Verkiezingsprogramma's 2025 overduurzaamheid
BVNL ziet duurzaamheid als belangrijk, maar vindt dat het altijd ondergeschikt moet zijn aan technische en financiële haalbaarheid en individuele keuzevrijheid. De partij verzet zich tegen dwingend klimaatbeleid, windmolens, en subsidies, en kiest voor kernenergie, gas, en innovatie als duurzame oplossingen. Duurzaamheid mag volgens BVNL nooit een obsessie worden en moet vooral praktisch en rendabel zijn.
Kernenergie en gas als duurzame energiebronnen
BVNL beschouwt kernenergie en aardgas als de meest verstandige en duurzame energieopties voor Nederland, en wil investeren in innovatie zoals SMR-reactoren en waterstof, zonder subsidies. Windmolens en zonneparken op land of water worden afgewezen; zonnepanelen op daken zijn een vrije keuze.
“Zo snel mogelijk energiesoeverein worden en betaalbare energie produceren voor de inwoners van Nederland. Dit kan door kerncentrales te bouwen en het gasveld in Groningen veilig en verantwoord open te houden en nieuwe gasvelden op Nederlands grondgebied te ontwikkelen”
“Onderzoek naar SMR (Small-Modular-Reactor) energiecentrales op basis van bestaande en Thorium-technologie wordt actief gestimuleerd.”
“Nieuwe huizen moeten worden gebouwd met het meest zuinige energielabel A++++ waarbij ook verwarmen op aardgas als duurzaam wordt bestempeld”
“Er worden geen zonnepanelen geplaatst op onbebouwde grond of op water. Zonnepanelen op daken is een keuze die we bij de eigenaar van het gebouw laten en is vergunningsvrij.”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
Afwijzing van dwingend klimaatbeleid en subsidies
BVNL verwerpt verplichtingen, subsidies en internationale klimaatverdragen, en wil stoppen met wat zij "zinloos klimaatbeleid" noemt. Technisch en financieel rendement is leidend, niet ideologie.
“Duurzaamheid mag nooit een obsessie worden. Technisch en financieel rendement is leidend.”
“Stoppen met zinloos klimaatbeleid en waar nodig inzetten op adaptatie.”
“De Europese Green Deal en het Klimaatakkoord zeggen we op, waaronder begrepen het CO2 handelssysteem ETS.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“CCS (Carbon Capture and Storage) wordt verboden. Deze techniek levert niets op en kost heel erg veel geld.”
Duurzaamheid als individuele keuze, niet als plicht
BVNL vindt dat duurzame maatregelen vrijwillig moeten zijn en niet door de overheid afgedwongen mogen worden. Isolatie en zonnepanelen zijn prima, maar alleen als de gebruiker dat zelf wil.
“Maar minder energie verbruiken door woningen goed te isoleren is een keus van de gebruiker zelf. Zonnepanelen op woningen en kantoren plaatsen is prima.”
“Gemeentelijke monumenten mogen zonder vergunning duurzame maatregelen nemen, zoals het plaatsen van zonnepanelen en dubbel glas.”
“Hybride systemen worden niet verplicht in 2026 en gasgestookte CV-ketels blijven toegestaan. Warmtepompen worden niet verplicht.”
Kritiek op Europese en nationale duurzaamheidsregels
BVNL verzet zich tegen Europese en nationale regelgeving die duurzaamheid afdwingt, zoals de Green Deal, het Klimaatakkoord, en het stikstofbeleid. De partij wil deze regels schrappen en zet in op nationale autonomie.
“Nederland doet niet meer mee aan de Green Deal. De Green Deal is een gevaarlijke ideologie die slechts leidt tot voedseltekorten, armoede, afhankelijkheid en werkeloosheid.”
“Het stikstofbeleid gaat per direct de prullenbak in, zodat boeren weer rustig kunnen boeren en vissers weer gewoon kunnen vissen.”
“Het klimaatfonds van € 35 miljard wordt ontmanteld.”
NSC zet sterk in op duurzaamheid door te kiezen voor een circulaire economie, energietransitie met kernenergie, en het stimuleren van biobased en hergebruikte materialen. De partij wil verduurzaming betaalbaar en toegankelijk maken, met oog voor sociale rechtvaardigheid en behoud van natuur en landbouw. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van hergebruik, strengere milieunormen, investeren in duurzame energiebronnen, en het beschermen van biodiversiteit.
Circulaire economie en hergebruik stimuleren
NSC wil de economie verduurzamen door circulaire keuzes aantrekkelijk te maken en producenten meer verantwoordelijkheid te geven voor afval en hergebruik. Dit moet leiden tot minder gebruik van nieuwe grondstoffen en minder milieuschade.
“Nieuw Sociaal Contract zet in op een circulaire economie. Hiervoor zijn duidelijke keuzes in de politiek noodzakelijk. We maken de transformatie van een fossiele chemische industrie naar een op duurzame koolstof gebaseerde chemische industrie mogelijk.”
“Circulaire keuzes moeten de logische en voordelige optie worden. We maken afspraken met winkels in elektronica, meubels en kleding over het aanbieden van tweedehands en refurbished producten.”
“Er komt verplicht statiegeld op alle plastic sapflessen en buitenlandse flesjes en blikjes. Dit voorkomt onduidelijkheid en ontwijkgedrag.”
“We willen een aangescherpt plan van aanpak om plastic afval verder terug te dringen. Hierbij kijken we naar de basisgrondstof voor de industrie (plastic pellets), naar normering van bijmenging van plastics recyclaat, maar ook naar zaken zoals consumentenafval.”
Energietransitie: kernenergie en duurzame bronnen
NSC ziet kernenergie als essentieel voor een schone, betrouwbare energievoorziening en wil daarnaast inzetten op zon, wind, waterstof en geothermie. Betaalbaarheid en energiezekerheid voor huishoudens staan centraal.
“Kernenergie is onmisbaar als schone en betrouwbare bron in de energiemix van de toekomst. We steunen de ambitie om op termijn klimaatneutraal en energie-onafhankelijk te worden.”
“Kernenergie levert een onmisbare bijdrage aan een continue en CO2-vrije energievoorziening. We treffen voorbereidingen voor de bouw van ten minste vier nieuwe kerncentrales en verkennen daarnaast actief de mogelijkheden voor Small Modular Reactors (SMR’s).”
“Zon, wind, geothermie, groen gas, waterstof en kernenergie zijn daarbij onmisbaar. De overheid moet stevig de regie nemen in de energietransitie, in het belang van inwoners en ondernemers.”
“We zijn tegen de aanleg van zonnevelden op goede landbouwgronden en in natuurgebieden en tegen grote windparken op land. Zonnepanelen kunnen het best op daken en langs wegen en spoorlijnen worden opgesteld.”
Verduurzaming betaalbaar en sociaal houden
NSC wil dat verduurzaming voor iedereen haalbaar is, met speciale aandacht voor lage inkomens en het voorkomen van uitsluiting. Subsidies en regelingen moeten eenvoudig en toegankelijk zijn.
“Ook subsidies en regelingen voor verduurzaming moeten eenvoudig en toegankelijk zijn, zodat juist de mensen die dit het hardst nodig hebben kunnen investeren in energiebesparing.”
“We voeren een sociaal tarief in op de energiebelasting, waardoor het verwarmen van uw huis goedkoper wordt.”
“De energietransitie moet betaalbaar en toegankelijk zijn voor iedereen. We zetten ons in voor duidelijke informatievoorziening en ondersteuning zodat huishoudens duurzame keuzes kunnen maken.”
Strengere milieunormen en bescherming volksgezondheid
NSC wil strengere normen en handhaving op industriële uitstoot en afvalstromen, met het criterium dat de best beschikbare technologie het geringste effect op gezondheid en milieu moet hebben.
“We pleiten voor het aanscherpen en handhaven van uitstootnormen en maatregelen om afvaldumping te stoppen. Het criterium ‘best beschikbare technologie’ moet zo worden gedefinieerd dat het geringste effect op de gezondheid en het milieu daarvan een integraal onderdeel is.”
Bescherming natuur, biodiversiteit en duurzaam landgebruik
De partij wil natuur en biodiversiteit beschermen door water-, bodem- en luchtkwaliteit te verbeteren, natuurversterkend bouwen te stimuleren en duurzaam bodemgebruik in de landbouw te bevorderen.
“We beschermen natuur en biodiversiteit door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren. We zetten ons in voor robuuste natuurgebieden en het in stand houden van bedreigde dieren en planten.”
“In de akkerbouw is duurzaam bodemgebruik leidend. We steunen de sector bij innovaties om met minder water, energie, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen een goede productie te halen.”
Geen subsidie voor biomassa en focus op biobased materialen
NSC is tegen het verbranden van biomassa voor energie en wil juist biobased grondstoffen stimuleren voor hoogwaardige toepassingen.
JA21 ondersteunt duurzaamheid alleen als het economisch rendeert en verzet zich tegen wat zij zien als symboolpolitiek en onrealistische klimaatdoelen. De partij kiest voor kernenergie als duurzame oplossing, behoud van fossiele brandstoffen zolang alternatieven ontbreken, en wil geen dwingende verduurzaming of extra lasten voor burgers en bedrijven. Betaalbaarheid, leveringszekerheid en technologische innovatie staan centraal in hun visie op duurzaamheid.
Duurzaamheid alleen als het economisch rendeert
JA21 vindt dat duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteund moeten worden als ze daadwerkelijk economisch voordeel opleveren. De partij verzet zich tegen subsidies, regelgeving en belastingen die duurzaamheid afdwingen zonder duidelijke baten, en wil geen nationale klimaatheffingen bovenop Europese regels.
“Duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteunen als het rendeert.”
“Duurzaamheid alleen ondersteunen als het rendeert.”
“Bovenop Europese regels introduceren we geen nationale klimaatheffingen of andere klimaatregelgeving.”
“Geen belastingen als pressiemiddel om Nederlanders een andere, ‘duurzamere’ levensstijl op te dringen.”
Kernenergie als duurzame oplossing, geen dwingende afbouw fossiel
JA21 ziet kernenergie als de enige realistische duurzame energiebron op korte en middellange termijn. De partij wil fossiele brandstoffen niet afschrijven zolang alternatieven ontbreken, en verzet zich tegen het geforceerd aardgasvrij maken van Nederland of het sluiten van kolen- en gascentrales.
“We moeten erkennen dat duurzame energie nog geen volwaardig alternatief is voor energie opgewekt door fossiele brandstof, en dat het versneld loslaten van fossiele brandstoffen grote effecten heeft voor de betrouwbaarheid en de betaalbaarheid van ons energienet.”
“Wij maken daarom de strategische keuze om onze fossiele sector en infrastructuur te behouden zolang duurzame kernenergie nog geen volwaardig alternatief is.”
“Fossiele brandstoffen niet afschrijven zolang er geen volwaardige alternatieven zijn.”
“Onze betrouwbare fossiele infrastructuur behouden: kolen- en aardgascentrales niet sluiten.”
“Voor kernenergie kiezen in plaats van windturbines en zonneparken.”
“Kernenergie is voor JA21 de toekomst: het is duurzaam, biedt zekerheid, creëert banen en zorgt voor innovatie.”
Betaalbaarheid en technologische innovatie centraal
JA21 stelt betaalbaarheid en leveringszekerheid boven klimaatdoelen en wil inzetten op technologische innovatie en klimaatadaptatie in plaats van dwingende verduurzaming. De partij wil investeren in waterbeheer, dijken en isolatie, maar verzet zich tegen hoge kosten en symboolpolitiek.
“Het Nederlandse energie- en klimaatbeleid moet gebaseerd zijn op betrouwbaarheid en betaalbaarheid.”
“De huidige klimaatdoelstellingen zijn vaak onrealistisch en leveren twijfelachtig resultaat op. JA21 kiest daarom voor een nuchtere en realistische koers.”
“Dat betekent gerichte investeringen in waterbeheer en dijken, een energievoorziening die betaalbaar én betrouwbaar is, en technologische innovaties die Nederland weerbaar maken.”
“Vol inzetten op isoleren van woningen.”
“Zo beschermen we onze samenleving en onze welvaart, zonder ons land op te zadelen met torenhoge kosten en symboolpolitiek.”
De SGP ziet duurzaamheid als een opdracht tot verantwoord rentmeesterschap, waarbij energiebesparing, innovatie en een eerlijke verdeling van lasten centraal staan. Ze pleiten voor een realistische en betaalbare verduurzaming van energie, industrie, landbouw en vervoer, zonder rigide CO2-doelstellingen, met oog voor leveringszekerheid en concurrentiepositie. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van energiebesparing, kernenergie, circulaire economie, verduurzaming van landbouw en industrie, en het tegengaan van energiearmoede.
Energiebesparing en betrouwbare energievoorziening
De SGP wil verduurzaming vooral bereiken door energiebesparing, innovatie en een betrouwbare, betaalbare energievoorziening. Ze benadrukken het belang van een stabiel elektriciteitsnet, inzet op kernenergie en alternatieve energiebronnen, en het voorkomen van energiearmoede.
“We staan voor een duurzame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Verduurzaming begint bij besparen. We streven naar verlaging van ons energiegebruik, met een derde in de komende twee decennia.”
“De energievoorziening wordt verduurzaamd en de import van fossiele brandstoffen afgebouwd. We kiezen daarbij wel voor een brede en evenwichtige energiemix met het oog op betrouwbaarheid en leveringszekerheid.”
“Aan de voorkant van het energiebeleid moet beter worden gestuurd op een betrouwbaar energiesysteem met zo min mogelijk netcongestie. Dat betekent inzet op energiebesparing, alternatieve warmtevoorzieningen, stabiele energiebronnen naast wind en zon, zoals kernenergie, lokale afstemming van vraag en aanbod, en innovatieve, duurzame systemen voor langdurige opslag van stroom.”
“De productie van duurzame energie blijft gestimuleerd worden.”
Geen rigide CO2-doelstellingen, wel verantwoordelijkheid
De SGP erkent de noodzaak tot verduurzaming en het terugdringen van broeikasgassen, maar verwerpt wettelijk vastgelegde, harde CO2-reductiedoelen vanwege complexiteit en onzekerheden. Ze willen ruimte houden voor maatwerk en realisme.
“De SGP wil het gebruik van milieubelastende brandstoffen in de komende drie decennia zo veel mogelijk afbouwen. Maar niet door ons wettelijk vast te pinnen op concrete doelen voor reductie van de CO2-uitstoot, zoals 55% in 2030. Daarvoor is de situatie te complex.”
Verduurzaming industrie en landbouw met eerlijk speelveld
De SGP wil verduurzaming van industrie en landbouw stimuleren, maar met oog voor internationale concurrentie en het voorkomen van verplaatsing van productie naar landen met lagere milieustandaarden.
“We staan voor verduurzaming van de industrie, maar wel met oog voor een zo eerlijk mogelijk speelveld.”
“Verplaatsing van productie naar landen waar minder milieuregels zijn, willen we immers voorkomen: beter groen hier, dan grijs daar.”
“Het Investeringsfonds Duurzame Landbouw dat ondernemers middels investeringssteun, omschakelvergoedingen en garantstellingen helpt bij verduurzaming wordt versterkt.”
Circulaire economie en consumptievermindering
De SGP wil consumptie van grondstoffen verminderen, hergebruik stimuleren en circulaire principes verankeren in beleid en regelgeving.
“De vergeten kant van klimaat- en milieubeleid is ons consumptiegedrag. De vraag naar producten en (schaarse) grondstoffen moet omlaag. De overheid geeft daarbij het goede voorbeeld.”
“Het Rijk ondersteunt en stimuleert de toepassing van de RestWaarde Index bij gebouwen, zodat circulaire bouw beter verankerd wordt in onder meer aanbestedingen.”
“Geïmporteerde producten gaan natuurlijk ook aan deze eisen voldoen. Het recht op reparatie wordt zo snel mogelijk doorgevoerd, inclusief de handhaving ervan.”
Verduurzaming van woningen en vervoer
De SGP wil investeren in energiebesparing en duurzame verwarming van woningen, en zet in op verduurzaming van vervoer, met aandacht voor betaalbaarheid en bereikbaarheid.
“Het onderstreept, naast de milieuopgave, de noodzaak om te investeren in energiebesparing en duurzame verwarming van woningen en bedrijfsgebouwen.”
“Het Rijk investeert extra in het Warmtefonds en de Investeringsregeling Subsidie Duurzame Energie en maakt samen met gemeenten en woningcorporaties werk van grootschalige isolatieprogramma’s om de kostprijs voor gebouwisolatie te verlagen.”
“Voor leefomgeving en klimaat is verduurzaming van het vervoer belangrijk.”
“Verduurzaming van de binnenvaart door vervanging van motoren en aanleg van bunkerplaatsen voor duurzame brandstoffen en stroom verdient steun.”
Het CDA ziet duurzaamheid als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van overheid, bedrijven en burgers, met nadruk op rentmeesterschap en solidariteit voor toekomstige generaties. Hun beleid richt zich op het stimuleren van een duurzame economie via Europese normen, het versnellen van de circulaire economie, en het ondersteunen van energietransitie en verduurzaming van woningen en industrie. Concrete voorstellen zijn onder meer het schrappen van de nationale CO₂-heffing, bindende afspraken met grote vervuilers, en het verplichten van verduurzamingsplannen per wijk.
Europese normen en stimulering duurzame economie
Het CDA kiest voor een Europese aanpak van duurzaamheid, met duidelijke normen en stimulering van duurzame productie en consumptie. Ze willen een gelijk speelveld voor ondernemers en consumenten beschermen tegen misleidende duurzaamheidsclaims.
“Een duurzame economie bereiken we alleen met een Europese aanpak en een gelijk speelveld in Europa. Daarom volgen we de Europese klimaatdoelen en passen we de Nederlandse klimaatwet daarop aan. De nationale CO₂-heffing schrappen we, want we willen bedrijven niet wegjagen.”
“We stimuleren de vraag naar duurzame producten, zowel low-carbon als circulair, via Europese productnormering, in lijn met de Clean Industrial Deal.”
“We versterken het vertrouwen van consumenten in de duurzame economie door misleidende claims tegen te gaan. Daarom gaat de ACM strenger optreden tegen misleidende duurzaamheidsclaims, met sancties.”
Versnellen circulaire economie en duurzame productie
Het CDA wil de circulaire economie versnellen en stelt duidelijke normen voor schadelijke stoffen. De overheid moet als aanbesteder het goede voorbeeld geven en circulariteit centraal stellen.
“We versnellen het Nationaal Programma Circulaire Economie.”
“Wij willen duidelijke normen stellen voor PFAS, microplastics en andere schadelijke stoffen en chemicaliën. Zo moet het gebruik daarvan Europees verboden worden in consumentenverpakkingen en materialen waarin ze niet van essentiële waarde zijn.”
“In het overheidsaanbestedingbeleid wordt rekening gehouden met de duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk van producten.”
Verduurzaming van woningen en wijken verplicht stellen
Het CDA verplicht gemeenten tot verduurzamingsplannen per wijk en wil het verduurzamen van woningen stimuleren door subsidies te vereenvoudigen en shared incentives te bevorderen.
Bindende afspraken en stimulering verduurzaming industrie
Het CDA wil bindende maatwerkafspraken met de grootste vervuilende bedrijven en investeert in groene industriepolitiek, met focus op schone technologieën en circulaire productie.
“We maken bindende en wederkerige maatwerkafspraken met de grootste vervuilende bedrijven om de bestaande industrie te verduurzamen en te bouwen aan een duurzame economie van de toekomst.”
“We ontwikkelen een langetermijnstrategie om groene industrie naar Nederland te halen en te behouden.”
“We vertalen de Clean Industrial Deal naar Nederland voor het ontwikkelen van schone technologieën, circulaire productie en de vermindering van CO₂-uitstoot.”
Energietransitie: mix van duurzame bronnen en betaalbaarheid
Het CDA wil een betrouwbare en betaalbare energietransitie, met een mix van kernenergie, wind, zon, waterstof en andere duurzame bronnen. Ze benadrukken het belang van langetermijnbeleid en het meenemen van lagere inkomens in de energietransitie.
“Bij de energietransitie hebben we niet de luxe opties uit te sluiten. We investeren in een goede mix van kernenergie, windenergie, zonne-energie, waterstof, groen gas, duurzame biomassa, aardwarmte en schone brandstoffen.”
“Bij het maken van energiebeleid moet de impact van maatregelen op lagere inkomens altijd worden meegenomen.”
Rentmeesterschap en solidariteit als morele basis
Het CDA baseert haar duurzaamheidsvisie op rentmeesterschap en solidariteit, met oog voor toekomstige generaties en de meest kwetsbaren.
“De aarde is een kostbaar geschenk dat we in bruikleen hebben. Als goede rentmeesters moeten we zorgdragen voor de aarde, voor onszelf en voor de generaties na ons. En vanuit solidariteit voor de meest kwetsbaren, die als eersten de gevolgen van een veranderend klimaat ervaren.”
De Partij voor de Dieren stelt duurzaamheid centraal in haar visie en beleid, met een nadruk op een circulaire economie, energietransitie naar hernieuwbare bronnen, en duurzame bouw. Ze pleiten voor concrete maatregelen zoals het voorrang geven aan duurzame energie, circulair bouwen met natuurlijke materialen, en het ontmoedigen van wegwerpproducten en vervuilende industrieën.
Voorrang voor duurzame energie en publieke zeggenschap
De PvdD wil dat duurzame energie de norm wordt, met prioriteit op het energienet en publieke controle over energieopwekking. Dit moet leiden tot een energiesysteem dat eerlijk, decentraal en milieuvriendelijk is, waarbij omwonenden zeggenschap en profijt krijgen.
“Duurzame energie krijgt voorrang op het energienetwerk, met slimme energienetten (smart grids), gevoed door kleinschalige en decentraal opgewekte groene energie, met oog voor de privacy van gebruikers en leveranciers.”
“Ons energiesysteem komt in publieke handen. Omwonenden hebben zeggenschap over het soort opwekking en de locatie. Ook zijn zij de eerste afnemers en bepalen zij wat er met de opbrengsten gebeurt.”
“Energiebedrijven worden verplicht een minimumpercentage aan duurzame in Nederland opgewekte stroom te leveren. Dit percentage wordt jaarlijks verhoogd.”
Circulaire economie en ontmoedigen van wegwerpmaatschappij
De partij wil een volledig circulaire economie realiseren, waarbij hergebruik, reparatie en het terugdringen van afval centraal staan. Dit moet de afhankelijkheid van grondstoffen verminderen en milieuschade beperken.
“Nederland werkt zo snel mogelijk toe naar een volledig circulaire economie en is in 2030 minimaal 50% circulair.”
“We stoppen met de wegwerpmaatschappij. We willen geen telefoons meer die niet kunnen worden geüpdatet; we dringen het gebruik van wegwerpproducten zo veel mogelijk terug.”
“Circulariteit wordt een randvoorwaarde in het aanbestedingsbeleid van de overheid. Dit ondersteunt Nederlandse circulaire ondernemers.”
Duurzaam en circulair bouwen met natuurlijke materialen
De PvdD wil dat alle nieuwbouw circulair, energieneutraal en met natuurlijke, hernieuwbare materialen wordt gerealiseerd. Dit moet de CO2-voetafdruk van de bouwsector drastisch verlagen en bijdragen aan een duurzame leefomgeving.
“We bouwen, lowtech, circulair en natuurinclusief. Er wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van natuurlijke, hernieuwbare en gerecyclede materialen en van natuurlijke bouwprincipes.”
“Alle nieuwbouw wordt circulair gebouwd, gasvrij, natuurinclusief, minstens energieneutraal, en zo mogelijk energiepositief.”
“We zetten vol in op bio-based bouwen met zo veel mogelijk natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen, zoals hout, vlas en bamboe.”
Afbouwen van vervuilende en niet-duurzame sectoren
De partij kiest expliciet voor het afbouwen van sectoren die niet verenigbaar zijn met een duurzame samenleving, zoals de fossiele industrie, giftige sierteelt en energie-intensieve industrieën.
Duurzame mobiliteit en vervoer
De PvdD streeft naar volledig duurzame mobiliteit in 2030, met prioriteit voor elektrisch vervoer en vergroening van de openbare ruimte.
“In 2030 is de mobiliteit volledig duurzaam. Dat gebeurt vooral op basis van elektriciteit en voor een klein deel op groene waterstof in de sectoren die nauwelijks kunnen verduurzamen via elektrificatie.”
Duurzaam inkopen en productie in de keten
De partij wil dat overheden en bedrijven verplicht duurzaam inkopen en volledige transparantie bieden over de herkomst en impact van materialen.
“Verantwoord inkopen wordt de norm. Overheden besteden publiek geld groen en rechtvaardig, en stimuleren daarmee (kleine en middelgrote) bedrijven die duurzaam en eerlijk ondernemen.”
“Grote bedrijven geven verplicht inzicht in de herkomst van de materialen die zij gebruiken en de omstandigheden in de productieketen.”
BBB ziet duurzaamheid vooral als een pragmatische balans tussen economie, voedselzekerheid en leefbaarheid, waarbij klimaatrealisme en technologische innovatie centraal staan. De partij pleit voor duurzame productie in landbouw en visserij, stimuleert innovatie en energiebesparing, maar verzet zich tegen ideologisch of symbolisch klimaatbeleid en dure, grootschalige subsidies. BBB wil verduurzaming stimuleren via haalbare, betaalbare en lokaal gedragen maatregelen, met nadruk op technologische neutraliteit en het beschermen van de Nederlandse landbouw.
Klimaatrealisme boven ideologisch klimaatbeleid
BBB verwerpt wat zij “klimaatgekte” en symbolisch beleid noemt, en kiest voor een nuchtere, uitvoerbare aanpak van duurzaamheid, waarbij draagvlak, effectiviteit en kosten centraal staan. De partij wil geen nationale koploper zijn met extra regels bovenop Europese afspraken, en benadrukt het belang van een eerlijke kostenverdeling en democratische legitimatie.
“We kiezen niet voor klimaatgekte, maar voor klimaatrealisme: beleid dat werkt, uitvoerbaar is en draagvlak heeft.”
“Klimaatbeleid moet geen religie worden, maar een nuchtere beleidsopgave waarin haalbaarheid, draagvlak en de balans met andere publieke doelen voorop staan.”
“BBB is kritisch op de opstelling van Nederland als 'klimaatkoploper' binnen Europa. Wij willen geen nationale kop bovenop Europese regelgeving, zoals aanvullende CO2 heffingen of overhaaste sluiting van kolencentrales.”
Duurzame productie in landbouw en visserij stimuleren
BBB benadrukt dat Nederlandse boeren en vissers al vooroplopen in duurzame productie en innovatie, en wil hun positie versterken door beleid dat verdere verduurzaming ondersteunt zonder de sector te verzwakken of te verplaatsen naar landen met lagere standaarden.
“Bovendien lopen Nederlandse boeren wereldwijd voorop als het gaat om dierenwelzijn, innovatie en duurzame productie.”
“Boeren moeten handelingsperspectief krijgen bij de verduurzaming van hun bedrijfsvoering, zodat zij met vertrouwen kunnen investeren in milieuvriendelijke methoden. Bedrijven die emissies terugdringen moeten de ruimte krijgen om te groeien en te bloeien. Dit stimuleert een duurzame landbouwsector met toekomst.”
“Duurzame visserij. We gaan verder met het opnieuw toelaten van pulsvisserij en stimuleren en faciliteren andere duurzame visserijtechnieken.”
Technologieneutrale verduurzaming en innovatie stimuleren
BBB wil verduurzaming stimuleren door innovatie, energiebesparing en technologische neutraliteit, en is tegen het subsidiëren van verlieslatende technieken of het opleggen van één duurzame route. Lokale, kleinschalige initiatieven krijgen de voorkeur boven grootschalige, gesubsidieerde projecten.
“BBB wil een technologie neutrale aanpak, waarbij bedrijven en huishoudens verduurzamen op hun eigen manier – zonder afhankelijkheid van de ‘subsidieindustrie’.”
“In plaats daarvan stimuleren we innovatie, energiebesparing en slimme infrastructuur. We geven ruimte aan lokale initiatieven en kleinschalige projecten die betaalbaar zijn en draagvlak hebben.”
Duurzame energie: focus op haalbaarheid, kosten en lokale impact
BBB erkent het belang van duurzame energie, maar wijst op de nadelen van grootschalige wind- en zonneprojecten en wil altijd een integrale afweging maken van kosten, baten en milieueffecten. De partij pleit voor het eerst benutten van daken voor zonnepanelen, het toestaan van kleinschalige biomassa, en het beschermen van landschap en leefomgeving.
“Zonne en windenergie leveren vaak op het verkeerde moment te veel of juist te weinig stroom. Nederland heeft heel veel zonnepanelen en windturbines, maar dit heeft geleid tot dure elektriciteit, overbelasting van het net en landschapsvervuiling. BBB pleit voor nuchtere keuzes.”
“Altijd een integrale afweging bij duurzame energieprojecten. Daarbij letten we op de kosten en baten, de volledige broeikasgasvoetafdruk over de levensduur en de Energy Return on Energy Invested (EROEI).”
“Toepassing zonneladder wettelijk borgen. Eerst wordt er gekeken om zonnepanelen op daken te plaatsen. Als dat niet kan wordt er pas gekeken naar andere locaties.”
“Kleinschalige biomassa uit lokale reststromen maken we mogelijk, zoals bijvoorbeeld met behulp van een monovergister uit mest, maar zonder grootschalige import of bijstook van houtpellets;”
BIJ1 ziet duurzaamheid als een fundamentele systeemverandering waarbij sociale rechtvaardigheid, klimaatrechtvaardigheid en collectief eigendom centraal staan. De partij pleit voor een radicale transitie naar een circulaire economie, publieke energievoorziening, drastische reductie van vervuiling en een rechtvaardige landbouwtransitie. De kosten van verduurzaming moeten bij de grootste vervuilers komen te liggen, niet bij burgers of kwetsbare groepen.
Energievoorziening in publieke handen, fossiel uitfaseren
BIJ1 wil de energievoorziening volledig in publieke handen brengen, fossiele brandstoffen uitfaseren en investeren in schone, circulaire infrastructuur. De energietransitie mag geen winstmachine zijn voor bedrijven, maar moet collectief en rechtvaardig plaatsvinden, met bescherming van werknemers.
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
“Om de afbouw van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige energietransitie vorm te geven worden de Nederlandse energievoorzieningen in publieke handen gebracht.”
“Er komen geen nieuwe projecten voor olie, kolen en gas. Alle infrastructuur voor energie maken we klimaatpositief en circulair. En komt in handen van de mensen, niet van bedrijven en hun aandeelhouders.”
Klimaatrechtvaardigheid: kosten bij grootste vervuilers
De partij stelt dat klimaatrechtvaardigheid inhoudt dat de grootste vervuilers de rekening betalen, niet burgers. Klimaatmaatregelen worden getoetst op rechtvaardigheid en de aanpak van klimaatongelijkheid staat centraal.
“Alle benodigde klimaatmaatregelen worden voortaan getoetst op klimaatrechtvaardigheid. Dat betekent dat de kosten van klimaatbeleid worden gedragen door de grootste vervuilers.”
“Wij zullen onze manier van productie, maar ook van consumptie, volledig moeten herzien om te komen tot een rechtvaardige en verduurzaamde samenleving.”
Radicale landbouwtransitie naar biologisch en circulair
BIJ1 wil een snelle omslag naar biologische, agro-ecologische landbouw, met uitfasering van kunstmest, pesticiden en de bio-industrie. Boeren worden ondersteund in deze transitie, terwijl banken en agro-industriële bedrijven die van vervuilende landbouw profiteerden, extra worden belast.
“Nederland beweegt in 10 jaar naar een biologisch, agro-ecologisch landbouwsysteem. In deze transitieperiode krijgen boeren vanuit de overheid een gegarandeerd boeren-inkomen.”
“Om natuur, klimaat en grondstoffen te sparen, worden kunstmest en chemische pesticiden uitgefaseerd en vanaf 2030 afgeschaft.”
“De bio-industrie moet afgebouwd worden en uiteindelijk verdwijnen. De hoeveelheid vee gaat omlaag, de hoeveelheid boeren omhoog. In 2030 hebben we 50% minder vee, in 2035 is dit 75%.”
Woningverduurzaming volledig publiek gefinancierd
Verduurzaming van woningen, met name isolatie, wordt volledig door de overheid betaald en uitgevoerd door publieke teams, zonder kosten voor bewoners. Dit voorkomt schulden en zorgt voor structurele emissiereductie.
“Isolatie wordt volledig bekostigd door de overheid en uitgevoerd door publieke teams, zonder kosten voor bewoners. Dit verlaagt de energierekening, verhoogt het wooncomfort en vermindert structureel de uitstoot — zonder de markt te voeden of schulden te creëren.”
Circulaire economie en grondstoffengebruik
De partij wil een radicaal circulaire omgang met grondstoffen: minder, beter, langer en opnieuw gebruiken. Productie en consumptie moeten fundamenteel veranderen om duurzaamheid te bereiken.
“Daarom gaan we radicaal eerlijk en circulair om met grondstoffen: minder, beter, langer en opnieuw.”
Internationale verantwoordelijkheid en verbod op ontbossing
Nederland moet internationaal verantwoordelijkheid nemen voor zijn aandeel in de klimaatcrisis, onder meer door een verbod op import van producten die leiden tot ontbossing en het beëindigen van diplomatieke steun aan fossiele projecten.
DENK ziet duurzaamheid als een noodzakelijke investering in de toekomst, waarbij vergroening van de economie, energietransitie en sociale rechtvaardigheid centraal staan. De partij wil grote vervuilers zwaarder belasten, inzet op groei van duurzame energie, en houdt verduurzaming betaalbaar voor burgers. DENK koppelt duurzaamheid expliciet aan internationale klimaatrechtvaardigheid en wil dat de lasten eerlijk verdeeld worden.
Grote vervuilers zwaarder belasten en vergroening stimuleren
DENK wil dat bedrijven die veel vervuilen of energie verbruiken, meer bijdragen aan de kosten van verduurzaming. Dit moet de energietransitie versnellen en de lasten eerlijker verdelen, zodat huishoudens profiteren van lagere kosten en bedrijven gestimuleerd worden te vergroenen.
“Bedrijven in de commerciële sector die veel energie verbruiken, gaan relatief méér energiebelasting en opslag voor duurzame energie betalen. Met een CO2-heffing voor de grootste vervuilers geven we een extra stimulans om te verduurzamen.”
“De uitgaven uit dit fonds moeten aantoonbaar de duurzaamheid bevorderen.”
Wettelijke groei van duurzame energie en energietransitie
DENK wil energiebedrijven wettelijk verplichten om jaarlijks een groter aandeel duurzame energie op te wekken, met als doel volledige duurzaamheid. Investeringen in zonne- en windenergie worden opgevoerd, en huishoudens worden ondersteund bij verduurzaming van hun woningen.
“Energiebedrijven worden wettelijk verplicht een groeiend aandeel duurzame energie op te wekken. Elk jaar stijgt dat verplichte aandeel, totdat volledige duurzaamheid is bereikt.”
“Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee.”
“De overheid ondersteunt dit actief, met name door méér subsidies beschikbaar te stellen voor het isoleren van huurwoningen en zonnepanelen voor particulieren.”
Klimaatdoelen en ambitieus beleid
DENK committeert zich aan bestaande klimaatdoelen, maar sluit ambitieuzere doelen niet uit. Nederland moet klimaatneutraal zijn in 2050 en de uitstoot met 55% beperken in 2030.
“Wij staan voor de klimaatdoelen. Dat betekent dat Nederland klimaatneutraal is in 2050 en dat wij de uitstoot met 55% beperken in 2030. Indien mogelijk gaan wij ambitieuzere doelen vaststellen.”
Betaalbaarheid en sociale rechtvaardigheid centraal
Duurzaamheidsmaatregelen moeten betaalbaar en uitvoerbaar blijven voor burgers. DENK is tegen extra belastingen op consumptiegoederen zoals vlees, suiker en plastic, omdat deze de ongelijkheid vergroten.
“Klimaatbeleid is hard nodig, maar mag geen middel worden om burgers betuttelend te bejegenen of op de kosten te jagen. Daarom komt er géén belasting op vlees, géén extra heffing op suiker en géén toeslag op plastic verpakkingen. Deze heffingen vergroten de ongelijkheid.”
Internationale klimaatrechtvaardigheid
DENK erkent de historische verantwoordelijkheid van het Westen voor CO2-uitstoot en wil het Mondiale Zuiden actief ondersteunen in klimaatbeleid.
“Ons land moet, samen met andere Westerse landen, het Mondiale Zuiden actief ondersteunen in het klimaatbeleid.”
Duurzame mobiliteit en openbaar vervoer
DENK investeert in verduurzaming van mobiliteit, met meer elektrisch rijden en investeringen in openbaar vervoer, maar wil autorijden betaalbaar houden en geen rekeningrijden invoeren.
“Wij gaan investeren in elektrisch rijden. Er komt een toegankelijke regeling om elektrisch rijden betaalbaar te maken voor lage en middeninkomens.”
“Wij investeren in het openbaar vervoer. Hiermee zorgen wij voor een dekkende dienstregeling, goedkopere kaartjes, beter kwaliteit en dragen wij bij aan verduurzaming.”
Duurzaam vliegen zonder extra lasten voor reizigers
DENK wil investeren in schonere luchtvaart, maar is tegen een vliegtaks om vliegen betaalbaar te houden.
De PVV verwerpt verplichte duurzaamheidseisen en ziet weinig in de huidige klimaat- en duurzaamheidsmaatregelen, die zij als onhaalbaar, onbetaalbaar en ineffectief bestempelt. De partij wil stoppen met duurzame energieprojecten zoals windturbines en zonneparken, geen nieuwe duurzaamheidseisen opleggen aan burgers of bedrijven, en bestaande subsidies en wetten rondom duurzaamheid schrappen. Hun focus ligt op betaalbare energie, leveringszekerheid en het behoud van traditionele energiebronnen.
Stoppen met verplichte duurzaamheidseisen in bouw en energie
De PVV vindt dat duurzaamheidseisen en de energietransitie leiden tot hogere kosten, onpraktische situaties en een onbetrouwbare energievoorziening. Ze willen daarom alle verplichte duurzaamheidsmaatregelen schrappen, zoals de warmtepomp, het verplicht van het gas af gaan, en nieuwe duurzaamheidseisen voor woningen. Volgens de partij zijn deze eisen onhaalbaar, onbetaalbaar en veroorzaken ze problemen voor burgers en bedrijven.
“We stoppen met het eindeloze geneuzel over duurzaam en circulair bouwen. Er komen geen verplichte warmtepomp en geen nieuwe duurzaamheidseisen; we gaan ook niet verplicht van het gas af.”
“Schrappen en vereenvoudigen van bouweisen; geen nieuwe duurzaamheidseisen, geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas”
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei veranderen we in het ministerie van Betaalbare Energie: geen CO2-flauwekul, maar leveringszekerheid en lagere energielasten.”
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.”
Stoppen met duurzame energieprojecten en subsidies
De PVV is fel tegenstander van windturbines, zonneparken en andere vormen van duurzame energie die afhankelijk zijn van het weer. Ze willen geen nieuwe projecten, bestaande windturbines waar mensen last van hebben afbreken, en alle klimaatsubsidies en -wetten intrekken. De partij stelt dat deze projecten het elektriciteitsnet overbelasten en weinig effect hebben op het wereldwijde klimaat.
“De PVV wil dat er geen enkele windturbine meer wordt bijgebouwd – niet op land, niet op zee, nergens. Windturbines waar omwonenden last van hebben en/of ziek van worden, gaan we afbreken – want wij kiezen wél voor gezondheid in plaats van afzichtelijke klimaatmolens.”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“Terugtrekken uit het VN-Klimaatakkoord van Parijs; Klimaatwet intrekken”
Geen verplichting tot verduurzaming voor burgers en bedrijven
De PVV verzet zich tegen elke vorm van overheidsdwang richting burgers en bedrijven om te verduurzamen, zoals campagnes, zero-emissiezones, verplichte elektrificatie of bijmenging van biobrandstoffen. Ze vinden dat deze maatregelen de vrijheid beperken en leiden tot hogere kosten zonder aantoonbaar nut.
De SP zet sterk in op duurzaamheid door te kiezen voor een circulaire economie, het stoppen van de wegwerpeconomie en het stimuleren van hergebruik, reparatie en recycling. Ze willen strenge duurzaamheidseisen voor producten, publieke regie over afvalverwerking en verduurzaming van energie en industrie, met nadruk op sociale rechtvaardigheid en onafhankelijkheid van onvrije landen. Hun visie is dat duurzaamheid hand in hand moet gaan met sociale gelijkheid en betaalbaarheid voor iedereen.
Circulaire economie en stoppen met wegwerpeconomie
De SP wil af van de wegwerpeconomie en zet in op een circulaire economie waarin producten langer meegaan, herbruikbaar en repareerbaar zijn, en recycling de norm wordt. Dit moet verspilling tegengaan en Nederland minder afhankelijk maken van buitenlandse grondstoffen, terwijl het milieu wordt beschermd.
“We stoppen met de wegwerpeconomie. Producten worden herbruikbaar, repareerbaar en duurzaam. We ontmoedigen vervuiling en stimuleren hergebruik. Recyclen wordt de norm, net als schonere technologieën en alternatieve energiedragers zoals waterstof.”
“Zo creëren we een toekomst waarin iedereen profiteert van een eerlijke, duurzame en circulaire economie.”
“Producten gaan langer mee en er komen strenge duurzaamheidseisen voor winning en gebruik. Zo zorgen we voor een eerlijke, duurzame en sterke economie.”
Strenge duurzaamheidseisen en recht op reparatie
De SP wil wettelijke eisen stellen aan de duurzaamheid van producten en het recht op reparatie afdwingen, zodat producten langer meegaan en minder snel worden weggegooid. Dit moet leiden tot minder afval en meer hergebruik.
“We pleiten voor Europese regels die producten reparatievriendelijk en duurzaam maken, met strengere kwaliteitseisen en een recht op reparatie in alle lidstaten zodat we niet tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden.”
“Iedereen moet producten kunnen laten repareren in plaats van weggooien. We voeren het right to repair in, zodat fabrikanten verplicht reserveonderdelen en reparatieinstructies beschikbaar stellen.”
Afvalinzameling en verwerking in publieke handen
De SP wil afvalinzameling en -verwerking terugbrengen naar de publieke sector om negatieve financiële prikkels en milieuschade door marktwerking te voorkomen. Dit draagt bij aan een duurzamere omgang met grondstoffen.
Duurzame energie en industrie
De SP kiest voor een duurzame energievoorziening door te investeren in zon, wind, groene waterstof en het afbouwen van fossiele brandstoffen. Ze willen een sterke, duurzame industrie die onafhankelijk is van fossiele brandstoffen en autoritaire regimes.
“We investeren in windparken op zee als onmisbare bron voor een duurzame energievoorziening.”
“Door verspilling te voorkomen en waterstof alleen in te zetten waar het écht nodig is, bouwen we aan een sterke, duurzame industrie die de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen doorbreekt en klaar is voor de toekomst.”
“Onze energie en grondstoffenvoorziening maken we onafhankelijk van autoritaire regimes. We bouwen een robuust energiesysteem op met Europese partners, gericht op democratische zeggenschap en duurzaamheid.”
Duurzame landbouw en visserij
De SP wil landbouw en visserij in balans brengen met natuur en klimaat, door minder kunstmest, minder dieren per hectare, en duurzame visserijmethoden. Dit moet leiden tot veilig voedsel, meer biodiversiteit en bescherming van ecosystemen.
“Landbouw kan een krachtige bondgenoot van de natuur zijn. Met gezonde bodems, schoon water en meer biodiversiteit bouwen we aan een toekomstbestendige landbouw.”
“De visserij moet duurzaam zijn en in balans met de natuur. Er blijft voldoende vis in zee, bedreigde soorten worden beschermd en vismethoden richten zo min mogelijk schade aan het ecosysteem aan.”
De VVD koppelt duurzaamheid direct aan economische groei, energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid. Hun beleid richt zich op realistische en pragmatische verduurzaming van huishoudens, industrie en economie, met nadruk op innovatie, circulariteit en het schrappen van belemmerende regels. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van isolatie, circulaire economie, CO2-opslag, het afschaffen van de nationale CO2-heffing en het versnellen van energie-infrastructuur.
Realistische en pragmatische verduurzaming van economie en samenleving
De VVD ziet verduurzaming als noodzakelijk voor een sterke, onafhankelijke economie en betaalbare energie, maar wil dit op een realistische en haalbare manier doen. Ze benadrukken dat verduurzaming hand in hand moet gaan met economische groei en dat regels niet mogen doorschieten, waardoor bedrijven of huishoudens worden benadeeld.
“Verduurzaming is dé weg naar een onafhankelijke, schone economie en een betaalbare energierekening. We zorgen er daarom voor dat iedereen mee kan doen: van isolatie en elektrisch rijden tot schonere productieprocessen. Verduurzaming moet effectief en realistisch zijn.”
“Economische groei en verduurzaming gaan hand in hand: beide zijn nodig om onafhankelijk te zijn van onvrije landen en om in de toekomst in een schoon land te leven. De toekomst van economische groei is duurzaam.”
“Als we ondernemers vragen te verduurzamen, dan moet de overheid zijn zaken op orde hebben. Als bedrijven en huishoudens niet kunnen verduurzamen omdat de overheid de zaak niet op orde heeft, bijvoorbeeld vanwege netcongestie of omdat infrastructuur vertraagd is, dan mogen ondernemers rekenen op extra ruimte.”
Stimuleren van circulaire economie en innovatie
De VVD wil circulariteit en innovatie stimuleren als middel om duurzaamheid te bereiken, met concrete doelen voor circulariteit en het wegnemen van belemmeringen voor ondernemers. Ze zetten in op hergebruik, langere levensduur van producten en het stimuleren van biobased bouwen.
“We streven naar 50% circulariteit in 2030 en 100% circulariteit in 2050. We willen daarom onnodige regels schrappen, we blijven investeringen in circulaire technologie en innovatie stimuleren, en samen met ondernemers nemen we praktische knelpunten weg.”
“De overheid vervult een actieve rol, bijvoorbeeld door het stimuleren van biobased bouwen, circulair slopen, duurzaam design en het vormgeven van ‘recht op reparatie’.”
“Ook geven overheidsinstanties in hun inkoop voorkeur aan duurzame keuzes met erkende standaarden die een duurzaamheidsvergoeding voor de boer hebben opgenomen.”
Verduurzaming van de industrie met maatwerk en zonder nationale CO2-heffing
De VVD erkent dat de industrie moeite heeft met verduurzaming en wil bedrijven ondersteunen met maatwerkafspraken en investeringskortingen. Ze willen de nationale CO2-heffing afschaffen om een gelijk speelveld in Europa te behouden.
“We zien echter dat de industrie het zwaar heeft en verduurzaming in de praktijk moeizaam verloopt. Daarom onderzoeken we een investeringskorting voor bedrijven die willen verduurzamen en ondersteunen we bedrijven richting 2030 via maatwerkafspraken met een concreet en allesomvattend plan voor verduurzaming.”
“We schrappen de CO2-heffing: Nederland kent als enige land binnen de EU een nationale CO2-heffing. Dit creëert een ongelijk speelveld voor bedrijven. Bedrijven geven aan dat dit een van de redenen is waarom ze naar het buitenland vertrekken. Daarom schrappen we de heffing en gaan we met de sector op zoek naar een alternatief systeem, waarbij we ons inzetten voor één Europees systeem voor duurzame industrie en mijnbouw en waarmee we een gelijk speelveld waarborgen.”
Versnellen van energie-infrastructuur en inzetten op CO2-opslag
De VVD wil de energietransitie versnellen door procedures voor energie-infrastructuur te verkorten en te investeren in CO2-opslag en -hergebruik, met een proactieve rol voor de overheid.
“Daarom wijzen we versnellingsgebieden aan en gaan we snijden in vergunningsprocedures. Bijvoorbeeld door beroeps- en bezwaarprocedures in te korten. Daarnaast zorgen we voor afspraken over doorlooptijden van ruimtelijke processen en beroepsprocedures.”
“We investeren in tijdige realisatie van CO2-opslag en zetten in op CO2-afvang, -verwijdering en -hergebruik: Voor de transitie naar een weerbare en schone industrie is opvang en hergebruik van CO2 cruciaal. Daarom moeten CO2-opslagprojecten tijdig worden gerealiseerd. De overheid neemt hierin een proactieve rol.”
Minder bureaucratie bij verduurzaming van woningen
De VVD wil belemmerende regels voor verduurzaming van woningen schrappen, zodat verduurzaming sneller en eenvoudiger kan plaatsvinden, bijvoorbeeld door het aanpassen van instemmingsregels voor huurders.
“Sneller verduurzamen met minder bureaucratie: Huurrechtelijk maken we de 70%-instemmingsregel bij groot onderhoud en verduurzaming slimmer. Huurders die niet reageren, tellen niet meer mee voor het percentage. En als de totale woonlasten (huur plus energie) na de ingreep dalen, vervalt de instemmingsregel helemaal.”
“Verduurzaming mag niet belemmerd worden door verstikkende regels zoals regels met betrekking tot flora en fauna. We passen de regels zodanig aan dat beschermende diersoorten beschermd blijven maar verduurzaming doorgang kan vinden.”
D66 kiest voor een economie en samenleving waarin duurzaamheid de norm is: vervuiling wordt beprijsd, circulair produceren en groene innovatie worden gestimuleerd, en iedereen moet kunnen meedoen aan de transitie. De partij stelt concrete doelen zoals een volledig circulaire economie in 2050, het versneld afbouwen van fossiele subsidies, en het verplicht verduurzamen van woningen en industrie. D66 koppelt duurzaamheid aan eerlijkheid, innovatie en internationale samenwerking, met oog voor sociale rechtvaardigheid en toekomstige generaties.
Duurzaamheid als norm: vervuiling beprijzen, vergroening belonen
D66 wil dat duurzaamheid de standaard wordt in de economie en industrie, waarbij vervuiling een prijs krijgt en duurzame innovatie wordt beloond. Dit moet zorgen voor een gezonde economie die niet langer ten koste gaat van het klimaat en milieu.
“D66 stelt duidelijke grenzen aan vervuilende industrie. Duurzaamheid is de norm en vervuiling krijgt een voorspelbare prijs: de ‘echte’ prijs. Vervuilende bedrijven zullen hierdoor fors investeren in een energiezuinige en schone productie.”
“D66 wil fossiele subsidies sneller afbouwen en geeft ruimte aan duurzame innovatie. Dit bespaart miljarden euro’s en zorgt voor een gelijk speelveld voor duurzame bedrijven.”
Circulaire economie: hergebruik als standaard, minder nieuwe grondstoffen
D66 streeft naar een volledig circulaire economie in 2050, met halvering van het gebruik van nieuwe grondstoffen in 2030. Producten moeten langer meegaan, makkelijker te repareren zijn en producenten blijven verantwoordelijk voor de hele levenscyclus.
“In 2050 is Nederland volledig circulair. In 2030 is het gebruik van nieuwe grondstoffen al gehalveerd. Overheden geven het goede voorbeeld: in 2035 is minstens de helft van hun aanbestedingen circulair en in 2045 alles.”
“Producenten blijven verantwoordelijk voor hun producten, van introductie en verkoop tot hergebruik of recycling aan het einde van de levensduur.”
“Gebouwen krijgen een materialenpaspoort. Daarin staat precies welke materialen zijn gebruikt. Zo gaan productiematerialen later niet verloren en kunnen ze worden hergebruikt.”
Verduurzaming van woningen: verplicht isoleren en energiezuinig maken
D66 wil dat verhuurders verplicht worden woningen te verduurzamen en start een grootschalig isolatieplan, zodat verduurzaming niet leidt tot hogere woonlasten voor huurders.
“Verhuurders worden verplicht om huizen met een slecht energielabel te verbeteren. Ze mogen die investering op termijn terugverdienen via een bescheiden huurverhoging, maar wel zodat huurders er per saldo altijd op vooruitgaan.”
“We starten een grootschalig isolatieplan: vóór 2030 verduurzamen we minimaal 1 miljoen huurwoningen.”
Duurzame landbouw en voedsel: natuurherstel en eiwittransitie
D66 kiest voor landbouw die bijdraagt aan natuurherstel, biodiversiteit en duurzame voedselproductie, met een duidelijke focus op de overgang van dierlijke naar plantaardige eiwitten.
“D66 maakt ruimte voor een duurzaam verdienmodel. We kiezen voor landbouw die de bodem en het landschap herstelt, bijdraagt aan voedselzekerheid, ons waterbeheer en biodiversiteit sterker maakt en dierenwelzijn serieus neemt.”
“Voor duurzaam voedsel is niet alleen verandering in de landbouw nodig, maar ook ruimte voor vernieuwing. D66 zet daarom vol in op een overgang van dierlijke naar natuurlijke eiwitten, die de natuur én de economie vooruithelpt.”
Internationale samenwerking en eerlijke concurrentie
D66 koppelt handelsafspraken aan CO2-reductie en wil gelijke duurzaamheidsregels in Europa om een race naar de bodem te voorkomen.
“We bouwen mondiale klimaatcoalities. De meeste uitstootreductie valt buiten Europa te behalen. Daarom koppelen we handels- en samenwerkingsafspraken aan CO2-reductie in die landen.”
“Daarbij zetten we tegelijkertijd in op gelijke regels in Europa, zodat bedrijven in Nederland niet worden benadeeld ten opzichte van bedrijven in andere EU-landen. Zo zorgen we dat verduurzaming loont en voorkomen we dat landen elkaar naar steeds lagere milieustandaarden duwen om goedkoper te zijn.”
GroenLinks-PvdA ziet duurzaamheid als een kernopgave voor Nederland en wil de economie, energievoorziening, landbouw en mobiliteit structureel verduurzamen. Ze kiezen voor stevige investeringen in schone energie, circulaire economie, natuurherstel en het eerlijk beprijzen van vervuiling, waarbij de lasten bij grote vervuilers komen te liggen. Concrete voorstellen zijn onder meer het versneld klimaatneutraal maken van Nederland, het afbouwen van fossiele subsidies, het stimuleren van circulaire productie en het ondersteunen van kwetsbare huishoudens bij de energietransitie.
Versneld naar een klimaatneutraal Nederland
GroenLinks-PvdA wil Nederland versneld klimaatneutraal maken, met ambitieuze doelen voor CO₂-reductie en het verduurzamen van energie en industrie. Ze stellen dat gezondheid, rechtvaardigheid en het aanpakken van grote vervuilers centraal staan, en koppelen duurzaamheid aan brede welvaart en sociale rechtvaardigheid.
“We zetten daarom alle zeilen bij om te zorgen dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is. Om dat te bereiken streven we naar 65% CO₂-reductie in 2030. In 2035 zijn al onze elektriciteitsbronnen klimaatneutraal, en in 2040 ook onze energiebronnen én industrie.”
“De rekening hoort bij de grote vervuilers te liggen, niet bij mensen die het minste bijdragen aan klimaatverandering. Zo grijpen we de klimaattransitie aan om de brede welvaart te vergroten – met gezondere lucht, een betaalbare energierekening, goed en lokaal voedsel, en een comfortabele woning.”
Fossiele subsidies afbouwen en vervuiling beprijzen
De partij wil een einde maken aan fossiele subsidies en vervuilers laten betalen voor hun uitstoot, zodat duurzame alternatieven aantrekkelijker worden en de transitie eerlijker verloopt. Dit moet duurzame bedrijven een eerlijke kans geven en de omslag naar een duurzame economie versnellen.
“Fossiele vervuilers ontvangen nu tientallen miljarden aan subsidies voor hun vervuilende activiteiten. Deze fossiele subsidies zetten duurzame bedrijven op achterstand en houden de fossiele economie in stand. We bouwen fossiele subsidies af, zoveel mogelijk in Europees verband.”
“Vervuilers betalen ondertussen niet voor hun uitstoot en boeren krijgen geen eerlijke beloning voor landschapsbeheer en goede zorg voor de natuur. Wij doen dat wel, zodat de duurzame optie ook de meest aantrekkelijke wordt.”
Investeren in circulaire economie en recycling
GroenLinks-PvdA wil een volledig circulaire economie in 2050, waarbij hergebruik, recycling en het tegengaan van verspilling centraal staan. Ze verplichten producenten tot het gebruik van gerecyclede grondstoffen en het ontwerpen van producten die makkelijk te recyclen zijn.
“Nederlandse bedrijven en producten die in Nederland worden verkocht zijn volledig circulair in 2050. De overheid helpt circulaire koplopers, onder andere door achterblijvers te beprijzen.”
“Producenten worden verplicht om producten zo vorm te geven dat ze makkelijk gerecycled of hergebruikt kunnen worden.”
Duurzame energie en infrastructuur versnellen
De partij investeert fors in schone energie (zoals wind-op-zee) en het uitbreiden van het elektriciteitsnet, om de energietransitie te versnellen en de industrie te verduurzamen. Goedkope, duurzame energie moet de energierekening betaalbaar houden en de economie competitiever maken.
Duurzame landbouw en natuurherstel
GroenLinks-PvdA wil af van industriële landbouw en zet in op duurzame, natuur-inclusieve landbouw en herstel van biodiversiteit. Boeren worden beloond voor natuurbeheer en er komt meer ruimte voor natuur in de ruimtelijke ordening.
Duurzame mobiliteit stimuleren
De partij wil mobiliteit verduurzamen door elektrificatie van vervoer, investeren in OV en het stimuleren van deelmobiliteit. Nieuwe woonlocaties worden altijd gekoppeld aan duurzaam vervoer.
“Als we ons op een zo duurzaam mogelijke manier gaan verplaatsen, krijgen we daar veel voor terug: schone lucht, minder geluidsoverlast en meer biodiversiteit. Nieuwe grote volkshuisvestingslocaties worden altijd gekoppeld aan de ontwikkeling van projecten die duurzaam vervoer realiseren, zoals uitstekende loop- en fietsnetwerken, openbaar vervoer en deelmobiliteit.”
Volt kiest voor een ambitieuze en integrale benadering van duurzaamheid, waarbij klimaatneutraliteit in 2040, circulaire economie en het uitfaseren van vervuilende industrieën centraal staan. De partij koppelt economische groei expliciet aan duurzaamheid en stelt concrete maatregelen voor zoals het sluiten van Tata Steel, verplichte verduurzaming van bedrijven, en het stimuleren van duurzame productie en consumptie. Volt wil dat duurzaamheid leidend wordt in industrie, woningbouw, landbouw en energie, ondersteund door bindende wetgeving en investeringen in innovatie.
Sluiten van vervuilende industrieën en uitfaseren fossiel
Volt wil dat bedrijven die niet kunnen vergroenen, zoals Tata Steel, worden gesloten of uitgefaseerd. Dit moet de ecologische voetafdruk verkleinen en ruimte maken voor duurzame industrieën.
“Tata Steel gaat zo snel mogelijk dicht. Op een gezonde en betaalbare manier groen staal produceren is daar niet op korte termijn haalbaar, maar in andere Europese landen kan dat wel. Ook andere vervuilende bedrijven die niet kunnen vergroenen, faseren we zorgvuldig uit.”
“Voor andere fossiele bedrijven die simpelweg niet kunnen vergroenen en geen cruciale rol vervullen voor de samenleving moet een afbouwpad komen.”
Verplichte verduurzaming en strengere vergunningen voor bedrijven
Volt stelt dat bedrijven die niet verduurzamen hun vergunning verliezen. Grote vervuilers worden verplicht te vergroenen, terwijl kleine en middelgrote bedrijven steun krijgen bij verduurzaming.
“We verplichten de meest vervuilende bedrijven uit de oude economie zich zo snel mogelijk aan te passen aan de nieuwe strengere vergunningen. Met als uiterste middel het intrekken van de vergunningen en vervolgens stopzetten van bedrijfsactiviteiten van de onderneming.”
“Grote vervuilers moeten vergroenen. Lukt dit niet? Dan trekken we de vergunningen in. Kleine en middelgrote bedrijven krijgen steun bij verduurzamen.”
Duurzaamheid als kernvoorwaarde voor economische groei en industrie
Volt koppelt economische groei expliciet aan duurzaamheid en wil investeren in een circulaire, innovatieve economie. Nieuwe industrieën moeten duurzaam zijn en krijgen steun via garanties, cofinanciering en versnelde vergunningen.
“We zorgen dat economische groei en duurzaamheid hand in hand gaan.”
“Om nieuwe, duurzame industrie op te bouwen, ondersteunen we ‘First-of-a-Kind’-projecten: de eerste grootschalige toepassing van veelbelovende technologieën, zoals electrolysers, groene chemie, recyclinginstallaties of innovatieve natuurgebaseerde oplossingen.”
Eerlijke prijs en stimulering duurzame consumptie
Volt wil dat de milieu- en sociale impact van producten wordt doorberekend in de prijs, zodat duurzame producten aantrekkelijker worden voor consumenten en producenten.
“We rekenen de milieu- en sociale impact van producten strenger mee in de prijzen van producten. Zo verleiden we consumenten duurzame producten te kopen en stimuleren we bedrijven om hun producten duurzamer te maken. Met de opbrengsten hiervan maken we duurzame producten goedkoper.”
Verduurzaming van woningbouw en gebouwde omgeving
Volt stelt concrete eisen aan nieuwbouw en renovatie, met als doel klimaatneutrale en circulaire woningen. Innovatie en biobased bouwen worden gestimuleerd.
Europese verplichtingen voor duurzame materialen en producten
Volt wil dat duurzame materialen en grondstoffen verplicht worden in producten die in de EU verkocht worden, om zo de markt voor groene producten te vergroten.
50PLUS kiest voor een pragmatische benadering van duurzaamheid, waarbij betaalbaarheid, technologische innovatie en Europese samenwerking centraal staan. De partij wil inzetten op kernenergie, circulaire economie en het stimuleren van thuisbatterijen, maar verzet zich tegen nationale koppen op Europese regelgeving en verplichtingen zonder volwaardige alternatieven. Hun visie is gericht op effectieve CO2-reductie zonder de concurrentiepositie of betaalbaarheid voor burgers en bedrijven te schaden.
Snelle inzet op kernenergie en technologische innovatie
50PLUS ziet kernenergie als een noodzakelijke en betaalbare oplossing voor de energietransitie en wil burgers stimuleren om zelf opgewekte energie optimaal te benutten. De partij verzet zich tegen verplichtingen zoals warmtepompen zonder volwaardige alternatieven, en zet in op technologische innovatie.
“Snelle voortgang met de bouw van 4 nieuwe kerncentrales.”
“Versnelde introductie van kleine kerncentrales (SMR’s).”
“Geen verplichting voor warmtepompen of afsluiting van gas, zonder volwaardige, passende én betaalbare alternatieven.”
“Stimulering van het gebruik van thuisbatterijen, zodat burgers die hun eigen elektriciteit opwekken hier ook optimaal van kunnen profiteren.”
Europese samenwerking en geen nationale koppen op duurzaamheidsbeleid
50PLUS wil dat duurzaamheidsmaatregelen en CO2-beprijzing op Europees niveau worden geregeld, om symboolpolitiek en concurrentienadeel voor Nederland te voorkomen. De partij pleit voor het uitfaseren van nationaal klimaatbeleid zodra Europese afspraken zijn opgeschaald.
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
Circulaire economie en milieubescherming als generatieproject
50PLUS wil een circulaire economie stimuleren en ziet milieubescherming als een verantwoordelijkheid voor toekomstige generaties, maar met nadruk op haalbaarheid en betaalbaarheid.
“Een circulaire economie waarbij het recyclen van grondstoffen concurrerend is met het gebruik van basisgrondstoffen.”
“Bescherming van het milieu als generatieproject: rentmeesterschap voor degenen die na ons komen, met inzet van ervaring en betrokkenheid op landelijk én op gemeentelijk niveau.”
De ChristenUnie ziet duurzaamheid als een morele opdracht die verder gaat dan cijfers en beleid: het draait om recht doen aan mens, natuur en toekomstige generaties. Ze pleiten voor stevige, concrete maatregelen zoals het stimuleren van circulaire economie, duurzaam bouwen, lokale energiecoöperaties, en het beprijzen van vervuilende producten. Hun visie is gericht op structurele verandering, waarbij innovatie, eerlijkheid en rentmeesterschap centraal staan.
Duurzaamheid als morele opdracht en rentmeesterschap
Duurzaamheid is voor de ChristenUnie geen technocratisch doel, maar een fundamentele verantwoordelijkheid tegenover de schepping en toekomstige generaties. Dit vormt de basis voor hun beleid en legitimeert stevige keuzes voor natuur, milieu en klimaat.
“Duurzaamheid is voor de ChristenUnie een morele opdracht en verantwoordelijkheid. Het gaat niet alleen om cijfers, modellen of beleidsinstrumenten, maar om de vraag hoe we recht doen aan mens en natuur.”
“De zelfzucht van de mens moet daarom beheerst worden. De grenzen van de schepping zijn ónze grenzen. Dat vraagt om ambitieus natuur-, milieu-, en klimaatbeleid.”
Stimuleren van circulaire economie en duurzaam produceren
De ChristenUnie wil de overgang naar een circulaire economie versnellen door producenten verantwoordelijk te maken, normering op Europees niveau te stimuleren, en hergebruik financieel aantrekkelijk te maken. Dit moet leiden tot minder afval, meer hergebruik en een eerlijk speelveld.
“Circulaire bedrijven hebben het zwaar terwijl de circulaire economie de toekomst is. Circulaire producten zijn duurder dan wegwerpproducten en de vraag blijft achter. Normering van de vraag op Europees niveau is noodzakelijk om het circulair maken van de economie te laten slagen.”
“Met verplichte bronscheiding of nasortering en een verbrandingsverbod op recyclebare materialen, blijven deze langer beschikbaar voor de economie. Er komt een heffing op het gebruik van nieuw plastic (virgin plastic), zodat hergebruik van plastic lonend wordt.”
Duurzaam bouwen en toekomstbestendige woningbouw
De partij wil dat nieuwbouw niet alleen energiezuinig, maar ook duurzaam en circulair wordt gerealiseerd. Ze stimuleren het gebruik van biobased materialen, kijken naar de totale milieu-impact van woningen, en willen Nederland koploper maken in duurzame bouw.
“We willen dat nieuwbouwwoningen niet alleen energiezuinig zijn, maar ook duurzaam gebouwd worden. Daarom werken we mee aan een nieuwe Europese rekenmethode die kijkt naar de totale impact van een woning: van de CO2-uitstoot van de gebruikte bouwmaterialen tot het energieverbruik en de energieopwekking per uur.”
“Wie kiest voor herbruikbare (circulaire) of biobased materialen, zoals duurzaam hout of hennep, wordt daarvoor beloond.”
Lokale energiecoöperaties en eigenaarschap in energietransitie
De ChristenUnie wil de energietransitie lokaal verankeren door energiecoöperaties te ondersteunen en minimaal 50% lokaal eigenaarschap in duurzame energieprojecten te eisen. Dit moet de energietransitie eerlijker en breder gedragen maken.
“We investeren in de ondersteuning van deze energiecoöperaties. We willen dat lokale participatie in duurzame energieprojecten wordt gestimuleerd, waarbij ten minste 50% lokaal eigenaarschap het uitgangspunt is.”
Eerlijke beprijzing: de vervuiler betaalt
Om duurzame producten aantrekkelijker te maken, wil de ChristenUnie dat de werkelijke (milieu)kosten worden doorberekend in de prijs. Dit stimuleert bedrijven om duurzame keuzes te maken en voorkomt oneerlijke concurrentie.
“We willen dat die kosten worden meegerekend, zodat de werkelijke prijs (‘true price’) van producten wordt betaald. Dat stimuleert bedrijven om duurzame en eerlijk geproduceerde producten aan te bieden.”
Duurzaam en repareerbaar als norm
De ChristenUnie wil dat producten duurzaam en repareerbaar worden, zodat de wegwerpeconomie wordt doorbroken en grondstoffen worden bespaard.
“Producten worden duurzaam en repareerbaar en dat wordt de norm. We moeten terug naar de situatie dat spullen (levens)lang meegaan.”
FVD verwerpt duurzaamheid als beleidsdoel en ziet het huidige duurzaamheidsbeleid als kostbaar, ineffectief en schadelijk voor economie en samenleving. Zij willen alle verplichte duurzaamheidseisen, klimaatdoelen en subsidies schrappen, inzetten op fossiele energie en adaptatie, en duurzaamheid niet langer als uitgangspunt hanteren bij nieuwbouw of energievoorziening.
Schrappen van duurzaamheidseisen en -beleid
FVD beschouwt duurzaamheidseisen als onnodige lasten die bouwen, wonen en energievoorziening duurder en minder betrouwbaar maken. Zij willen alle verplichte duurzaamheidseisen bij nieuwbouw, klimaatregels en subsidies voor duurzame energie afschaffen, en het beleid richten op betaalbaarheid en betrouwbaarheid in plaats van duurzaamheid.
“We stoppen met verplichte duurzaamheidseisen, zodat bouwen makkelijker en goedkoper wordt.”
“Het resultaat is een energievoorziening die niet goedkoper, betrouwbaarder of duurzamer is geworden, maar juist duurder en kwetsbaarder.”
“We schrappen alle klimaatregels, beëindigen het aardgasverbod en heropenen moderne kolen- en gascentrales.”
“We stoppen volledig met de energietransitie, zodat ons land niet langer wordt opgezadeld met onbetaalbaar en zinloos klimaatbeleid.”
Fossiele energie en afwijzing van duurzame alternatieven
FVD kiest expliciet voor fossiele brandstoffen en verwerpt duurzame alternatieven zoals wind- en zonne-energie, omdat deze volgens hen onbetrouwbaar, duur en schadelijk zijn voor natuur en economie. Ze willen investeren in gas, olie, kolen en kernenergie, en duurzame energiebronnen actief terugdringen.
“Forum voor Democratie verwerpt de mythe van een klimaatcrisis en ziet geen enkele reden om afstand te nemen van deze natuurlijke energiebronnen.”
“We voeren een wettelijk verbod in op nieuwe windturbines en breken bestaande windparken en zonneakkers systematisch af, zodat ons landschap wordt beschermd en onze energievoorziening niet langer afhankelijk is van het weer.”
“We sluiten biomassacentrales, zodat bossen niet langer worden opgeofferd voor schijnoplossingen.”
Geen duurzaamheid als uitgangspunt bij woningbouw
FVD wil dat duurzaamheid geen rol meer speelt bij woningbouw, zodat bouwen sneller en goedkoper wordt en mensen vrij zijn in hun energiekeuze.
“We schaffen het gasverbod voor nieuwbouw af, zodat mensen vrij blijven in hun energiekeuze.”