Verkiezingsprogramma's 2025 overdiscretionaire bevoegdheid
JA21 is kritisch op discretionaire bevoegdheid van de overheid en pleit voor het beperken van individuele beleidsvrijheid bij ambtenaren en bestuurders. Ze willen heldere, voorspelbare regels en minder ruimte voor subjectieve of politieke interpretatie, zodat burgers en bedrijven weten waar ze aan toe zijn. Dit uit zich in voorstellen voor duidelijke kaders, minder uitzonderingen, en het terugdringen van discretionaire ruimte bij bijvoorbeeld vergunningen, subsidies en rechterlijke uitspraken.
Heldere en voorspelbare regels, minder discretionaire ruimte
JA21 wil dat overheidsbeleid en regelgeving transparant, voorspelbaar en uniform zijn, zodat individuele ambtenaren of bestuurders minder ruimte hebben voor eigen interpretatie of uitzonderingen. Dit moet willekeur en onzekerheid voor burgers en bedrijven tegengaan en het vertrouwen in de overheid vergroten.
“Stabiel en voorspelbaar begrotingsbeleid met helderheid voor burgers, bedrijven en investeerders. Geen terugwerkende kracht en geen plotselinge stelselwijzigingen. We hanteren heldere spelregels vooraf over hoe wordt omgegaan met mee- en tegenvallers.”
“Een einde maken aan de grote hoeveelheid uitzonderingen en regelingen die het huidige systeem zo complex maken.”
“Mensen hun eigen keuzes laten maken door complexe regelgeving te vervangen door eenvoudige, heldere kaders.”
Minder discretionaire bevoegdheid bij rechter en overheid
JA21 wil de discretionaire ruimte van rechters en overheidsinstanties beperken, vooral waar het gaat om politiek gevoelige onderwerpen of het algemeen belang. Ze pleiten voor een strikte scheiding der machten en het beperken van procedures waarin belangenorganisaties in het algemeen belang kunnen optreden.
“De machtenscheiding strikt in acht nemen. Dat betekent dat rechters zich niet uitspreken over zaken waar eigenlijk de regering of het parlement over gaan.”
“Artikel 3:305a van het Burgerlijk Wetboek en artikel 1:2 van de Algemene wet bestuursrecht aanpassen: niet meer procederen in het ‘algemeen belang’.”
“Belangenorganisaties kunnen alleen in rechte opkomen voor concrete, particuliere groepsbelangen van hun specifieke achterban, en dan alleen als ze representatief zijn conform de door de Tweede Kamer aangenomen motie-Stoffer/Van der Plas/Eerdmans.”
Minder discretionaire ruimte bij vergunningen en milieubeoordeling
JA21 wil af van rigide, modelmatige normen en pleit voor meer maatwerk, maar binnen duidelijke wettelijke kaders, zodat vergunningverlening niet afhankelijk is van individuele interpretatie of discretionaire beslissingen.
“JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW), die wettelijk voorschrijft hoeveel stikstof een natuurgebied aankan zonder dat de natuur er verslechtert. Op deze manier kan er meer ruimte gevonden worden voor maatwerk, zal er minder kans zijn op juridische blokkades en bovenal zal dit ons minder afhankelijk maken van gebrekkige modellen.”
“Wet- en regelgeving aanpassen om risicogebaseerde milieubeoordeling mogelijk te maken i.p.v. een rigide toets op elke vorm van uitstoot.”
De ChristenUnie pleit voor het beperken van discretionaire bevoegdheid van overheidsinstanties en het verminderen van willekeur in regelgeving en uitvoering. Ze willen meer vertrouwen en ruimte geven aan gemeenten en burgers, maar tegelijk duidelijke, uniforme kaders stellen om rechtsongelijkheid en bureaucratie te voorkomen. De partij streeft naar minder complexe regels en meer transparantie, zodat ambtenaren en uitvoerders minder ruimte hebben voor eigen interpretatie en burgers meer zekerheid krijgen.
Minder discretionaire bevoegdheid bij overheidsuitvoering
De ChristenUnie signaleert dat te veel regels en complexe systemen leiden tot willekeur en frustratie bij burgers en organisaties. Ze willen regels radicaal vereenvoudigen en toetsen op noodzaak, zodat ambtenaren minder ruimte hebben voor eigen interpretatie en burgers niet afhankelijk zijn van individuele beslissingen. Dit moet leiden tot meer rechtsgelijkheid en minder bureaucratische druk.
“Bij alle bestaande (beleids)regels wegen we af of ze nodig zijn, of ze bijdragen aan het beoogde doel en wat het kost (in euro’s en moeite) om ze uit te voeren. Alle regels die deze toets niet doorstaan, worden afgeschaft.”
“De ChristenUnie zegt: eenvoud is ook rechtvaardigheid. Daarom maken we met gezwinde spoed werk van een radicale vereenvoudigingsagenda.”
“De ChristenUnie heeft goede blauwdrukken uitgewerkt om het belastingstelsel en de sociale zekerheid te vereenvoudigen en te verbeteren.”
Meer ruimte en vertrouwen voor gemeenten, minder centrale sturing
De partij wil dat gemeenten meer beleidsvrijheid krijgen en niet worden beperkt door centrale, vaak discretionair toegepaste regels vanuit het Rijk. Dit moet leiden tot maatwerk en betere aansluiting bij lokale behoeften, maar wel met voldoende middelen en duidelijke kaders.
Uniformering en beperking van discretionaire ruimte bij schuldhulpverlening
De ChristenUnie constateert grote verschillen in de uitvoering van schuldhulpverlening tussen gemeenten, mede door discretionaire ruimte. Ze willen minimumeisen wettelijk vastleggen om willekeur te voorkomen en gelijke behandeling te waarborgen.
“De kwaliteitsverschillen van de schuldhulpverlening tussen gemeenten zijn groot, in sommige gevallen te groot. Er komt daarom een uitbreiding van het kwaliteitskader waarin minimumeisen worden vastgelegd. Dit wordt verankerd in de Wet Gemeentelijke schuldhulpverlening.”
FVD wil de discretionaire bevoegdheid van rechters en supranationale instanties sterk inperken, zodat democratisch gekozen organen weer leidend zijn in het Nederlandse beleid. Ze stellen voor om de directe werking van internationaal recht te schrappen, toetsing aan verdragen onmogelijk te maken, en rechters te verplichten de wet strikt naar de oorspronkelijke bedoeling van de wetgever te interpreteren. Hiermee wil FVD voorkomen dat rechters of internationale afspraken buiten het parlement om beleid kunnen afdwingen.
Discretionaire bevoegdheid van rechters beperken
FVD vindt dat rechters te veel ruimte hebben om wetten naar eigen inzicht te interpreteren en daarmee politieke beslissingen te nemen. Ze willen deze discretionaire bevoegdheid inperken door toetsing aan verdragen onmogelijk te maken en een Wet op de Rechtsvinding in te voeren, zodat rechters alleen de oorspronkelijke bedoeling van de wetgever volgen.
“We voeren een Wet op de Rechtsvinding in, zodat rechters de wet moeten interpreteren naar de oorspronkelijke bedoeling van de wetgever en niet langer eigen politieke opvattingen kunnen doordrukken.”
“Toetsing aan verdragen dient onmogelijk te worden - in lijn met het toetsingsverbod van artikel 120 Grondwet.”
Directe werking van internationaal recht schrappen
FVD wil dat internationale verdragen niet langer automatisch boven nationale wetten staan, zodat Nederlandse wetgeving altijd leidend is en rechters geen discretionaire ruimte meer hebben om beleid via internationale afspraken af te dwingen.
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetten staan en rechters onze nationale wetten daar ook niet langer aan kunnen ‘toetsen’.”
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
Beperken van toegang tot rechter voor algemeen belang
FVD wil voorkomen dat organisaties via de rechter beleid afdwingen op basis van het algemeen belang, waarmee ze de discretionaire ruimte van rechters om beleid te beïnvloeden verder willen beperken.
“We maken het onmogelijk dat organisaties namens het ‘algemeen belang’ rechtszaken voeren tegen de staat (zoals in de Urgenda-zaak), zodat beleid niet via de rechter kan worden afgedwongen.”
“We beëindigen de toetsing aan internationale verdragen en schrappen de mogelijkheid om op basis van het ‘algemeen belang’ naar de rechter te stappen en bepaald gewenst beleid af te dwingen (vgl. Urgenda).”
BBB wil de discretionaire bevoegdheid van uitvoerende instanties beperken door heldere, objectieve regels en transparante procedures te hanteren. Zij pleiten voor het verminderen van beleidsvrijheid bij toezichthouders zoals de NVWA en voor het leidend maken van wetenschappelijke oordelen boven ambtelijke interpretaties. BBB streeft naar voorspelbaarheid en rechtszekerheid voor burgers en ondernemers door willekeur en subjectieve toepassing van regels te minimaliseren.
Minder beleidsvrijheid voor toezichthouders
BBB vindt dat uitvoerende instanties zoals de NVWA geen eigen beleid moeten maken, maar strikt moeten uitvoeren wat is vastgesteld. Dit voorkomt willekeur en vergroot de rechtszekerheid voor ondernemers. Door prestatieafspraken en marktwerking te stimuleren, wordt de discretionaire ruimte van toezichthouders verder ingeperkt.
“Toezicht zonder eigen beleid. De NVWA voert uit en maakt geen beleid.”
“Er worden jaarlijkse afrekenbare prestatieafspraken gemaakt over doelmatigheid en kostenbeheersing.”
“Taken naar de markt. Start van een pilot waarbij keuringen (zoals export) (deels) door markt partijen worden gedaan.”
Wetenschappelijke beoordeling leidend boven ambtelijke interpretatie
BBB wil dat bij toelating en toezicht het oordeel van wetenschappelijke instanties zoals het Ctgb leidend is, en niet de discretionaire interpretatie van andere instanties zoals de NVWA. Dit moet willekeur voorkomen en zorgen voor objectieve besluitvorming.
“Het oordeel van de Ctgb is leidend boven dat van instanties als de NVWA.”
Ruimte voor vergissingen, geen stapeling van boetes
BBB erkent dat fouten kunnen worden gemaakt en wil dat er ruimte is voor vergissingen zonder dat dit leidt tot disproportionele sancties. Dit beperkt de discretionaire ruimte van toezichthouders om cumulatief te straffen.
“Controles zijn nodig, maar voor vergissingen moet ruimte zijn. De stapeling van boetes wordt teruggedraaid.”
BVNL pleit voor het drastisch beperken van discretionaire bevoegdheid bij de overheid, door regels te schrappen, transparantie te vergroten en ambtenaren te dwingen zich strikt aan de wet te houden. Zij willen dat ambtenaren minder ruimte krijgen voor eigen interpretatie of willekeur, en dat besluiten en informatievoorziening zoveel mogelijk objectief, transparant en controleerbaar zijn. Het doel is een kleine, dienstbare overheid die burgers centraal stelt en discretionaire macht minimaliseert.
Discretionaire ruimte van ambtenaren fors beperken
BVNL ziet discretionaire bevoegdheid van ambtenaren als een bron van willekeur en bureaucratie, en wil deze ruimte sterk inperken. Ambtenaren moeten zich klantgericht opstellen, de wet als uitgangspunt nemen en niet langer naar redenen zoeken om verzoeken af te wijzen. Dit moet leiden tot meer voorspelbaarheid, minder willekeur en een transparantere overheid.
Schrappen van zinloze en niet-handhaafbare regels
BVNL wil discretionaire bevoegdheid beperken door het aantal regels te verminderen, vooral regels die ruimte laten voor interpretatie of niet worden gehandhaafd. Minder regels betekent minder ruimte voor ambtenaren om naar eigen inzicht te handelen.
“Zinloze, overbodige regels of regels die niet worden gehandhaafd moeten worden geschrapt, waaronder begrepen het administreren van de CO2-uitstoot van werknemers voor het woon- werkverkeer.”
Maximale transparantie en openbaarheid als norm
Door maximale transparantie te eisen en geheimhouding tot het uiterste minimum te beperken, wil BVNL voorkomen dat ambtenaren of bestuurders discretionair informatie kunnen achterhouden. Dit beperkt hun ruimte om naar eigen inzicht te beslissen over openbaarheid.
“Openheid en transparantie van bestuur is van groot algemeen belang. Burgers hebben recht op informatie over het bestuurlijk handelen. Dat recht is wettelijk verankerd. Met het opleggen van geheimhouding op stukken dient daarom uiterst terughoudend te worden omgegaan.”
“Zowel de verzoeken als de antwoorden worden voortaan online gezet.”
NSC benadrukt het belang van het beperken en transparant maken van discretionaire bevoegdheid bij de overheid, met als doel willekeur en ondoorzichtigheid te voorkomen. Ze willen dat besluiten en uitvoering gebaseerd zijn op duidelijke regels, onafhankelijke toetsing en meer rechtsbescherming voor burgers. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van onafhankelijke inspecties, het verbeteren van de rechtsbescherming en het beperken van politieke invloed op uitvoerende instanties.
Onafhankelijkheid en beperking van discretionaire bevoegdheid bij inspecties en toezichthouders
NSC wil dat inspecties en toezichthouders onafhankelijk opereren, zodat discretionaire bevoegdheid niet leidt tot politieke of departementale beïnvloeding. Dit moet willekeur voorkomen en de rechtsstaat versterken.
“We versterken de onafhankelijkheid van de inspecties en toezichthouders bij het toezicht op de uitvoering van taken en naleving van wetten en regels. Rapportages van de inspecties mogen niet blootstaan aan politieke of departementale invloeden.”
“De inspectie en toezichthouders moeten volledig onpartijdig zijn.”
Verbeteren van rechtsbescherming en beperking van discretionaire ruimte bij overheidshandelen
NSC wil dat burgers beter beschermd worden tegen willekeurige of te ruime interpretatie van regels door de overheid. Ze pleiten voor duidelijke regels, transparantie en een onafhankelijke rechterlijke macht om discretionaire bevoegdheid te begrenzen.
“Mensen zijn onschuldig tot hun schuld is bewezen. Dat rechtsprincipe geldt ook als het gaat”
“De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State wordt volledig afgesplitst en verzelfstandigd en ondergebracht bij de rechterlijke macht. Daarmee moet er eindelijk een betere scheiding tussen advisering en rechtspraak komen. Deze verzelfstandiging maakt de rechtsstaat weerbaarder.”
Transparantie en controle op discretionaire bevoegdheid in uitvoering en besluitvorming
NSC benadrukt dat discretionaire bevoegdheid in de uitvoering en besluitvorming alleen acceptabel is als deze transparant en controleerbaar is, met duidelijke verantwoordingsstructuren.
“Het Inlichtingenbureau (IB) koppelt gegevens van overheidsinstanties om gemeenten te helpen bij het opsporen van uitkeringsfraude, maar valt buiten directe democratische controle. Deze ondoorzichtige positie past niet bij de norm van een betrouwbare en verantwoordbare overheid. Daarom wordt het Inlichtingenbureau omgevormd tot een publieke uitvoeringsorganisatie onder het Ministerie van Sociale Zaken, met duidelijke toezichtstructuren en publieke verantwoording over het gebruik van algoritmen en modellen.”
De SP is kritisch op het gebruik van discretionaire bevoegdheid door de overheid en wil deze beperken om willekeur en machtsmisbruik te voorkomen. Ze pleiten voor transparantie, menselijke maat en duidelijke toetsing van overheidsbesluiten, zodat burgers niet afhankelijk zijn van ondoorzichtige of arbitraire beslissingen van ambtenaren of algoritmes. De partij stelt voor dat besluiten altijd uitlegbaar moeten zijn en dat mensen recht houden op menselijke tussenkomst.
Discretionaire bevoegdheid beperken door menselijke maat en transparantie
De SP wil voorkomen dat burgers overgeleverd zijn aan willekeurige of ondoorzichtige beslissingen van ambtenaren of digitale systemen. Ze pleiten voor het recht op menselijke tussenkomst, uitleg bij besluiten en transparantie in het overheidsoptreden. Dit moet voorkomen dat discretionaire bevoegdheid leidt tot machtsmisbruik of onrechtvaardigheid.
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming. Deze ambtenaar kan diens besluit altijd uitleggen.”
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De overheid is altijd transparant. Besluitvorming en beleid moeten transparant zijn. Alle overheden maken hun documenten actief openbaar tenzij er een uitzonderlijke reden is om het geheim te houden.”
Discretionaire bevoegdheid van ambtenaren onder controle door 'pas toe of leg uit' en rode kaart
De SP wil dat ambtenaren niet langer willekeurig dossiers kunnen laten liggen of doorschuiven, en dat ze verplicht zijn tot uitleg en actie. Uitvoeringsorganisaties krijgen het recht om onuitvoerbaar beleid te blokkeren ('rode kaart'), zodat discretionaire ruimte niet leidt tot bureaucratische stilstand of onduidelijkheid.
“Een advies krijgt binnen een maand navolging, met het ‘pas toe of leg uit’ principe. Voor de overheid komt er een oplosverplichting: een dossier doorschuiven of laten liggen kan niet meer.”
“Uitvoeringsorganisaties krijgen de mogelijkheid om een ‘rode kaart’ uit te delen bij onuitvoerbaarheid van nieuw beleid.”
De VVD wil de discretionaire bevoegdheid van professionals en lokale bestuurders vergroten door minder en eenvoudigere regels, meer beslisruimte bij de uitvoering en het beperken van bureaucratie. Ze pleiten voor het schrappen van overbodige regelgeving, het stimuleren van meldplichten in plaats van vergunningsplichten, en het geven van meer ruimte aan gemeenten en professionals om maatwerk te leveren. De partij ziet dit als noodzakelijk om de overheid slagvaardiger, klantvriendelijker en minder log te maken.
Meer beslisruimte voor professionals en uitvoerders
De VVD vindt dat professionals en uitvoeringsorganisaties meer discretionaire ruimte moeten krijgen om maatwerk te leveren en onnodige bureaucratie te vermijden. Dit moet leiden tot snellere en effectievere uitvoering van beleid en minder frustratie bij burgers en ondernemers.
Minder vergunningsplicht, meer meldplicht en standaardisering
De partij wil dat gemeenten en uitvoeringsinstanties minder vaak vergunningen eisen en vaker werken met meldplichten, zodat lokale bestuurders en ondernemers meer ruimte krijgen om te handelen zonder te worden belemmerd door overmatige regelgeving.
“We werken vaker met meldplichten in plaats van vergunningsplichten en zorgen dat initiatieven van ondernemers en verenigingen niet onnodig vastlopen in een overdaad aan regels.”
Meer bestedingsvrijheid voor gemeenten en provincies
De VVD wil dat decentrale overheden meer discretionaire ruimte krijgen door minder specifieke uitkeringen en meer bestedingsvrijheid, zodat zij beter kunnen inspelen op lokale behoeften.
“We kiezen voor meer bestedingsvrijheid voor gemeenten en provincies en dus voor minder specifieke uitkeringen.”
BIJ1 is kritisch op discretionaire bevoegdheid van autoriteiten en wil deze fors inperken, vooral waar het leidt tot willekeur, discriminatie of rechtsongelijkheid. De partij pleit voor bindende, transparante regels en onafhankelijke toetsing, zodat individuele functionarissen of bestuurders niet langer op eigen gezag uitzonderingen kunnen maken of rechten kunnen beperken. Dit komt concreet tot uiting in voorstellen rond demonstratierecht, huurrecht en gemeentelijk beleid.
Inperken discretionaire bevoegdheid bij demonstraties
BIJ1 wil voorkomen dat burgemeesters en politie op eigen gezag demonstraties kunnen beperken of ingrijpen zonder strikte verantwoording en toetsing. Het doel is om willekeur en machtsmisbruik te voorkomen en het demonstratierecht te beschermen.
“Het beleid over demonstraties verandert van repressie naar facilitatie; alleen in zeer uitzonderlijke gevallen kan de burgemeester ingrijpen, met uitgebreide verantwoording en toetsing aan het demonstratierecht nadien.”
Uniformering gemeentelijk beleid voor mensen met een handicap
De partij wil dat gemeenten niet langer eigen, discretionair beleid voeren ten aanzien van voorzieningen voor mensen met een handicap. In plaats daarvan moeten landelijke, bindende regels gelden zodat gelijke rechten en toegang overal gegarandeerd zijn.
“Gemeentebeleid dat mensen met een handicap raakt wordt landelijk vastgelegd. Zo kunnen mensen in elke gemeente aanspraak maken op dezelfde passende voorzieningen, onder dezelfde voorwaarden.”
Versterken rechterlijke bevoegdheden en beperken willekeur bij huurrecht
BIJ1 wil dat rechters ruimere, wettelijk vastgelegde bevoegdheden krijgen om overtredingen van huurwetten aan te pakken, zodat er minder ruimte is voor willekeur of subjectieve interpretatie door individuele functionarissen.
“De rechter krijgt ruimere bevoegdheden om overtredingen van huurwetten hard aan te pakken. Structurele overhuur, intimidatie of onterecht opzeggen maken we strafbaar als georganiseerd uitbuiten van huurders.”
GroenLinks-PvdA wil de discretionaire bevoegdheid van individuele bewindspersonen en bestuurders beperken, vooral waar het gaat om toelating tot publieke systemen en rechtspraak. Ze pleiten voor meer onafhankelijke, externe toetsing en het weghalen van politieke invloed bij besluiten die grote maatschappelijke impact hebben.
Toelating tot publieke omroep niet langer door bewindspersoon
GroenLinks-PvdA vindt dat de toelating van nieuwe omroepen tot het publieke bestel niet langer een discretionaire bevoegdheid van de verantwoordelijke bewindspersoon moet zijn, om politieke beïnvloeding te voorkomen. In plaats daarvan moet een externe toezichthouder deze beslissing nemen.
“De verantwoordelijke bewindspersoon is niet meer degene die bepaalt of een nieuwe omroep wordt toegelaten tot het bestel. Een externe toezichthouder, zoals het Commissariaat voor de Media, wordt daarvoor aangesteld. Zo ontstaat er meer afstand tussen media en politiek.”
Vrijheid van de rechter, beperking politieke inmenging
De partij wil dat rechters maximale vrijheid behouden bij het bepalen van de strafmaat, en dat de politiek zich niet mengt in individuele gevallen via minimumstraffen of taakstrafverboden. Dit voorkomt dat discretionaire bevoegdheid van politici de onafhankelijkheid van de rechtspraak ondermijnt.
“Rechters moeten vrijheid hebben bij het bepalen van de strafmaat. Daarbij stelt de politiek de maximumstraf vast. Met het vastleggen van minimumstraffen of een verbod op een taakstraf gaat de politiek op de stoel van de rechter zitten. Dit is ongepast.”
Besluiten met grote impact niet volledig door algoritme of AI
GroenLinks-PvdA wil voorkomen dat discretionaire bevoegdheid wordt vervangen door ondoorzichtige, geautomatiseerde besluitvorming. Ze stellen dat besluiten met grote impact nooit volledig door een algoritme of AI mogen worden genomen, om rechtsbescherming en menselijke afweging te waarborgen.
“Besluiten met grote impact mogen nooit volledig door een algoritme of AI worden genomen.”
De Partij voor de Dieren wil de discretionaire bevoegdheid van overheidsfunctionarissen en bestuurders beperken om willekeur en machtsmisbruik te voorkomen. Zij pleiten voor striktere wettelijke kaders, meer transparantie en het terugdringen van individuele beleidsvrijheid, vooral waar het gaat om fundamentele rechten, dierenwelzijn en democratische controle. Concrete voorstellen zijn het centraliseren van uitzonderingen op het doden van dieren en het versterken van democratische en rechterlijke controle op overheidsbesluiten.
Uitzonderingen op het doden van in vrijheid levende dieren beperken
De PvdD wil voorkomen dat lokale of individuele bestuurders op eigen gezag kunnen besluiten tot het doden van in vrijheid levende dieren. Alleen de landelijke overheid mag, onder strikte voorwaarden en na onafhankelijke toetsing, een uitzondering maken. Dit beperkt de discretionaire bevoegdheid van lagere overheden en individuele ambtenaren.
“Alleen na raadpleging van onafhankelijke deskundigen en bij dringende redenen, bijvoorbeeld als een dier uitzichtloos en ernstig lijdt of wanneer de volksgezondheid wordt bedreigd, kan de overheid een uitzondering maken. De ontheffing hiervoor wordt alleen door de landelijke overheid afgegeven en stelt strenge eisen aan de manier van doden, waar ook op gehandhaafd wordt.”
Striktere democratische controle en beperking van bestuurlijke beleidsvrijheid
De partij wil dat overdracht van taken en bevoegdheden van de landelijke overheid aan lagere overheden alleen onder strikte voorwaarden gebeurt, om te voorkomen dat discretionaire ruimte leidt tot ongelijkheid of onzorgvuldigheid. Dit waarborgt dat beleidsvrijheid niet tot willekeur leidt.
“Taken en verantwoordelijkheden van de landelijke overheid kunnen alleen aan provincie of gemeente worden overgedragen onder scherpe voorwaarden. De taak moet zich ervoor lenen en de overheden die de nieuwe taak erbij krijgen moeten voldoende zijn toegerust – financieel, maar ook qua expertise en menskracht – om deze goed uit te voeren.”
Beperken van discretionaire ruimte bij demonstratierecht
De PvdD wil dat autoriteiten minder ruimte krijgen om demonstraties te beperken of te verbieden op basis van vage of subjectieve gronden. Dit voorkomt willekeur en beschermt het grondrecht op demonstratie.
“We schrappen de tekst die het mogelijk maakt regels op te leggen aan een demonstratie of deze te verbieden alleen vanwege hinder voor het verkeer, of omdat de demonstratie niet of te laat is aangemeld.”
Volt wil de discretionaire bevoegdheid van overheden en uitvoeringsorganisaties beperken door meer uniforme landelijke regels en minder uitzonderingen toe te staan. Tegelijkertijd pleit Volt voor het versterken van de positie van uitvoerders, zodat zij kunnen ingrijpen bij onuitvoerbaar beleid en zo onwenselijke discretionaire beslissingen kunnen voorkomen. De partij streeft naar transparantie, rechtszekerheid en het voorkomen van willekeur in de uitvoering van beleid.
Uniforme landelijke regels, minder uitzonderingen
Volt wil de discretionaire ruimte van lokale overheden beperken door landelijke harmonisatie van regels, zodat er minder ruimte is voor uitzonderingen en willekeur. Dit moet zorgen voor snellere procedures en meer rechtszekerheid voor burgers en bedrijven.
“Het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening harmoniseert waar mogelijk gemeentelijke bouw- en omgevingsregels om transities te versnellen, of stelt samen met gemeenten kaders daarvoor op. Zo creëren we één landelijk stelsel van uniforme spelregels voor de (ver-)bouw van nieuwe en bestaande woningen, waarop maar heel beperkt uitzonderingen mogelijk zijn.”
Uitvoerders krijgen formele rol bij onuitvoerbaar beleid
Volt wil dat uitvoeringsorganisaties een formele bevoegdheid krijgen om in te grijpen als beleid in de praktijk niet uitvoerbaar blijkt, waarmee zij discretionaire ruimte kunnen beperken en misstanden kunnen signaleren.
“Volt wil dat uitvoerders kunnen ingrijpen als beleid in strijd is met goed bestuur. Daarom pleiten we voor een ‘noodrem’ die door professionals binnen uitvoeringsorganisaties kan worden ingezet.”
“We geven uitvoeringsorganisaties het recht om een ‘rode kaart’ te trekken tegen onuitvoerbaar beleid. Als wetgeving burgers structureel in de knel brengt, moeten uitvoeringsorganisaties dit formeel kunnen signaleren. Zo’n rode kaart verplicht het kabinet tot reactie, heroverweging of aanpassing van het beleid.”
D66 wil uitvoeringsorganisaties meer discretionaire bevoegdheid geven om af te wijken van regels als dat nodig is voor eerlijke uitkomsten, in plaats van alles vooraf dicht te regelen met uitzonderingen. Dit moet leiden tot meer maatwerk, minder regeldruk en een menselijkere overheid die fouten kan herstellen en beter inspeelt op individuele situaties.
Meer ruimte voor uitvoeringsorganisaties om af te wijken van regels
D66 vindt dat het vooraf vastleggen van alle mogelijke uitzonderingen op regels leidt tot onnodige complexiteit en onrechtvaardige uitkomsten. Door uitvoeringsorganisaties zelf de mogelijkheid te geven om waar nodig van regels af te wijken, ontstaat er meer ruimte voor maatwerk en de menselijke maat.
“Dit betekent ook dat we niet meer steeds de mogelijke uitzonderingen op een regel vooraf opschrijven. Om te zorgen dat beleid zonder die uitzonderingen niet oneerlijk uitpakt, geven we uitvoeringsorganisaties zelf de mogelijkheid om waar nodig van de regels af te wijken.”
Recht op vergissen en herstel van menselijke maat
D66 wil dat mensen niet onnodig hard worden getroffen door rigide toepassing van regels. Door het recht op vergissen te introduceren en de menselijke maat terug te brengen, krijgen uitvoerders meer ruimte om in individuele gevallen af te wijken van standaardprocedures.
“Vertrouwen terugwinnen vraagt naast daadkracht ook menselijkheid. Daarom brengen we de menselijke maat terug bij de overheid. Mensen krijgen het recht om zich te vergissen.”
DENK is kritisch op de discretionaire bevoegdheid van ambtenaren, vooral waar deze leidt tot willekeur of discriminatie. Het programma pleit voor het afschaffen van discretionaire bevoegdheden die burgers kunnen benadelen, en voor het verplicht inbouwen van de menselijke maat in wetgeving om misstanden zoals bij de toeslagenaffaire te voorkomen.
Afschaffen discretionaire bevoegdheid die burgers benadeelt
DENK wil dat discretionaire bevoegdheden van ambtenaren, die kunnen leiden tot willekeur of discriminatie, worden afgeschaft. Dit is een reactie op misstanden zoals de toeslagenaffaire, waarbij ambtelijke vrijheid tot grote schade voor burgers leidde. De partij vindt dat wetgeving de menselijke maat moet waarborgen en dat harde regels die mensen benadelen, moeten verdwijnen.
Het CDA noemt de discretionaire bevoegdheid expliciet in het kader van asielbeleid en verwacht dat deze bevoegdheid wordt ingezet wanneer nodig. Het programma bevat verder geen concrete of uitgewerkte voorstellen over discretionaire bevoegdheid in andere domeinen, en beperkt zich tot deze ene, beknopte verwijzing.
Inzet discretionaire bevoegdheid bij asielopvang
Het CDA erkent dat er in het asielbeleid situaties kunnen ontstaan waarin maatwerk nodig is en verwacht daarom dat de discretionaire bevoegdheid wordt toegepast indien noodzakelijk. Dit standpunt adresseert het belang van menselijke maat en uitzonderingen binnen een strikt asielbeleid, maar werkt niet uit onder welke voorwaarden of op welke wijze deze bevoegdheid precies wordt ingezet.
“Verwacht wordt dat de discretionaire bevoegdheid toegepast wordt indien nodig.”
De SGP wil de discretionaire bevoegdheid in het asielbeleid afschaffen, omdat zij vindt dat deze leidt tot willekeur en onduidelijkheid. In plaats daarvan pleit de partij voor een striktere, transparante toepassing van bestaande regels, zodat uitzonderingen niet langer op basis van individuele afwegingen worden gemaakt.
Afschaffen discretionaire bevoegdheid in asielbeleid
De SGP is kritisch op het gebruik van discretionaire bevoegdheid door de staatssecretaris in het asielbeleid, omdat dit volgens hen leidt tot willekeur en rechtsongelijkheid. Zij willen dat deze bevoegdheid wordt afgeschaft, zodat beslissingen transparanter en consistenter worden genomen op basis van duidelijke wet- en regelgeving.
“De discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris wordt afgeschaft.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma