Verkiezingsprogramma's 2025 overDigitalisering & privacy
De Partij voor de Dieren (PvdD) stelt digitale soevereiniteit, privacybescherming en publieke controle centraal in haar visie op digitalisering. Ze willen Big Tech beteugelen, privacy-by-design afdwingen, het recht op eigen data versterken, en privacy-inbreuk door overheid en bedrijven fors beperken. Concrete voorstellen zijn onder meer het verbieden van privacyonvriendelijke apps, het beschermen van encryptie, het beperken van dataverzameling en -verkoop, en het waarborgen van analoge alternatieven.
Grenzen aan Big Tech en digitale soevereiniteit
PvdD wil de macht van grote technologiebedrijven doorbreken en digitale autonomie voor burgers en overheid herstellen. Ze zien Big Tech als een bedreiging voor democratie, privacy en publieke controle, en pleiten voor publieke alternatieven en Europese regie.
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
Strikte privacybescherming en dataminimalisatie
PvdD wil dat privacy het uitgangspunt is bij alle digitale diensten. Dataverzameling mag alleen met expliciete toestemming, privacy-by-design wordt verplicht, en privacyonvriendelijke systemen en apps worden verboden of aangepast.
“Bedrijven worden streng gehouden aan de principes ‘Privacy by Design’ en ‘Privacy by Default’. Dat betekent dat er zo min mogelijk data verzameld worden en de standaardinstellingen altijd privacyvriendelijk zijn.”
“Systemen die de privacy niet kunnen waarborgen worden afgeschaft of aangepast, zoals de landelijke elektronische patiëntendossiers. Medische dossiers worden niet opengesteld zonder expliciete toestemming. Apps die de privacy niet kunnen waarborgen worden verboden.”
“Gegevens verzamelen mag alleen als daar nadrukkelijk toestemming voor is gegeven, waarbij op een korte, makkelijk leesbare manier aan de gebruiker wordt uitgelegd waar deze voor worden gebruikt. Weigeren is altijd een optie en heeft geen consequenties voor de werkbaarheid van de geleverde dienst.”
Verbod op massasurveillance en bescherming encryptie
De partij verzet zich tegen massasurveillance door overheid en bedrijven, beschermt het communicatiegeheim en wil encryptie behouden. Alleen bij concrete verdenking en rechterlijke toetsing mogen gegevens worden opgevraagd.
“De voorgestelde EU ‘chatcontrol’, waarmee alle digitale communicatie gescand wordt, komt er niet. We houden end-to-end-encryptie in stand.”
“Alleen wanneer er sprake is van een concrete verdenking die door de rechter wordt getoetst, mogen politie, justitie en inlichtingendiensten gegevens over burgers opvragen bij bedrijven.”
“De voorgenomen verdere verruiming van de Sleepwet gaat niet door. In plaats daarvan wordt de Sleepwet ingetrokken en er komt een nieuwe privacyvriendelijke Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv).”
Zeggenschap over eigen data en verbod op dataverkoop
PvdD wil dat burgers volledige zeggenschap houden over hun persoonsgegevens. Verkoop van data zonder expliciete toestemming wordt verboden, en data moeten zoveel mogelijk in Europa worden opgeslagen.
“We begrenzen de mogelijkheden waarvoor onze data gebruikt mogen worden en verbieden de verkoop van data zonder expliciete toestemming. Nederlandse data worden zo veel mogelijk opgeslagen in datacenters van Nederlandse of Europese bedrijven, zodat deze niet vallen onder Amerikaanse of Chinese wetgeving.”
“Bedrijven mogen via kleine lettertjes in gebruiksvoorwaarden nooit eigenaar worden van persoonsgegevens, beelden of bestanden.”
Geen appdwang en altijd analoge alternatieven
Digitale diensten van overheid, onderwijs en zorg moeten altijd toegankelijk blijven zonder verplichte apps of Big Tech-platformen. Er moet altijd een analoge of platformonafhankelijke optie zijn.
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn. Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
Transparantie en controle op algoritmes en AI
PvdD eist transparantie over het gebruik van algoritmes en AI, met toetsing op privacy, ethiek en discriminatie. Algoritmes van overheid en bedrijven moeten inzichtelijk zijn en mogen niet leiden tot etnisch profileren.
“Bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes.”
“Daarnaast moet duidelijk worden hoe de privacy van mensen gewaarborgd is in de algoritmes die de diensten gebruiken. Ook moet worden aangetoond dat de inzet van deze algoritmes niet leidt tot etnisch profileren.”
“Alle AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, inclusief systemen die worden ingezet ten behoeve van de veiligheid, worden aan de voorkant ontworpen en later getoetst op beheersbaarheid, ethiek, lichamelijke integriteit en privacy.”
Verbod op gezichtsherkenning en massasurveillance in de openbare ruimte
De partij wil gezichtsherkenning in de openbare ruimte, winkels en horeca verbieden, evenals particuliere camera’s met gezichtsherkenning en het gebruik van dergelijke technologie door de politie.
“Camera’s met gezichtsherkenning staan we niet toe in de openbare ruimte, winkels en horeca. Daarnaast komt er een verbod op particuliere camera’s met gezichtsherkenning, zoals slimme deurbellen, in de openbare ruimte. De politie stopt dus ook met het ‘Camera in Beeld’-surveillancenetwerk en met het inzetten van gezichtsherkenningssoftware bij beelden van demonstraties.”
Recht op eigen identiteit en bescherming tegen deepfakes
PvdD wil burgers beschermen tegen identiteitsfraude en deepfakes door het recht op eigen gezicht en stem wettelijk vast te leggen en deepfakes zonder toestemming te verbieden.
“Iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden.”
Forum voor Democratie (FVD) beschouwt privacy als een fundamenteel recht en verzet zich krachtig tegen digitale surveillance, centrale digitale identiteiten en inperking van anonieme communicatie. Hun belangrijkste voorstellen zijn het wettelijk beschermen van digitale communicatie onder het briefgeheim, het afschaffen van de Sleepwet, het waarborgen van anonimiteit online, het behouden van cash als wettig betaalmiddel, en het versoepelen van regelgeving rond crypto en privacy. FVD koppelt digitalisering aan individuele vrijheid en wil innovatie stimuleren zonder dat dit ten koste gaat van privacy.
Digitale communicatie onder briefgeheim brengen
FVD wil dat digitale communicatie (zoals e-mail en berichten) dezelfde grondwettelijke bescherming krijgt als briefpost en telefoongesprekken, om zo de vertrouwelijkheid van digitale uitwisseling te waarborgen. Dit is een reactie op de groeiende digitale controle door de overheid en het ontbreken van adequate bescherming in de huidige wetgeving.
“Forum voor Democratie vindt dat dit recht in de moderne tijd ook moet gelden voor digitale communicatie tussen burgers. Iedereen moet vertrouwelijk en zonder toezicht of censuur kunnen communiceren, ook online.”
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
Sleepwet intrekken en geen Europese Digital ID
FVD verzet zich tegen grootschalige digitale surveillance door de overheid, zoals de Sleepwet en Europese digitale identiteiten, omdat deze de privacy en anonimiteit van burgers ondermijnen. Zij willen deze wetten intrekken of blokkeren om structurele monitoring en centrale controle te voorkomen.
“We respecteren de uitslag van het referendum van 2017 en schaffen de Sleepwet af, zodat burgers niet structureel kunnen worden afgeluisterd.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Anonimiteit op internet garanderen
FVD beschouwt anonimiteit als essentieel voor een vrije samenleving en wil verplichte identiteitskoppeling aan online accounts verbieden. Dit moet burgers beschermen tegen machtsmisbruik en hen in staat stellen vrij kennis te vergaren en meningen te uiten.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“Forum voor Democratie vindt anonimiteit een essentieel onderdeel van een vrije samenleving: het stelt burgers in staat ongeremd en in vrijheid kennis te vergaren, meningen te delen en zich te beschermen tegen machtsmisbruik.”
Cash als wettig betaalmiddel en beperking digitale controle
FVD ziet contant geld als een waarborg voor privacy en individuele vrijheid, en wil het wettelijk recht op cashbetalingen vastleggen, banken verplichten cash te faciliteren, en limieten op contante transacties afschaffen. Dit voorkomt dat burgers volledig afhankelijk worden van digitale, traceerbare betaalmiddelen.
“We maken het wettelijk verplicht dat cash overal wordt geaccepteerd, zodat contant geld nooit kan verdwijnen.”
“We verplichten banken om stortingen en opnames van contant geld altijd kosteloos en zonder beperkingen te faciliteren, zodat burgers vrij over hun eigen geld beschikken.”
“We schaffen de €3.000-limiet per contante transactie af en geven burgers het recht terug om onbeperkt cash op zak te houden.”
Versoepeling regelgeving crypto en privacy
FVD wil innovatie en financiële vrijheid stimuleren door regelgeving rond cryptocurrencies en blockchainbedrijven te versoepelen en KYC-regels (Know Your Customer) te hervormen. Tegelijkertijd willen ze de AVG vervangen door praktische privacyregels om bureaucratie te verminderen en echte privacy te waarborgen.
“We versoepelen regels voor crypto- en blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
“KYC-regelgeving, die gewone burgers behandelt als potentiële criminelen, moet worden hervormd en zwaar worden afgeslankt.”
“We schaffen de AVG af en vervangen die door duidelijke en praktische privacyregels, zodat privacy echt beschermd wordt zonder onnodige bureaucratie.”
Anti-censuurwet en beperking Big Tech-macht
FVD wil social media-platformen als publieke ruimte erkennen en censuur door Big Tech en overheid verbieden, zodat alleen strafbare uitingen gemodereerd mogen worden. Dit beschermt de vrijheid van meningsuiting en voorkomt dat legale meningen digitaal worden onderdrukt.
“We voeren een wet in die bepaalt dat Big Tech-bedrijven alleen strafbare uitingen mogen modereren, zodat legale meningen nooit worden verwijderd of onzichtbaar worden gemaakt.”
“We verbieden de overheid om contact te houden met of druk uit te oefenen op techbedrijven om afwijkende meningen te weren, zodat het publieke debat vrij blijft.”
“We beschouwen social media-platformen als onderdeel van de publieke ruimte, zodat dezelfde vrijheden gelden als offline.”
De ChristenUnie ziet digitalisering als een kans, maar benadrukt de noodzaak van strikte regulering om privacy en autonomie te beschermen. Ze willen transparantie en ethische kaders voor algoritmes, meer grip op grote techbedrijven, en privacy-proof digitale oplossingen, met bijzondere aandacht voor kinderen en gevoelige persoonsgegevens. Concrete voorstellen zijn onder meer een verplicht algoritmeregister, strengere regels voor sociale media, en een kritisch standpunt ten aanzien van de Europese Digitale Identiteit.
Transparantie en regulering van algoritmes
De ChristenUnie wil dat de overheid strikte grenzen stelt aan het gebruik van algoritmes en kunstmatige intelligentie, met verplichte transparantie en ethische kaders. Dit moet voorkomen dat burgers de grip op hun privacy verliezen en waarborgen dat technologie in dienst staat van de samenleving.
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De overheid zelf maakt een gedegen afweging of voor machine learning algoritmes of alternatieven gekozen wordt.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Bescherming van privacy tegen grote techbedrijven
De partij wil dat burgers meer controle krijgen over hun data en dat grote techbedrijven worden beperkt in hun dataverzameling en beïnvloeding. Dit moet de privacy en vrije toegang tot informatie beschermen.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder ‘polariserende algoritmes’ in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
Strenge privacy-eisen voor digitale identiteit
De ChristenUnie is kritisch over de Europese Digitale Identiteit en stelt strenge voorwaarden aan privacy en vrijwilligheid. Ze willen geen Europees Burgerservicenummer en eisen transparantie.
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
Privacy en datagebruik in de zorg
Bij inzet van big data en AI in de zorg stelt de ChristenUnie als harde eis dat de privacy van patiënten wordt beschermd en commercieel gebruik van data wordt uitgesloten.
“Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
Recht op datawissing en bescherming van persoonlijke kenmerken
De partij wil burgers het recht geven om hun data te laten vernietigen en copyright op hun eigen lichaam, gezicht en stem als bescherming van lichamelijke integriteit.
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
Strenge regels voor kinderen en digitale platforms
De ChristenUnie wil kinderen extra beschermen tegen digitale risico’s, onder meer door leeftijdsverificatie, het weren van smartphones op scholen, en het recht voor jongeren om hun gegevens te wissen.
“Sociale media niet toegankelijk mogen zijn voor kinderen jonger dan 14 jaar. Adequate leeftijdsverificatie is noodzakelijk voor sociale media, platformen met expliciete content (porno, geweld), goksites, kopen van alcohol, BNPL-diensten.”
“Ook moet het mogelijk zijn voor 18-jarigen om op een toegankelijke manier hun gegevens permanent te kunnen wissen.”
“Sociale mediabedrijven worden verplicht hun producten minder verslavend te maken.”
Minder regeldruk door aanpassing AVG voor vrijwilligers
De partij wil de privacywetgeving (AVG) aanpassen om onnodige regeldruk bij kleine vrijwilligersorganisaties te voorkomen.
“Daarom willen we regels zoals de AVG zo wijzigen dat deze niet meer tot onnodige regeldruk bij kleinere vrijwilligersorganisaties leidt.”
NSC pleit voor een digitale overheid die dienstbaar en transparant is, met strikte waarborgen voor privacy en zeggenschap van burgers over hun data. Ze willen strengere regels en toezicht op het gebruik van persoonsgegevens, algoritmen en AI, en kiezen voor digitale autonomie en bescherming tegen massasurveillance. Concrete voorstellen zijn onder meer het ‘once only’-principe, een persoonlijke digitale kluis, verbod op chatcontrole, en strengere handhaving op privacyregels.
Strikte privacyregels en zeggenschap over persoonsgegevens
NSC wil dat burgers maximale controle krijgen over hun eigen data en dat de overheid uiterst zorgvuldig omgaat met privacygevoelige informatie. Ze stellen het ‘once only’-principe voor, transparantie over datagebruik, en een persoonlijke digitale kluis. Dit moet misbruik en onnodige datadeling voorkomen en het vertrouwen in de overheid herstellen.
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld. Wanneer een persoon/bedrijf/instantie deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger. Burgers kunnen dan zien wie hun data gebruikt en er eventueel een klacht over indienen.”
“We hanteren het principe dat de burger zo veel mogelijk zeggenschap moet krijgen over de data die over hem of haar worden verzameld en verwerkt. Daarom willen we verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
“Duidelijke spelregels in wetgeving voor het verzamelen, opslaan, gebruiken en delen van onze data en het beschermen van de privacy.”
Geen massasurveillance en bescherming van vertrouwelijke communicatie
NSC verzet zich expliciet tegen massasurveillance en het ondermijnen van encryptie. Ze willen geen chatcontrole en waarborgen het recht op vertrouwelijke communicatie tussen burgers.
“Burgers moeten onderling vertrouwelijk kunnen communiceren zonder vrees voor massasurveillance vanuit de overheid. De overheid mag geen chatcontrole invoeren waarbij achterdeurtjes in communicatiediensten ingebouwd worden om end-to-end-encryptie te omzeilen.”
“Geen surveillancestaat.”
Transparantie en toetsing van algoritmen en AI
NSC wil dat het gebruik van algoritmen en AI door de overheid transparant, toetsbaar en verantwoord gebeurt, om discriminatie en fouten te voorkomen. Ze pleiten voor een openbaar algoritmeregister en periodieke toetsing.
“We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid. Deze standaard moet openbaar en navolgbaar zijn.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt. Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
Digitale autonomie en lokale opslag van gevoelige data
NSC wil de afhankelijkheid van buitenlandse (met name Amerikaanse) cloudproviders verminderen en gevoelige overheidsdata zoveel mogelijk lokaal opslaan, om digitale soevereiniteit en privacy te waarborgen.
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen.”
“Gevoelige overheidsdata worden zo veel mogelijk lokaal opgeslagen. Voor het delen en verhandelen van deze data tussen verschillende overheidsorganisaties moeten strenge regels gelden.”
Strengere handhaving en verbod op gezichtsherkenning
NSC wil strengere handhaving van privacyregels, voldoende financiering voor toezichthouders, en een verbod op gezichtsherkenning in de openbare ruimte.
“Er moet strengere handhaving zijn op de bestaande regels. Zo mogen er geen camera’s met gezichtsherkenning in de openbare ruimte of in supermarkten hangen. Dit vereist voldoende financiering van toezichthouders zoals de Autoriteit Persoonsgegevens.”
Bescherming tegen misbruik van AI en deepfakes
NSC wil het strafbaar stellen van deepfakes en verplichten van watermerken bij AI-gegenereerde beelden, om burgers te beschermen tegen privacyschendingen en identiteitsmisbruik.
“Het maken en verspreiden van deepfakes wordt strafbaar gesteld via het auteursrecht, met een verplichte snelle verwijdering van dit materiaal.”
“We pleiten voor een verplichting op Europees niveau voor ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie om zichtbare en onzichtbare watermerken toe te voegen wanneer hun software wordt gebruikt om bestaande mensen na te bootsen.”
Privacyvriendelijke bescherming van jongeren online
NSC wil jongeren beschermen tegen schadelijke online invloeden met privacyvriendelijke leeftijdsverificatie en het recht om online sporen te wissen.
“Er wordt een privacy-vriendelijke en betrouwbare online leeftijdsverificatie ingevoerd om minderjarigen te beschermen tegen online gokken, alcoholverkoop en pornografie.”
“We willen dat jongeren op hun 18e vanuit de overheid de mogelijkheid krijgen om kosteloos al hun online sporen te wissen, als uitwerking van het wettelijk recht op vergetelheid.”
BVNL benadrukt het belang van privacy als fundamenteel recht in het digitale tijdperk en verzet zich tegen overheidscontrole, digitale censuur en ongeremde data-verzameling. De partij wil encryptie beschermen, geen digitale identificatieplicht, geen programmeerbaar geld (CBDC), en waarborgt het recht op een offline leven. Concrete voorstellen zijn onder meer het stoppen van profilering door de overheid, het beschermen van encryptie, en het waarborgen van digitale veiligheid via marktwerking en innovatie.
Strikte bescherming van privacy en persoonsgegevens
BVNL ziet privacy als een fundamenteel recht dat in het digitale tijdperk extra bescherming verdient, vooral tegen overheidsinmenging en ongeremde data-verzameling. De partij wil strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens en waarborgt encryptie als essentieel voor privacy.
“Privacy is een fundamenteel recht dat we koesteren en beschermen. BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen. Wij willen strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens, en ervoor zorgen dat digitale systemen veilig en betrouwbaar zijn.”
“De overheid stopt met ongeremde informatieverzameling over burgers en het samenstellen van profielen van burgers (met bijvoorbeeld het programma Palentir e.d.).”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden...”
Geen digitale censuur of identificatieplicht
BVNL verzet zich tegen digitale censuur, overheidsbemoeienis met sociale media, en het verplicht identificeren van gebruikers online. De partij vindt dat vrijheid van meningsuiting ook online moet worden beschermd en dat alternatieve meningen niet als desinformatie mogen worden bestempeld.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“Er komt geen 'Ministerie van Waarheid' en alternatieve media en onwelgevallige meningen zijn geen ‘desinformatie’.”
Geen programmeerbaar geld of digitale euro (CBDC)
BVNL is fel tegenstander van programmeerbaar geld en de invoering van een Central Bank Digital Currency (CBDC), omdat dit volgens de partij de privacy en financiële autonomie van burgers bedreigt.
“De overheid zal geen medewerking verlenen aan het invoeren van programmeerbaar geld. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
“De garantie dat cash geld beschikbaar blijft. Contant geld moet gepind kunnen worden en er moet overal mee betaald kunnen worden. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
Recht op offline leven en toegang tot diensten
BVNL vindt dat burgers altijd het recht moeten behouden op een offline leven en offline toegang tot essentiële diensten, zodat niemand wordt buitengesloten door digitalisering.
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Digitale veiligheid via marktwerking en innovatie
BVNL wil digitale veiligheid waarborgen door marktwerking, innovatie en zelfregulering, in plaats van extra bureaucratie. De partij stimuleert private initiatieven en investeringen in cybersecurity en digitale geletterdheid.
“Nederland streeft naar een digitale toekomst waarin vrijheid en veiligheid samengaan. Burgers en bedrijven zijn verantwoordelijk voor hun online activiteiten, maar missen vaak kennis hoe hier veilig mee om te gaan. Gemeenten worstelen met versnipperde beveiligingsstandaarden zoals BIO en EU NIS2. Met toenemende cyberdreigingen zoals ransomware biedt BVNL een visie op digitale weerbaarheid via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, zonder bureaucratie.”
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
De SP wil digitalisering inzetten ten dienste van mensen, niet van bedrijven of algoritmes, en stelt strenge eisen aan privacybescherming. Ze pleiten voor dataminimalisatie, een verbod op gepersonaliseerde advertenties, menselijke controle bij digitale besluitvorming, en het recht op een offline leven. De partij wil Big Tech reguleren, digitale autonomie vergroten en alternatieven bieden voor wie niet digitaal wil of kan meedoen.
Verbied grootschalige dataverzameling en gepersonaliseerde advertenties
De SP ziet het verdienmodel van Big Tech als een bedreiging voor privacy en democratie. Ze willen het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data verbieden, evenals gepersonaliseerde advertenties en advertentieveilingen.
“Wij willen af van een digitaal systeem waarin gebruikers worden behandeld als handelswaar. Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
“Het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties. Grote techbedrijven zoals Meta, Google, TikTok en X volgen gebruikers nauwlettend, zowel op hun eigen platforms als daarbuiten.”
Dataminimalisatie en recht op verwijdering van data
De SP wil dat dataminimalisatie de norm wordt: alleen strikt noodzakelijke persoonsgegevens mogen worden verzameld, met duidelijke regels voor bedrijven en overheden. Iedereen moet het recht hebben om zijn gegevens te laten verwijderen, ook als deze zijn doorgegeven aan derden.
“Dataminimalisatie wordt de norm. Overheden en bedrijven mogen geen overbodige persoonsgegevens verzamelen, zoals locatiegegevens zonder duidelijke noodzaak. Er komen duidelijke regels over wat banken, verzekeraars en andere bedrijven over mensen mogen verzamelen en mogen besluiten op basis van statistische analyses van persoonsgegevens. De verkoop van data aan derden moet zo veel mogelijk beperkt worden. Iedereen moet het recht hebben om zijn gegevens te laten verwijderen. Inclusief data die is doorgegeven aan andere partijen of in systemen is verwerkt.”
Menselijke controle bij digitale besluitvorming
De SP verzet zich tegen volledig geautomatiseerde besluitvorming door algoritmes, zeker bij besluiten met grote impact op mensenlevens. Er moet altijd menselijke betrokkenheid zijn en transparantie over gebruikte gegevens.
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes. Ook moet het altijd duidelijk zijn welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
Recht op een offline leven en niet-digitale alternatieven
De SP vindt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of tweedeling. Iedereen moet kunnen kiezen voor een offline leven en de overheid moet altijd niet-digitale alternatieven bieden.
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
“Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
Versterken privacywaakhond en digitaal voorzorgsprincipe
De SP wil de Autoriteit Persoonsgegevens versterken en een digitaal voorzorgsprincipe hanteren: nieuwe technologieën worden eerst ethisch getoetst voordat ze op de markt komen.
Geen chatcontrole en bescherming van versleuteling
De SP is tegen Europese plannen voor chatcontrole en wil encryptie juist stimuleren om vertrouwelijkheid van communicatie te waarborgen.
“We zijn tegen het plan van de EU om apps zoals WhatsApp of Signal verplicht berichten te laten controleren op ongewenste inhoud voordat ze worden verstuurd. Om dat te kunnen doen, moeten de apps eerst je berichten ontsleutelen, waardoor je privégesprekken niet meer écht privé zijn.”
“Versleutelen van informatie door burgers wordt niet verboden, maar moeten we juist stimuleren.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van Big Tech
De SP wil de afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven verminderen door te investeren in Europese alternatieven, open source en publieke datacentra.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
“Publieke data wordt veilig opgeslagen in publieke datacentra in Nederland.”
Volt wil digitalisering inzetten om publieke diensten toegankelijker, veiliger en efficiënter te maken, met privacy en zeggenschap van burgers als uitgangspunt. Ze pleiten voor een sterke digitale identiteit, transparantie over datagebruik, bescherming van persoonsgegevens, en structurele investeringen in toezicht en encryptie. Hun visie is Europees georiënteerd, met nadruk op privacy-by-design, open standaarden en het waarborgen van fundamentele rechten.
Eén digitale identiteit met privacy-by-design
Volt wil een veilige, transparante digitale identiteit voor alle burgers, waarbij privacy en controle over eigen data centraal staan. Ze willen DigiD en de Europese Digital Identity Wallet vervangen door biometrische identificatie op publieke infrastructuur, met open standaarden en privacy-by-design als kernprincipes.
“We verbeteren de digitale identiteit binnen de EU door zowel de Nederlandse DigiD als de Europese Digital Identity Wallet te vervangen door biometrische identificatie op publieke, transparante infrastructuur. Alleen dan behouden burgers en overheden zeggenschap over toegang, beveiliging en datastromen. Daarbij staan interoperabiliteit (uitwisselbaarheid van informatie), open standaarden en privacy-by-design centraal.”
“Burgers hebben altijd inzicht in wie hun gegevens bekijken en waarvoor. Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.”
Bescherming van persoonsgegevens en versterking toezicht
Volt stelt dat persoonsgegevens eigendom zijn van de burger en investeert in toezicht en handhaving op privacywetgeving. Ze willen de Autoriteit Persoonsgegevens structureel meer middelen geven en privacy als fundamenteel recht Europees verankeren.
“Persoonsgegevens zijn van jezelf en jij mag dus bepalen óf, met wie en waarom je ze deelt. Volt wil investeren in toezicht en handhaving op Europese wet- en regelgeving en we versterken bestaande kaders waar nodig.”
“De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt structureel meer middelen om haar toezichtstaken onafhankelijk en effectief uit te voeren.”
“Nederland moet bij het maken van nieuwe wet- en regelgeving in Europees verband vasthouden aan de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden en Europese waarden als privacy, informatievrijheid en gelijkheid.”
Geen afzwakking van encryptie en bescherming online communicatie
Volt verzet zich tegen het afzwakken van end-to-end encryptie en wil dat online communicatie beschermd blijft tegen ongewenste toegang, ook door de overheid.
“Voor Volt is het afzwakken van end-to-end encryptie ten behoeve van schijnveiligheid onaanvaardbaar. Online communicatie blijft dus beschermd.”
Transparantie en controle over algoritmen en AI
Volt wil dat burgers inzicht krijgen in overheidsalgoritmen en dat deze getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders. Ze pleiten voor open standaarden, een verplicht algoritmeregister en publieke beschikbaarheid van met overheidsgeld ontwikkelde AI.
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.”
“Iedereen moet inzage kunnen hebben in de informatie en algoritmes die door de overheid gebruikt worden. Daarvoor is het van belang dat we zo snel mogelijk overschakelen naar open standaarden en een verplicht algoritmeregister invoeren.”
“Algoritmen en trainingsdatasets die ontwikkeld zijn met overheidsgeld (‘publieke AI’) moeten gratis beschikbaar zijn voor alle inwoners en instellingen in de EU.”
Verbod op etnisch profileren en mensenrechtentoets bij digitale wetgeving
Volt wil een verbod op etnisch profileren in geautomatiseerde systemen en een verplichte mensenrechtentoets bij nieuwe digitale wetgeving, om fundamentele rechten te beschermen.
“Er komt een verbod op etnisch profileren. Etniciteit en nationaliteit als indicator in geautomatiseerde risicoprofielen en selectiebeslissingen mogen geen onderdeel zijn van onze wetshandhaving.”
“Volt wil een verplichte mensenrechtentoets bij nieuwe (en bestaande) wetgeving in het veiligheidsdomein. Hierin toetsen we of de voorgestelde maatregelen voldoen aan de minimumeisen voor de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden van inwoners.”
De SGP benadrukt het belang van individuele zeggenschap over persoonlijke data, strikte bescherming van privacy en het stellen van ethische grenzen aan digitalisering en kunstmatige intelligentie. Ze pleiten voor transparantie, menselijk toezicht op technologie, bescherming van kwetsbare groepen en het beperken van digitale macht van grote platforms en de overheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het verbieden van deepfakes, copyright op lichaamsdata, menselijk toezicht op AI, en het afwijzen van een digitale euro en Europees digitaal paspoort.
Individueel eigenaarschap en bescherming van persoonsgegevens
De SGP wil dat burgers zelf de regie houden over hun data en dat bedrijven en organisaties transparant zijn over datagebruik. Ze pleiten voor copyright op lichaamskenmerken en een verbod op deepfakes om misbruik van persoonlijke data te voorkomen.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Strikte ethische en menselijke controle op AI en digitalisering
De SGP vindt dat AI en digitale systemen altijd onder menselijk toezicht moeten staan, met duidelijke ethische kaders en transparantie over algoritmes. Ze willen dat AI-systemen regelmatig onafhankelijk worden gecontroleerd en dat de eindbeslissing altijd bij een mens ligt.
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy. Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om te garanderen dat AI-systemen op een eerlijke, veilige en betrouwbare manier functioneren.”
“Algoritmes moeten altijd te herleiden zijn zodat beslissingen en de manier waarop deze tot stand gekomen zijn duidelijk en controleerbaar blijven.”
Kritisch op digitale macht van overheid en grote platforms
De SGP is tegen een digitale euro en een Europees digitaal paspoort, en wil de macht van grote digitale platforms beperken om privacy en concurrentie te waarborgen. Ze zijn kritisch op te veel centrale digitale controle en pleiten voor technologische soevereiniteit.
Bescherming van kwetsbare groepen en digitale inclusie
De SGP wil dat minder digitaal vaardige burgers en kwetsbare groepen beter worden beschermd tegen cybercrime en digitale uitsluiting. Overheidsdienstverlening moet ook offline toegankelijk blijven.
“Er moet meer aandacht zijn voor mensen die minder digitaal vaardig zijn. De SGP wil dat de overheid afspraken maakt met het bedrijfsleven om kwetsbare groepen te beschermen tegen cybercrime. Overheidsdienstverlening moet ook voor minder digitaal vaardige burgers goed bereikbaar te zijn.”
Privacy als randvoorwaarde bij gegevensuitwisseling in de zorg
De SGP vindt dat digitalisering in de zorg de regie bij de patiënt moet laten en privacy moet waarborgen, ook bij het gebruik van AI.
“Patiëntgegevens moeten beter digitaal toegankelijk zijn en makkelijker uitgewisseld kunnen worden. [...] Uiteraard houdt de patiënt altijd regie op diens eigen gegevens.”
“Bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg moet een menswaardige toepassing centraal staan.”
De VVD ziet digitalisering als een kans voor meer efficiëntie, veiligheid en gebruiksgemak, maar vindt dat privacy en zeggenschap van burgers gewaarborgd moeten blijven. De partij wil een digitale overheid naar Estlands voorbeeld, strengere regels en straffen voor cybercriminaliteit en deepfakes, en meer ruimte voor informatiedeling bij criminaliteitsbestrijding, ook als dat privacy beperkt. Tegelijkertijd pleit de VVD voor minder complexe Europese privacywetgeving en meer transparantie en weerbaarheid tegen digitale dreigingen.
Digitale overheid: efficiënt, klantvriendelijk en veilig
De VVD wil een digitale overheid die internationaal vooroploopt, waarbij burgers hun gegevens maar één keer hoeven aan te leveren en digitale systemen begrijpelijk en toegankelijk zijn. Digitalisering moet leiden tot meer gebruiksgemak, lagere kosten en betere bescherming van persoonsgegevens.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering. We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“Nederlanders hoeven dezelfde informatie nooit meer dan één keer bij de overheid aan te leveren en loggen op één plek in. In plaats van een wildgroei aan loketten, kan het starten van een bedrijf, het doorgeven van een adreswijziging en het inzien van je AOW dan op één plek geregeld worden. Hiervoor breiden we bijvoorbeeld MijnOverheid.nl uit. Overheidsdiensten gebruiken persoonsgegevens die in deze omgeving staan en mogen dit niet dubbel uitvragen. Dit is veiliger, goedkoper en gebruiksvriendelijker.”
Strengere aanpak cybercriminaliteit en digitale dreigingen
De VVD wil de straffen voor cybercriminaliteit en digitale spionage fors verhogen en investeert in inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Er komt meer samenwerking en informatiedeling tussen overheid en bedrijven, ook als dat privacy raakt.
“Om recht te doen aan de toegenomen schaal en impact van cybercriminaliteit, verhogen we de maximale straf van vier naar acht jaar.”
“We maken de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) toekomstbestendig zodat we weerbaar blijven tegen toekomstige en nu nog onbekende dreigingen. Er komt lichter toezicht voor operaties tegen buitenlandse dreigingen en voor het onderscheppen van militaire communicatie, dan voor inlichtingenwerk waarbij Nederlandse burgers rechtstreeks worden onderzocht.”
“Daarnaast verstevigen we de wettelijke grondslag waarmee inlichtingendiensten structureel informatie kunnen delen met private bedrijven...”
Meer zeggenschap en bescherming tegen deepfakes en schadelijke algoritmes
De VVD wil burgers meer controle geven over het gebruik van hun portret en stem bij deepfakes, en schadelijke algoritmes op sociale media verbieden. Grote platforms komen onder streng toezicht te staan.
“We passen onze wetgeving hierop aan zodat mensen meer zeggenschap krijgen over hun eigen portret en stem. Seksuele deepfakes worden altijd binnen een uur op verzoek van het slachtoffer offline gehaald.”
“Grote platforms als X, Instagram en Facebook worden onder streng toezicht gebracht; ze moeten transparantie geven over algoritmes en inkomsten en zich houden aan onze wetgeving. Verslavende en schadelijke algoritmes die als voedingsbodem fungeren voor haat en extremisme worden verboden, omdat ze polariserende content bevoordelen.”
Informatiedeling boven privacy bij criminaliteitsbestrijding
De VVD vindt dat het delen van informatie tussen publieke en private instanties belangrijker is dan privacy, als het gaat om het bestrijden van ondermijning en fraude. Privacy mag geen obstakel zijn voor veiligheid.
“We verbeteren de mogelijkheden voor publieke en private instanties om informatie te delen met het oog op de aanpak van ondermijning en het voorkomen van (online) fraude. Signalen van witwassen, (vastgoed)fraude of ondermijning kunnen op dit moment namelijk in de praktijk niet worden gedeeld, met als resultaat dat criminelen vrij spel hebben.”
“Te vaak staat het belang van privacy van een crimineel boven het veiligheidsbelang van ons allen.”
Minder strenge Europese privacywetgeving en meer flexibiliteit
De VVD vindt dat Europese privacyregels zoals de GDPR innovatie belemmeren en wil deze versoepelen, met meer ruimte voor sectorale certificering in plaats van strikte juridische kaders.
“We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR). We kijken waar meer flexibele en minder complexe sectorale certificering de rol van juridische kaders kan vervangen.”
50PLUS benadrukt het belang van digitale veiligheid en privacy, vooral voor ouderen, en wil dat digitale systemen veiliger en toegankelijker worden. Ze pleiten voor strengere regulering van anonieme accounts, digitale cursussen voor ouderen, wettelijke waarborgen voor digitale inclusie, en betere bescherming tegen online oplichting en identiteitsdiefstal. De partij ziet technologie en AI als kansen, mits deze ouderen ondersteunen en hun privacy gewaarborgd blijft.
Investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid
50PLUS vindt digitale veiligheid urgent en wil investeren in veilige systemen die minder afhankelijk zijn van commerciële en buitenlandse partijen. Dit moet ouderen beschermen tegen digitale bedreigingen en de samenleving als geheel weerbaarder maken.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
Verbod of beperking van anonieme accounts
Om online oplichting en identiteitsdiefstal tegen te gaan, wil 50PLUS anonieme accounts verbieden of sterk beperken. Dit moet bijdragen aan een veiliger digitaal klimaat, vooral voor kwetsbare groepen zoals ouderen.
“Anonieme accounts worden verboden of in ieder geval sterk beperkt.”
Digitale inclusie als gemeentelijke plicht
50PLUS wil dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor de digitale zelfredzaamheid van ouderen, vergelijkbaar met hun rol in de WMO. Dit moet digitale uitsluiting tegengaan en ouderen helpen veilig en zelfstandig online te functioneren.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen. Net zoals gemeenten verantwoordelijk zijn voor de WMO, worden zij ook verantwoordelijk voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.”
Papieren en fysieke alternatieven voor digitale diensten
Om te voorkomen dat digibeten en digifoben buitengesloten raken, wil 50PLUS dat overheidsdiensten altijd ook bereikbaar blijven via post, telefoon of balie, en dat er papieren alternatieven zijn voor digitale formulieren.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
Bescherming tegen online oplichting en identiteitsdiefstal
50PLUS wil dat digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen ouderen specifiek beschermen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal, gezien hun verhoogde kwetsbaarheid.
“Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen beschermen ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.”
Digitale cursussen en vaardigheidstraining voor ouderen
Om digitale weerbaarheid te vergroten, pleit 50PLUS voor laagdrempelige digitale cursussen en vaardigheidstrainingen voor ouderen, georganiseerd door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Lokale leerpunten in bibliotheken, buurthuizen en seniorenverenigingen waar ouderen terecht kunnen om te oefenen met taal, rekenen en digitale toepassingen.”
AI en technologie in dienst van ouderen
50PLUS ziet kansen in kunstmatige intelligentie en technologie, mits deze het leven van ouderen makkelijker maken, hun zelfstandigheid vergroten en hun privacy respecteren.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
GroenLinks-PvdA wil digitalisering inzetten ten gunste van mensen, met sterke waarborgen voor privacy en publieke controle. Ze pleiten voor een verbod op gepersonaliseerde online tracking, meer macht voor toezichthouders, wettelijke bescherming van digitale communicatie, en het recht op dataportabiliteit. Hun visie is gericht op het doorbreken van het verdienmodel van Big Tech, het beschermen van persoonsgegevens, en het garanderen van digitale autonomie en mensenrechten.
Verbod op gepersonaliseerde tracking en dataverzameling
GroenLinks-PvdA wil het verdienmodel van Big Tech doorbreken door gepersonaliseerde content en online tracking op Europees niveau te verbieden. Dit moet de privacy, autonomie en gezondheid van burgers beschermen tegen grootschalige dataverzameling en verslavende algoritmes.
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
“Binnen de EU pleiten we voor een verbod op de handel in persoonsgegevens en profielen.”
Wettelijke bescherming van digitale communicatie en privacy
De partij wil het digitaal briefgeheim wettelijk vastleggen en end-to-end encryptie verplicht stellen, zodat privégesprekken beschermd blijven. Bedrijven worden verplicht zo min mogelijk gegevens te registreren.
“Wij waarborgen het digitaal briefgeheim en leggen het recht om digitaal privégesprekken te voeren via end-to-end encryptie wettelijk vast.”
“Bedrijven worden verplicht om zo min mogelijk gegevens te registreren van hun klanten.”
Sterkere toezichthouders en handhaving privacyrechten
GroenLinks-PvdA wil de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder meer middelen en bevoegdheden geven om privacy en mensenrechten effectief te beschermen.
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder en faciliteren samenwerking met andere Europese toezichthouders.”
Recht op dataportabiliteit en keuzevrijheid
Om keuzevrijheid en eerlijke concurrentie te bevorderen, moet het mogelijk zijn om met één klik al je data mee te nemen naar een andere dienstverlener. Dataportabiliteit wordt standaard voor online platforms.
“Het moet met één klik op de knop mogelijk zijn om over te stappen naar een nieuwe dienstverlener en al je data mee te nemen. Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms.”
Geen discriminerende of ondoorzichtige algoritmen bij de overheid
De partij verbiedt risicoprofielen op basis van afkomst, inkomen of postcode en verplicht transparantie en uitlegbaarheid bij geautomatiseerde beoordelingen door de overheid.
“De inzet van risicoprofielen op basis van afkomst, inkomen of postcode — zoals bij de Toeslagenaffaire — wordt verboden. Transparantie en uitlegbaarheid worden wettelijk verplicht bij iedere vorm van geautomatiseerde beoordeling.”
Digitale autonomie: Europese alternatieven en data-opslag
GroenLinks-PvdA wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in Europese digitale infrastructuur en data-opslag op Europees grondgebied.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
Gerichte digitale surveillance, geen massasurveillance
De partij kiest bij terrorismebestrijding en veiligheid voor gerichte digitale surveillance en samenwerking met betrouwbare Europese landen, in plaats van massasurveillance.
“Bij de bestrijding van terrorisme ligt de nadruk op het verzamelen van inlichtingen uit menselijke bronnen en gerichte digitale surveillance in plaats van op massasurveillance.”
JA21 ziet digitalisering en kunstmatige intelligentie als essentiële kansen voor economische groei en nationale veiligheid, maar waarschuwt voor afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven. De partij pleit voor digitale soevereiniteit, investeringen in digitale vaardigheden en cyberveiligheid, en is kritisch over Europese digitale projecten zoals de digitale euro en digitale identiteit.
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
JA21 wil voorkomen dat Nederland en Europa afhankelijk worden van Amerikaanse of Chinese technologie. Ze pleiten voor investeringen in strategische technologie, een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving en het weren van buitenlandse toegang tot data. Dit moet de controle over gevoelige informatie en digitale infrastructuur waarborgen.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
Investeren in cyberveiligheid als nationale veiligheid
JA21 beschouwt cyberveiligheid als een kernonderdeel van nationale veiligheid en wil fors investeren in digitale weerbaarheid, centrale regie en actieve verdediging tegen digitale aanvallen.
“Cyberveiligheid is nationale veiligheid. Nederland is kwetsbaar. Een digitale aanval kan onze energievoorziening, havens of democratie platleggen.”
“JA21 staat achter deze afspraak en zet in op een stevige en centrale aanpak van deze investering onder één verantwoordelijk ministerie, met één vaste Kamercommissie, en onder scherpe toetsing op effectiviteit.”
Kritisch op Europese digitale projecten (digitale euro & identiteit)
JA21 verzet zich tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, uit zorgen over privacy en nationale autonomie.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
Digitalisering stimuleren, maar focus op productiviteit boven ethiek
JA21 wil ondernemers ruimte geven om te digitaliseren en AI toe te passen, met nadruk op productiviteit en minder op ethische kaders. Ze willen eenvoudige regelgeving en een nationale strategie om versnippering te voorkomen.
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
Investeren in digitale vaardigheden
JA21 benadrukt het belang van digitale vaardigheden voor de arbeidsmarkt en wil investeren in scholing om Nederland klaar te maken voor de digitale revolutie.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
BBB stelt digitale autonomie, privacy en zeggenschap van burgers centraal in haar digitaliseringsbeleid. De partij wil vitale digitale infrastructuur en data zoveel mogelijk in Nederlands of Europees beheer houden, privacyrechten grondwettelijk verankeren, en burgers beschermen tegen digitale risico’s zoals deepfakes, online fraude en ongewenste surveillance. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van buitenlandse afhankelijkheid, het wettelijk verbieden van illegale deepfakes, en het beperken van gezichtsherkenning in de publieke ruimte.
Vitale digitale infrastructuur en data in eigen beheer
BBB ziet afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven als een risico voor privacy en nationale veiligheid. Daarom wil de partij dat vitale digitale infrastructuur en privacygevoelige data zoveel mogelijk in Nederlands of Europees beheer blijven.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Zelfredzaamheid vergroten. Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
Grondwettelijke verankering van digitale grondrechten
BBB wil privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein expliciet beschermen door deze rechten in de Grondwet vast te leggen.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
Beperken van gezichtsherkenning en surveillance
De partij is kritisch op het gebruik van gezichtsherkenning en andere vormen van digitale surveillance in de publieke ruimte en wil dit alleen toestaan onder strikte voorwaarden.
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
Wettelijk verbod op illegale deepfakes
BBB wil het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes strafbaar stellen om burgers te beschermen tegen identiteitsfraude en misleiding.
“Illegale deepfakes strafbaar. Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
Privacyvriendelijke leeftijdsverificatie op sociale media
Om jongeren te beschermen, pleit BBB voor een uniform, privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem binnen de EU voor sociale media.
“Nederland gaat zich binnen de EU inzetten op een uniform en privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem dat apps zoals sociale media binnen de EU moeten hanteren om de veiligheid van persoonlijke data te garanderen.”
Versterken handhaving privacywetgeving (AVG)
BBB wil de handhaving van de AVG verbeteren door de positie van Functionarissen Gegevensbescherming te versterken en datalekken te voorkomen.
“Versterk de positie van Functionarissen Gegevensbescherming (FG’s). Waarborg de effectieve handhaving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) om datalekken te voorkomen en de privacy te beschermen.”
Het CDA wil digitale autonomie voor Europa, striktere regulering van Big Tech en meer digitale ethiek, waarbij privacy en veiligheid centraal staan. Ze pleiten voor strengere handhaving van privacyregels, standaard privacyvriendelijke instellingen, en het recht op transparantie en eigenaarschap van data. Concrete voorstellen zijn onder meer Europese cloudoplossingen, een AI-commissaris, en het verplicht stellen van privacyvriendelijke standaarden bij techbedrijven.
Minder afhankelijkheid van Big Tech en digitale autonomie
Het CDA ziet de afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven als een risico voor privacy en digitale soevereiniteit. Ze willen investeren in Europese cloudoplossingen, chipproductie en datacentra om controle over data en technologie te vergroten.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
Strengere privacyregels en standaard privacyvriendelijke instellingen
Het CDA wil dat techbedrijven verplicht worden om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te hanteren. Platforms die zich niet aan de regels houden, moeten streng worden aangepakt.
“Techbedrijven worden verplicht om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te gebruiken.”
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
Verankering van digitale rechten en eigenaarschap van data
Het CDA wil digitale rechten wettelijk verankeren, waaronder het recht op transparantie en eigenaarschap van data, om burgers meer controle te geven over hun persoonsgegevens.
“We doen voorstellen om digitale rechten beter in de wet te verankeren, zoals het recht op transparantie en het recht op eigenaarschap van data.”
Kritische houding ten opzichte van de AVG en privacywetgeving
Het CDA erkent het belang van privacybescherming via de AVG, maar vindt dat deze wet soms efficiënte samenwerking belemmert. Ze willen de wet kritisch evalueren en waar mogelijk ruimte benutten.
“Waar de Algemene verordening Gegevensbescherming belangrijk is in het beschermen van privacygegevens van inwoners, zit de wet ook vaak efficiënte samenwerking door delen van gegevens in de weg en zorgt de wet voor administratieve lasten. We houden deze wet goed tegen het licht. Daar waar voordelen voor betrokkenen evident zijn, willen we de ruimte benutten.”
Digitale ethiek en mediawijsheid in onderwijs en samenleving
Het CDA wil digitale ethiek, AI-ethiek, mediawijsheid en cyberveiligheid structureel opnemen in onderwijs en bedrijfsleven om burgers weerbaarder te maken tegen digitale risico’s.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten.”
BIJ1 kiest radicaal voor privacybescherming en het minimaliseren van digitale surveillance door overheid en politie. Ze willen cameratoezicht en dataverzameling sterk beperken, automatische gezichtsherkenning verbieden, en privacywaakhonden meer macht geven. Hun visie is dat digitalisering nooit ten koste mag gaan van burgerrechten en dat privacy centraal moet staan in beleid en toezicht.
Cameratoezicht en gezichtsherkenning beperken
BIJ1 wil dat cameratoezicht in de publieke ruimte niet langer de norm is, maar een uitzondering, en automatische gezichtsherkenning volledig verbieden. Dit om de privacy van burgers te beschermen tegen grootschalige surveillance en misbruik van beeldmateriaal.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat. Ook automatische gezichtsherkenning wordt verboden.”
“Alle (politie)camera’s in de publieke ruimte komen in een openbaar register en worden getoetst op aangescherpte privacywetgeving. Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering.”
Dataverzameling door overheid en politie minimaliseren
BIJ1 wil dat de overheid en justitie alleen het strikt noodzakelijke aan data verzamelen, onder streng toezicht van privacywaakhonden. Ze pleiten voor afdwingbare adviezen van deze waakhonden en strengere sancties bij overtredingen.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden. De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
Verbod op private smart-deurbellen en private DNA-banken
BIJ1 wil het verzamelen van data via privé smart-deurbellen volledig stoppen en het gebruik van private DNA-banken door de politie verbieden, om ongecontroleerde en onnodige opslag van persoonsgegevens tegen te gaan.
Strengere controle op politie-inzet van digitale middelen
BIJ1 wil dat politiecamera’s en bodycams alleen onder strikte voorwaarden worden ingezet en dat beeldmateriaal zonder directe strafrechtelijke relevantie wordt verwijderd. Dit om misbruik en onnodige opslag van persoonsgegevens te voorkomen.
D66 wil dat mensen zelf de regie krijgen over hun digitale leven en privacy, waarbij digitale autonomie, veiligheid en Europese onafhankelijkheid centraal staan. Ze pleiten voor strenge regulering van techbedrijven, bescherming tegen misbruik van data en AI, en sterke handhaving door onafhankelijke toezichthouders. Concrete voorstellen zijn onder meer het "Baas-over-eigen-bitsprincipe", een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, en het recht op auteurschap over eigen gezicht en stem bij deepfakes.
Zelfbeschikking over data en digitale autonomie
D66 vindt dat mensen zelf moeten bepalen wat er met hun data gebeurt en wil digitale autonomie wettelijk en praktisch verankeren. Dit moet burgers beschermen tegen de macht van grote techbedrijven, buitenlandse inmenging en discriminerende algoritmes. D66 kiest voor Europese oplossingen en wil de afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven verminderen.
“D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven.”
“Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
Strenge regulering en handhaving tegen techbedrijven
D66 wil de schadelijke effecten van verdienmodellen van grote techbedrijven tegengaan door sterke, onafhankelijke toezichthouders en strenge handhaving. Ze willen dat deze toezichthouders voldoende capaciteit krijgen om effectief op te treden tegen misbruik van data, privacy en algoritmes.
“Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. We zorgen dat deze toezichthouders genoeg capaciteit hebben om sterk te handhaven.”
Bescherming tegen deepfakes en online misbruik
D66 wil burgers beschermen tegen ongewenste deepfakes en online haat door het auteursrecht op eigen gezicht, lichaam en stem wettelijk vast te leggen. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden snel te verwijderen en aansprakelijk gesteld als ze in gebreke blijven.
Privacybescherming bij digitale zorg en technologie
D66 erkent het belang van technologische innovaties in de zorg, maar benadrukt dat privacygevoelige informatie goed beschermd moet worden. Ze eisen zorgvuldige omgang met data door techbedrijven in de zorgsector.
“Daarbij is het belangrijk dat privacygevoelige informatie goed wordt beschermd. En dat de techbedrijven zorgvuldig omgaan met de verkregen data.”
DENK wil digitale mensenrechten en privacy sterker beschermen door strenge regels voor algoritmes, meer transparantie en krachtiger toezicht. Ze pleiten voor een verbod op afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen, een algoritmeregister, en het beperken van de macht van big tech. Ook investeren ze in digitale veiligheid en onafhankelijke infrastructuur.
Strenge regels en transparantie voor algoritmes
DENK ziet het gebruik van algoritmen als een bedreiging voor fundamentele rechten en wil daarom wettelijke waarborgen en transparantie afdwingen. Ze willen discriminatie door algoritmes voorkomen en eisen openheid over het gebruik ervan door overheid en bedrijven.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
Sterker toezicht en bescherming van privacy
DENK wil de Autoriteit Persoonsgegevens meer middelen en bevoegdheden geven, en de privacy van burgers beter beschermen door de handel in persoonsgegevens te beperken en de macht van grote technologiebedrijven in te perken.
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
Investeren in digitale veiligheid en onafhankelijke infrastructuur
DENK benadrukt het belang van een veilige digitale infrastructuur en wil investeren in digitale veiligheid, met als doel onafhankelijkheid van buitenlandse staten en grote bedrijven.
De PVV noemt digitalisering en privacy nauwelijks in haar verkiezingsprogramma. Het enige concrete voorstel dat direct raakt aan digitalisering en privacy is het invoeren van een "digitale schandpaal" voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven. Over bredere thema’s als databescherming, digitale overheid, cybersecurity of burgerrechten in het digitale domein wordt niets vermeld.
Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven
De PVV wil de namen en/of gegevens van veroordeelde gewelds- en zedendelinquenten publiekelijk digitaal maken. Dit voorstel raakt direct aan privacy, omdat het de persoonlijke gegevens van veroordeelden online toegankelijk maakt. De partij noemt dit als een maatregel om de samenleving te beschermen en recidive te ontmoedigen, maar gaat niet in op privacyrisico’s of proportionaliteit.