Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitale zaken
Volt wil Nederland en Europa digitaal onafhankelijker, veiliger en innovatiever maken door stevige regie op digitalisering, meer digitale vaardigheden en een sterke publieke digitale infrastructuur. Ze pleiten voor een Ministerie van Digitale Zaken, een digitale overheid die toegankelijk is voor iedereen, en Europese digitale autonomie. Transparantie, privacy, en burgerrechten staan centraal in hun visie op technologie en digitalisering.
Ministerie van Digitale Zaken oprichten
Volt ziet een gebrek aan politieke grip op digitalisering en wil daarom een apart ministerie met een breed mandaat voor digitale infrastructuur, economie, defensie en cybersecurity. Dit moet zorgen voor meer regie, innovatie en digitale autonomie.
“Daarom komt er een minister en ministerie van Digitale Zaken. We zorgen dat iedereen die dat wil, mee kan doen in de digitale samenleving.”
“Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken.”
Digitale overheid: één digitale identiteit en proactieve dienstverlening
Volt wil een digitale overheid die net zo gebruiksvriendelijk is als online bankieren, met één digitale identiteit en centrale toegang tot alle overheidsdiensten. Dit moet bureaucratie verminderen en burgers centraal stellen.
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten.”
“DigiD-Plus: er komt één digitale identiteit voor overheid, zorg, onderwijs en private diensten zoals banken.”
“MijnOverheid 2.0: ... Alles komt daarom op één plek - aanvragen, statusupdates, deadlines en proactieve suggesties. Geen zoektocht meer naar de juiste website.”
“Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren.”
Europese digitale autonomie en minder afhankelijkheid van Big Tech
Volt wil minder afhankelijk zijn van niet-Europese technologiebedrijven en pleit voor Europese alternatieven, gezamenlijke inkoop en een ‘Koop binnen de EU’-beleid voor vitale digitale infrastructuur.
“We voeren een ‘Koop binnen de EU’-beleid in voor de aankoop van alle digitale diensten en producten ten behoeve van de vitale infrastructuur en processen.”
“De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur.”
“We laten de technologie niet langer over aan Silicon Valley. Wij bouwen onze eigen Silicon Europa.”
Digitale vaardigheden en inclusie voor iedereen
Volt wil digitale vaardigheden tot kerncompetentie maken in het onderwijs en zorgen dat niemand wordt buitengesloten van digitalisering. Er komen trainingen, servicepunten en alternatieven voor niet-digitale burgers.
“We maken digitale vaardigheden tot kerncompetentie in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.”
“Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
Transparantie, privacy en ethische inzet van technologie
Volt wil dat algoritmes en AI transparant, eerlijk en in het belang van de samenleving worden ingezet, met bescherming van privacy en grondrechten. Nieuwe wetgeving moet ‘digital-ready’ zijn en uitvoerbaar in digitale systemen.
“Algoritmes moeten transparant en eerlijk zijn. Zij mogen geen inbreuk maken op onze privacy of grondrechten.”
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.”
“Volt wil dat er een digitale toets komt bij het maken van wet- en regelgeving, zodat al bij het ontwerpen van nieuw beleid rekening wordt gehouden met de impact daarvan op de ICT in de uitvoering.”
“Volt wil daarom het Deense voorbeeld volgen: alle nieuwe wetgeving moet vanaf dag één ‘digital-ready’ zijn.”
Investeren in publieke digitale infrastructuur en open source
Volt wil structureel investeren in publieke digitale infrastructuur, open source software en transparante ICT-kosten. De overheid moet minder afhankelijk worden van grote leveranciers.
“We maken de kosten en baten van essentiële investeringen op het gebied van ICT in het publieke domein beter zichtbaar voor iedereen.”
“De overheid kan het gebruik van open source en open standaarden mogelijk maken en stimuleren.”
“Overheidsdata en publieke infrastructuur moeten niet langer draaien op commerciële platforms zoals Microsoft, Amazon of Google.”
Versterken van cyberweerbaarheid en digitale veiligheid
Volt vindt cyberweerbaarheid essentieel en wil snelle implementatie van Europese richtlijnen, meer toezicht en investeringen in digitale veiligheid.
“Volt pleit voor solide cyberweerbaarheid en digitale veiligheid. Dat is immers essentieel voor een innovatieve, digitale en rechtvaardige samenleving.”
“We zorgen voor een versnelde implementatie van de NIS2-richtlijn. Nederland moet binnen zes maanden concrete wetgeving hebben die organisaties in kritieke sectoren verplicht tot adequate beveiliging.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) kiest voor digitale soevereiniteit, strikte privacybescherming en het terugdringen van de macht van Big Tech. Ze willen dat digitale diensten altijd toegankelijk blijven zonder appdwang, investeren in open source en privacyvriendelijke alternatieven, en stellen strenge eisen aan dataopslag, algoritmes en digitale rechten van burgers. Hun visie is dat technologie transparant, controleerbaar en dienstbaar moet zijn aan mens, natuur en democratie, niet aan winst of macht.
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van Big Tech
PvdD wil de dominantie van grote techbedrijven doorbreken en digitale autonomie voor Nederland en Europa versterken. Ze pleiten voor publieke regie, open source, en het gebruik van Europese alternatieven, zodat vitale digitale infrastructuur niet in handen komt van buitenlandse commerciële partijen.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit.”
Altijd analoge en toegankelijke alternatieven voor digitale diensten
PvdD vindt dat burgers nooit mogen worden gedwongen om digitale zaken alleen via apps of Big Tech-platformen te regelen. Er moet altijd een fysieke of platformonafhankelijke optie zijn, zodat iedereen kan meedoen.
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn. Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
Strikte privacybescherming en controle over persoonsgegevens
De partij stelt privacy centraal en wil dat burgers volledige zeggenschap houden over hun data. Ze eisen expliciete toestemming voor datagebruik, verbieden verkoop van data zonder toestemming, en willen dat persoonsgegevens zoveel mogelijk in Europa worden opgeslagen.
“Nederland gaat persoonsgegevens op het hoogste niveau beschermen. De overheid gaat structureel investeren in softwareprojecten om de digitale infrastructuur beter te beveiligen.”
“Bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes. We begrenzen de mogelijkheden waarvoor onze data gebruikt mogen worden en verbieden de verkoop van data zonder expliciete toestemming.”
“Nederlandse data worden zo veel mogelijk opgeslagen in datacenters van Nederlandse of Europese bedrijven, zodat deze niet vallen onder Amerikaanse of Chinese wetgeving.”
“Bedrijven mogen via kleine lettertjes in gebruiksvoorwaarden nooit eigenaar worden van persoonsgegevens, beelden of bestanden.”
Transparantie en controle op algoritmes en AI
PvdD wil dat burgers beschermd worden tegen misbruik van algoritmes en AI, met verplichte transparantie over het gebruik en de werking ervan. Deepfakes zonder toestemming worden verboden en AI-gegenereerde content moet herkenbaar zijn.
“Bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes.”
“Iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden.”
“Beelden en audio die gemaakt zijn door AI moeten altijd direct te herkennen zijn door bijvoorbeeld een watermerk of logo. Teksten die zich (deels) baseren op informatie die door AI gegenereerd is, vermelden dit expliciet.”
Recht op een vrij en veilig internet
De partij verdedigt het recht op een open internet zonder censuur, filters of onnodige surveillance. Ze zijn tegen massasurveillance, sleepnetwetten en willen end-to-end encryptie behouden.
“Burgers hebben recht op een vrij internet zonder filters, blokkades of doorgifte van gegevens door providers.”
“De voorgestelde EU ‘chatcontrol’, waarmee alle digitale communicatie gescand wordt, komt er niet. We houden end-to-end-encryptie in stand.”
“De voorgenomen verdere verruiming van de Sleepwet gaat niet door. In plaats daarvan wordt de Sleepwet ingetrokken en er komt een nieuwe privacyvriendelijke Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv).”
Digitale inclusie en digitale geletterdheid
PvdD wil dat digitalisering voor iedereen toegankelijk is en investeert in digitale vaardigheden en bewustzijn, zodat niemand wordt buitengesloten en burgers zich kunnen weren tegen digitale criminaliteit.
Bescherming tegen digitale criminaliteit en online misbruik
De partij wil burgers, en vooral kinderen, beschermen tegen digitale criminaliteit, pesten, verslavende algoritmen en privacy-schendingen.
“We beschermen burgers, dus ook kinderen, online net zo goed als offline. We pakken verslavende algoritmen, uitbuiting, nepnieuws, en privacy-schendingen aan, zodat ook de digitale wereld een veilige omgeving wordt voor burgers, dus ook voor kinderen.”
“Groepsbelediging, digitaal pesten, discriminatie en oproepen tot racistisch geweld op sociale media worden hard bestreden.”
BVNL pleit voor maximale digitale vrijheid, privacy en transparantie, met een sterke nadruk op het beperken van overheidscontrole en het beschermen van grondrechten in de digitale samenleving. De partij verzet zich tegen digitale censuur, digitale identificatieplichten en centrale digitale valuta, en wil investeren in digitale vaardigheden, cybersecurity en encryptie. BVNL wil dat burgers zelf kunnen kiezen voor een offline leven en dat de overheid haar digitale systemen op orde brengt zonder onnodige bureaucratie.
Geen digitale censuur en identificatieplicht
BVNL verzet zich tegen overheidsbemoeienis met online meningsuiting en het verplicht identificeren van burgers op sociale media. De partij ziet dit als een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting en privacy, en wil voorkomen dat afwijkende meningen worden onderdrukt.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“Er komt geen 'Ministerie van Waarheid' en alternatieve media en onwelgevallige meningen zijn geen ‘desinformatie’.”
Bescherming van privacy en encryptie
BVNL beschouwt privacy als een fundamenteel recht en wil encryptie beschermen tegen verzwakking. De partij wil strengere controle op het verzamelen van persoonsgegevens en investeert in technologieën die privacy en veiligheid bevorderen.
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden, en in plaats daarvan investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.”
“Privacy is een fundamenteel recht dat we koesteren en beschermen. BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen.”
“De overheid stopt met ongeremde informatieverzameling over burgers en het samenstellen van profielen van burgers (met bijvoorbeeld het programma Palentir e.d.).”
Investeren in digitale vaardigheden en inclusie
BVNL wil dat iedereen kan deelnemen aan de digitale samenleving en investeert daarom in educatie, training en ondersteuning, met speciale aandacht voor jongeren, werkenden en ouderen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
Cybersecurity via marktwerking en innovatie
BVNL ziet cybersecurity als essentieel en wil dit versterken door marktwerking, zelfregulering en technologische innovatie, in plaats van extra bureaucratie. De partij pleit voor internationale samenwerking, investeringen in onderzoek en vrijwillige normen.
“Met toenemende cyberdreigingen zoals ransomware biedt BVNL een visie op digitale weerbaarheid via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, zonder bureaucratie.”
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Vrijwillige normen: Blockchain-certificeringen die verplichte regels vervangen, regeldruk verminderen en naleving versnellen voor bedrijven en gemeenten.”
Geen centrale digitale valuta of digitale identificatie
BVNL verzet zich tegen de invoering van een Central Bank Digital Currency (CBDC), digitale euro en digitale Europese identiteit, omdat dit volgens de partij de vrijheid en privacy van burgers bedreigt.
“De overheid zal geen medewerking verlenen aan het invoeren van programmeerbaar geld. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
“BVNL wil dat Nederlanders in vrijheid kunnen leven zonder door de overheid gevolgd te worden. Daarom willen we geen Digitale Europese Identiteit, geen Digitale Euro, geen Central Bank Digital Currency, geen monitoring van financiële transacties boven de honderd euro en het behoud van cash geld.”
Recht op offline leven en toegang tot diensten
BVNL vindt dat burgers altijd offline toegang moeten houden tot essentiële diensten en dat het recht op een offline leven behouden blijft.
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Overheid moet digitale systemen op orde brengen
BVNL benadrukt dat de overheid haar eigen ICT-systemen en digitale dienstverlening moet verbeteren, zodat deze betrouwbaar, veilig en efficiënt zijn.
“De overheid gaat zo spoedig mogelijk haar eigen ICT-systemen op orde brengen, zodat de Belastingdienst en het UWV weer naar behoren kunnen functioneren.”
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers.”
NSC pleit voor een sterke, toegankelijke en veilige digitale overheid, met nadruk op privacy, digitale autonomie en bescherming van burgers tegen de negatieve kanten van digitalisering. Ze willen een Ministerie van Digitale Zaken, meer regie op digitale infrastructuur, strenge privacyregels, en concrete maatregelen tegen misbruik van AI, cybercrime en de macht van techbedrijven. Hun visie is dat digitalisering de burger moet dienen, niet andersom, en dat Nederland minder afhankelijk moet worden van buitenlandse technologie.
Ministerie van Digitale Zaken en centrale digitale regie
NSC wil een Ministerie van Digitale Zaken en Staatsmodernisering oprichten om versnippering en bureaucratie tegen te gaan en de digitale overheid toegankelijker te maken. Dit moet zorgen voor meer samenhang, minder verkokering en betere bescherming van burgers in de digitale samenleving.
Strengere privacybescherming en zeggenschap over data
NSC vindt dat burgers meer controle moeten krijgen over hun persoonsgegevens en dat de overheid privacy veel beter moet beschermen. Ze willen het ‘once only’-principe, een persoonlijke digitale kluis, en transparantie over wie data gebruikt.
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld.”
“We hanteren het principe dat de burger zo veel mogelijk zeggenschap moet krijgen over de data die over hem of haar worden verzameld en verwerkt.”
“Wanneer een persoon/bedrijf/instantie deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie
NSC wil dat Nederland minder afhankelijk wordt van Amerikaanse cloud- en techbedrijven, door meer in te zetten op lokale en Europese oplossingen en digitale soevereiniteit.
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd.”
“Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen, in lijn met de voorstellen uit onze initiatiefnota ‘Wolken aan de horizon’.”
“We moeten voorkomen dat de overheid data van onze burgers voedt aan de tech-reuzen omdat zij hun AI-modellen daarop trainen.”
Strenge regels en handhaving op AI, algoritmen en deepfakes
NSC wil burgers beschermen tegen de negatieve effecten van AI, zoals deepfakes, privacyschendingen en discriminatie door algoritmen. Ze pleiten voor strengere handhaving, verbod op gezichtsherkenning, watermerken op AI-content en verplichte transparantie van algoritmen.
“Er moet strengere handhaving zijn op de bestaande regels. Zo mogen er geen camera’s met gezichtsherkenning in de openbare ruimte of in supermarkten hangen.”
“Het maken en verspreiden van deepfakes wordt strafbaar gesteld via het auteursrecht, met een verplichte snelle verwijdering van dit materiaal.”
“We pleiten voor een verplichting op Europees niveau voor ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie om zichtbare en onzichtbare watermerken toe te voegen wanneer hun software wordt gebruikt om bestaande mensen na te bootsen.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt. Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
Bescherming tegen cybercrime en digitale criminaliteit
NSC wil meer investeren in digitale opsporing, betere bescherming tegen cybercrime en sneller herstel van schade. Ze willen ook malafide webhosters aanpakken en de digitale infrastructuur beter beveiligen.
“We maken daarom werk van betere digitale opsporing en zetten daarnaast actiever en creatiever in op het verstoren van het verdienmodel en het afpakken van crimineel vermogen.”
“Malafide webhosters (en zogeheten resellers) die als verdienmodel hebben om illegale en criminele inhoud in de lucht te houden, worden aangepakt en geweerd van Nederlandse datacentra.”
“De cyberweerbaarheid van ons land moet omhoog. We voeren de Cyberbeveiligingswet en de Wet Weerbaarheid Kritieke Entiteiten snel in om duidelijke cybersecuritykaders voor de overheid en de vitale sector vast te stellen.”
Geen chatcontrole en bescherming van encryptie
NSC is fel tegen massasurveillance en het ondermijnen van end-to-end-encryptie door de overheid. Ze willen geen chatcontrole of achterdeurtjes in communicatiediensten.
BBB ziet digitalisering als een kans én risico, waarbij technologie altijd in dienst moet staan van mensen en nationale autonomie. De partij wil digitale soevereiniteit versterken, privacy en digitale rechten wettelijk beschermen, en de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen. Concrete voorstellen zijn onder meer het in eigen beheer houden van vitale digitale infrastructuur, het stimuleren van Nederlandse bedrijven bij digitaliseringsprojecten, en het wettelijk verankeren van digitale grondrechten. BBB benadrukt begrijpelijke, toegankelijke digitale overheidsdiensten en verantwoord gebruik van AI.
Vitale digitale infrastructuur in Nederlands/Europees beheer
BBB wil voorkomen dat Nederland afhankelijk wordt van buitenlandse techreuzen en cloudleveranciers, uit zorg voor nationale veiligheid en autonomie. Vitale digitale netwerken en publieke data moeten zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen blijven, met hoge beveiligingsnormen.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
Digitale grondrechten en privacy wettelijk beschermen
BBB wil digitale grondrechten expliciet in de Grondwet opnemen en privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein waarborgen. Ook wil de partij het gebruik van gezichtsherkenning en surveillance beperken zonder strikte wetgeving.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
Toegankelijke en begrijpelijke digitale overheidsdiensten
BBB vindt dat digitale dienstverlening van de overheid begrijpelijk, veilig en toegankelijk moet zijn voor iedereen, inclusief mensen met een beperking. De partij wil dat digitale loketten voldoen aan strenge toegankelijkheidsnormen en dat kennis over IT en data bij de overheid zelf blijft.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“Kritische kennis over IT en data blijft bij de overheid zelf in plaats van uitbesteed aan externe partijen.”
Voorrang voor Nederlandse bedrijven en open source bij digitalisering
Om digitale autonomie te vergroten en innovatie te stimuleren, wil BBB dat de overheid als "launching customer" Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen voorrang geeft bij digitaliseringsprojecten. Nieuwe overheidsprojecten moeten waar mogelijk open source en open standaarden gebruiken.
“Actieve keuze voor Nederlandse bedrijven bij digitaliseringsprojecten. De overheid kiest als 'launching customer' actief voor innovatieve Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij digitaliseringsprojecten.”
“Standaard open source en open standaarden. Nieuwe overheidsprojecten maken waar mogelijk gebruik van open sourcesoftware en open standaarden om kosten te drukken en applicaties inzetbaar te maken op meerdere overheidslagen.”
Verantwoorde inzet van AI en toetsing van digitale haalbaarheid
BBB wil dat de overheid AI alleen inzet op een verantwoorde, transparante manier met menselijk toezicht. Nieuwe wetgeving moet vooraf getoetst worden op digitale haalbaarheid en aansluiting bij bestaande IT-systemen.
“Verantwoorde inzet van AI. De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
“Nieuwe wetgeving moet getoetst worden zodat deze wetgeving aansluit bij de IT systemen van de overheid.”
Illegale deepfakes en online fraude aanpakken
BBB wil het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wettelijk verbieden en bestraffen. Ook pleit de partij voor een uniforme digitale verificatiestandaard binnen de EU om online fraude en misinformatie tegen te gaan.
“Illegale deepfakes strafbaar. Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
“Nederland moet met de EU aan een uniforme digitale verificatiestandaard werken die leidt tot een consistent kenmerk dat op alle sociale mediaplatforms wordt getoond voor accounts van bedrijven, politici, media en instellingen.”
Investeren in cybersecurity en digitale educatie
BBB wil gerichte investeringen in Nederlandse cybersecuritybedrijven en digitale educatie vanaf de basisschool tot en met het beroepsonderwijs. De overheid moet burgers en bedrijven bewust maken van digitale risico’s en weerbaarheid.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
FVD verzet zich fel tegen digitale centralisatie en controle, en pleit voor maximale digitale vrijheid, privacy en innovatie. Ze willen geen Europese Digital ID of Digitale Euro, beschermen anonimiteit en privacy online, en willen minder overheidsbemoeienis met digitale communicatie. Hun voorstellen richten zich op het waarborgen van digitale rechten, het stimuleren van innovatie (zoals crypto en AI), en het tegengaan van digitale censuur en surveillance.
Geen Europese Digital ID en Digitale Euro
FVD ziet Europese digitale identificatie en digitale valuta als bedreigingen voor privacy en nationale soevereiniteit. Ze vrezen centrale controle en pleiten voor behoud van cash en nationale autonomie over digitale zaken.
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“We accepteren geen Europese Digitale Identiteit.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Digitale communicatie onder briefgeheim en privacy versterken
FVD wil dat digitale communicatie dezelfde grondwettelijke bescherming krijgt als briefpost en telefoongesprekken. Ze willen privacyrechten uitbreiden naar het digitale domein en overheidscontrole beperken.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
“Forum voor Democratie vindt dat dit recht in de moderne tijd ook moet gelden voor digitale communicatie tussen burgers.”
Anonimiteit en vrijheid op internet waarborgen
FVD beschouwt anonimiteit online als essentieel voor een vrije samenleving en verzet zich tegen verplichte identiteitskoppeling en biometrische registratie. Ze willen anonimiteit wettelijk beschermen.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
Anti-censuurwet en beperking Big Tech-macht
FVD wil een anti-censuurwet die vrije meningsuiting online beschermt en Big Tech-bedrijven beperkt tot het modereren van alleen strafbare uitingen. Ze willen social media als publieke ruimte erkennen en concurrentie met Big Tech bevorderen.
“We voeren een wet in die bepaalt dat Big Tech-bedrijven alleen strafbare uitingen mogen modereren, zodat legale meningen nooit worden verwijderd of onzichtbaar worden gemaakt.”
“We beschouwen social media-platformen als onderdeel van de publieke ruimte, zodat dezelfde vrijheden gelden als offline.”
“We zorgen voor wetgeving en voorwaarden die concurrentie bevorderen, zodat burgers alternatieven hebben en monopolies worden doorbroken.”
Innovatie stimuleren: crypto, blockchain en AI
FVD wil innovatie in digitale zaken stimuleren door regelgeving voor crypto en blockchain te versoepelen en breed gebruik van AI binnen de overheid te bevorderen.
Overheidsdigitalisering en privacywetgeving hervormen
FVD wil de digitale systemen van de overheid moderniseren en de AVG vervangen door praktische privacyregels, om bureaucratie te verminderen en privacy daadwerkelijk te beschermen.
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
“We schaffen de AVG af en vervangen die door duidelijke en praktische privacyregels, zodat privacy echt beschermd wordt zonder onnodige bureaucratie.”
De VVD ziet digitale veiligheid en technologische onafhankelijkheid als cruciale thema’s voor Nederland. Ze willen fors investeren in cyberveiligheid, digitale infrastructuur en Europese technologische soevereiniteit, en zijn terughoudend met digitale munten zolang privacy niet gegarandeerd is. De partij pleit voor een efficiënte, toegankelijke digitale overheid en strengere straffen voor cybercriminaliteit en digitale spionage. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van cybersecurity, het stimuleren van digitale innovatie, en het beschermen van vitale sectoren tegen buitenlandse digitale dreigingen.
Investeren in digitale veiligheid en cyberweerbaarheid
De VVD beschouwt digitale dreigingen als een directe bedreiging voor de nationale veiligheid en economie. Ze willen investeren in inlichtingen- en veiligheidsdiensten, strengere eisen aan digitale infrastructuur, en snelle hulp bij cyberaanvallen. Ook moet Nederland minder afhankelijk worden van buitenlandse technologie.
“Nederland wordt dagelijks digitaal aangevallen. Eén succesvolle aanval kan ontwrichtende gevolgen hebben voor Nederland. Daarom wil de VVD dat deze verantwoordelijkheid voor digitale veiligheid serieuze aandacht krijgt in het kabinet.”
“We moeten meer investeren in onze veiligheids- en inlichtingendiensten.”
“We bereiden ons voor op grootschalige digitale aanvallen op vitale sectoren: Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
“We stellen hoge eisen aan digitale weerbaarheid van publieke investeringen en essentiële infrastructuur. We ondersteunen publieke en private organisaties, zoals gemeenten en OV-bedrijven, op het gebied van cybersecurity en willen dat digitale incidenten snel centraal gemeld en opgevolgd worden.”
“Nederland en Europa moeten minder afhankelijk worden van Amerikaanse software, clouddiensten en datacentra: De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
Strengere straffen voor cybercriminaliteit en digitale spionage
Om de toegenomen impact van digitale misdrijven te adresseren, wil de VVD de straffen voor cybercriminaliteit en digitale spionage fors verhogen. Ook worden technologieën uit risicolanden geweerd uit kritieke sectoren.
“Om recht te doen aan de toegenomen schaal en impact van cybercriminaliteit, verhogen we de maximale straf van vier naar acht jaar.”
“Om onze nationale veiligheid te beschermen, blijven we in kritieke sectoren digitale apparatuur weren uit landen met een offensieve cyberagenda.”
“Tegelijkertijd verhogen we de straffen voor statelijke spionage fors.”
Efficiënte en toegankelijke digitale overheid
De VVD wil dat Nederland vooroploopt in digitalisering van de overheid, met gebruik van kunstmatige intelligentie en toegankelijke digitale systemen. Digitale inclusie en begrijpelijkheid zijn daarbij belangrijk, zodat iedereen kan meekomen.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering. We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“We zorgen dat telefonische en fysieke loketten altijd beschikbaar zijn voor mensen die daar de voorkeur aan geven, en zorgen dat digitale systemen voor iedereen begrijpelijk zijn.”
“We zorgen voor digitale inclusie door mensen te helpen die moeite hebben met een digitaliserende samenleving.”
Terughoudendheid met digitale munt (CBDC) vanwege privacy
De VVD is kritisch over de invoering van een digitale euro of andere digitale munt, tenzij privacy en autonomie van burgers volledig gewaarborgd zijn.
“De VVD is terughoudend over de invoering van een digitale munt (CBDC). Invoering daarvan is voor de VVD pas bespreekbaar als de digitale munt technisch en juridisch zo is ingericht dat privacy gewaarborgd is, betalingen niet traceerbaar zijn naar individuen, en de overheid geen sturende of beperkende rol kan spelen in bestedingen.”
Europese certificering en normering voor digitale producten
Om cyberveiligheid te verhogen en digitale soevereiniteit te versterken, wil de VVD een Europees certificeringssysteem voor kritieke hard- en software en strengere eisen aan digitale producten.
“Digitale producten moeten veiliger door fabrikanten te verplichten al vanaf het ontwerp aandacht te besteden aan cyberveiligheid. Dit beschermt burgers en bedrijven beter tegen hackers, verkleint economische schade en versterkt de digitale soevereiniteit van Europa.”
“Europese samenwerking en normering zijn daarbij essentieel.”
50PLUS ziet digitale veiligheid en digitale inclusie als urgente thema’s, vooral voor ouderen. De partij wil investeren in digitale weerbaarheid, betere bescherming tegen online oplichting, en waarborgen dat digitale diensten toegankelijk blijven voor iedereen. Concreet pleit 50PLUS voor papieren alternatieven, begrijpelijke digitale communicatie, strengere regels voor anonieme accounts, en een wettelijke plicht voor gemeenten om digitale inclusie van ouderen te garanderen.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
50PLUS benadrukt de noodzaak om digitale systemen beter te beschermen tegen bedreigingen, onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen, en ouderen te beschermen tegen online criminaliteit. Dit standpunt richt zich op het vergroten van de digitale weerbaarheid van Nederland en het beschermen van kwetsbare groepen tegen digitale risico’s.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen beschermen ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.”
“Zware straffen voor plegers van fysiek, verbaal en ook digitaal geweld en agressie tegen hulpverleners, handhavers en politieke ambtsdragers.”
Toegankelijkheid en alternatieven voor digitale diensten
50PLUS vindt dat digitale overheidsdiensten toegankelijk moeten zijn voor iedereen, met duidelijke uitleg en alternatieven voor wie niet digitaal vaardig is. Dit standpunt adresseert het risico dat ouderen en gehandicapten buitengesloten raken door digitalisering en pleit voor papieren, telefonische en fysieke alternatieven.
“Betere toegankelijkheid van online overheidsdiensten, zoals belastingaangifte en zorginformatie, met duidelijke uitleg.”
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
Wettelijke plicht voor digitale inclusie van ouderen
50PLUS wil dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor de digitale zelfredzaamheid van ouderen, vergelijkbaar met hun rol in de WMO. Dit standpunt erkent dat digitalisering niet vanzelfsprekend voor iedereen toegankelijk is en wil structurele waarborgen creëren.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen. Net zoals gemeenten verantwoordelijk zijn voor de WMO, worden zij ook verantwoordelijk voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.”
Beperken van anonieme accounts
Om online oplichting en misbruik tegen te gaan, wil 50PLUS anonieme accounts verbieden of sterk beperken. Dit standpunt richt zich op het vergroten van de veiligheid en het tegengaan van identiteitsdiefstal en online criminaliteit.
“Anonieme accounts worden verboden of in ieder geval sterk beperkt.”
Digitale vaardigheden en ondersteuning voor ouderen
50PLUS pleit voor digitale cursussen en lokale leerpunten om de digitale vaardigheden van ouderen te verbeteren, met speciale aandacht voor praktische toepassingen zoals internetbankieren en sociale media. Dit standpunt erkent dat veel ouderen moeite hebben met digitalisering en wil hen actief ondersteunen.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Lokale leerpunten in bibliotheken, buurthuizen en seniorenverenigingen waar ouderen terecht kunnen om te oefenen met taal, rekenen en digitale toepassingen.”
Begrijpelijke en toegankelijke digitale communicatie
50PLUS wil dat alle digitale communicatie van de overheid begrijpelijk en toegankelijk is, zodat ook minder digitaal vaardige mensen kunnen meedoen. Dit standpunt adresseert het risico van uitsluiting door complexe of ontoegankelijke digitale taal.
“Alle digitale communicatie van overheden dient te voldoen aan begrijpelijke taal (B1) en toegankelijkheidsrichtlijnen.”
Overheidsregie op digitale zaken en AI
De partij vindt dat de overheid de regie moet nemen op digitale zaken en de implementatie van kunstmatige intelligentie, met het oog op kansen voor ouderen. Dit standpunt benadrukt het belang van centrale coördinatie en het benutten van technologische innovatie ten gunste van ouderen.
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
De ChristenUnie ziet digitalisering als een kans, maar benadrukt vooral de risico’s voor privacy, maatschappelijke grip op techbedrijven en de bescherming van kwetsbare groepen zoals kinderen. Ze pleiten voor strenge regulering van algoritmes, social media en digitale platforms, met nadruk op transparantie, privacy en Europese autonomie. Concrete voorstellen zijn onder meer een verplicht algoritmeregister, strengere regels voor social media en een kritische houding tegenover Europese digitale identiteit en de digitale euro.
Strenge regulering van algoritmes en AI
De ChristenUnie wil dat de overheid strikte grenzen stelt aan het gebruik van algoritmes en kunstmatige intelligentie, met transparantie en ethische kaders als uitgangspunt. Dit moet voorkomen dat privacy en vrije toegang tot informatie in het gedrang komen.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Bescherming tegen macht van grote techbedrijven en social media
De partij wil meer grip op grote techbedrijven en social media, onder meer door minder polariserende algoritmes, strengere leeftijdsverificatie en het weren van verslavende producten voor kinderen.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“Dat betekent dat sociale media niet toegankelijk mogen zijn voor kinderen jonger dan 14 jaar. Adequate leeftijdsverificatie is noodzakelijk voor sociale media, platformen met expliciete content (porno, geweld), goksites, kopen van alcohol, BNPL-diensten.”
“Sociale mediabedrijven worden verplicht hun producten minder verslavend te maken.”
Europese autonomie en kritische houding tegenover digitale EU-initiatieven
De ChristenUnie wil minder afhankelijk zijn van niet-Europese techbedrijven en is kritisch over Europese digitale identiteit en de digitale euro, vooral vanwege privacyzorgen.
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
“Het huidige voorstel voor een digitale euro is een oplossing op zoek naar een probleem, waar de ChristenUnie vooral bezwaren tegen heeft (bijvoorbeeld als het gaat om privacywaarborgen).”
“We willen dat Nederland (en Europa) minder afhankelijk wordt van anderen waar het gaat om essentiële producten zoals grondstoffen, basisproducten, digitale diensten (incl. onafhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen), voedsel en energie.”
Recht op privacy en controle over eigen data
De partij wil burgers meer controle geven over hun digitale gegevens, onder meer via een recht op het wissen van data en copyright op lichaam, gezicht en stem.
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
Het CDA wil Nederland digitaal weerbaarder en onafhankelijker maken door te investeren in digitale autonomie, strenge regulering van techbedrijven en het stimuleren van innovatie in AI en sleuteltechnologieën. Ze pleiten voor Europese samenwerking, eigen cloudoplossingen, en een sterke focus op digitale ethiek en veiligheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het verplichten van privacyvriendelijke instellingen, het aanpakken van desinformatie, en het stimuleren van Nederlandse en Europese AI-ontwikkeling.
Investeren in digitale autonomie en Europese technologie
Het CDA ziet afhankelijkheid van Big Tech als een risico en wil daarom investeren in Europese digitale infrastructuur, cloudtoepassingen en chipproductie. Dit moet Nederland minder kwetsbaar maken en innovatie stimuleren.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
Strenge regulering en handhaving van digitale platforms
Het CDA wil platforms en techbedrijven strenger reguleren, onder meer door privacyvriendelijke standaarden te verplichten, desinformatie aan te pakken en sancties op te leggen bij overtredingen. Ze willen ook de Europese Digital Services Act (DSA) aanscherpen.
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
“Techbedrijven worden verplicht om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te gebruiken.”
“Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren.”
Centrale regie en toezicht op AI en digitale ethiek
Het CDA wil een centrale regie op AI via een nationale commissaris en benadrukt het belang van digitale ethiek, transparantie van algoritmes en cyberveiligheid. Ze willen dit stevig verankeren in onderwijs en bedrijfsleven.
“Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie. Zo stimuleren we steviger samenwerking en data-uitwisseling tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden.”
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
Bescherming van kinderen en consumenten in de digitale wereld
Het CDA wil kinderen en consumenten beschermen tegen schadelijke digitale invloeden, zoals risicovolle apps, finfluencers en online marketing gericht op jongeren.
“We pleiten voor heldere richtlijnen om ouders en leerkrachten te ondersteunen met een aanpak, en willen een verplichtende leeftijdsverificatie door een ‘Kijkwijzer’-aanpak voor gebruik van specifieke apps.”
“We stellen strenge regels op voor Finfluencers, mensen die via social media jongeren verleiden onverantwoorde financiële risico’s te nemen.”
“Onlinekanalen komen onder het regime van de Kijkwijzer. Daarnaast treden we op tegen onlinekanalen die moderatie van content en chats niet op orde hebben.”
De SP pleit voor stevige publieke regie op digitalisering, met nadruk op bescherming van burgerrechten, privacy en democratische controle. Ze willen een Ministerie van Digitale Zaken, strenge regulering van Big Tech, een verbod op geautomatiseerde besluitvorming zonder menselijke tussenkomst, en waarborgen voor een offline alternatief. De partij ziet digitalisering als een maatschappelijk vraagstuk dat niet mag leiden tot tweedeling, machtsconcentratie of verlies van autonomie.
Ministerie van Digitale Zaken oprichten
De SP wil een apart ministerie dat zich volledig richt op digitale zaken, om digitalisering in goede banen te leiden en publieke waarden te beschermen. Dit ministerie moet zorgen voor regie, toezicht en ethische toetsing van technologische ontwikkelingen.
“Ministerie van Digitale Zaken. In een tijd waarin technologie een steeds grotere rol speelt in ons dagelijks leven, is het essentieel dat we een specifieke instantie hebben die zich richt op digitale zaken.”
Verbod op geautomatiseerde besluitvorming zonder menselijk toezicht
De SP stelt dat algoritmes en AI nooit zelfstandig beslissingen mogen nemen die mensen raken; menselijke controle is altijd vereist. Dit voorkomt digitale discriminatie en waarborgt transparantie en rechtvaardigheid.
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
Strengere regulering en beperking van Big Tech
De SP wil de macht van grote techbedrijven inperken, hun verdienmodel aanpakken en consumenten, werknemers en kleine ondernemers beschermen tegen afhankelijkheid en misbruik. Ze pleiten voor open standaarden, transparantie en een verbod op gepersonaliseerde advertenties.
“Wij verzetten ons tegen de groeiende macht van grote (tech)platformbedrijven zoals Amazon, Google, Facebook, Booking.com en Uber.”
“Leg het verdienmodel van sociale media en Big Tech aan banden. In de afgelopen jaren is onze digitale wereld steeds meer veranderd in een verdienmodel dat draait om surveillancekapitalisme: het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties.”
“Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
Recht op offline leven en alternatieven voor digitalisering
De SP vindt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of dwang; iedereen moet kunnen kiezen voor offline alternatieven. De overheid moet bereikbaar blijven via niet-digitale kanalen en contant geld en papieren communicatie blijven garanderen.
“Digitalisering mag niet leiden tot tweedeling. Mensen moeten vrij zijn offline te leven. Zo mag niet van mensen verwacht worden dat ze buiten werktijden telefonisch bereikbaar zijn. Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
“De blauwe envelop voor belastingaangifte blijft bestaan en het recht op het gebruik van contant geld.”
Versterking privacy en digitale autonomie
De SP wil de privacy van burgers beschermen door de Autoriteit Persoonsgegevens te versterken, chatcontrole te verbieden, en afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven te verminderen via open source en publieke datacentra.
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
“We zijn tegen het plan van de EU om apps zoals WhatsApp of Signal verplicht berichten te laten controleren op ongewenste inhoud voordat ze worden verstuurd.”
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
D66 wil dat Nederland en Europa meer digitale autonomie krijgen en burgers zelf de regie houden over hun data. Ze pleiten voor strenge regulering van grote techbedrijven, investeren in een sterke Europese en nationale ICT-sector, en willen een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie. Hun visie draait om digitale onafhankelijkheid, bescherming van burgerrechten en het stimuleren van verantwoorde technologische innovatie.
Digitale autonomie en regie over eigen data
D66 vindt dat burgers, Nederland en Europa niet afhankelijk mogen zijn van buitenlandse techbedrijven en dat mensen zelf controle moeten hebben over hun digitale leven. Ze willen Europese oplossingen, strenge handhaving en het principe 'Baas over eigen bits' invoeren.
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
Minder afhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven
D66 wil de publieke sector losmaken van Amerikaanse en Chinese techbedrijven, en zet in op Europese alternatieven en een sterke eigen ICT-sector. Ze willen dat de overheid als 'launching customer' optreedt en investeren in de halfgeleiderindustrie en software-startups.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
Strenge regulering en handhaving op techbedrijven en AI
D66 wil dat Nederland koploper wordt in verantwoorde AI, met democratische grip en onafhankelijke controle. Ze willen sterke toezichthouders die techbedrijven kunnen aanpakken en eisen snelle verwijdering van schadelijke deepfakes.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie.”
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. We zorgen dat deze toezichthouders genoeg capaciteit hebben om sterk te handhaven.”
“Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen. Sociale mediaplatforms moeten meer doen om online haatberichten te verwijderen. Iedereen moet zich veilig kunnen uitspreken, ook online. We versterken het toezicht hierop en stellen bedrijven aansprakelijk als zij in gebreke blijven.”
Bewindspersoon voor Technologie en Innovatie
D66 wil een aparte bewindspersoon met een eigen begroting en mandaat om regie te voeren op digitale zaken, innovatie en technologie, zodat deze thema’s niet versnipperd raken over verschillende ministeries.
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken. Want technologie en innovatie zijn te belangrijk om versnipperd te blijven over verschillende ministeries.”
Investeren in digitale weerbaarheid en Europese digitale infrastructuur
D66 pleit voor gerichte investeringen in digitale technologie, infrastructuur en weerbaarheid, zowel nationaal als Europees, om de digitale toekomst veilig te stellen.
“Onze gezamenlijke groene en digitale toekomst vraagt om gerichte investeringen in publieke goederen, zoals eigen digitale technologie, infrastructuur en elektriciteitsnetten.”
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
GroenLinks-PvdA wil digitalisering inzetten voor publieke waarden, democratische controle en gelijke toegang, met een sterke nadruk op privacy, digitale autonomie en inclusiviteit. Ze pleiten voor een Minister van Digitale Zaken, strengere regulering van Big Tech, bescherming van persoonsgegevens, en investeren in Europese digitale infrastructuur en AI. Hun visie is dat digitalisering iedereen moet dienen, niet alleen bedrijven, en dat publieke controle en veiligheid centraal staan.
Minister van Digitale Zaken en centrale coördinatie
GroenLinks-PvdA wil digitalisering centraal coördineren binnen de overheid door een Minister van Digitale Zaken aan te stellen en een Digitale Comptabiliteitswet in te voeren. Dit moet zorgen voor overzicht, betere informatiehuishouding en het functioneren als één digitale overheid.
“De digitalisering gaan we centraal coördineren voor alle lagen van de overheid met een minister van digitale zaken. Om te functioneren als één digitale overheid, komt er een Digitale Comptabiliteitswet.”
Bescherming van privacy en persoonsgegevens
De partij stelt privacy en het recht op digitale communicatie centraal, met voorstellen voor een verbod op handel in persoonsgegevens, minimale dataverzameling, en wettelijke verankering van end-to-end encryptie.
“Binnen de EU pleiten we voor een verbod op de handel in persoonsgegevens en profielen. Bedrijven worden verplicht om zo min mogelijk gegevens te registreren van hun klanten. Wij waarborgen het digitaal briefgeheim en leggen het recht om digitaal privégesprekken te voeren via end-to-end encryptie wettelijk vast.”
Investeren in digitale autonomie en Europese infrastructuur
GroenLinks-PvdA wil de afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven verminderen door te investeren in Europese alternatieven, data-opslag op Europees grondgebied, en een eigen AI-fabriek.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
Toegankelijke en inclusieve digitalisering
De partij vindt dat iedereen moet kunnen meedoen in de digitale samenleving. Overheidswebsites moeten toegankelijk zijn, er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn, en digitale geletterdheid wordt verplicht in het onderwijs.
“Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.”
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum.”
Strijd tegen verslavende algoritmes en Big Tech
GroenLinks-PvdA wil het verdienmodel van gepersonaliseerde content en online tracking doorbreken, leeftijdsgrenzen voor sociale media invoeren, en Big Tech reguleren via Europese wetgeving.
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
“We zijn voor (gedifferentieerde) leeftijdsgrenzen voor sociale media die verslavende algoritmen gebruiken.”
Versterken van digitale veiligheid en toezicht
De partij wil meer capaciteit voor politie en toezichthouders om cybercriminaliteit aan te pakken, en investeert in cyberverdediging en samenwerking met Europese toezichthouders.
“De politie krijgt meer capaciteit om criminaliteit in de digitale wereld aan te pakken. De overheid investeert in cyberverdediging om onze vitale infrastructuur te beschermen tegen cyberaanvallen.”
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder en faciliteren samenwerking met andere Europese toezichthouders.”
JA21 ziet digitalisering en technologische innovatie als essentieel voor de Nederlandse economie, maar waarschuwt voor afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven en pleit voor digitale soevereiniteit. De partij wil ondernemers ruimte geven om te digitaliseren, investeert in digitale vaardigheden en cyberveiligheid, en verzet zich tegen Europese digitale centralisatie zoals de digitale euro en digitale identiteit. Hun focus ligt op productiviteit, strategische autonomie en het verminderen van regeldruk voor bedrijven.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie
JA21 vindt dat ondernemers voorop moeten kunnen lopen in digitalisering, zonder te veel belemmeringen door regelgeving of versnipperd beleid. De partij wil een nationale strategie waarin overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten samenwerken, en pleit voor praktische toepassing van AI gericht op productiviteit.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Investeren in digitale soevereiniteit en veiligheid
JA21 maakt zich zorgen over de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven en wil investeren in strategische technologie, digitale veiligheid en een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Cyberveiligheid wordt gezien als nationale veiligheid en voorwaarde voor economische weerbaarheid.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
“Cyberveiligheid is nationale veiligheid. Nederland is kwetsbaar. Een digitale aanval kan onze energievoorziening, havens of democratie platleggen.”
Investeren in digitale vaardigheden
JA21 vindt dat de arbeidsmarkt moet worden voorbereid op de digitale revolutie. Werknemers moeten hun digitale vaardigheden blijven ontwikkelen om de economische kansen van digitalisering te benutten.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
Tegen Europese digitale centralisatie (digitale euro en identiteit)
JA21 verzet zich tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, omdat dit de nationale soevereiniteit en privacy zou ondermijnen.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
DENK legt in haar verkiezingsprogramma sterk de nadruk op het beschermen van digitale mensenrechten, het waarborgen van privacy en het tegengaan van machtsmisbruik door technologie. De partij pleit voor strengere regulering van algoritmes, meer transparantie en onafhankelijk toezicht, en investeringen in digitale veiligheid. Hun visie is gericht op het beschermen van burgers tegen discriminatie, datamisbruik en de macht van grote technologiebedrijven.
Strengere regulering en transparantie van algoritmes
DENK wil het gebruik van algoritmes aan strenge regels onderwerpen om discriminatie en machtsmisbruik te voorkomen. Transparantie en controle zijn hierbij essentieel, met een focus op mensenrechten en het verbieden van afkomstgerelateerde kenmerken.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
Versterking van privacybescherming en toezicht
De partij vindt dat de privacy van burgers online beter beschermd moet worden, onder andere door het inperken van de macht van bigtech en het versterken van de Autoriteit Persoonsgegevens. Onafhankelijkheid van digitale infrastructuur is hierbij een speerpunt.
“Betere bescherming privacy. Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Investeren in digitale veiligheid en infrastructuur
DENK erkent het belang van een veilige digitale infrastructuur en wil investeren in digitale veiligheid, met speciale aandacht voor de onafhankelijkheid van systemen en ondersteuning van kleine organisaties.
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
Bescherming van kinderen tegen schadelijke digitale content
De partij wil kinderen beschermen tegen de negatieve effecten van social mediagebruik en schadelijke online content, onder andere door leeftijdsgrenzen en bewustwordingsmaatregelen.
“Wij nemen maatregelen om de schadelijke effecten van social mediagebruik op kinderen tegen te gaan. Dat betekent dat wij voor een leeftijdsgrens zijn van 15 jaar, waarbij voor kinderen schadelijke content onder die leeftijd wordt afgeschermd. Wij stimuleren het terugdringen van telefoongebruik op school en geven meer aandacht aan het verantwoord gebruik van het internet.”
BIJ1 stelt digitale zaken vooral in het teken van privacy, democratische controle en beperking van surveillance. De partij wil grootschalige digitale surveillance en dataverzameling door overheid en bedrijven fors terugdringen, met strenge privacywaarborgen en transparantie. Concrete voorstellen zijn het verbieden van automatische gezichtsherkenning, het minimaliseren van dataverzameling, en het versterken van toezicht door privacywaakhonden.
Strenge beperking van digitale surveillance en dataverzameling
BIJ1 ziet grootschalige digitale surveillance en dataverzameling als een bedreiging voor burgerrechten en privacy. De partij wil dat cameratoezicht en dataverzameling door overheid en bedrijven niet langer de norm zijn, maar een uitzondering, en pleit voor streng toezicht en afdwingbare privacyregels.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat. Ook automatische gezichtsherkenning wordt verboden.”
“Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering. Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden. De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
Inperken van digitale bevoegdheden van geheime diensten
BIJ1 wil de digitale bevoegdheden van geheime diensten beperken en democratische controle hierop versterken, om misbruik en schending van privacy te voorkomen.
“ID-WIV, worden ontmanteld. We intensiveren en verbeteren intussen de strenge, bindende, onafhankelijke democratische controle over deze diensten. Hun bevoegdheden worden ingeperkt, en gegevensverstrekking aan buitenlandse geheime diensten wordt aan banden gelegd.”
De SGP benadrukt het belang van individuele zeggenschap over digitale data, strikte ethische kaders voor kunstmatige intelligentie en bescherming tegen digitale dreigingen zoals cybercrime en deepfakes. Ze zijn kritisch op Europese digitale centralisatie (zoals de digitale euro en het Europees digitaal paspoort) en willen technologische soevereiniteit voor Nederland. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van cyberveiligheid, het verbieden van deepfakes, copyright op lichaamsdata, en het waarborgen van menselijke controle bij AI-toepassingen.
Individueel eigenaarschap en bescherming van persoonsgegevens
De SGP wil dat burgers zelf de regie houden over hun digitale data en dat bedrijven transparant zijn over datagebruik. Ze pleiten voor copyright op lichaamsdata en een verbod op deepfakes om misbruik te voorkomen.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Versterken van cyberveiligheid en digitale weerbaarheid
De SGP wil de cyberweerbaarheid van bedrijven en kritieke infrastructuur vergroten door hogere veiligheidsstandaarden, grootschalige tests en ondersteuning van ondernemers.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
De PVV heeft nauwelijks aandacht voor digitale zaken in haar verkiezingsprogramma. Het enige concrete voorstel betreft het inzetten van een "digitale schandpaal" voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven. Verdere visie of beleid op digitalisering, digitale infrastructuur, privacy, cybersecurity of digitale overheid ontbreekt volledig.
Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven
De PVV wil daders van gewelds- en zedenmisdrijven publiekelijk digitaal te kijk zetten. Dit voorstel is bedoeld als afschrikmiddel en om de samenleving te beschermen, maar roept grote vragen op over privacy, rechtsstaat en proportionaliteit. Het is het enige expliciete digitale voorstel in het programma.
“Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven”