bij aanbestedingen kiezen we de minst belastende materialen.”
“We voeren ambitieuze CO₂-grenswaarden in voor de gebouwde omgeving, waarbij rekening wordt gehouden met zowel de gebruiksfase als de uitstoot van materialen. Ook komt er een eerlijke waardering voor de CO₂-opslag in biobased materialen.”
Energie besparen en prioriteit voor huishoudens
De PvdD wil het energieverbruik halveren ten opzichte van 1990, huishoudens voorrang geven op het elektriciteitsnet, en strengere energiebesparingsnormen invoeren voor bedrijven en woningen.
“In 2030 gebruikt Nederland 50% minder energie ten opzichte van 1990. Er komt een Nationaal Plan Energiebesparing.”
“Huishoudens krijgen voorrang. Plannen voor megadatacenters worden niet goedgekeurd, want ze gaan ten koste van stroom voor huishoudens en publieke voorzieningen zoals scholen.”
“De energiebesparingsplicht voor bedrijven wordt strenger gehandhaafd en de terugverdientijd wordt verlengd.”
Opleiden voor duurzame beroepen en circulaire economie
De partij ziet het opleiden en omscholen van vakmensen in duurzame energie, bouwen en voedsel als cruciaal voor een duurzame samenleving en arbeidsmarkt.
“Het opleiden (en omscholen) van vakmensen in onder andere duurzame energie, duurzaam bouwen en duurzaam voedsel, is van cruciaal belang.”
“Het onderwijs moet beter aansluiten op toekomstige behoeften, waardoor mensen worden opgeleid voor een toekomstbestendige en duurzame arbeidsmarkt. Hierdoor gaan circulaire ambachten die juist heel hard nodig zijn, zoals reparatie of houtbewerking, niet verloren door vergrijzing.”
De SGP erkent het belang van duurzaamheid, maar kiest voor een pragmatische en stapsgewijze aanpak waarbij betaalbaarheid, betrouwbaarheid en haalbaarheid centraal staan. De partij wil verduurzaming stimuleren via energiebesparing, ondersteuning van duurzame energie en industrie, en het verduurzamen van woningen, maar verzet zich tegen strikte wettelijke CO2-reductiedoelen. Concrete voorstellen richten zich op energiebesparing, investeringen in infrastructuur, ondersteuning van verduurzaming in landbouw en industrie, en het stimuleren van reparatie en hergebruik.
Energiebesparing en duurzame energie als uitgangspunt
De SGP ziet energiebesparing als de eerste stap richting verduurzaming en wil de energievoorziening betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam maken. Ze benadrukken het belang van investeringen in infrastructuur en het voorkomen van netcongestie, en kiezen voor een realistische benadering zonder strikte CO2-reductiedoelen.
“Verduurzaming begint bij besparen. We streven naar verlaging van ons energiegebruik, met een derde in de komende twee decennia.”
“De uitstoot van broeikasgassen moet en kan omlaag. De SGP wil het gebruik van milieubelastende brandstoffen in de komende drie decennia zo veel mogelijk afbouwen. Maar niet door ons wettelijk vast te pinnen op concrete doelen voor reductie van de CO2-uitstoot, zoals 55% in 2030.”
“Overheid en netbeheerders investeren tijdig in waterstof- en elektriciteitsinfrastructuur.”
Verduurzaming van woningen en gebouwen
De partij wil investeren in energiebesparing en duurzame verwarming van woningen, met speciale aandacht voor betaalbaarheid en haalbaarheid voor alle huishoudens. Ze pleiten voor grootschalige isolatieprogramma’s, hybride warmtepompen als standaard en innovatieve financieringsvormen.
“Het Rijk investeert extra in het Warmtefonds en de Investeringsregeling Subsidie Duurzame Energie en maakt samen met gemeenten en woningcorporaties werk van grootschalige isolatieprogramma’s om de kostprijs voor gebouwisolatie te verlagen.”
“Er wordt toegewerkt naar de hybride warmtepomp als standaard in plaats van de cv-ketel, mits het voor iedereen haalbaar en betaalbaar wordt gemaakt.”
“De gemeente investeert bijvoorbeeld bij armlastige huishoudens, in isolatie en andere verduurzamingsmaatregelen. Die huishoudens profiteren van een lagere energierekening en betalen via een gerichte baatbelasting de investeringen over een lange termijn terug.”
Verduurzaming van industrie en landbouw
De SGP ondersteunt verduurzaming van productieprocessen in industrie en landbouw, maar wil een eerlijk speelveld behouden en voorkomen dat productie naar landen met lagere milieueisen verschuift. Ze stimuleren investeringen via fondsen en subsidies.
“We staan voor verduurzaming van de industrie, maar wel met oog voor een zo eerlijk mogelijk speelveld.”
“Het Investeringsfonds Duurzame Landbouw dat ondernemers middels investeringssteun, omschakelvergoedingen en garantstellingen helpt bij verduurzaming wordt versterkt.”
“Bedrijven worden (financieel) gestimuleerd duurzame en eerlijke keuzes te maken en te investeren in de lange termijn, door middel van fiscale aanpassingen en verruiming van subsidies.”
Reparatie, hergebruik en circulaire economie
De SGP wil reparatie en hergebruik van apparaten stimuleren om verspilling en milieuschade te verminderen. Ze pleiten voor het schrappen van belemmerende regels en het uitbreiden van het verlaagde btw-tarief voor reparatiediensten.
“Reparatiebedrijven, installateurs en electronicawinkels krijgen als het aan de SGP ligt alle ruimte om wasmachines en andere apparaten een tweede leven te geven door reparatie en hergebruik. Belemmerende regels worden geschrapt.”
“Het verlaagde btw-tarief voor reparatiediensten wordt uitgebreid naar mobieltjes, laptops, wasmachines en andere apparatuur.”
Geen nationale koppen op Europese klimaatregels
De SGP wil voorkomen dat Nederland strengere eisen stelt dan Europa, om concurrentienadeel en verplaatsing van productie te voorkomen.
50PLUS benadert duurzaamheid vooral pragmatisch en kritisch: de partij wil milieubescherming en klimaatmaatregelen alleen als deze economisch haalbaar zijn en aansluiten bij Europese afspraken. Hun belangrijkste voorstellen zijn het bevorderen van een circulaire economie, het stoppen met nationale klimaatregels bovenop Europese, en het stimuleren van kernenergie als alternatief voor fossiele brandstoffen.
Circulaire economie en afvalreductie
50PLUS wil duurzaamheid bereiken door recycling te stimuleren en afval te verminderen, maar alleen als dit economisch concurrerend is. Ze zijn tegen nationale koppen op Europese regelgeving en willen dat milieumaatregelen niet ten koste gaan van de Nederlandse economie.
“Een circulaire economie waarbij het recyclen van grondstoffen concurrerend is met het gebruik van basisgrondstoffen.”
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Harde aanpak van zwerfafval en plastic, zowel richting lokale overheden als naar de overlastgevers.”
Stoppen met nationaal klimaatbeleid, focus op Europese aanpak
50PLUS is kritisch op nationaal klimaatbeleid en wil dat Nederland alleen meedoet aan klimaatmaatregelen als deze op Europees of mondiaal niveau worden afgesproken. Ze pleiten voor het uitfaseren van nationaal beleid zodra Europese CO2-beprijzing wordt opgeschaald.
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
Stimuleren van kernenergie en thuisbatterijen
De partij ziet kernenergie als een noodzakelijke schakel voor een duurzame energievoorziening en wil investeren in nieuwe kerncentrales en thuisbatterijen, maar is tegen verplichte warmtepompen of het afsluiten van gas zonder betaalbare alternatieven.
“Snelle voortgang met de bouw van 4 nieuwe kerncentrales.”
“Versnelde introductie van kleine kerncentrales (SMR’s).”
“Stimulering van het gebruik van thuisbatterijen, zodat burgers die hun eigen elektriciteit opwekken hier ook optimaal van kunnen profiteren.”
“Geen verplichting voor warmtepompen of afsluiting van gas, zonder volwaardige, passende én betaalbare alternatieven.”
Klimaatadaptatie gericht op ouderen
50PLUS koppelt duurzaamheid aan bescherming van kwetsbare groepen, met name ouderen, tegen de gevolgen van klimaatverandering zoals hittegolven. Ze willen groene daken en gevels bij nieuwbouw en een nationaal hitteplan.
D66 ziet duurzaamheid als een absolute norm voor economie, wonen en leefomgeving, waarbij de belangen van mens, natuur en toekomstige generaties in balans moeten zijn. De partij wil vervuiling beprijzen, fossiele subsidies versneld afbouwen, woningen en industrie verduurzamen, en circulaire economie stimuleren. Concrete voorstellen zijn onder andere het verplicht verduurzamen van woningen, het invoeren van een vlaktaks op energie, en het halveren van het gebruik van nieuwe grondstoffen.
Vervuiling beprijzen en fossiele subsidies afbouwen
D66 wil dat duurzaamheid de standaard wordt en dat vervuilende bedrijven en activiteiten een eerlijke, hogere prijs betalen. Dit moet duurzame innovatie stimuleren en een gelijk speelveld creëren voor duurzame bedrijven. Het versneld afbouwen van fossiele subsidies is daarbij een speerpunt.
“D66 stelt duidelijke grenzen aan vervuilende industrie. Duurzaamheid is de norm en vervuiling krijgt een voorspelbare prijs: de ‘echte’ prijs. Vervuilende bedrijven zullen hierdoor fors investeren in een energiezuinige en schone productie.”
“D66 wil fossiele subsidies sneller afbouwen en geeft ruimte aan duurzame innovatie. Dit bespaart miljarden euro’s en zorgt voor een gelijk speelveld voor duurzame bedrijven.”
“Om de fossiele subsidies sneller af te bouwen wordt een vlaktaks voor energiebelasting op aardgas en elektriciteit ingevoerd.”
Verduurzamen van woningen en woonlasten
D66 verplicht verhuurders om slecht geïsoleerde woningen te verbeteren en wil minimaal 1 miljoen huurwoningen verduurzamen vóór 2030. De partij maakt het financieel aantrekkelijker voor mensen om hun huis te verduurzamen, zonder dat de maandlasten stijgen.
“Verhuurders worden verplicht om huizen met een slecht energielabel te verbeteren. Ze mogen die investering op termijn terugverdienen via een bescheiden huurverhoging, maar wel zodat huurders er per saldo altijd op vooruitgaan.”
“We starten een grootschalig isolatieplan: vóór 2030 verduurzamen we minimaal 1 miljoen huurwoningen.”
“We maken het makkelijker voor mensen om duurzamer te leven, zonder extra maandlasten. Mensen kunnen bijvoorbeeld hun huis isoleren of gaan rijden in een elektrische auto zónder dat dit elke maand extra geld kost. De lening hiervoor wordt afbetaald uit de lagere energiekosten.”
Circulaire economie en halvering grondstoffengebruik
D66 wil dat Nederland in 2050 volledig circulair is en in 2030 het gebruik van nieuwe grondstoffen al heeft gehalveerd. Overheden moeten het goede voorbeeld geven met circulaire aanbestedingen en per sector worden circulaire doelen gesteld.
“In 2050 is Nederland volledig circulair. In 2030 is het gebruik van nieuwe grondstoffen al gehalveerd. Overheden geven het goede voorbeeld: in 2035 is minstens de helft van hun aanbestedingen circulair en in 2045 alles.”
“We maken per sector circulaire doelen, zoals voor de bouw, textiel, plastics en metalen. Daarmee stimuleren we innovatie, zorgen we dat iedereen bijdraagt en dat sectoren gericht kunnen verduurzamen.”
Duurzaam verdienmodel voor landbouw en industrie
D66 kiest voor een landbouw en industrie die de bodem, het landschap en de biodiversiteit herstellen, en dierenwelzijn serieus nemen. De partij wil alleen bedrijven ondersteunen die kunnen vergroenen met een houdbaar verdienmodel.
“D66 maakt ruimte voor een duurzaam verdienmodel. We kiezen voor landbouw die de bodem en het landschap herstelt, bijdraagt aan voedselzekerheid, ons waterbeheer en biodiversiteit sterker maakt en dierenwelzijn serieus neemt.”
“Wie kan vergroenen met een houdbaar verdienmodel, moet dat ook doen.”
Sociale rechtvaardigheid bij verduurzaming
D66 wil dat de kosten en baten van verduurzaming eerlijk verdeeld worden, met speciale aandacht voor mensen met lage inkomens. Zij krijgen ondersteuning bij het verduurzamen van hun woning, zodat niemand achterblijft in de energietransitie.
“We ondersteunen mensen met lage inkomens bij verduurzaming van hun woning. Denk aan subsidies, persoonlijk advies en energiecoaches. Zo daalt de energierekening en stijgt het wooncomfort.”
“Voor de vele mensen voor wie de rekening nú al onbetaalbaar is, maakt D66 het Noodfonds Energie structureel en het budget groter. Zo blijft niemand in de kou terwijl we de energietransitie versnellen.”
BIJ1 ziet duurzaamheid als een fundamentele kwestie van sociale rechtvaardigheid en pleit voor een radicale, collectieve aanpak van verduurzaming, gericht op het doorbreken van marktmacht en het centraal stellen van publieke en democratische controle. De partij wil grootschalige publieke investeringen in circulaire woningrenovatie, energiecoöperaties, klimaatneutrale infrastructuur en het vergroenen van woonwijken, met bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen en het tegengaan van klimaatongelijkheid. BIJ1 verwerpt technocratische en marktgedreven verduurzaming en kiest voor structurele, collectieve oplossingen die eigenaarschap en zeggenschap bij bewoners leggen.
Publieke en collectieve verduurzaming van woningen
BIJ1 wil dat verduurzaming van woningen geen individuele verantwoordelijkheid is, maar een collectieve plicht, volledig gefinancierd en uitgevoerd door de overheid. Dit verlaagt de energierekening, verhoogt het wooncomfort en vermindert structureel de uitstoot, zonder de markt te voeden of schulden te creëren. De partij richt zich op circulaire renovatie, isolatie en het verplichten van verhuurders tot verduurzaming, met prioriteit voor sociale huur en koopwoningen in arbeiderswijken.
“Isolatie wordt volledig bekostigd door de overheid en uitgevoerd door publieke teams, zonder kosten voor bewoners. Dit verlaagt de energierekening, verhoogt het wooncomfort en vermindert structureel de uitstoot — zonder de markt te voeden of schulden te creëren. Isolatie is geen individuele verantwoordelijkheid, maar een gezamenlijke plicht voor de natuur.”
“Er komt geld om (sociale) woningen circulair te verduurzamen.”
“Die miljarden gaan naar sociale woningbouw op grote schaal, coöperatieve woonvormen, en bestaande huurwoningen circulair renoveren en verduurzamen.”
“Verhuurders worden verplicht om woningen op te knappen naar energielabel B of hoger. En woningen van het aardgas te halen, zonder kosten voor de verhuurder.”
Energievoorziening in publieke en lokale handen
De partij wil de energietransitie democratiseren door energieproductie en -voorziening in handen te brengen van bewoners en arbeiders, met nadruk op lokale energiecoöperaties en het beëindigen van marktgedreven subsidiesystemen. BIJ1 verzet zich tegen 'groene kapitalisten' en wil geen subsidies aan multinationals, maar investeert in collectief eigendom en zeggenschap.
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle. Geen subsidies aan greenwashed multinationals, geen publiek-private...”
“Energie opwekken in eigen beheer wordt voor iedereen mogelijk. We investeren fors in het (financieel) ondersteunen van de opzet van energiecoöperaties en andere lokale initiatieven waar bewoners eigenaarschap en zeggenschap hebben over hun energievoorziening.”
“We stoppen met het ongelijke subsidiemodel waarin burgers eerst moeten investeren om toegang te krijgen tot subsidies om te verduurzamen.”
“De energietransitie is geen technocratisch moderniseringsproject, maar een machtsvraag: breken met de groene kapitalisten, stoppen met westers industrieprotectionisme, en de energievoorziening in handen brengen van arbeiders en bewoners — lokaal én mondiaal.”
Radicale circulaire economie en grondstoffengebruik
BIJ1 pleit voor een radicale omslag naar een circulaire economie, waarin productie en consumptie volledig worden herzien en grondstoffen eerlijk, zuinig en herbruikbaar worden ingezet. De partij ziet samenwerking met getroffen groepen en wetenschappers als uitgangspunt en wil minder, beter, langer en opnieuw gebruiken centraal stellen.
“Wij zullen onze manier van productie, maar ook van consumptie, volledig moeten herzien om te komen tot een rechtvaardige en verduurzaamde samenleving. Daarom gaan we radicaal eerlijk en circulair om met grondstoffen: minder, beter, langer en opnieuw.”
Vergroenen van woonomgeving en aanpak klimaatongelijkheid
De partij wil woonwijken, vooral in arme en versteende gebieden, vergroenen om hittestress en oversterfte tegen te gaan. BIJ1 koppelt duurzaamheid expliciet aan het bestrijden van klimaatongelijkheid, omdat de gevolgen van vervuiling en klimaatverandering vooral kwetsbare groepen treffen.
“We maken onze woonomgeving veel groener. Vooral in versteende wijken. Hiermee pakken we hittestress en oversterfte in vooral de armere wijken aan.”
“Ook in (Europees) Nederland moeten we klimaatongelijkheid aanpakken: de gevolgen van hoge uitstoot en slechte luchtkwaliteit raken vooral mensen in een zwakkere sociaaleconomische positie. Dat is onrechtvaardig.”
De ChristenUnie ziet duurzaamheid als een morele opdracht die verder gaat dan cijfers en beleid: het gaat om recht doen aan mens en natuur, met oog voor toekomstige generaties. Ze pleiten voor strengere duurzaamheidsnormen in bouw, economie en energie, stimuleren circulair en biobased bouwen, en willen dat de vervuiler betaalt. Hun visie is dat Nederland binnen de grenzen van de planeet moet leven, met concrete maatregelen voor duurzame bouw, energie, economie en internationale samenwerking.
Duurzaamheid als morele opdracht en leidraad
Duurzaamheid is voor de ChristenUnie geen technocratisch doel, maar een fundamentele waarde die het beleid op alle terreinen moet sturen, met nadruk op rentmeesterschap en verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties.
“Duurzaamheid is voor de ChristenUnie een morele opdracht en verantwoordelijkheid. Het gaat niet alleen om cijfers, modellen of beleidsinstrumenten, maar om de vraag hoe we recht doen aan mens en natuur.”
“In verbondenheid met elkaar en met de aarde, bouwen we aan een samenleving die leeft binnen de grenzen van wat de planeet aankan.”
Strengere duurzaamheidsnormen in de bouw
De partij wil dat nieuwbouw niet alleen energiezuinig is, maar ook duurzaam wordt gebouwd, met aandacht voor de hele levenscyclus van materialen en beloning voor circulaire en biobased keuzes.
“We willen dat nieuwbouwwoningen niet alleen energiezuinig zijn, maar ook duurzaam gebouwd worden. Daarom werken we mee aan een nieuwe Europese rekenmethode die kijkt naar de totale impact van een woning: van de CO2-uitstoot van de gebruikte bouwmaterialen tot het energieverbruik en de energieopwekking per uur.”
“Wie kiest voor herbruikbare (circulaire) of biobased materialen, zoals duurzaam hout of hennep, wordt daarvoor beloond.”
Duurzame economie en de vervuiler betaalt
De ChristenUnie wil een economie die niet draait om korte termijn winst, maar om langjarig floreren van mens en milieu. Ze pleiten voor normering, innovatie, en het beprijzen van vervuiling zodat duurzame producten concurrerend worden.
“Niet het maximaliseren van de kortetermijnwinsten, maar het duurzaam en langjarig floreren van ondernemingen en werknemers staat voorop.”
“Als goede werkgevers dragen ze zorg voor hun personeel en maken verantwoorde keuzes als het gaat om duurzaamheid en milieu.”
“Duurzame producten die voldoen aan milieu- en productiestandaarden zijn doorgaans duurder dan vervuilende alternatieven of producten waarbij arbeiders worden uitgebuit. We willen dat die kosten worden meegerekend, zodat de werkelijke prijs (‘true price’) van producten wordt betaald.”
Stimuleren van circulaire economie en recht op reparatie
De partij wil af van de wegwerpeconomie en zet in op producten die duurzaam en repareerbaar zijn, met verplichtingen voor fabrikanten.
“Producten worden duurzaam en repareerbaar en dat wordt de norm. We moeten terug naar de situatie dat spullen (levens)lang meegaan.”
“Niet-repareerbare gebruiksproducenten worden geweerd en fabrikanten moeten tot tien jaar verplicht reserveonderdelen aanhouden en hierbij service bieden.”
Lokale duurzame energie en participatie
De ChristenUnie stimuleert lokale energiecoöperaties en wil dat minimaal 50% van duurzame energieprojecten in lokaal eigendom is, zodat omwonenden profiteren.
“We willen dat lokale participatie in duurzame energieprojecten wordt gestimuleerd, waarbij ten minste 50% lokaal eigenaarschap het uitgangspunt is.”
“Energiecoöperaties brengen de energietransitie dichter bij de burger. We investeren in de ondersteuning van deze energiecoöperaties.”
Het CDA ziet duurzaamheid als een morele plicht en wil Nederland versneld verduurzamen via concrete maatregelen op het gebied van circulaire economie, woningverduurzaming en groene industrie. De partij kiest voor duidelijke normen, investeringen in duurzame technologieën en het stimuleren van duurzame productie en consumptie. De overheid krijgt een voorbeeldrol, en er wordt ingezet op samenwerking met bedrijven en burgers om de transitie haalbaar en betaalbaar te maken.
Versnellen van circulaire economie en duurzame productie
Het CDA wil de overgang naar een circulaire economie versnellen door Europese productnormering, het stellen van duidelijke normen voor schadelijke stoffen, en het stimuleren van de vraag naar duurzame producten. Dit moet leiden tot minder afval, schonere productie en een kleinere ecologische voetafdruk.
“We stimuleren de vraag naar duurzame producten, zowel low-carbon als circulair, via Europese productnormering, in lijn met de Clean Industrial Deal. Tegelijkertijd maakt Nederland werk van voldoende beschikbaarheid van alternatieve, duurzame grondstoffen om in deze vraag te kunnen voorzien.”
“Wij willen duidelijke normen stellen voor PFAS, microplastics en andere schadelijke stoffen en chemicaliën. Zo moet het gebruik daarvan Europees verboden worden in consumentenverpakkingen en materialen waarin ze niet van essentiële waarde zijn.”
“We versnellen het Nationaal Programma Circulaire Economie.”
Verduurzamen van de woningvoorraad
Het CDA wil dat gemeenten verplicht verduurzamingsplannen per wijk maken en dat het voor Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) eenvoudiger wordt om te verduurzamen. De partij zet in op het verbeteren van de energieprestatie van woningen, met speciale aandacht voor minder draagkrachtigen.
“Gemeenten maken verplicht een verduurzamingsplan per wijk.”
“We vereenvoudigen subsidies en besluitvorming om bij VvE’s verduurzaming mogelijk te maken. We willen shared incentives stimuleren.”
“Om te zorgen dat ook minder draagkrachtigen in ons land in een goed geïsoleerd huis kunnen wonen, gaan we door met de verduurzamingsafspraken, zoals gemaakt in de nationale prestatieafspraken met woningcorporaties.”
Overheid als voorbeeld en aanjager van duurzaamheid
De overheid moet volgens het CDA het goede voorbeeld geven door duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk centraal te stellen in haar aanbestedingsbeleid en investeringen. Dit moet de markt stimuleren om sneller te verduurzamen.
“De overheid heeft een voorbeeldfunctie als aanbesteder en investeerder. In het overheidsaanbestedingbeleid wordt rekening gehouden met de duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk van producten.”
Groene industrie en schone technologie stimuleren
Het CDA wil een langetermijnstrategie ontwikkelen om groene industrie naar Nederland te halen en te behouden, onder andere door de Clean Industrial Deal te vertalen naar nationale maatregelen en de nationale CO2-heffing te schrappen.
“We ontwikkelen een langetermijnstrategie om groene industrie naar Nederland te halen en te behouden.”
“We vertalen de Clean Industrial Deal naar Nederland voor het ontwikkelen van schone technologieën, circulaire productie en de vermindering van CO₂-uitstoot.”
“We schrappen de nationale CO2-heffing.”
De VVD ziet verduurzaming als noodzakelijk voor een sterke, schone en onafhankelijke economie, maar wil dit bereiken met zo min mogelijk bureaucratie en zonder verstikkende regels. De partij kiest voor realistisch en effectief klimaatbeleid, waarbij economische groei en verduurzaming hand in hand gaan, en zet in op het schrappen van regels die verduurzaming belemmeren, het stimuleren van circulariteit en het ondersteunen van bedrijven en huishoudens bij verduurzaming.
Minder regels en snellere verduurzaming
De VVD wil verduurzaming versnellen door bureaucratie en regelgeving te verminderen, vooral waar deze verduurzaming in de weg staan. Ze willen procedures rond flora en fauna versoepelen, de instemmingsregels voor verduurzaming van woningen versoepelen, en vergunningstrajecten inkorten om verduurzamingsprojecten sneller mogelijk te maken.
“Verduurzaming mag niet belemmerd worden door verstikkende regels zoals regels met betrekking tot flora en fauna. We passen de regels zodanig aan dat beschermende diersoorten beschermd blijven maar verduurzaming doorgang kan vinden.”
“Huurders die niet reageren, tellen niet meer mee voor het percentage. En als de totale woonlasten (huur plus energie) na de ingreep dalen, vervalt de instemmingsregel helemaal.”
“We kiezen voor de woningzoekenden wanneer noodzakelijke woningbouw vertraagd wordt door langdurige bezwaarprocedures van beroepsbezwaarmakers en regels rond natuurbescherming. We gaan daarom schrappen, schrappen, schrappen. In regels, in procedures en in bureaucratie.”
Verduurzaming als middel voor economische onafhankelijkheid en groei
De VVD koppelt verduurzaming expliciet aan economische groei, energie-onafhankelijkheid en het verminderen van afhankelijkheid van onvrije landen. Ze willen verduurzaming stimuleren zonder opgelegde regels, maar door het creëren van randvoorwaarden en het ondersteunen van bedrijven en huishoudens.
“Economische groei en verduurzaming gaan hand in hand: beide zijn nodig om onafhankelijk te zijn van onvrije landen en om in de toekomst in een schoon land te leven.”
“Verduurzaming is dé weg naar een onafhankelijke, schone economie en een betaalbare energierekening. We zorgen er daarom voor dat iedereen mee kan doen: van isolatie en elektrisch rijden tot schonere productieprocessen. Verduurzaming moet effectief en realistisch zijn.”
“We helpen huishoudens en ondernemers te verduurzamen”
“We helpen de industrie te verduurzamen: Dit is belangrijk om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit onvrije landen te verkleinen.”
Stimuleren van circulariteit en hergebruik
De VVD ziet circulariteit als een belangrijk middel om uitstoot te verminderen en geopolitieke afhankelijkheid te beperken. Ze willen inzetten op circulaire economie, langere levensduur van producten, hergebruik en het stimuleren van circulaire technologie en innovatie.
“Circulariteit is geen doel op zichzelf, maar een middel om uitstoot te verminderen, uitputting van de aarde te voorkomen en om geopolitieke afhankelijkheid voor schaarse grondstoffen te beperken Een schone economie is een circulaire economie.”
“We streven naar 50% circulariteit in 2030 en 100% circulariteit in 2050. We willen daarom onnodige regels schrappen, we blijven investeringen in circulaire technologie en innovatie stimuleren, en samen met ondernemers nemen we praktische knelpunten weg.”
“De overheid vervult een actieve rol, bijvoorbeeld door het stimuleren van biobased bouwen, circulair slopen, duurzaam design en het vormgeven van ‘recht op reparatie’.”
Volt zet duurzaamheid centraal in haar visie op wonen, economie en industrie, met als doel een klimaatneutrale en circulaire samenleving. Ze willen alle nieuwbouw vanaf 2030 klimaatneutraal maken, bestaande gebouwen versneld verduurzamen, en vervuilende industrieën sluiten of vergroenen. Concrete maatregelen zijn onder meer het verplichten van Zero Emission Building-standaarden, het stimuleren van circulair en biobased bouwen, en het koppelen van subsidies aan duurzame projecten.
Alle nieuwbouw klimaatneutraal vanaf 2030
Volt wil dat alle nieuwe woningen vanaf 2030 voldoen aan strenge duurzaamheidsnormen om de gebouwde omgeving versneld klimaatneutraal te maken. Dit moet energieverspilling tegengaan en bijdragen aan het halen van klimaatdoelen.
Versneld verduurzamen van bestaande gebouwen
Volt streeft ernaar bestaande bouw al in 2040 klimaatneutraal te maken, tien jaar eerder dan de EU voorschrijft. Ze willen dit bereiken door het stimuleren van energie-efficiëntie, het uitbreiden van subsidies en het aanbieden van goedkope leningen.
“We werken er op die manier naartoe dat bestaande bouw zoveel mogelijk al in 2040 klimaatneutraal is, tien jaar eerder dan de EU voorschrijft.”
“Volt wil gebouwgebonden leningen met vaste lage rentes voor mensen die hun huis willen verduurzamen door onder andere de regeling Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) uit te breiden.”
Circulair en biobased bouwen stimuleren
Volt wil circulair bouwen de standaard maken en zet in op biobased en CO₂-negatieve bouwmaterialen. Dit moet de bouwsector duurzamer maken en de ecologische voetafdruk verkleinen.
“We bouwen circulair, duurzaam en snel. Dit doen we door vol in te zetten op biobased bouwen met lokaal geproduceerde bouwmaterialen. Waar mogelijk bouwen we modulair en prefab.”
“We maken circulair bouwen de standaard via de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB), onder meer door normen voor circulair slopen via een oplopende ondergrens.”
Vervuilende industrieën sluiten of vergroenen
Volt kiest voor een harde aanpak van vervuilende industrieën: bedrijven die niet kunnen vergroenen verliezen hun vergunning, met Tata Steel als expliciet voorbeeld. Middelgrote en kleine bedrijven krijgen steun bij verduurzaming.
“Tata Steel gaat zo snel mogelijk dicht. Op een gezonde en betaalbare manier groen staal produceren is daar niet op korte termijn haalbaar, maar in andere Europese landen kan dat wel. Ook andere vervuilende bedrijven die niet kunnen vergroenen, faseren we zorgvuldig uit.”
“We verplichten de meest vervuilende bedrijven uit de oude economie zich zo snel mogelijk aan te passen aan de nieuwe strengere vergunningen. Met als uiterste middel het intrekken van de vergunningen en vervolgens stopzetten van bedrijfsactiviteiten van de onderneming.”
Subsidies en financiering koppelen aan duurzaamheid
Volt wil subsidies en financiering vooral inzetten voor projecten die duurzaam, maatschappelijk relevant en rendabel zijn op de lange termijn. Projecten met een korte terugverdientijd komen niet meer in aanmerking.
“We willen bij subsidiëring meer focus op projecten die op de langere termijn maatschappelijk relevant, duurzaam en rendabel zijn, maar nu niet kunnen opstarten door tekort aan fondsen en ook niet op een andere wijze gefinancierd kunnen worden.”
“We verbinden voorwaarden aan subsidies voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals verduurzaming, veiligheid, gezondheid en innovatie.”
JA21 ondersteunt duurzaamheid alleen als het economisch rendeert en verzet zich tegen kostbare of symbolische klimaatmaatregelen. De partij kiest voor een pragmatische koers gericht op betaalbaarheid, betrouwbaarheid en technologische innovatie, met een duidelijke voorkeur voor kernenergie boven wind- en zonne-energie. Duurzaamheidsbeleid wordt alleen gesteund als het aantoonbaar bijdraagt aan economische groei en leveringszekerheid.
Duurzaamheid alleen als het economisch rendeert
JA21 vindt dat duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteund moeten worden als ze financieel rendement opleveren. De partij verzet zich tegen symboolpolitiek en hoge kosten zonder duidelijk resultaat, en wil geen belastingen inzetten om burgers tot een duurzamere levensstijl te dwingen.
Voorrang voor betaalbare en betrouwbare energie
JA21 kiest voor een energiesysteem waarin betaalbaarheid en betrouwbaarheid centraal staan, met kernenergie als speerpunt en behoud van fossiele brandstoffen zolang alternatieven niet volwaardig zijn. De partij wijst huidige klimaatdoelstellingen af als onrealistisch en zet in op klimaatadaptatie in plaats van mitigatie.
“Wij kiezen daarom voor kernenergie, strategisch omgaan met fossiele brandstoffen en betaalbaarheid. De huidige klimaatdoelstellingen zijn vaak onrealistisch en leveren twijfelachtig resultaat op. JA21 kiest daarom voor een nuchtere en realistische koers.”
“Fossiele brandstoffen niet afschrijven zolang er geen volwaardige alternatieven zijn.”
“Voor kernenergie kiezen in plaats van windturbines en zonneparken.”
“De balans weer terug: een energiesysteem gebaseerd op betrouwbaarheid en betaalbaarheid.”
Klimaatadaptatie boven klimaatmitigatie
In plaats van te focussen op het verminderen van CO₂-uitstoot, wil JA21 investeren in het aanpassen van Nederland aan de gevolgen van klimaatverandering. Dit betekent investeren in waterbeheer, dijken en technologische innovatie, zonder het opleggen van hoge kosten aan burgers en bedrijven.
“In plaats van eenzijdig te proberen het wereldwijde klimaat te sturen, zetten wij in op klimaatadaptatie: het versterken van onze samenleving, infrastructuur en economie tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
“Kiezen voor aanpassing aan het klimaat door investeringen in dijken, watermanagement en klimaatbestendig bouwen.”
De SP ziet duurzaamheid als een collectieve verantwoordelijkheid die hand in hand moet gaan met sociale rechtvaardigheid en betaalbaarheid. Hun belangrijkste voorstellen zijn grootschalige verduurzaming van woningen, het stimuleren van een circulaire economie, en het versnellen van de energietransitie met zon, wind en groene waterstof. De partij legt nadruk op concrete maatregelen die duurzaamheid bereikbaar maken voor iedereen, zonder dat de kosten op de gewone burger worden afgewenteld.
Grootschalige verduurzaming van woningen en woonlasten verlagen
De SP wil woningen verduurzamen om woonlasten te verlagen en het wooncomfort te verbeteren, met afdwingbare normen voor ventilatie, onderhoud en leefbaarheid. Huurders krijgen meer zeggenschap en het recht om verduurzaming af te dwingen, zodat niemand vastzit aan een slecht geïsoleerde woning.
“Wij zetten in op een grootschalig verduurzamingsoffensief dat woonlasten verlaagt en wooncomfort verbetert.”
“Huurders krijgen het recht om verduurzaming van hun woning af te dwingen. Als een verhuurder niet in actie komt, moeten huurders zelf verbeteringen kunnen voorstellen en laten uitvoeren.”
Versnellen van de energietransitie met collectieve oplossingen
De SP kiest voor een snelle overstap naar schone energie via zon, wind en groene waterstof, met investeringen in een sterk elektriciteitsnet. Ze willen fossiele financiering stoppen en inzetten op betaalbare, duurzame energie voor iedereen.
“Door vol in te zetten op zon, wind, groene waterstof en een sterk elektriciteitsnet bouwen we aan een duurzame energievoorziening voor iedereen.”
“Met duidelijke wetgeving pakken we fossiele financiering door overheid en financiële sector aan, zodat elke euro bijdraagt aan een schonere toekomst voor ons allemaal.”
Circulaire economie en strenge duurzaamheidseisen voor producten
De SP wil verspilling tegengaan door hergebruik, reparatie en recycling de norm te maken. Producten moeten langer meegaan en er komen strenge duurzaamheidseisen voor grondstoffen en productie, zodat de economie zowel eerlijk als duurzaam wordt.
Klimaatadaptatie en bescherming van leefomgeving
De partij investeert in klimaatadaptatie zoals sterke dijken, meer groen in steden en gezond waterbeheer om Nederland weerbaar te maken tegen extremer weer. Ze willen een gezonde leefomgeving waar schone lucht, water en bodem centraal staan.
“We bereiden Nederland voor op extremer weer door te investeren in klimaatadaptatie. Dat betekent bescherming tegen hitte, droogte en overstromingen. Met sterke dijken, meer groen in steden en een gezond waterbeheer.”
“Iedereen heeft recht op een gezonde leefomgeving. Daarom maken we een einde aan het gebruik van microplastics en komt er per direct een verbod op het uitstoten van PFAS.”
DENK ziet duurzaamheid als een noodzakelijke investering voor het beschermen van natuur, gezondheid en toekomstige generaties. De partij wil fors investeren in de energietransitie, verduurzaming van woningen en een schone economie, waarbij grote vervuilers meer gaan betalen en huishoudens profiteren van lagere energiekosten. Concrete voorstellen zijn onder meer een Klimaatfonds, strengere verplichtingen voor duurzame energie, en subsidies voor isolatie en zonnepanelen.
Investeren in energietransitie en schone economie
DENK wil de energietransitie versnellen en de economie verduurzamen om klimaatverandering tegen te gaan en de aarde leefbaar te houden voor volgende generaties. De partij kiest voor investeringen in duurzame energie, strengere regels voor grote vervuilers en het stimuleren van innovatie.
“Om onze natuur, onze aarde en onze gezondheid te beschermen staat DENK voor investeringen in duurzaamheid, in de energietransitie en in een schone economie.”
“Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee. Kolencentrales worden uitgefaseerd.”
“Grote vervuilers gaan eerlijker bijdragen. Bedrijven in de commerciële sector die veel energie verbruiken, gaan relatief méér energiebelasting en opslag voor duurzame energie betalen. Met een CO2-heffing voor de grootste vervuilers geven we een extra stimulans om te verduurzamen.”
Klimaatfonds voor verduurzaming en vergroening
DENK stelt een Klimaatfonds voor waaruit investeringen in verduurzaming, vergroening van de economie en energietransitie worden gefinancierd. Dit fonds moet aantoonbaar bijdragen aan duurzaamheid en de klimaatdoelen.
“Een toereikend Klimaatfonds waaruit de noodzakelijke investeringen gedaan kunnen worden voor de verduurzaming van ons land. DENK staat pal voor voldoende investeringen in de vergroening van onze economie en in de energietransitie. De uitgaven uit dit fonds moeten aantoonbaar de duurzaamheid bevorderen.”
Verduurzaming van woningen en lagere energiekosten
DENK wil fors investeren in het verduurzamen van woningen, met speciale aandacht voor isolatie en zonnepanelen, zodat woonlasten dalen en huishoudens profiteren van de energietransitie.
“Wij willen fors investeren in verduurzaming van woningen. Naast dat wij hiermee bijdragen aan de klimaatdoelstellingen, worden de woonlasten voor mensen hiermee beperkt.”
“Huishoudens profiteren van verduurzaming door een lagere energierekening. De overheid ondersteunt dit actief, met name door méér subsidies beschikbaar te stellen voor het isoleren van huurwoningen en zonnepanelen voor particulieren.”
Wettelijke verplichtingen voor duurzame energie
DENK wil energiebedrijven wettelijk verplichten om jaarlijks een groter aandeel duurzame energie op te wekken, totdat volledige duurzaamheid is bereikt.
“Energiebedrijven worden wettelijk verplicht een groeiend aandeel duurzame energie op te wekken. Elk jaar stijgt dat verplichte aandeel, totdat volledige duurzaamheid is bereikt.”
De PVV is uitgesproken tegen strengere duurzaamheidseisen in de bouw en energietransitie, en verzet zich tegen verplichtingen rondom duurzaam bouwen, warmtepompen en het van het gas af gaan. Hun focus ligt op betaalbaarheid en leveringszekerheid van energie, waarbij zij klimaat- en duurzaamheidsbeleid als onnodige lasten en betutteling zien. De partij wil bestaande duurzaamheidseisen schrappen en investeringen in klimaatmaatregelen stopzetten.
Schrappen van duurzaamheidseisen in de bouw
De PVV vindt dat duurzaam en circulair bouwen leidt tot hogere kosten en vertragingen in de woningbouw. Zij willen daarom alle nieuwe duurzaamheidseisen, zoals verplichte warmtepompen en het verplicht van het gas af gaan, afschaffen om woningbouw te versnellen en betaalbaar te houden.
“We stoppen met het eindeloze geneuzel over duurzaam en circulair bouwen. Er komen geen verplichte warmtepomp en geen nieuwe duurzaamheidseisen; we gaan ook niet verplicht van het gas af.”
“Schrappen en vereenvoudigen van bouweisen; geen nieuwe duurzaamheidseisen, geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas”
Stoppen met klimaatbeleid en energietransitie
De PVV beschouwt klimaatbeleid en energietransitie als onnodig, onbetaalbaar en ineffectief. Zij willen geen nieuwe windturbines of zonneparken, stoppen met klimaatsubsidies en verplichtingen, en het ministerie van Klimaat vervangen door een ministerie van Betaalbare Energie.
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei veranderen we in het ministerie van Betaalbare Energie: geen CO2-flauwekul, maar leveringszekerheid en lagere energielasten.”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
Afwijzing van overheidsbetutteling rond duurzaamheid
De PVV verzet zich tegen overheidsvoorlichting en gedragsbeïnvloeding op het gebied van duurzaamheid, zoals campagnes om energie te besparen of duurzamer te leven. Zij vinden dit betuttelend en zinloos.
“Ook stoppen we met alle betutteling van de overheid, zoals de klimaatcampagne Zet ook de knop om: 'gebruik een herbruikbaar tasje, gebruik wasbare luiers, eet vaker vega(n), maak je eigen compost, douche korter' – de lijst met belachelijke tips is eindeloos.”
BBB ziet duurzaamheid als een middel om natuur, landbouw en economie in balans te houden, maar benadrukt dat verduurzaming haalbaar, betaalbaar en nuchter moet zijn. De partij wil technologie-neutrale verduurzaming zonder zware subsidies, meer ruimte voor lokale en kleinschalige initiatieven, en ondersteuning bij het verduurzamen van woningen zolang dit niet tot hoge kosten leidt. BBB verzet zich tegen ideologisch klimaatbeleid en kiest voor praktische, realistische oplossingen met draagvlak.
Technologie-neutrale verduurzaming zonder zware subsidies
BBB wil af van grootschalige, gesubsidieerde verduurzamingsprojecten en kiest voor een technologie-neutrale aanpak waarbij bedrijven en huishoudens zelf bepalen hoe ze verduurzamen. De partij vindt dat subsidies op verlieslatende technieken moeten stoppen en dat innovatie en lokale initiatieven gestimuleerd moeten worden.
“De subsidieregeling SDE++ kost miljarden per jaar en leidt tot dure megaprojecten op zee, op land en in landbouwgebied. BBB wil een technologie neutrale aanpak, waarbij bedrijven en huishoudens verduurzamen op hun eigen manier – zonder afhankelijkheid van de ‘subsidieindustrie’. Vanaf 2026 beëindigen we de SDE++ regeling. Subsidies op verlieslatende technieken worden afgebouwd. In plaats daarvan stimuleren we innovatie, energiebesparing en slimme infrastructuur. We geven ruimte aan lokale initiatieven en kleinschalige projecten die betaalbaar zijn en draagvlak hebben.”
Praktische en haalbare verduurzaming van woningen
BBB ondersteunt verduurzaming van woningen, mits dit niet leidt tot hoge kosten of vertragingen. Innovatieve oplossingen en duidelijke regels moeten het proces ondersteunen, en bewoners moeten niet worden opgezadeld met onbetaalbare lasten.
“Het aansluiten van woningen op een warmtekrachtkoppeling (WKK) is een mogelijkheid om gelijktijdig warmte en elektriciteit op te wekken voor verwarming en stroomvoorziening. Aansluiting op het net, warmtepompen of warmtenetten mag niet leiden tot een grote kostenverhoging, obstructie of vertraging van nieuwbouw. Hier zijn innovatieve oplossingen nodig. BBB zet in op duidelijke regels, minder onzekerheid en betere ondersteuning bij verduurzaming.”
Nuchter, niet-ideologisch klimaatbeleid met draagvlak
BBB verwerpt ideologisch klimaatbeleid en stelt dat maatregelen haalbaar, betaalbaar en effectief moeten zijn, met oog voor draagvlak en de belangen van burgers en het mkb. Klimaatbeleid moet rationeel zijn en niet gebaseerd op symboliek of internationale druk.
“Klimaatbeleid moet geen religie worden, maar een nuchtere beleidsopgave waarin haalbaarheid, draagvlak en de balans met andere publieke doelen voorop staan.”
“De energietransitie moet zorgvuldig, democratisch gelegitimeerd en uitvoerbaar zijn. Niet gebaseerd op angst, ideologie of internationale scoringsdrift, maar op wat werkt voor Nederland.”
Duurzame combinatie van natuur en landbouw
BBB wil natuur en landbouw duurzaam combineren, zodat beide vitaal en economisch gezond blijven. Dit betekent dat verduurzaming niet ten koste mag gaan van de landbouwsector, maar juist moet bijdragen aan een evenwichtige ontwikkeling.
“Dit maakt het mogelijk om natuur en landbouw duurzaam te combineren. Zo blijven zowel de natuur als de landbouwsector vitaal en economisch gezond.”
Ruimte voor lokale en kleinschalige duurzame initiatieven
BBB geeft de voorkeur aan lokale en kleinschalige verduurzamingsprojecten boven grootschalige, centraal opgelegde projecten. Lokale initiatieven krijgen meer ruimte, mits ze betaalbaar zijn en draagvlak hebben.
“We geven ruimte aan lokale initiatieven en kleinschalige projecten die betaalbaar zijn en draagvlak hebben.”
FVD verwerpt duurzaamheidsbeleid en ziet verplichte duurzaamheidseisen als kostbaar, bureaucratisch en ineffectief. De partij wil alle duurzaamheids- en klimaatmaatregelen schrappen, zodat bouwen goedkoper wordt en energie betaalbaar blijft, met volledige keuzevrijheid voor burgers en bedrijven.
Schrappen van duurzaamheids- en klimaatmaatregelen
FVD beschouwt duurzaamheidsbeleid als een onnodige en dure belemmering voor woningbouw en energievoorziening. Ze willen alle verplichtingen rond duurzaamheid en energielabels afschaffen, zodat bouwen goedkoper en sneller wordt en burgers vrij zijn in hun keuzes. Dit standpunt is expliciet gericht tegen de huidige verplichtingen rond verduurzaming van woningen en energiegebruik.
“We stoppen met verplichte duurzaamheidseisen, zodat bouwen makkelijker en goedkoper wordt.”
“We schrappen beknellende klimaat- en stikstofregels, en stoppen gedwongen verduurzaming om kapitaal vrij te maken voor nieuwbouw.”
“Geen verduurzaming van het huidige woningaanbod waardoor kapitaal beschikbaar komt voor de aanbouw van nieuwe woningen.”
“Milieu- en stikstofregels die bouw vertragen schaffen we af, en ook verplichte duurzaamheids- en energielabel eisen verdwijnen.”
“We trekken de klimaatwet in, zeggen het klimaatverdrag van Parijs op en stoppen zodoende volledig met alle vormen van ‘duurzaamheidsbeleid’.”
NSC ziet duurzaamheid vooral als een praktische noodzaak om energie betaalbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig te maken, met oog voor sociale rechtvaardigheid. De partij kiest voor een mix van energiebesparing, ondersteuning bij verduurzaming van woningen, en inzet op kernenergie als schone bron. Concrete voorstellen zijn onder meer subsidies voor woningisolatie, een nationaal programma energiebesparing, en het structureel toegankelijk maken van de energietransitie voor iedereen.
Energiebesparing en ondersteuning bij verduurzaming woningen
NSC wil dat verduurzaming van woningen leidt tot lagere energielasten en meer bestaanszekerheid, vooral voor huurders en mensen met een smalle beurs. De partij stelt subsidies en structurele ondersteuning voor om energiebesparing haalbaar te maken, en wil dat slecht geïsoleerde woningen een lagere huurprijs krijgen. Dit alles om de energietransitie sociaal en betaalbaar te houden.
“Huizen verduurzamen verlaagt de energielasten structureel en biedt huurders op de lange termijn meer voordeel.”
“We geven subsidie voor het isoleren van huizen via gemeentelijke energieloketten. En we financieren organisaties zoals de Fix Brigade en energiebank.”
“Er moet een nationaal programma energiebesparing komen. Voor slecht geïsoleerde woningen moet een lagere huurprijs gaan gelden.”
Kernenergie als onderdeel van de energiemix
NSC beschouwt kernenergie als essentieel voor een schone, betrouwbare en toekomstbestendige energievoorziening. Dit wordt gezien als noodzakelijk om klimaatdoelen te halen en energie-onafhankelijkheid te bereiken, mede vanwege de problemen met netcongestie en de behoefte aan stabiele energiebronnen.
“Kernenergie is onmisbaar als schone en betrouwbare bron in de energiemix van de toekomst. We steunen de ambitie om op termijn klimaatneutraal en energie-onafhankelijk te worden.”
Duurzame mobiliteit stimuleren
De partij koppelt duurzaamheid ook aan mobiliteit, door het stimuleren van fietsen als alternatief voor de auto en het openbaar vervoer. Dit draagt bij aan energiebesparing en vermindering van uitstoot.
“Goede mogelijkheden om de fiets te pakken dragen bij aan bereikbaarheid, gezondheid en duurzaamheid. Tussen en in de grote steden worden goede fietsroutes aangelegd zodat de fiets een realistisch alternatief wordt voor de auto en het openbaar vervoer.”