Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitale transformatie
GroenLinks-PvdA ziet digitale transformatie als een kans om publieke waarden, democratie en gelijke toegang te versterken, mits deze centraal wordt gecoördineerd en sociaal verantwoord wordt ingezet. Ze pleiten voor een Minister van Digitale Zaken, investeren in digitale autonomie en veiligheid, en willen digitalisering inzetten voor duurzaamheid, toegankelijkheid en eerlijke concurrentie. De partij benadrukt publieke controle, bescherming van grondrechten en het tegengaan van negatieve effecten van digitalisering zoals ongelijkheid, privacyverlies en verslavende algoritmen.
Centrale regie en publieke controle op digitalisering
GroenLinks-PvdA wil de digitale transformatie van overheid en samenleving centraal coördineren met een Minister van Digitale Zaken en een Digitale Comptabiliteitswet. Dit moet zorgen voor overzicht, betere informatiehuishouding en publieke controle, zodat digitalisering bijdraagt aan democratie en gelijke rechten.
“De digitalisering gaan we centraal coördineren voor alle lagen van de overheid met een minister van digitale zaken. Om te functioneren als één digitale overheid, komt er een Digitale Comptabiliteitswet.”
“Daarom kiezen we in alles wat we doen voor verantwoordelijk gebruik en publieke controle. In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes of de politieke agenda van buitenlandse techmiljardairs.”
Investeren in digitale autonomie en Europese technologie
De partij wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in Europese digitale infrastructuur, alternatieven en industrie. Dit moet de digitale soevereiniteit van Nederland en Europa versterken.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“De Rijksoverheid investeert als grootste IT-afnemer van het land in Europese digitale diensten.”
Duurzame en circulaire digitalisering
GroenLinks-PvdA ziet de milieu-impact van digitalisering als urgent probleem en wil sturen op circulaire, efficiënte en repareerbare hardware, en het tegengaan van onnodig energieverbruik door ICT en AI.
“We sturen als overheid op circulariteit en efficiëntie. Wie hardware of media zoals films en videogames aanschaft, moet erop vertrouwen dat het blijvend bruikbaar is. We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
“De digitale samenleving verbruikt veel stroom, vaak door onnodig AI-gebruik of door ICT alsmaar te laten draaien. Tegelijkertijd kan digitalisering ook helpen om bedrijven duurzamer te maken.”
Toegankelijke digitalisering en digitale inclusie
De partij wil dat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving, met toegankelijke overheidsdiensten, betaalbaar internet en digitale geletterdheid in het onderwijs. Er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.
“Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.”
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum.”
Eerlijke concurrentie en dataportabiliteit
GroenLinks-PvdA wil dataportabiliteit standaard maken, zodat mensen makkelijk hun gegevens kunnen meenemen tussen diensten. Dit bevordert keuzevrijheid en eerlijke concurrentie op de digitale markt.
“Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms. Dit zorgt voor keuzevrijheid en een eerlijke concurrentie op de digitale markt.”
Publieke digitale ruimte en opensource
De partij wil een waardengedreven publieke digitale ruimte stimuleren, onder andere via alternatieve sociale media en het ondersteunen van opensourcesoftware en -hardware.
“Daarom komt er meer aandacht voor een waardengedreven publieke digitale ruimte via alternatieve sociale media.”
“Door middel van aanbestedingen en subsidies ondersteunen we de ontwikkeling van betrouwbare opensourcesoftware en -hardware met broncodes die iedereen kan controleren.”
Digitale veiligheid en bescherming van grondrechten
GroenLinks-PvdA investeert in cyberveiligheid, versterkt toezichthouders en beschermt privacy en mensenrechten, onder andere door meer middelen voor de Autoriteit Persoonsgegevens en het wettelijk vastleggen van digitale rechten.
“De overheid investeert in cyberverdediging om onze vitale infrastructuur te beschermen tegen cyberaanvallen.”
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder.”
“Wij waarborgen het digitaal briefgeheim en leggen het recht om digitaal privégesprekken te voeren via end-to-end encryptie wettelijk vast.”
Verantwoord gebruik van AI en bescherming tegen negatieve effecten
De partij wil AI inzetten voor maatschappelijke meerwaarde, maar waakt voor risico’s als ongelijkheid, auteursrechtproblemen en verslavende algoritmen. Er komen regels voor eerlijke algoritmes en bescherming van makers.
“We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving. Zo voorkomen we dat de ongelijkheid toeneemt en beschermen we onze vrijheden.”
“In de sector moet fair pay & fair practice de norm zijn. Subsidies moeten direct terechtkomen bij makers en uitvoerenden en we hebben aandacht voor de gevolgen van generatieve AI op het auteursrecht.”
“Digitale diensten, zoals sociale media, worden bewust verslavend gemaakt. Zo vreten online platforms onze aandacht, verzamelen ze op grote schaal persoonlijke data en maken ze een verdienmodel van smartphoneverslaving.”
NSC ziet digitale transformatie als noodzakelijk, maar waarschuwt voor de risico’s van te snelle digitalisering, verlies van privacy en afhankelijkheid van buitenlandse technologie. Ze pleiten voor een toegankelijke, veilige en transparante digitale overheid, meer digitale autonomie, strenge privacybescherming, en verantwoord gebruik van AI en algoritmen. Belangrijke voorstellen zijn een Ministerie van Digitale Zaken, één overheidsportaal, verplichte open standaarden, lokale dataopslag, en streng toezicht op AI-gebruik.
Ministerie van Digitale Zaken en centrale digitale regie
NSC wil de digitale transformatie van de overheid beter coördineren en toegankelijker maken door een apart ministerie op te richten en digitale dienstverlening te centraliseren. Dit moet versnippering tegengaan en burgers beter bedienen.
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie
NSC benadrukt het belang van digitale soevereiniteit en wil de afhankelijkheid van Amerikaanse cloudproviders verminderen. Lokale en Europese oplossingen krijgen prioriteit om de digitale infrastructuur veiliger en onafhankelijker te maken.
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen.”
“Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen, in lijn met de voorstellen uit onze initiatiefnota ‘Wolken aan de horizon’.”
Strenge privacybescherming en burgerzeggenschap over data
NSC wil dat burgers meer controle krijgen over hun persoonsgegevens en dat de overheid privacy centraal stelt bij digitalisering. Ze pleiten voor het ‘once only’-principe, digitale kluizen en transparantie over datagebruik.
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld.”
“We willen verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
“Burgers kunnen dan zien wie hun data gebruikt en er eventueel een klacht over indienen.”
Verantwoord en transparant gebruik van algoritmen en AI
NSC waarschuwt voor de risico’s van algoritmen en AI in overheidsbesluitvorming en wil verplichte wetenschappelijke standaarden, transparantie en periodieke toetsing om discriminatie en fouten te voorkomen.
“We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid. Deze standaard moet openbaar en navolgbaar zijn.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt.”
“Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
Lokale opslag en bescherming van gevoelige overheidsdata
NSC wil gevoelige overheidsdata zoveel mogelijk lokaal opslaan en strenge regels voor datadeling tussen overheidsorganisaties. Dit moet de veiligheid en privacy van burgers waarborgen.
“Gevoelige overheidsdata worden zo veel mogelijk lokaal opgeslagen. Voor het delen en verhandelen van deze data tussen verschillende overheidsorganisaties moeten strenge regels gelden.”
Digitale infrastructuur en cyberweerbaarheid versterken
NSC vindt dat de digitale infrastructuur beter beschermd moet worden tegen cyberaanvallen en sabotage, en dat Nederland moet investeren in eigen digitale voorzieningen en centrale coördinatie.
“De cyberweerbaarheid van ons land moet omhoog. We voeren de Cyberbeveiligingswet en de Wet Weerbaarheid Kritieke Entiteiten snel in om duidelijke cybersecuritykaders voor de overheid en de vitale sector vast te stellen.”
“Onze zeekabels moeten beschermd worden tegen de reële sabotagedreiging.”
Digitale geletterdheid en inclusie bevorderen
NSC wil dat digitale vaardigheden breed worden ontwikkeld, met aandacht voor jongeren, volwassenen en bedrijven, en dat fysieke contactpunten met de overheid behouden blijven om digitale uitsluiting te voorkomen.
“Al vanaf de basisschool moet er aandacht zijn voor digitale vaardigheden. Ook voor volwassenen en bedrijven moet educatie beschikbaar zijn, onder meer via openbare bibliotheken, om de digitale vaardigheden te vergroten.”
“Ook fysieke contactmogelijkheden op gemeentehuizen en informatiepunten in openbare bibliotheken moeten beschikbaar zijn en blijven.”
Volt ziet digitale transformatie als een kans om de overheid efficiënter, toegankelijker en rechtvaardiger te maken, met de burger centraal. Ze willen een minister van Digitale Zaken, één digitale identiteit, proactieve digitale dienstverlening en een sterke focus op digitale autonomie en Europese waarden. Hun voorstellen zijn concreet gericht op het verbeteren van digitale vaardigheden, het toegankelijk maken van digitale diensten, en het waarborgen van privacy en transparantie.
Ministerie van Digitale Zaken en regie op digitale transformatie
Volt wil een aparte minister en ministerie van Digitale Zaken om digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal te coördineren. Dit moet politieke grip op digitale transformatie vergroten en publieke innovatie versnellen.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken. Op die manier bevorderen we onze digitale autonomie en versnellen we onze publieke innovatie.”
Digitale overheid met burger centraal en één digitale identiteit
Volt pleit voor een digitale transformatie van de overheid waarbij alle diensten digitaal toegankelijk zijn, geïnspireerd op het Estlandse model. De burger staat centraal, met één digitale identiteit en een centrale plek voor alle overheidszaken.
“We pleiten ervoor dat Nederland de komende jaren een digitale transformatie doorvoert waarbij de burger centraal staat. We kijken hierbij naar het succesvolle Estlandse model, waar inmiddels 100% van alle overheidsdiensten digitaal beschikbaar is.”
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten. Er komt één plek waar al je gegevens veilig bewaard worden, zodat je nooit meer dezelfde informatie hoeft in te vullen.”
Toegankelijkheid en alternatieven voor niet-digitale burgers
Volt erkent dat niet iedereen digitaal vaardig is en wil daarom persoonlijke hulp, alternatieven voor niet-digitale burgers en digitale vaardigheidstrainingen garanderen.
“Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
“Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.”
Proactieve en geïntegreerde digitale dienstverlening
Volt wil versnippering van digitale overheidsdiensten tegengaan door alles op één plek samen te brengen, proactieve dienstverlening te bieden en veilige gegevensuitwisseling mogelijk te maken.
“MijnOverheid 2.0: veel overheidsdiensten staan los van elkaar (toeslagen, belastingen etc.) waardoor brieven en informatie moeilijk te vinden zijn. Alles komt daarom op één plek - aanvragen, statusupdates, deadlines en proactieve suggesties. Geen zoektocht meer naar de juiste website.”
“Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren. Bijvoorbeeld wanneer rijbewijzen verlopen of wanneer mensen mogelijk recht hebben op een toeslag.”
“X-Road Nederland: momenteel hebben alle overheidsinstanties eigen systemen, waardoor gegevens niet snel en makkelijk uitgewisseld worden. Daarom komt er een veilige digitale snelweg tussen alle overheidssystemen. U geeft één keer toestemming, daarna delen instanties onderling uw gegevens.”
Digitale autonomie en Europese waarden
Volt streeft naar digitale autonomie door minder afhankelijk te zijn van niet-EU-technologie, inzet op open source, en het waarborgen van Europese waarden als privacy en transparantie.
“De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur. De Nederlandse overheid streeft scherpe en haalbare ambities na, zoals de plannen van Denemarken, om van Microsoft producten over te stappen naar open source software. Overheidsdata en publieke infrastructuur moeten niet langer draaien op commerciële platforms zoals Microsoft, Amazon of Google.”
“Europese waarden zijn leidend bij overheidsdigitalisering, zodat transparantie, zeggenschap en digitale soevereiniteit gewaarborgd blijven.”
Digitale toetsing en ‘digital-ready’ wetgeving
Volt wil dat nieuwe wetgeving vanaf het begin wordt getoetst op digitale uitvoerbaarheid en dat beleid, uitvoering en IT samenwerken in multidisciplinaire teams.
“Volt wil dat er een digitale toets komt bij het maken van wet- en regelgeving, zodat al bij het ontwerpen van nieuw beleid rekening wordt gehouden met de impact daarvan op de ICT in de uitvoering.”
“Volt wil daarom het Deense voorbeeld volgen: alle nieuwe wetgeving moet vanaf dag één ‘digital-ready’ zijn. Dit betekent dat wetgeving wordt geschreven met de publieke dienstverlening in gedachten, waarbij de afdelingen beleid, uitvoering en IT vanaf het begin samenwerken in multidisciplinaire teams.”
Verplichte digitale vaardigheden voor ambtenaren en politici
Volt wil dat politici en ambtenaren verplicht worden getraind in digitale vaardigheden en AI, om de digitale transformatie van de overheid te ondersteunen.
“Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI.”
BVNL ziet digitale transformatie als noodzakelijk voor een efficiënte, veilige en inclusieve samenleving, maar waarschuwt nadrukkelijk voor overheidscontrole, privacy-inbreuken en digitale uitsluiting. De partij pleit voor betere digitale overheidsdienstverlening, versterking van cybersecurity, bescherming van privacy en encryptie, en waarborging van digitale én offline rechten. Concreet wil BVNL investeren in digitale vaardigheden, strenge privacybescherming, geen digitale censuur, en een innovatievriendelijk klimaat voor technologie.
Overheid moet digitale dienstverlening verbeteren en inclusie waarborgen
BVNL vindt dat de overheid haar digitale systemen op orde moet brengen en burgers moet ondersteunen om volwaardig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit moet onder meer door investeringen in digitale vaardigheden en het toegankelijk maken van technologie voor iedereen.
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers. Ook moet de overheid haar ICT-projecten efficiënt en effectief uitvoeren om belastinggeld optimaal te besteden.”
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
Strikte bescherming van privacy, encryptie en offline rechten
BVNL benadrukt dat digitale transformatie niet ten koste mag gaan van fundamentele rechten zoals privacy en het recht op een offline leven. De partij verzet zich tegen het verzwakken van encryptie, ongeremde dataverzameling en digitale identificatieplichten.
“Privacy is een fundamenteel recht dat we koesteren en beschermen. BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen.”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden.”
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Geen digitale censuur of overheidscontrole op meningsuiting
BVNL waarschuwt voor toenemende staatscontrole via digitalisering en verzet zich tegen digitale censuur, overheidsbemoeienis met sociale media en het labelen van afwijkende meningen als desinformatie.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
Investeren in cybersecurity en innovatie, met focus op vrije markt
BVNL wil een nationale strategie voor digitale veiligheid, investeringen in cybersecurity en innovatie, en een aantrekkelijk klimaat voor technologiebedrijven. De partij kiest voor marktwerking en zelfregulering boven bureaucratische regelgeving.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Innovatie via vrije markt: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
Kritisch op digitalisering als instrument voor staatscontrole
BVNL uit stevige kritiek op de manier waarop digitalisering door de overheid is gebruikt voor surveillance en beïnvloeding van burgers, en wil hier paal en perk aan stellen.
“De ICT bij de Belastingdienst is een chaos en ook bij andere overheidsinstellingen, zoals het UWV, gaat het niet goed. Daarnaast heeft de overheid in de afgelopen jaren laten zien dat de toegenomen digitalisering ook meer staatscontrole oplevert.”
“De overheid stopt met ongeremde informatieverzameling over burgers en het samenstellen van profielen van burgers (met bijvoorbeeld het programma Palentir e.d.).”
De SGP ziet digitale transformatie als onvermijdelijk, maar stelt duidelijke ethische en menselijke grenzen aan de inzet van technologie. Ze pleiten voor meer regie van burgers over hun data, waarborgen van privacy, menselijke controle bij AI, en bescherming van kwetsbare groepen. Concrete voorstellen richten zich op dataveiligheid, ethische toetsing van technologie, en het waarborgen van niet-digitale alternatieven.
Meer regie en eigenaarschap over persoonlijke data
De SGP wil dat burgers zelf bepalen wat er met hun data gebeurt en dat bedrijven transparant zijn over datagebruik. Dit moet de macht van grote platforms beperken en privacy waarborgen.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Bedrijven en organisaties moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.”
Ethische en menselijke grenzen aan digitale technologie en AI
De SGP benadrukt dat digitale transformatie altijd binnen ethische kaders moet plaatsvinden, met menselijke controle en bescherming van publieke waarden. Ze pleiten voor een ethische toelatingscommissie voor nieuwe technologieën en duidelijke richtlijnen voor AI.
“Voor de toelating van nieuwe technologische ontwikkelingen met grote impact op de samenleving is een ethische toelatingscommissie nodig.”
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy.”
Digitale toegankelijkheid en bescherming van kwetsbare groepen
De SGP wil dat digitale transformatie niemand buitensluit en dat overheidsdienstverlening ook voor minder digitaal vaardigen toegankelijk blijft. Ze vragen aandacht voor bescherming tegen cybercrime en digitale uitsluiting.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
De SGP ziet digitale veiligheid als essentieel onderdeel van digitale transformatie, met nadruk op samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven en het verhogen van veiligheidsstandaarden.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
“Overheid en bedrijfsleven moeten zich samen voorbereiden op de noodscenario’s ten aanzien van cyberveiligheid van kritieke infrastructuur.”
“Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk”
Menselijke maat in digitalisering van de zorg
De SGP erkent de voordelen van digitalisering in de zorg, maar waarschuwt dat het menselijke karakter behouden moet blijven en niet alles digitaal kan of mag.
“Digitalisering kan helpend zijn, maar mag het menselijke karakter van zorg niet aantasten.”
“Bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg moet een menswaardige toepassing centraal staan. Niet elke doktersafspraak kan zomaar digitaal.”
“De overheid blijft daarom óók investeren in niet-digitale arbeidsbesparende innovaties.”
BBB ziet digitale transformatie als een kans om technologie ten dienste te stellen van mensen, met nadruk op autonomie, privacy en nationale digitale soevereiniteit. De partij wil de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen, investeren in cybersecurity en digitale infrastructuur, en pleit voor een toegankelijke, betrouwbare digitale overheid met behoud van menselijke maat. Concrete voorstellen zijn onder meer het gebruik van open source, prioriteit voor Nederlandse bedrijven, strikte privacybescherming en verantwoorde inzet van AI.
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse tech
BBB wil de digitale infrastructuur en data zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen houden om strategische kwetsbaarheid te voorkomen. Dit moet de autonomie van Nederland versterken en de grip op vitale digitale processen waarborgen.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Zelfredzaamheid vergroten. Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
Open source en voorrang voor Nederlandse bedrijven bij digitalisering
Om kosten te drukken, innovatie te stimuleren en onafhankelijkheid te vergroten, wil BBB dat de overheid standaard kiest voor open source software en Nederlandse bedrijven bij digitaliseringsprojecten.
“Nieuwe overheidsprojecten maken waar mogelijk gebruik van open sourcesoftware en open standaarden om kosten te drukken en applicaties inzetbaar te maken op meerdere overheidslagen.”
“De overheid kiest als 'launching customer' actief voor innovatieve Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij digitaliseringsprojecten.”
Toegankelijke en betrouwbare digitale overheid met menselijke maat
BBB vindt dat digitale overheidsdiensten begrijpelijk, veilig en toegankelijk moeten zijn, met persoonlijke ondersteuning waar nodig. De menselijke maat en eenvoud staan centraal, ook bij de inzet van AI.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“De dienstverlening wordt getoetst op eenvoud, bereikbaarheid en passende ondersteuning bij persoonlijke situaties.”
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
Investeren in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BBB beschouwt digitale veiligheid als een basisvoorwaarde voor welvaart en democratie. Er wordt ingezet op gerichte investeringen in cybersecurity, educatie en bewustwording.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
Verankeren van digitale grondrechten en privacybescherming
BBB wil digitale grondrechten in de Grondwet opnemen en privacy beschermen door strikte wetgeving en toezicht op digitale technologieën zoals gezichtsherkenning.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
De SP ziet digitale transformatie als een maatschappelijke ontwikkeling die actief moet worden gestuurd om publieke waarden, privacy en menselijke autonomie te beschermen. De partij pleit voor strenge regulering van algoritmes en AI, het waarborgen van offline alternatieven, het beperken van de macht van Big Tech, en het oprichten van een Ministerie van Digitale Zaken. Digitalisering mag volgens de SP nooit leiden tot tweedeling, ontmenselijking of verlies van democratische controle.
Menselijke controle bij digitale besluitvorming
De SP wil voorkomen dat algoritmes en AI zelfstandig beslissingen nemen over mensen, vooral bij overheidsdiensten. Menselijke betrokkenheid en transparantie zijn essentieel om discriminatie, fouten en ontmenselijking tegen te gaan.
“Beslissingen die mensen raken, mogen nooit alleen door een algoritme worden genomen.”
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
Recht op offline alternatieven en digitale inclusie
De SP vindt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of verplicht online zijn. Iedereen moet kunnen kiezen voor offline dienstverlening en toegang krijgen tot digitale vaardigheden als men dat wil.
“Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
Oprichting Ministerie van Digitale Zaken
De SP wil een aparte overheidsinstantie die digitale transformatie coördineert en publieke belangen beschermt, gezien de groeiende impact van technologie.
“Een ministerie van Digitale Zaken zorgt voor een gerichte aanpak om zowel de digitalisering binnen de overheid als daarbuiten in goede banen te leiden.”
Strenge regulering van algoritmes, AI en privacy
De SP pleit voor een digitaal voorzorgsprincipe, ethische toetsing van nieuwe technologieën, versterking van de privacywaakhond en het verbieden van risicovolle toepassingen van AI en profilering.
“Wij versterken de volksvertegenwoordiging met een permanent onderzoeksinstituut dat adviseert over de maatschappelijke gevolgen van technologische ontwikkelingen en voorstellen doet voor aanvullende burgerrechten in het digitale tijdperk. Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
“Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie. [...] De inzet van algoritmen, Kunstmatige Intelligentie en geautomatiseerde besluitvorming om fraude op te sporen en besluiten te nemen is niet langer toegestaan wanneer mensen rechten niet gewaarborgd kunnen worden.”
Beperken macht Big Tech en beschermen publieke waarden
De SP wil de macht van grote techbedrijven inperken, surveillancekapitalisme tegengaan en publieke alternatieven voor digitale diensten stimuleren.
“Wij verzetten ons tegen de groeiende macht van grote (tech)platformbedrijven zoals Amazon, Google, Facebook, Booking.com en Uber. Deze bedrijven maken andere bedrijven, gebruikers en werkenden afhankelijk van hun systemen, stellen eenzijdige voorwaarden en verzamelen enorme hoeveelheden data waarmee zij hun monopolie versterken.”
“We stimuleren de ontwikkeling van publieke alternatieven voor sociale media, waar democratische controle en transparantie wél centraal staan. Digitalisering mag niet leiden tot ontmenselijking en moet de samenwerking tussen mensen bevorderen.”
Digitale autonomie en open source voor overheid
De SP wil de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen door te investeren in Europese alternatieven, open source en publieke datacentra.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
D66 ziet digitale transformatie als een kans om de samenleving veiliger, eerlijker en innovatiever te maken, mits deze wordt gestuurd door Europese waarden, democratische controle en technologische onafhankelijkheid. De partij wil digitale autonomie versterken, investeren in een sterke Europese en nationale techsector, en burgers meer regie geven over hun data. Concrete voorstellen zijn onder meer het aanstellen van een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, het stimuleren van Europese alternatieven voor big tech, en het waarborgen van digitale rechten en veiligheid.
Digitale autonomie en regie over data
D66 wil dat burgers en Europa zelf de controle houden over digitale infrastructuur, data en technologie, om afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven te verminderen en Europese waarden te beschermen. Dit wordt gezien als essentieel voor veiligheid, democratie en economische kracht.
“D66 bouwt aan een digitale samenleving waarin de waarden die we samen belangrijk vinden centraal staan: veiligheid, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en democratie.”
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes.”
“We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
Bewindspersoon voor Technologie en Innovatie
D66 stelt voor een aparte bewindspersoon aan te stellen die verantwoordelijk is voor technologie en innovatie, met als doel regie te voeren over digitale transformatie en publieke sectoren los te maken van grote buitenlandse techbedrijven.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken.”
Investeren in Europese en nationale techsector
D66 wil de afhankelijkheid van buitenlandse technologie verminderen door te investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector, met speciale aandacht voor sleuteltechnologieën zoals AI en halfgeleiders.
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
“Nederland loopt internationaal voorop in sleuteltechnologieën. D66 wil die voorsprong benutten om onze maatschappelijke uitdagingen te helpen oplossen. We stimuleren deze belangrijke technologieën met subsidies en inkoop van de overheid.”
Democratische grip en bescherming tegen big tech
D66 wil democratische controle en onafhankelijke toezichthouders om burgers te beschermen tegen de negatieve effecten van grote techbedrijven, zoals verslaving, misbruik van data en ondermijning van de democratie.
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven.”
“Grote techbedrijven die geld verdienen aan journalistieke producten moeten journalisten hier eerlijk voor vergoeden.”
Digitale transformatie in publieke sectoren
D66 wil dat digitale transformatie in sectoren als zorg, onderwijs en overheid plaatsvindt op basis van Europese waarden, waarbij gevoelige technologieën niet worden overgelaten aan buitenlandse bedrijven.
“De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
FVD ziet digitale transformatie vooral als een risico voor privacy, vrijheid en nationale soevereiniteit, en verzet zich tegen centraliserende digitale innovaties zoals de Digitale Euro en Europese Digital ID. Tegelijkertijd omarmen ze technologische innovatie waar deze individuele vrijheid, financiële onafhankelijkheid en efficiëntie vergroot, zoals bij blockchain, cryptocurrencies en AI. Hun beleid richt zich op het beschermen van privacy, het waarborgen van anonimiteit en het stimuleren van innovatie zonder bureaucratische belemmeringen.
Verzet tegen centrale digitale controle (CBDC, Digital ID)
FVD beschouwt centrale digitale innovaties zoals de Digitale Euro (CBDC) en Europese Digital ID als bedreigingen voor individuele vrijheid, privacy en nationale soevereiniteit. Ze vrezen dat deze technologieën leiden tot centrale controle, programmeerbaar geld en beperking van persoonlijke autonomie.
“Forum voor Democratie verwerpt deze ontwikkeling met kracht. Er is geen enkele noodzaak voor de invoering van een digitale euro. Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Bescherming van privacy en digitale anonimiteit
FVD wil privacyrechten uitbreiden naar digitale communicatie en anonimiteit op internet wettelijk waarborgen. Ze zien privacy als essentieel voor een vrije samenleving en verzetten zich tegen digitale surveillance, sleepwetten en verplichte identiteitskoppeling.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“We respecteren de uitslag van het referendum van 2017 en schaffen de Sleepwet af, zodat burgers niet structureel kunnen worden afgeluisterd.”
Stimuleren van technologische innovatie en modernisering overheid
FVD ziet kansen in technologische innovatie, mits deze individuele vrijheid en efficiëntie vergroot. Ze willen regelgeving versoepelen voor blockchain en crypto, overheids-IT moderniseren en breed gebruik van AI stimuleren om de overheid efficiënter te maken.
“Cryptocurrencies en blockchain zijn innovaties die meer financiële vrijheid brengen, en kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken.”
“We versoepelen regels voor crypto- en blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) pleit voor een digitale transformatie die de macht van Big Tech doorbreekt, digitale soevereiniteit waarborgt en burgerrechten centraal stelt. Ze willen technologie transparant, controleerbaar en dienstbaar maken aan mens, natuur en democratie, met nadruk op privacy, open source, en een sterke publieke regie. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van open source, het moderniseren van auteursrecht, het waarborgen van privacy en digitale autonomie, en het bieden van analoge alternatieven voor digitale diensten.
Doorbreken macht Big Tech en digitale soevereiniteit
PvdD ziet de dominantie van Big Tech als een bedreiging voor democratie en soevereiniteit. Ze willen publieke alternatieven versterken, afhankelijkheid verminderen en Europese digitale infrastructuur stimuleren. Dit is een fundamentele visie op digitale transformatie als machtsverschuiving van private naar publieke en democratische controle.
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“Datacenters worden slechts in zeer uitzonderlijke gevallen toegestaan, en uitsluitend wanneer zij ten dienste staan aan Europese publieke digitale infrastructuur opdat we de afhankelijkheid van Big Tech verkleinen.”
Stimuleren van open source en open standaarden
PvdD wil digitale transformatie inzetten om publieke sectoren onafhankelijker te maken van Big Tech door open source, open standaarden en open hardware te stimuleren. Dit moet innovatie, transparantie en controle bevorderen.
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
Privacy en gegevensbescherming als uitgangspunt
Privacy staat centraal in de digitale transformatie volgens PvdD. Ze eisen strenge privacyregels, transparantie over data en algoritmes, en het recht op analoge alternatieven. Dit beschermt burgers tegen misbruik, manipulatie en identiteitsfraude.
“Bedrijven worden streng gehouden aan de principes ‘Privacy by Design’ en ‘Privacy by Default’. Dat betekent dat er zo min mogelijk data verzameld worden en de standaardinstellingen altijd privacyvriendelijk zijn.”
“Gegevens verzamelen mag alleen als daar nadrukkelijk toestemming voor is gegeven, waarbij op een korte, makkelijk leesbare manier aan de gebruiker wordt uitgelegd waar deze voor worden gebruikt. Weigeren is altijd een optie en heeft geen consequenties voor de werkbaarheid van de geleverde dienst.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
Modernisering auteursrecht en bescherming makers bij AI
PvdD erkent dat digitale transformatie, met name AI, nieuwe uitdagingen voor auteursrecht en de positie van makers creëert. Ze willen het auteursrecht moderniseren zodat het beter aansluit bij de digitale realiteit en makers beschermt tegen ongewenst gebruik van hun werk door AI.
“Door kunstmatige intelligentie kunnen computers met één druk op de knop nieuwe kunst maken in de stijl van bestaande kunstenaars. Daarom moderniseren we het auteursrecht, zodat dit beter aansluit bij de huidige tijd. Hierbij is het belangrijk dat makers een passende vergoeding krijgen.”
Digitale inclusie en analoge terugvalopties
PvdD vindt dat digitale transformatie niemand mag uitsluiten. Ze eisen digitale inclusie, toegankelijkheid en altijd een analoge terugvaloptie voor essentiële diensten, zodat iedereen kan meedoen.
“Op alle overheidslagen worden de principes van digitale inclusie en toegankelijkheid in acht genomen en toegepast.”
“We investeren in open en veilige digitale infrastructuur, verminderen onze afhankelijkheid van Big Tech en zorgen altijd voor een analoge terugvaloptie bij vitale systemen.”
Het CDA ziet digitale transformatie als essentieel voor economische zelfstandigheid, strategische autonomie en een weerbare samenleving. De partij wil investeren in Europese digitale infrastructuur, AI, cloud, en chiptechnologie, met nadruk op ethiek, samenwerking en minder afhankelijkheid van Big Tech. Concrete voorstellen zijn onder meer een Europese cloud, een AI-commissaris, investeringen in sleuteltechnologieën, en digitale ethiek in het onderwijs.
Investeren in Europese digitale infrastructuur en autonomie
Het CDA wil de afhankelijkheid van niet-Europese technologie verminderen door te investeren in eigen cloudoplossingen, chipproductie en datacentra. Dit moet Europa digitaal weerbaarder maken en de strategische autonomie vergroten.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“Daarnaast fungeert de landelijke overheid als voorloper in de transitie naar de eigen cloud-toepassing en ondersteunt het lagere overheden om ook deze transitie door te voeren.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
Centrale regie en samenwerking op AI en sleuteltechnologieën
Het CDA pleit voor centrale regie op AI via een AI-commissaris, investeringen in sleuteltechnologieën, en versterkte samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid. Dit moet de positie van Nederland en Europa in de mondiale technologische wedloop versterken.
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie. Zo stimuleren we steviger samenwerking en data-uitwisseling tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
Digitale ethiek en weerbaarheid in onderwijs en samenleving
Het CDA wil digitale ethiek, mediawijsheid en kennis van algoritmes structureel verankeren in het onderwijs en het mkb, om een digitaal weerbare samenleving te bouwen.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken. Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten. Zo bouwen we samen aan een digitaal weerbare samenleving.”
Vernieuwing van digitale overheid en belastingdienst
Het CDA ziet digitale transformatie als middel om de overheid efficiënter en flexibeler te maken, met prioriteit voor ICT-vernieuwing bij de Belastingdienst en het verminderen van regeldruk via digitalisering.
“De vernieuwing van de ICT bij de Belastingdienst heeft de komende jaren prioriteit, zodat er weer ruimte ontstaat om flexibel in te spelen op maatschappelijke veranderingen. Door inzet van AI bij de aangiftebehandeling willen we de druk op de uitvoering verlichten.”
“Er komt een programma ‘vereenvoudiging van regelgeving’. Doelstelling is een lagere uitvoeringslast voor uitvoerders, burgers en ondernemingen.”
JA21 ziet digitale transformatie als essentieel voor het economisch succes en de strategische autonomie van Nederland. De partij wil ondernemers ruimte geven om te digitaliseren, investeren in digitale vaardigheden en soevereiniteit, en het gebruik van AI stimuleren met de nadruk op productiviteit. JA21 pleit voor een nationale strategie, minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven, en concrete investeringen in digitale infrastructuur en vaardigheden.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie
JA21 vindt dat ondernemers voorop moeten kunnen lopen in digitalisering, zonder te veel belemmerende regelgeving. De partij wil eenvoudige regels, een nationale strategie en stimulering van AI-gebruik, vooral gericht op productiviteit en het mkb.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Investeren in digitale soevereiniteit en strategische technologie
JA21 wil de afhankelijkheid van buitenlandse (Amerikaanse/Chinese) techbedrijven verminderen door te investeren in strategische technologie, digitale veiligheid en een nationale cloud. Digitale soevereiniteit wordt gezien als voorwaarde voor economische weerbaarheid en strategische autonomie.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
“Economische weerbaarheid. Cyberveiligheid als voorwaarde voor herindustrialisatie en strategische autonomie.”
Investeren in digitale vaardigheden en arbeidsmarkttransitie
JA21 erkent dat de arbeidsmarkt verandert door digitalisering en AI. De partij wil investeren in digitale vaardigheden zodat werknemers kunnen bijblijven en de economie kan profiteren van de digitale revolutie.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
Stimuleren van innovatie en R&D via fiscale maatregelen
Om digitale transformatie en innovatie te versnellen, wil JA21 investeringen in R&D en kapitaalgoederen direct fiscaal aftrekbaar maken, zodat bedrijven sneller kunnen innoveren.
“Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
“Investeringen in kapitaalgoederen volledig aftrekbaar maken in het jaar van investering, in plaats van gespreid afschrijven over meerdere jaren.”
50PLUS erkent het belang van digitale transformatie, maar legt de nadruk op digitale veiligheid, inclusie en toegankelijkheid voor ouderen. De partij wil investeren in digitale weerbaarheid, waarborgen dat digitale diensten begrijpelijk en bereikbaar blijven, en pleit voor wettelijke plichten rond digitale inclusie. Concrete voorstellen zijn onder meer betere digitale beveiliging, papieren alternatieven voor overheidsdiensten, digitale vaardigheidstrainingen voor ouderen en een gemeentelijke taak voor digitale zelfredzaamheid.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
50PLUS ziet digitale veiligheid als urgent en wil investeren in de bescherming van systemen tegen digitale bedreigingen, met minder afhankelijkheid van commerciële en buitenlandse partijen. Dit is een reactie op de groeiende digitale dreigingen en het belang van betrouwbare digitale infrastructuur, vooral voor kwetsbare groepen zoals ouderen.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid voor ouderen wettelijk borgen
De partij wil dat digitale transformatie niemand buitensluit, vooral ouderen niet. Daarom moeten overheidsdiensten altijd een papieren, telefonische of fysieke balie-optie bieden, en wordt digitale inclusie een wettelijke gemeentelijke taak. Dit voorkomt dat digibeten en digifoben worden uitgesloten en waarborgt gelijke toegang tot essentiële diensten.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
Digitale vaardigheden en bescherming van ouderen versterken
50PLUS wil ouderen ondersteunen bij digitale transformatie door digitale cursussen aan te bieden en extra bescherming te bieden tegen online oplichting en identiteitsdiefstal. Dit is essentieel om ouderen zelfredzaam te houden en hen te beschermen tegen de risico’s van digitalisering.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen beschermen ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.”
AI en technologie inzetten ten gunste van ouderen
De partij ziet kansen in digitale transformatie via kunstmatige intelligentie, mits deze technologieën het leven van ouderen daadwerkelijk verbeteren en hun zelfstandigheid vergroten. 50PLUS wil dat AI en digitalisering in dienst staan van welzijn en zorg voor ouderen.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
De ChristenUnie ziet digitale transformatie als een kans, maar benadrukt vooral de noodzaak van strikte regulering en ethische kaders om risico’s voor privacy, democratie en maatschappelijke samenhang te beperken. Ze pleiten voor transparantie in algoritmegebruik, minder afhankelijkheid van grote (niet-Europese) techbedrijven, en bescherming van burgers tegen negatieve effecten van digitalisering, zoals polarisatie en privacyverlies. Concrete voorstellen zijn onder meer een verplicht algoritmeregister, strengere regels voor sociale media, en kritische houding tegenover Europese digitale identiteit.
Strikte regulering en transparantie van algoritmes en AI
De ChristenUnie wil dat de overheid duidelijke grenzen stelt aan het gebruik van digitale technologieën, met name algoritmes en kunstmatige intelligentie, om burgers te beschermen tegen ondoorzichtige besluitvorming en verlies van privacy. Transparantie en ethische kaders zijn hierbij essentieel.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes. De overheid zelf maakt een gedegen afweging of voor machine learning algoritmes of alternatieven gekozen wordt. Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Minder afhankelijkheid van grote (niet-Europese) techbedrijven
De partij wil de macht van grote techbedrijven beperken en de afhankelijkheid van niet-Europese digitale diensten terugdringen, om zo privacy, autonomie en democratische controle te waarborgen.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“We willen dat Nederland (en Europa) minder afhankelijk wordt van anderen waar het gaat om essentiële producten zoals grondstoffen, basisproducten, digitale diensten (incl. onafhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen), voedsel en energie.”
Strengere regels voor sociale media en digitale platforms
De ChristenUnie wil sociale media reguleren om polarisatie en desinformatie tegen te gaan, en stelt dat digitale platforms die heimelijk publieke opinie beïnvloeden of desinformatie verspreiden verboden moeten worden.
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“Digitale platforms die door overheden worden ingezet om heimelijk de publieke opinie te beïnvloeden of desinformatie te verspreiden, worden verboden.”
Kritisch op Europese Digitale Identiteit (eID)
De ChristenUnie is terughoudend over de invoering van een Europese Digitale Identiteit en stelt strikte voorwaarden aan privacy en vrijwilligheid.
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
De VVD ziet digitale transformatie als essentieel voor een veilige, efficiënte en toekomstbestendige samenleving en overheid. De partij wil fors investeren in digitale veiligheid, de overheid moderniseren met kunstmatige intelligentie en digitalisering, en de digitale infrastructuur versterken om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse technologie. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van cybersecurity, het centraal inkopen van software, het opleiden van ambtenaren in AI, en het stimuleren van digitale innovatie in vitale sectoren.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
De VVD beschouwt digitale dreigingen als een directe bedreiging voor de economie, vrijheid en democratie. Daarom wil de partij fors investeren in inlichtingen- en veiligheidsdiensten, strengere wetgeving en meer transparantie om Nederland digitaal weerbaar te maken.
“Nederland wordt dagelijks digitaal aangevallen. Eén succesvolle aanval kan ontwrichtende gevolgen hebben voor Nederland. Daarom wil de VVD dat deze verantwoordelijkheid voor digitale veiligheid serieuze aandacht krijgt in het kabinet.”
“We moeten onze inlichtingendiensten niet alleen fors uitbreiden en versterken, maar hen ook stimuleren om tactische inlichtingen vaker publiek te maken.”
“We stellen hoge eisen aan digitale weerbaarheid van publieke investeringen en essentiële infrastructuur. We ondersteunen publieke en private organisaties, zoals gemeenten en OV-bedrijven, op het gebied van cybersecurity en willen dat digitale incidenten snel centraal gemeld en opgevolgd worden.”
Modernisering en digitalisering van de overheid
De VVD wil een overheid die digitalisering en kunstmatige intelligentie omarmt om efficiënter, klantgerichter en toegankelijker te worden. Dit betekent investeren in digitale vaardigheden van ambtenaren, centrale inkoop van software en het standaardiseren van digitale processen.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering. We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“Er komt een nieuw rijksbreed ict-team dat los van verstikkende overheidsstructuren en –procedures eindeloze ict-projecten vlot trekt, bijvoorbeeld bij de Belastingdienst en DUO en we kopen software rijksbreed in om betere prijzen te bedingen.”
Minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie
De VVD wil de digitale infrastructuur versterken en minder afhankelijk worden van buitenlandse (vooral Amerikaanse) software en clouddiensten. Dit moet de digitale soevereiniteit en veiligheid van Nederland en Europa vergroten.
“De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
Stimuleren van digitale innovatie in vitale sectoren
De VVD ziet digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie als motoren voor innovatie en efficiëntie, onder andere in de zorg en defensie. De partij wil deze ontwikkelingen actief stimuleren en belemmerende regelgeving verminderen.
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering niet in de weg laten staan.”
“Nederland heeft alles in huis om een technologische koploper te zijn... Daarom geven we bij militaire aankopen waar mogelijk voorkeur aan Nederlandse ondernemers op de terreinen waar onze industrie goed in is en investeren we in belangrijke digitalisering.”
DENK ziet digitale transformatie vooral als een risico voor mensenrechten en privacy, en pleit voor strenge regulering van algoritmen en digitale technologie. De partij wil een algoritmewet, meer transparantie en toezicht, en betere bescherming tegen machtsmisbruik door technologie en big tech. Hun focus ligt op het waarborgen van digitale mensenrechten en het versterken van digitale veiligheid.
Strenge regulering en transparantie van algoritmen
DENK wil misbruik en discriminatie door digitale technologie voorkomen door wettelijke waarborgen en transparantie te eisen voor algoritmen. Dit moet discriminatie tegengaan en mensenrechten beschermen, met name bij het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
Versterking toezicht en bescherming digitale mensenrechten
DENK wil de Autoriteit Persoonsgegevens meer middelen en bevoegdheden geven om digitale mensenrechten te beschermen, en pleit voor strengere privacybescherming en digitale veiligheid. De partij ziet de macht van big tech als een bedreiging en wil deze Europees inperken.
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
Ondersteuning digitale beveiliging voor kleine organisaties
DENK erkent dat digitale transformatie ook risico’s voor kleine organisaties met zich meebrengt en wil extra ondersteuning bieden om hun digitale beveiliging te verbeteren.
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
BIJ1 benadert digitale transformatie kritisch en legt de nadruk op privacy, democratische controle en het minimaliseren van dataverzameling door overheid en justitie. Hun belangrijkste voorstellen richten zich op het beperken van surveillance, het afdwingen van strenge privacywetgeving en het transparant maken van overheidsdata. BIJ1 ziet digitale transformatie niet als een technocratisch doel, maar als een proces dat onder democratische controle en met waarborgen voor mensenrechten moet plaatsvinden.
Strenge beperking en democratische controle op digitale surveillance
BIJ1 wil dat digitale transformatie niet leidt tot meer surveillance of repressie, maar juist tot meer privacy en burgerrechten. Ze pleiten voor het minimaliseren van dataverzameling, het beperken van cameratoezicht en het afdwingen van streng toezicht door privacywaakhonden. Dit is een reactie op de groeiende digitalisering van overheidstaken en de risico’s daarvan voor burgerrechten.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden. De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
“Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering. Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
Transparantie en publieke verantwoording bij digitale processen
BIJ1 wil dat digitale processen en data die door de overheid worden verzameld, transparant en publiek verantwoord worden. Dit moet misbruik en discriminatie tegengaan en burgers meer grip geven op hun digitale gegevens.
“De details van alle gemeentelijke vastgoedtransacties worden verplicht openbaar bijgehouden.”
“De politie wordt verplicht om de ID-controles die ze wel uitvoeren, te registreren. In de registraties worden onder andere de omstandigheden en verdenkingen vastgelegd. De registraties worden gebruikt voor onderzoek naar discriminatie en de politie dient hierover publiek verantwoording af te leggen.”
Digitale transformatie niet als technocratisch doel, maar onder democratische controle
BIJ1 verzet zich tegen een technocratische benadering van digitale transformatie en wil dat digitalisering altijd onder democratische controle en met oog voor sociale rechtvaardigheid plaatsvindt.
“De energietransitie is geen technocratisch moderniseringsproject, maar een machtsvraag: breken met de groene kapitalisten, stoppen met westers industrieprotectionisme, en de energievoorziening in handen brengen van arbeiders en bewoners — lokaal én mondiaal.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma