Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitale ontwikkeling van de samenleving
De Partij voor de Dieren (PvdD) pleit voor een digitale samenleving waarin privacy, autonomie en publieke regie centraal staan, met een sterke nadruk op het beperken van de macht van Big Tech en het beschermen van burgerrechten. Ze willen digitale inclusie, open source alternatieven, strenge privacywaarborgen en een analoge terugvaloptie bij digitalisering. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van open source, het verbieden van appdwang, het beschermen van persoonsgegevens en het reguleren van AI en sociale media.
Digitale soevereiniteit en publieke regie
PvdD wil de macht van Big Tech doorbreken en technologie transparant, controleerbaar en dienstbaar maken aan mens, natuur en democratie. Ze pleiten voor publieke alternatieven, open source, en het verminderen van afhankelijkheid van grote techbedrijven.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
Privacy en gegevensbescherming als uitgangspunt
Privacy is een kernwaarde voor PvdD. Ze willen dat systemen en apps privacy by design hanteren, dat persoonsgegevens maximaal beschermd worden, en dat burgers altijd zeggenschap houden over hun data.
“Bedrijven worden streng gehouden aan de principes ‘Privacy by Design’ en ‘Privacy by Default’. Dat betekent dat er zo min mogelijk data verzameld worden en de standaardinstellingen altijd privacyvriendelijk zijn.”
“Systemen die de privacy niet kunnen waarborgen worden afgeschaft of aangepast, zoals de landelijke elektronische patiëntendossiers. Medische dossiers worden niet opengesteld zonder expliciete toestemming. Apps die de privacy niet kunnen waarborgen worden verboden.”
“Nederland gaat persoonsgegevens op het hoogste niveau beschermen. De overheid gaat structureel investeren in softwareprojecten om de digitale infrastructuur beter te beveiligen.”
Digitale inclusie en analoge alternatieven
PvdD wil dat digitalisering niemand buitensluit. Overheidsdiensten, zorg en onderwijs moeten altijd toegankelijk blijven zonder digitale dwang, met fysieke balies en communicatie per post als alternatief.
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn. Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
“Op alle overheidslagen worden de principes van digitale inclusie en toegankelijkheid in acht genomen en toegepast.”
Strenge regulering van AI en algoritmen
PvdD erkent de risico’s van kunstmatige intelligentie en algoritmen en wil strenge regulering, transparantie en ethische toetsing, met prioriteit voor mensenrechten en duurzaamheid.
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
“Alle AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, inclusief systemen die worden ingezet ten behoeve van de veiligheid, worden aan de voorkant ontworpen en later getoetst op beheersbaarheid, ethiek, lichamelijke integriteit en privacy. Deze systemen moeten aantoonbaar anti-discriminatoir zijn.”
“Nederland erkent publiekelijk de systemische en existentiële risico’s van AI en investeert structureel in AI-veiligheidsonderzoek.”
Bescherming tegen digitale misstanden en online veiligheid
De partij wil burgers, vooral kinderen, beschermen tegen digitale gevaren zoals pesten, discriminatie, nepnieuws en identiteitsfraude, en stelt strenge eisen aan sociale media en digitale apparaten.
“Groepsbelediging, digitaal pesten, discriminatie en oproepen tot racistisch geweld op sociale media worden hard bestreden.”
“Het bezit van een smartphone tot 14 jaar wordt ontmoedigd. De minimumleeftijd voor het gebruiken van sociale media wordt 16 jaar. Socialmediabedrijven worden verantwoordelijk voor de handhaving.”
“We beschermen burgers, dus ook kinderen, online net zo goed als offline. We pakken verslavende algoritmen, uitbuiting, nepnieuws, en privacy-schendingen aan, zodat ook de digitale wereld een veilige omgeving wordt voor burgers, dus ook voor kinderen.”
Transparantie en controle over data en algoritmen
PvdD wil dat bedrijven transparant zijn over hun datagebruik en algoritmen, en dat burgers zeggenschap houden over hun gegevens. Data moeten zoveel mogelijk in Europa blijven.
“Bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes. We begrenzen de mogelijkheden waarvoor onze data gebruikt mogen worden en verbieden de verkoop van data zonder expliciete toestemming.”
“Nederlandse data worden zo veel mogelijk opgeslagen in datacenters van Nederlandse of Europese bedrijven, zodat deze niet vallen onder Amerikaanse of Chinese wetgeving.”
“We zorgen ervoor dat gebruikers, van bijvoorbeeld horloges die gezondheidsgegevens registreren, de zeggenschap krijgen over de gegevens en niet de bedrijven.”
Digitale geletterdheid en weerbaarheid bevorderen
De partij vindt het belangrijk dat burgers digitaal vaardig en weerbaar zijn, met aandacht voor mediawijsheid, kritisch denken en het herkennen van digitale dreigingen.
“Er wordt geïnvesteerd in voldoende cyberbewustzijn en dus digitale geletterdheid van burgers. Daarnaast zetten we ons actief in om burgers te helpen digitale criminaliteit, zoals identiteitsfraude en -diefstal, en buitenlandse beïnvloeding te herkennen en zich ertegen te weren.”
“Kritisch denken, digitale vaardigheden (inclusief de ethische aspecten van AI en digitale weerbaarheid) en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum. Zo leren leerlingen onder andere nepnieuws herkennen en kritisch omgaan met informatie.”
De SGP ziet digitale ontwikkeling als een kans én risico voor de samenleving: technologie moet dienstbaar zijn aan de mens, met oog voor ethiek, privacy en menselijke waardigheid. De partij pleit voor strenge regulering van AI, bescherming van kwetsbare groepen (zoals kinderen en ouderen), waarborgen van individuele data-eigendom, en het tegengaan van digitale uitsluiting. Concrete voorstellen zijn onder meer een verbod op deepfakes, verplichte leeftijdsverificatie, geen digitale euro, en ethische toetsing van nieuwe technologie.
Strenge ethische en menselijke kaders voor technologie en AI
De SGP benadrukt dat digitale technologie en AI altijd ondergeschikt moeten zijn aan menselijke waardigheid en verantwoordelijkheid. Ze waarschuwt voor een te controlerende overheid en wil dat AI-systemen voldoen aan strikte ethische en transparantie-eisen, met de mens als eindverantwoordelijke.
“Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld. De mens beschikt over een ziel, verstand en geest, maar AI niet. Bijbels gezien is de mens daarom de enige die moreel verantwoordelijk gehouden kan worden voor de functie die technologie vervult. Ook zijn we ervoor beducht dat AI leidt tot een te grote controlerende overheid.”
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy. Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om te garanderen dat AI-systemen op een eerlijke, veilige en betrouwbare manier functioneren.”
“Voor de toelating van nieuwe technologische ontwikkelingen met grote impact op de samenleving is een ethische toelatingscommissie nodig.”
Bescherming van kinderen en kwetsbaren in de digitale wereld
De SGP wil kinderen en kwetsbare groepen beschermen tegen digitale risico’s zoals schadelijke content, misleiding door AI, en cybercrime. Ze pleit voor verplichte leeftijdsverificatie, app-blockers, en een verbod op sociale media voor jongeren onder de 15 jaar.
“De SGP wil een verbod op sociale media voor kinderen jonger dan 15 jaar.”
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen. We houden daarbij specifiek aandacht voor waarborgen ten aanzien van de privacy en de rechten van ouders.”
“De overheid moet, naar Frans voorbeeld, het verplichte gebruik van een zogenaamde ‘app blocker’ bevorderen dan wel verplichten.”
“Kunstmatige intelligentie mag nooit gebruikt worden om kinderen ergens toe te dwingen of hen te misleiden. Zij zijn extra kwetsbaar.”
“De SGP pleit voor een verbod op het blootstellen van kinderen jonger dan 18 jaar aan onzedelijke beelden in de fysieke, dan wel digitale wereld.”
Individueel eigenaarschap en bescherming van persoonsgegevens
De SGP wil dat burgers zelf zeggenschap houden over hun data, met transparantie van bedrijven en een verbod op deepfakes. Ze pleit voor copyright op lichaam, gezicht en stem, en wil ondernemers ondersteunen bij cyberveiligheid.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Bedrijven en organisaties moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid van overheidsdiensten
De SGP wil dat digitale ontwikkelingen niemand buitensluiten. Overheidsdiensten moeten ook toegankelijk blijven voor minder digitaal vaardigen, en er moet aandacht zijn voor ouderen en kwetsbaren.
“Overheidsdienstverlening moet ook voor minder digitaal vaardige burgers goed bereikbaar te zijn.”
“Er moet meer aandacht zijn voor mensen die minder digitaal vaardig zijn. De SGP wil dat de overheid afspraken maakt met het bedrijfsleven om kwetsbare groepen te beschermen tegen cybercrime.”
“Ouderen worden ondersteund bij het verkrijgen en onderhouden van digitale vaardigheden.”
Kritiek op digitale euro en Europees digitaal paspoort
De SGP is uitgesproken tegen een digitale euro en een Europees digitaal paspoort, uit vrees voor een te machtige overheid en verlies van privacy.
Versterking van cyberveiligheid en kritieke infrastructuur
De SGP wil de cyberveiligheid van bedrijven en vitale infrastructuren verhogen, met strengere standaarden, meer testen en versterking van het Digital Trust Centre.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
“Overheid en bedrijfsleven moeten zich samen voorbereiden op de noodscenario’s ten aanzien van cyberveiligheid van kritieke infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan communicatiestructuren, logistiek en de levensmiddelenbranche. Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk.”
BVNL ziet digitale ontwikkeling als kans, mits deze de vrijheid, privacy en grondrechten van burgers beschermt. Ze pleiten voor digitale inclusie, betere digitale overheidsdienstverlening, bescherming van privacy en encryptie, en verzetten zich tegen digitale censuur en overmatige staatscontrole. Concrete voorstellen zijn onder meer investeren in digitale vaardigheden, waarborgen van offline toegang tot diensten, en het afwijzen van programmeerbaar geld en een digitale euro.
Digitale inclusie en vaardigheden bevorderen
BVNL wil dat iedereen kan deelnemen aan de digitale samenleving door te investeren in digitale vaardigheden en toegang tot technologie, met speciale aandacht voor jongeren, werkenden en ouderen. Dit moet de digitale kloof verkleinen en burgers in staat stellen volwaardig mee te doen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“We zullen investeren in educatieve programma's voor jongeren, training voor werkenden en ondersteuning bieden aan ouderen om de digitale kloof te overbruggen.”
Bescherming van privacy, encryptie en grondrechten
BVNL benadrukt het belang van privacy en grondrechten in de digitale samenleving. Ze willen strengere controle op gegevensverzameling, bescherming van encryptie en transparantie van digitale systemen, zodat burgers veilig en vrij kunnen functioneren.
“Wij hechten grote waarde aan privacy voor de burger, ook ten opzichte van de overheid.”
“BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen.”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim.”
Geen digitale censuur of staatscontrole
BVNL verzet zich tegen digitale censuur, overheidsbemoeienis met sociale media, en het bestempelen van afwijkende meningen als desinformatie. Ze willen geen identificatieplicht op sociale media en geen “Ministerie van Waarheid”.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“Er komt geen 'Ministerie van Waarheid' en alternatieve media en onwelgevallige meningen zijn geen ‘desinformatie’.”
Verbeteren digitale overheidsdienstverlening en ICT
BVNL vindt dat de overheid haar digitale dienstverlening en interne ICT-systemen op orde moet brengen, om efficiëntie te verhogen en verspilling van belastinggeld te voorkomen.
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers.”
“De overheid gaat zo spoedig mogelijk haar eigen ICT-systemen op orde brengen, zodat de Belastingdienst en het UWV weer naar behoren kunnen functioneren.”
Offline toegang tot essentiële diensten waarborgen
BVNL wil dat burgers het recht behouden op een offline leven en dat essentiële maatschappelijke diensten altijd offline toegankelijk blijven.
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Afwijzen programmeerbaar geld en digitale euro (CBDC)
BVNL is tegen de invoering van programmeerbaar geld en een Central Bank Digital Currency (CBDC), uit zorgen over privacy en staatscontrole.
“De overheid zal geen medewerking verlenen aan het invoeren van programmeerbaar geld. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
Investeren in cybersecurity en digitale veiligheid
BVNL wil investeren in cybersecurity, bewustwording en innovatie, met ruimte voor private initiatieven en internationale samenwerking, om burgers en bedrijven te beschermen tegen cyberdreigingen.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“De overheid neemt een actieve rol aan bij het waarschuwen voor en optreden tegen cybercriminaliteit. We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
De VVD ziet digitale ontwikkeling als essentieel voor veiligheid, economische groei en een moderne, efficiënte overheid. Ze willen investeren in digitale infrastructuur, cyberveiligheid, digitale vaardigheden en innovatie met technologieën als AI, terwijl ze risico’s als cybercrime, desinformatie en digitale uitsluiting actief willen aanpakken. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van cyberveiligheid, het moderniseren van de digitale overheid, het stimuleren van digitale innovatie in zorg en onderwijs, en het beschermen van burgers tegen digitale dreigingen.
Investeren in cyberveiligheid en digitale weerbaarheid
De VVD beschouwt digitale dreigingen als een directe bedreiging voor vrijheid, economie en democratie, en wil daarom fors investeren in cyberveiligheid, inlichtingendiensten en Europese samenwerking. Ook moet wetgeving worden aangepast aan nieuwe digitale risico’s zoals deepfakes.
“Cyberaanvallen, buitenlandse spionage en desinformatie raken direct aan onze vrijheid, economie en democratische rechtsstaat.”
“We moeten meer investeren in onze veiligheids- en inlichtingendiensten.”
“De VVD wil een sterke Europese samenwerking op het gebied van cyberveiligheid en inlichtingen.”
“Met de cyberbeveiligingswet zorgen we ervoor dat bedrijven zich beter wapenen tegen digitale aanvallen.”
“Onze huidige wet- en regelgeving sluit niet in voldoende mate aan bij alle nieuwe toepassingen op het gebied van deepfakes. We passen onze wetgeving hierop aan zodat mensen meer zeggenschap krijgen over hun eigen portret en stem.”
Moderniseren en digitaliseren van de overheid
De VVD wil een digitale overheid die efficiënt, klantgericht en toegankelijk is, met inzet van AI en standaardisatie van digitale processen. Ze streven naar een overheid die digitaal vooroploopt, maar ook oog heeft voor digitale inclusie.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering.”
“We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“We zorgen voor digitale inclusie door mensen te helpen die moeite hebben met een digitaliserende samenleving.”
“Er komt een nieuw rijksbreed ict-team dat los van verstikkende overheidsstructuren en –procedures eindeloze ict-projecten vlot trekt.”
Stimuleren van digitale innovatie in economie, zorg en onderwijs
De VVD wil dat Nederland vooroploopt in digitale innovatie door te investeren in groeitechnologieën als AI, quantumtechnologie en digitalisering in zorg en onderwijs. Dit moet bijdragen aan economische groei, betere zorg en toekomstbestendig onderwijs.
“We zorgen ervoor dat Nederland aantrekkelijk blijft voor innovatieve bedrijven die snel internet nodig hebben en een cruciale rol kan spelen in baanbrekend onderzoek naar zwaartekrachtgolven dankzij de Einstein Telescoop in Zuid-Limburg. We zetten ons in voor de bouw van een quantumcomputer in Nederland.”
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden.”
“Scholen zijn steeds kwetsbaarder als het gaat om hun digitale veiligheid. We borgen veilig internet op scholen en privacy in het gebruik van digitale lesmaterialen. Ook trainen we onderwijsprofessionals beter in digitale vaardigheden.”
“We zetten de huidige programma’s, zoals ‘Tel mee met taal’, en maatregelen om taal- reken- en digitale vaardigheden van volwassenen te versterken zetten we voort.”
Beschermen tegen negatieve effecten van digitalisering
De VVD erkent de schaduwzijden van digitalisering, zoals cybercrime, online haat, desinformatie en digitale uitsluiting, en wil deze actief bestrijden via strengere wetgeving, toezicht en ondersteuning van weerbare media.
“We verhogen de maximale straf van vier naar acht jaar. Op deze manier sluiten de straffen beter aan bij de ernst van dit type misdrijven en brengen we de strafmaat voor cybercriminaliteit in lijn met de schade die het veroorzaakt.”
“Verslavende en schadelijke algoritmes die als voedingsbodem fungeren voor haat en extremisme worden verboden, omdat ze polariserende content bevoordelen.”
“In tijden van desinformatie, digitale versnippering en buitenlandse beïnvloeding is een weerbare en moderne mediasector noodzakelijk.”
BBB wil dat digitale ontwikkeling altijd in dienst staat van mensen, met nadruk op autonomie, privacy en nationale regie. Ze pleiten voor digitale soevereiniteit, bescherming van burgers (vooral jongeren), versterking van cybersecurity, en een toegankelijke, betrouwbare digitale overheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven, investeren in cybersecurity, verankeren van digitale grondrechten, en het waarborgen van begrijpelijke digitale dienstverlening.
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse tech
BBB ziet de groeiende afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen en cloudleveranciers als een strategisch risico voor nationale veiligheid en autonomie. Ze willen vitale digitale infrastructuur en publieke data zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen houden, en actief kiezen voor open source en Nederlandse bedrijven bij digitaliseringsprojecten.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
“Nieuwe overheidsprojecten maken waar mogelijk gebruik van open sourcesoftware en open standaarden om kosten te drukken en applicaties inzetbaar te maken op meerdere overheidslagen.”
Investeren in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BBB beschouwt digitale veiligheid als een basisvoorwaarde voor welvaart en democratie. Ze willen investeren in cybersecurity, digitale educatie vanaf de basisschool, en bewustwording bij burgers en bedrijven om digitale risico’s te beperken.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
“De overheid krijgt een taak om bedrijven, instellingen en burgers bewust te maken van digitale risico’s en weerbaarheid.”
Bescherming van jongeren en digitale rechten
BBB wil jongeren extra beschermen tegen digitale risico’s zoals identiteitsfraude, online pesten, deepfakes en misinformatie. Ze pleiten voor Europese leeftijdsverificatie, aanpak van deepfakes, mediawijsheid en het verankeren van digitale grondrechten in de Grondwet.
“Nederland gaat zich binnen de EU inzetten op een uniform en privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem dat apps zoals sociale media binnen de EU moeten hanteren om de veiligheid van persoonlijke data te garanderen.”
“Illegale deepfakes strafbaar. Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
Toegankelijke en betrouwbare digitale overheid
BBB vindt dat digitale overheidsdiensten begrijpelijk, veilig en toegankelijk moeten zijn voor iedereen, met behoud van persoonlijke dienstverlening. Ze willen kennis over IT bij de overheid houden, digitale toegankelijkheid garanderen, en AI verantwoord inzetten.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“Kritische kennis over IT en data blijft bij de overheid zelf in plaats van uitbesteed aan externe partijen.”
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
Voorrang voor Nederlandse bedrijven en innovatie
BBB wil dat Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen voorrang krijgen bij digitaliserings- en innovatieprojecten van de overheid, om zo economische groei en technologische onafhankelijkheid te stimuleren.
“De overheid kiest als 'launching customer' actief voor innovatieve Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij digitaliseringsprojecten.”
“Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen krijgen voorrang bij aanbestedingen van de overheid.”
De ChristenUnie ziet digitale ontwikkeling als een kans, maar benadrukt vooral de risico’s voor privacy, jeugd en democratie. Ze pleiten voor strenge regulering van algoritmes, bescherming van kinderen tegen social media, meer grip op grote techbedrijven, en waarborgen van digitale rechten. Transparantie, ethische kaders en Europese onafhankelijkheid zijn kernpunten in hun visie.
Strenge regulering van algoritmes en AI
De ChristenUnie wil dat de overheid strikte grenzen stelt aan het gebruik van algoritmes en kunstmatige intelligentie, met verplichte transparantie en ethische kaders. Dit moet burgers beschermen tegen ondoorzichtige technologie en waarborgen dat digitale toepassingen de rechtsstaat niet ondermijnen.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Bescherming van kinderen tegen negatieve digitale invloeden
De partij maakt zich sterk voor wettelijke bescherming van kinderen tegen de schadelijke effecten van social media en smartphones, met leeftijdsgrenzen, verplichte leeftijdsverificatie en het weren van smartphones op scholen.
“Het terugdringen van de negatieve invloed van smartphones en social media is een zaak van de hele samenleving. De verantwoordelijkheid hoe om te gaan met smartphones en sociale media ligt in eerste instantie bij ouders, maar met duidelijke wettelijke omkadering.”
“Dat betekent dat sociale media niet toegankelijk mogen zijn voor kinderen jonger dan 14 jaar. Adequate leeftijdsverificatie is noodzakelijk voor sociale media, platformen met expliciete content (porno, geweld), goksites, kopen van alcohol, BNPL-diensten.”
“Sociale mediabedrijven worden verplicht hun producten minder verslavend te maken. Smartphones worden geweerd uit scholen en ouder-initiatieven zoals ‘Smartphonevrij opgroeien’ gestimuleerd.”
Meer grip op grote techbedrijven en digitale platforms
De ChristenUnie wil dat de overheid grote techbedrijven strenger reguleert, onder meer door transparantie over data en algoritmes af te dwingen, polariserende algoritmes te beperken, en afhankelijkheid van niet-Europese platforms te verminderen.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“Er komt een stevige Europese zorgplicht voor digitale platforms en hostingbedrijven om op te treden tegen strafbare uitingen en gedragingen wanneer die op of door middel van deze platforms plaatsvinden.”
Digitale rechten: privacy, recht op datawissing en copyright op lichaam
De partij wil wettelijke waarborgen voor privacy, het recht op datawissing en bescherming van persoonlijke kenmerken, zodat burgers meer controle krijgen over hun digitale identiteit.
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
Kritisch op Europese Digitale Identiteit en digitale euro
De ChristenUnie is kritisch over Europese digitale identiteitsprojecten en de digitale euro, vooral vanwege zorgen over privacy en vrijwilligheid.
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
“Het huidige voorstel voor een digitale euro is een oplossing op zoek naar een probleem, waar de ChristenUnie vooral bezwaren tegen heeft (bijvoorbeeld als het gaat om privacywaarborgen).”
Digitale geletterdheid als basisvaardigheid in onderwijs
Digitale geletterdheid wordt gezien als een essentiële basisvaardigheid, naast lezen, schrijven en rekenen, om volwaardig te kunnen deelnemen aan de samenleving.
“Lezen, schrijven en rekenen vormen samen met burgerschap en digitale geletterdheid de basis waarop kinderen zich kunnen ontwikkelen tot zelfstandige en betrokken volwassenen.”
FVD ziet digitale ontwikkeling vooral als een bedreiging voor privacy, vrijheid en concurrentie, en pleit voor strikte bescherming van digitale rechten, het tegengaan van digitale controle door overheid en Big Tech, en het stimuleren van innovatie zonder bureaucratie. De partij wil onder meer digitale communicatie onder het briefgeheim brengen, anonimiteit online waarborgen, overheidsdigitalisering moderniseren, en AI en blockchain stimuleren, maar verzet zich fel tegen Europese Digital ID, de Digitale Euro en digitale censuur. Hun visie draait om maximale individuele vrijheid, privacy en technologische innovatie, met minimale overheidsbemoeienis.
Digitale communicatie onder briefgeheim brengen
FVD wil dat digitale communicatie dezelfde grondwettelijke bescherming krijgt als briefpost en telefoongesprekken, om privacy in het digitale tijdperk te waarborgen. Dit moet burgers beschermen tegen toezicht en censuur door overheid of derden, gezien de groeiende digitalisering van communicatie.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
Anonimiteit en privacy online garanderen
De partij beschouwt anonimiteit als essentieel voor een vrije samenleving en verzet zich tegen verplichte identiteitskoppeling en digitale surveillance. FVD wil de AVG vervangen door praktische privacyregels en pleit voor het afschaffen van de Sleepwet en Europese Digital ID.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“We respecteren de uitslag van het referendum van 2017 en schaffen de Sleepwet af, zodat burgers niet structureel kunnen worden afgeluisterd.”
“Geen Europese Digital ID en zelfs het registreren van biometrische data van internetgebruikers.”
“We schaffen de AVG af en vervangen die door duidelijke en praktische privacyregels, zodat privacy echt beschermd wordt zonder onnodige bureaucratie.”
Anti-censuur en publieke ruimte op internet
FVD wil social media-platforms als publieke ruimte erkennen, zodat dezelfde vrijheden gelden als offline, en stelt voor dat alleen strafbare uitingen gemodereerd mogen worden. De partij verzet zich tegen overheidscensuur, cookiewetgeving en achterkamertjes met Big Tech.
“We beschouwen social media-platformen als onderdeel van de publieke ruimte, zodat dezelfde vrijheden gelden als offline.”
“We voeren een wet in die bepaalt dat Big Tech-bedrijven alleen strafbare uitingen mogen modereren, zodat legale meningen nooit worden verwijderd of onzichtbaar worden gemaakt.”
“We verbieden de overheid om een ‘Ministerie van Waarheid’ in te richten en te bepalen wat ‘desinformatie’ is. Alleen community driven factchecks moeten toegestaan zijn.”
“We verbieden de overheid om contact te houden met of druk uit te oefenen op techbedrijven om afwijkende meningen te weren, zodat het publieke debat vrij blijft.”
“We schaffen de Cookiewet af, zodat burgers meer privacy en vrijheid terugkrijgen.”
Stimuleren van innovatie: AI, blockchain en digitalisering overheid
FVD ziet kansen in technologische innovatie en wil het gebruik van AI en blockchain stimuleren, vooral binnen de overheid, om efficiëntie te verhogen en bureaucratie te verminderen. Tegelijkertijd eisen ze modernisering van overheids-IT-systemen.
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
“We stimuleren blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
Verzet tegen Digitale Euro en Central Bank Digital Currency
FVD verwerpt de Digitale Euro en elke vorm van Central Bank Digital Currency, omdat deze volgens de partij leiden tot centrale controle, programmeerbaar geld en inperking van individuele vrijheid en privacy.
“Forum voor Democratie verwerpt deze ontwikkeling met kracht. Er is geen enkele noodzaak voor de invoering van een digitale euro. Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“We zijn tegen CBDC in elke vorm.”
GroenLinks-PvdA ziet digitale ontwikkeling als een kans voor iedereen, mits deze eerlijk, veilig en inclusief wordt vormgegeven. De partij wil publieke controle op digitalisering, investeert in digitale vaardigheden en AI, en stelt strenge eisen aan toegankelijkheid, privacy en duurzaamheid. Concrete voorstellen zijn onder meer een minister van Digitale Zaken, een verbod op gepersonaliseerde online tracking, en investeringen in Europese digitale autonomie.
Publieke controle en inclusiviteit in digitalisering
GroenLinks-PvdA wil dat digitalisering ten goede komt aan iedereen, met publieke controle en bescherming van vrijheden. Ze benadrukken het belang van toegankelijkheid, gelijke kansen en het tegengaan van digitale uitsluiting.
“Daarom kiezen we in alles wat we doen voor verantwoordelijk gebruik en publieke controle. In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes of de politieke agenda van buitenlandse techmiljardairs.”
“Iedereen komt digitaal mee. Digitalisering biedt veel kansen, maar alleen als iedereen meekomt. Toegang tot de overheid, zorg en onderwijs zit verstopt achter de DigiD-app, ingewikkelde websites en online formulieren. Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.”
“We maken afspraken met telecombedrijven om internet voor iedereen betaalbaar te maken.”
Strenge regulering van algoritmes, AI en Big Tech
De partij wil eerlijke, uitlegbare algoritmes, investeert in AI die de samenleving dient, en wil Big Tech reguleren en hun macht beperken. Ze pleiten voor Europese alternatieven en publieke digitale infrastructuur.
“We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving.”
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
“Europa is te afhankelijk van Amerikaanse tech-giganten. We bouwen hun macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen Cloud en veilige AI.”
Digitale vaardigheden en mediawijsheid voor iedereen
GroenLinks-PvdA wil dat digitale geletterdheid en mediawijsheid vaste onderdelen worden van het onderwijs, zodat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving en weerbaar is tegen misinformatie en verslavende algoritmes.
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum. Elke jongere moet voldoende geletterd en gecijferd het onderwijs verlaten.”
“Plekken waar mensen heen kunnen om wegwijs te worden op het internet, zoals bibliotheken, krijgen toereikende financiering.”
“Mediawijsheid helpt jongeren en ouders om verantwoord om te gaan met het internet. We zijn voor (gedifferentieerde) leeftijdsgrenzen voor sociale media die verslavende algoritmen gebruiken.”
Duurzame digitalisering en circulaire hardware
De partij erkent de milieu-impact van digitalisering en wil sturen op circulaire, repareerbare hardware en efficiënter gebruik van grondstoffen en energie.
“De digitale samenleving verbruikt veel grondstoffen en stoot steeds meer CO₂ uit. We sturen als overheid op circulariteit en efficiëntie.”
“We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
Centrale regie en toezicht op digitalisering
GroenLinks-PvdA wil een minister van Digitale Zaken en een Digitale Comptabiliteitswet om de regie op digitalisering te versterken en de informatiehuishouding van de overheid te verbeteren.
“De digitalisering gaan we centraal coördineren voor alle lagen van de overheid met een minister van digitale zaken. Om te functioneren als één digitale overheid, komt er een Digitale Comptabiliteitswet.”
Investeren in Europese digitale autonomie
De partij wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese technologie, en investeert in Europese digitale infrastructuur, chipfabrieken en innovatieve mkb’ers.
“Nederland kent veel innovatieve ICT-bedrijven, maar is toch afhankelijk van Amerikaanse en Chinese leveranciers. Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
Versterken digitale veiligheid en privacy
GroenLinks-PvdA investeert in cyberveiligheid, versterkt toezichthouders en beschermt privacy en mensenrechten, met extra aandacht voor de risico’s van AI.
“De politie krijgt meer capaciteit om criminaliteit in de digitale wereld aan te pakken. De overheid investeert in cyberverdediging om onze vitale infrastructuur te beschermen tegen cyberaanvallen.”
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder.”
D66 wil de digitale ontwikkeling van de samenleving sturen op basis van Europese waarden, waarbij burgers zelf de regie krijgen over hun data en digitale autonomie centraal staat. Ze pleiten voor minder afhankelijkheid van grote (buitenlandse) techbedrijven, sterke handhaving, en investeren in verantwoorde technologische innovatie, met bijzondere aandacht voor AI, digitale vaardigheden en bescherming van kwetsbare groepen. Concrete voorstellen zijn onder meer een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, het Baas-over-eigen-bitsprincipe, en strenge regulering van techbedrijven.
Digitale autonomie en regie over eigen data
D66 vindt dat burgers zelf de controle moeten hebben over hun digitale leven en data, in plaats van techbedrijven of buitenlandse machten. Dit moet leiden tot een samenleving waarin veiligheid, waardigheid en democratie centraal staan, met nadruk op Europese oplossingen en onafhankelijkheid.
“D66 bouwt aan een digitale samenleving waarin de waarden die we samen belangrijk vinden centraal staan: veiligheid, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en democratie.”
“D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven.”
“We zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
Minder afhankelijkheid van grote techbedrijven
D66 ziet de dominantie van grote (buitenlandse) techbedrijven als een bedreiging voor democratie en sociale samenhang. Ze willen publieke sectoren losmaken van deze bedrijven, investeren in een Europese techindustrie en zorgen voor sterke handhaving door toezichthouders.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“Grote techbedrijven bedreigen onze democratie en de sociale samenhang. Europa is wakker geschud: we zullen een eigen Europese techindustrie moeten bouwen, die goed is voor de maatschappij in plaats van die te verstoren.”
“Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven.”
Investeren in verantwoorde technologische innovatie en AI
D66 wil dat technologische innovatie bijdraagt aan maatschappelijke doelen en dat Nederland en Europa koploper worden in verantwoorde AI, gebaseerd op Europese waarden. Ze willen investeren in sleuteltechnologieën en maatschappelijke missies zoals digitale weerbaarheid.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI.”
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
“De ontwikkeling van AI in Nederland en Europa moet plaatsvinden op basis van onze eigen waarden en standaarden.”
Bescherming van burgers tegen digitale risico’s
D66 wil burgers, en vooral kinderen, beschermen tegen digitale risico’s zoals verslaving, deepfakes en online haat. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals leeftijdsgrenzen voor apps, auteursrecht op het eigen gezicht en snelle verwijdering van nepbeelden.
“Zolang grote techbedrijven niet gereguleerd zijn, wil D66 een duidelijke leeftijdsgrens van 15 jaar voor verslavende apps die zorgen dat je maar blijft scrollen.”
“D66 geeft daarom iedereen het auteursrecht over het eigen gezicht, lichaam en de eigen stem. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen.”
“Sociale mediaplatforms moeten meer doen om online haatberichten te verwijderen. Iedereen moet zich veilig kunnen uitspreken, ook online.”
Versterken van digitale vaardigheden en weerbaarheid
D66 wil dat burgers digitaal vaardig zijn en weerbaar tegen desinformatie. Dit doen ze door te investeren in onderwijs en voorlichting over digitale vaardigheden.
Volt ziet digitale ontwikkeling als essentieel voor een rechtvaardige, toegankelijke en innovatieve samenleving, waarbij digitale autonomie, inclusiviteit en burgerrechten centraal staan. Ze willen een minister van Digitale Zaken, investeren in digitale vaardigheden, en streven naar een digitale overheid die veilig, gebruiksvriendelijk en proactief is, met oog voor privacy en toegankelijkheid. Volt pleit voor Europese digitale soevereiniteit, transparantie van algoritmes, en bescherming tegen de macht van grote technologiebedrijven.
Ministerie van Digitale Zaken en regie op digitalisering
Volt wil politieke regie op digitale ontwikkeling door een apart ministerie, dat integraal beleid voert op infrastructuur, economie, defensie, kennis en cybersecurity. Dit moet versnippering tegengaan en innovatie en autonomie bevorderen.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken.”
Digitale overheid: één digitale identiteit en proactieve dienstverlening
Volt streeft naar een digitale overheid die eenvoudig, veilig en toegankelijk is, met één digitale identiteit, centrale toegang tot diensten, en proactieve informatievoorziening aan burgers. Dit moet bureaucratie verminderen en de burger centraal stellen.
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten. Er komt één plek waar al je gegevens veilig bewaard worden, zodat je nooit meer dezelfde informatie hoeft in te vullen.”
“Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren. Bijvoorbeeld wanneer rijbewijzen verlopen of wanneer mensen mogelijk recht hebben op een toeslag.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid voor iedereen
Volt erkent dat niet iedereen digitaal vaardig is en wil digitale ontwikkeling voor iedereen toegankelijk maken, met alternatieven voor niet-digitale burgers, trainingen en speciale aandacht voor mensen met een beperking.
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
“Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.”
“Alle digitale diensten worden zo ontworpen dat mensen met een visuele beperking, voor zover mogelijk, ze ook kunnen gebruiken.”
Europese digitale autonomie en open source
Volt wil de afhankelijkheid van niet-Europese technologie verminderen en zet in op Europese digitale autonomie, open source, en transparantie over afhankelijkheden van publieke diensten.
“Volt streeft naar een innovatieve, digitale en rechtvaardige samenleving en zet daarom vol in op Europese digitale autonomie.”
“Met de Digital Sovereignty Score maken we de digitale afhankelijkheid van overheden inzichtelijk. Door jaarlijks te rapporteren in hoeverre publieke diensten afhankelijk zijn van niet-EU-technologie (zoals cloudinfrastructuur of software) en welke stappen zij zetten naar open source en Europese alternatieven, maken we digitale autonomie concreet en meetbaar.”
Digitale vaardigheden als basiscompetentie in onderwijs en overheid
Volt wil digitale vaardigheden en AI-geletterdheid structureel verankeren in het onderwijs en bij ambtenaren, zodat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving.
“We maken digitale vaardigheden tot kerncompetentie in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI.”
Transparantie, ethiek en burgerrechten bij algoritmes en AI
Volt eist transparantie, ethische toetsing en bescherming van burgerrechten bij het gebruik van algoritmes en AI, vooral door de overheid.
“Algoritmes moeten transparant en eerlijk zijn. Zij mogen geen inbreuk maken op onze privacy of grondrechten. En kunstmatige intelligentie (AI) moet altijd worden ingezet in het belang van de samenleving.”
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische”
Privacy, veiligheid en zeggenschap over data
Volt stelt privacy by design, inzicht in datagebruik en zeggenschap over digitale identiteit centraal, met inzet van moderne technologie en transparante infrastructuur.
“Bij de overheid blijven veiligheid en privacy essentieel. Net als in Estland gebruiken we de nieuwste technologie om data veilig te houden. Burgers hebben altijd inzicht in wie hun gegevens bekijken en waarvoor. Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.”
“We verbeteren de digitale identiteit binnen de EU door zowel de Nederlandse DigiD als de Europese Digital Identity Wallet te vervangen door biometrische identificatie op publieke, transparante infrastructuur. Alleen dan behouden burgers en overheden zeggenschap over toegang, beveiliging en datastromen.”
De SP wil de digitale ontwikkeling van de samenleving sturen door publieke waarden, menselijke maat en democratische controle centraal te stellen. Ze pleiten voor strenge regulering van Big Tech, bescherming tegen digitale tweedeling, het recht op offline leven, en transparantie en ethiek bij digitale besluitvorming. Concrete voorstellen zijn onder meer een Ministerie van Digitale Zaken, een verbod op volledig geautomatiseerde besluiten, en het waarborgen van niet-digitale alternatieven.
Strenge regulering van Big Tech en digitale marktmacht
De SP ziet de macht van grote techbedrijven als een bedreiging voor privacy, democratie en eerlijke concurrentie. Ze willen het verdienmodel van surveillancekapitalisme aanpakken, gepersonaliseerde advertenties verbieden en publieke alternatieven voor sociale media stimuleren.
“Leg het verdienmodel van sociale media en Big Tech aan banden. In de afgelopen jaren is onze digitale wereld steeds meer veranderd in een verdienmodel dat draait om surveillancekapitalisme: het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties.”
“Wij verzetten ons tegen de groeiende macht van grote (tech)platformbedrijven zoals Amazon, Google, Facebook, Booking.com en Uber. Deze bedrijven maken andere bedrijven, gebruikers en werkenden afhankelijk van hun systemen, stellen eenzijdige voorwaarden en verzamelen enorme hoeveelheden data waarmee zij hun monopolie versterken.”
“We stimuleren de ontwikkeling van publieke alternatieven voor sociale media, waar democratische controle en transparantie wél centraal staan.”
Recht op offline leven en niet-digitale alternatieven
De SP benadrukt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of verplicht online zijn. Iedereen moet kunnen kiezen voor offline alternatieven, en basisdiensten moeten toegankelijk blijven zonder digitale middelen.
“Digitalisering mag niet leiden tot tweedeling. Mensen moeten vrij zijn offline te leven. Zo mag niet van mensen verwacht worden dat ze buiten werktijden telefonisch bereikbaar zijn. Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
“De blauwe envelop voor belastingaangifte blijft bestaan en het recht op het gebruik van contant geld. Nutsbedrijven zoals PostNL en overheidsinstellingen worden weer telefonisch bereikbaar.”
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
Menselijke maat en transparantie bij digitale besluitvorming
De SP wil voorkomen dat algoritmes en AI zelfstandig beslissingen nemen die mensen raken. Ze eisen altijd menselijke betrokkenheid, transparantie over gebruikte data en een ethische toets voorafgaand aan technologische invoering.
“Beslissingen die mensen raken, mogen nooit alleen door een algoritme worden genomen.”
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes. Ook moet het altijd duidelijk zijn welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
“Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
Ministerie van Digitale Zaken en versterking toezicht
De SP wil een apart ministerie voor digitale zaken en een versterkte toezichthouder om digitalisering te sturen en privacy te beschermen.
“Een ministerie van Digitale Zaken zorgt voor een gerichte aanpak om zowel de digitalisering binnen de overheid als daarbuiten in goede banen te leiden.”
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
Digitale autonomie en open source voor overheid
De SP wil de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen door te investeren in Nederlandse en Europese alternatieven, open source en open standaarden.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
“Software voor de overheid wordt zo veel mogelijk eerst intern ontwikkeld, om de afhankelijkheid van externen te beperken.”
NSC ziet digitale ontwikkeling als een kans, maar waarschuwt nadrukkelijk voor de risico’s van digitalisering voor privacy, autonomie en sociale samenhang. De partij pleit voor strengere privacyregels, meer digitale autonomie, een menselijke maat in digitale overheidsdienstverlening, en bescherming van burgers – vooral jongeren – tegen negatieve effecten van technologie. Belangrijke voorstellen zijn een Ministerie van Digitale Zaken, strengere privacybescherming, digitale geletterdheid, en fysieke alternatieven voor digitale diensten.
Strengere privacybescherming en digitale autonomie
NSC benadrukt het belang van privacy, digitale soevereiniteit en het beperken van afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven. De partij wil burgers meer zeggenschap geven over hun data en pleit voor lokale opslag van gevoelige gegevens.
“Duidelijke spelregels in wetgeving voor het verzamelen, opslaan, gebruiken en delen van onze data en het beschermen van de privacy.”
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen.”
“We hanteren het principe dat de burger zo veel mogelijk zeggenschap moet krijgen over de data die over hem of haar worden verzameld en verwerkt. Daarom willen we verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
Digitale overheid: menselijke maat en toegankelijkheid
NSC vindt dat digitalisering van de overheid te snel gaat en burgers buitensluit. De partij wil een Ministerie van Digitale Zaken, één online portaal, en behoud van fysieke contactpunten.
“De digitalisering van de overheid gaat voor veel mensen te snel, waardoor de overheid steeds afstandelijker en minder toegankelijk wordt.”
“We pleiten daarom voor een Ministerie van Digitale Zaken en Staatsmodernisering naar Duits voorbeeld.”
“Ook fysieke contactmogelijkheden op gemeentehuizen en informatiepunten in openbare bibliotheken moeten beschikbaar zijn en blijven. We moeten voorkomen dat de overheid zich achter een digitale muur verschuilt en niet langer zichtbaar en benaderbaar is.”
Bescherming tegen negatieve effecten van digitalisering en AI
NSC waarschuwt voor de risico’s van AI, cybercrime, deepfakes en schermverslaving. De partij wil strengere handhaving, bescherming van jongeren en investeringen in digitale weerbaarheid.
“De macht van de grote technologiebedrijven wordt steeds groter, ten koste van de rechten van mensen. Digitalisering biedt kansen, maar we moeten onze samenleving beschermen tegen de keerzijden hiervan, zoals cybercrime, deepfakes en privacyschendingen.”
“De invloed van sociale media op jongeren is groot en schadelijk. Te lang hebben we lijdzaam toegekeken en de controle uit handen gegeven aan techreuzen als Facebook en TikTok.”
“We maken daarom werk van betere digitale opsporing en zetten daarnaast actiever en creatiever in op het verstoren van het verdienmodel en het afpakken van crimineel vermogen.”
Investeren in digitale geletterdheid en vaardigheden
NSC ziet digitale vaardigheden als essentieel voor weerbaarheid en participatie. De partij wil digitale educatie vanaf de basisschool en voor volwassenen via bibliotheken.
50PLUS ziet digitale ontwikkeling als een kans om het leven van ouderen te verbeteren, maar benadrukt dat digitale veiligheid, inclusie en toegankelijkheid voorop moeten staan. De partij wil investeren in digitale veiligheid, digitale vaardigheden van ouderen versterken, en gemeenten wettelijk verplichten digitale inclusie te waarborgen. Tegelijkertijd pleit 50PLUS voor behoud van alternatieven voor wie niet digitaal vaardig is en voor bescherming tegen digitale criminaliteit.
Investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid
50PLUS vindt digitale veiligheid urgent en wil investeren in de bescherming van systemen, met als doel minder afhankelijk te zijn van commerciële en buitenlandse partijen. Dit moet ouderen beschermen tegen digitale dreigingen en de samenleving als geheel weerbaarder maken.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
Digitale inclusie en vaardigheden voor ouderen
De partij wil dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor digitale inclusie van ouderen en dat er laagdrempelige digitale vaardigheidstrainingen komen. Dit moet voorkomen dat ouderen buitengesloten raken door de digitale ontwikkeling van de samenleving.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Een Nationaal Programma Leven Lang Leren, met betaalbare en laagdrempelige scholing, digitale vaardigheidstraining en culturele vorming voor ouderen.”
Behoud van niet-digitale alternatieven en begrijpelijke digitale communicatie
50PLUS wil dat overheidsdiensten altijd bereikbaar blijven via post, telefoon of balie, en dat digitale communicatie begrijpelijk en toegankelijk is. Dit voorkomt uitsluiting van mensen die moeite hebben met digitale middelen.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
“Alle digitale communicatie van overheden dient te voldoen aan begrijpelijke taal (B1) en toegankelijkheidsrichtlijnen.”
Bescherming tegen digitale criminaliteit en beperking van anonimiteit
De partij wil ouderen beschermen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal, en pleit voor het verbieden of beperken van anonieme accounts om digitale criminaliteit tegen te gaan.
Technologie en AI in dienst van ouderen
50PLUS ziet kansen in technologie en kunstmatige intelligentie om het leven van ouderen te vergemakkelijken, de zorg te verbeteren en zelfstandigheid te bevorderen.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
JA21 ziet digitale ontwikkeling als essentieel voor economische groei, innovatie en nationale veiligheid, en wil dat Nederland een topspeler wordt op het gebied van technologie. De partij pleit voor minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven, investeringen in digitale vaardigheden, een nationale strategie voor digitalisering, en versterking van cyberveiligheid en digitale soevereiniteit. Concrete voorstellen richten zich op het stimuleren van AI-gebruik, vereenvoudigen van regelgeving, investeren in strategische technologie, en het beschermen van vitale digitale infrastructuur.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie
JA21 vindt dat ondernemers voorop moeten kunnen lopen in digitalisering, met eenvoudige regelgeving en een nationale strategie waarin overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten samenwerken. Het stimuleren van AI-gebruik, vooral in het mkb, moet gericht zijn op productiviteit en niet alleen op ethische kaders.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Investeren in digitale vaardigheden en arbeidsmarkt
JA21 wil investeren in digitale vaardigheden zodat de arbeidsmarkt is voorbereid op de digitale revolutie. Werknemers moeten bijblijven om de kansen van digitalisering te benutten.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
De partij benadrukt het belang van digitale soevereiniteit en wil investeren in strategische technologie en digitale veiligheid om afhankelijkheid van Amerikaanse of Chinese techbedrijven te verminderen.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
Versterken van cyberveiligheid als nationale veiligheid
JA21 beschouwt cyberveiligheid als een kernonderdeel van nationale veiligheid en wil investeren in een nationale cloud, uitbreiding van het Defensie Cyber Commando, en actieve digitale bewaking van vitale infrastructuur.
“Cyberveiligheid is nationale veiligheid. Nederland is kwetsbaar. Een digitale aanval kan onze energievoorziening, havens of democratie platleggen.”
“Verhoogde dijkbewaking. Bij verhoogde dreiging moet vitale infrastructuur fysiek en digitaal actief worden bewaakt.”
“Cyberafschrikking. Breid het Defensie Cyber Commando uit. Hack ons? Reken op een tegenactie.”
Geen digitale euro en digitale Europese identiteit
JA21 is tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, uit zorgen over soevereiniteit en privacy.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
Het CDA erkent de ingrijpende impact van digitale technologie op samenleving, economie en democratie, en pleit voor een ethisch verantwoorde, weerbare digitale samenleving. De partij wil investeren in digitale vaardigheden, AI-ontwikkeling en -toepassing, bescherming tegen digitale risico’s, en het versterken van mediawijsheid en digitale ethiek in onderwijs en samenleving.
Investeren in digitale vaardigheden en mediawijsheid
Het CDA ziet digitale vaardigheden en mediawijsheid als essentieel voor burgers om zich staande te houden in een digitale samenleving. Daarom wil de partij deze thema’s structureel verankeren in het onderwijs en de samenleving, met aandacht voor weerbaarheid tegen desinformatie en algoritmische beïnvloeding.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“We versterken burgerschapsonderwijs op middelbare scholen en het mbo. Naast kennis over democratie en rechtsstaat besteden we aandacht aan het omgaan met ideologische verschillen en het ontwikkelen van praktische, financiële en digitale vaardigheden.”
Verantwoord en ethisch gebruik van kunstmatige intelligentie
Het CDA onderstreept het belang van een Europese en ethische benadering van AI, met aandacht voor digitale ethiek, transparantie van algoritmes en bescherming tegen de macht van grote techbedrijven. De partij wil investeren in eigen AI-ontwikkeling en -infrastructuur om digitale autonomie te versterken.
“Kunstmatige intelligentie (AI) ontwikkelt zich snel tot een drijvende kracht achter economische macht, wetenschappelijke vooruitgang en geopolitieke invloed. Europa bevindt zich op een knooppunt in de wereldwijde AI-race, maar loopt achter op de VS en China. We blijven aandacht hebben voor digitale ethiek, want digitale technologie is niet waardenvrij.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
Bescherming tegen digitale risico’s en versterking digitale weerbaarheid
Het CDA wil burgers beschermen tegen digitale dreigingen zoals deepfakes, doxing, phishing en desinformatie, en pleit voor strengere regulering van social media en digitale platforms. De partij wil laagdrempelige meldpunten en wettelijke maatregelen om digitale veiligheid en weerbaarheid te vergroten.
“We willen anonieme social media-accounts kunnen verbieden. We willen de wetgeving aanscherpen om krachtig op te kunnen treden en een laagdrempelig meldpunt instellen voor slachtoffers van deepfakes, doxing, grooming of phishing.”
“Om desinformatie te bestrijden, werken we in Europees verband aan regelgeving, waaronder bronvermelding en de aanpak van anonieme accounts en factchecking.”
“Er worden nationale scenario’s geoefend waarin alle lagen van de samenleving meedoen zoals bij black-outs en digitale verstoringen.”
Stimuleren van digitale innovatie en technologische autonomie
Het CDA wil de ontwikkeling van sleuteltechnologieën als AI, chipproductie en datacentra stimuleren om de digitale soevereiniteit van Nederland en Europa te versterken. Dit moet de economische positie en veiligheid van Nederland in de digitale wereld waarborgen.
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“En valorisatie dat zich richt op de sleuteltechnologieën van de toekomst, zoals AI, quantum-computing, groene chemie, batterijtechnologie en biotechnologie.”
BIJ1 benadrukt het belang van digitale rechten, privacy en toegankelijke digitale informatie als onderdeel van een rechtvaardige samenleving. Hun belangrijkste voorstellen richten zich op het minimaliseren van dataverzameling door overheid en bedrijven, het waarborgen van digitale toegankelijkheid voor iedereen, en het bevorderen van gratis, toegankelijke online educatie en media. De partij ziet digitale ontwikkeling vooral als een middel om inclusie, privacy en democratische controle te versterken.
Minimale dataverzameling en strenge privacywaarborgen
BIJ1 wil dat de digitale ontwikkeling van de samenleving niet ten koste gaat van privacy en burgerrechten. Ze pleiten voor het minimaliseren van dataverzameling door overheid en justitie, streng toezicht door privacywaakhonden, en het beperken van cameratoezicht en data van smart-deurbellen. Dit standpunt adresseert de risico’s van digitale surveillance en de bescherming van persoonlijke gegevens.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden.”
“Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering. Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
“De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
Digitale toegankelijkheid van overheidsinformatie
BIJ1 vindt dat digitale ontwikkeling moet bijdragen aan inclusie, met name door overheidsinformatie standaard toegankelijk te maken voor mensen met een beperking. Dit bevordert gelijke toegang tot digitale diensten en informatie voor iedereen.
“Informatie van de overheid wordt standaard toegankelijk gemaakt, in begrijpelijke taal en beschikbaar in braille.”
Gratis en toegankelijke online educatie en media
De partij wil dat digitale middelen worden ingezet om educatie en media voor iedereen toegankelijk te maken, onder andere door gratis online programma’s van de publieke omroep en het faciliteren van online colleges voor mensen met een handicap. Dit draagt bij aan gelijke kansen en inclusie in de digitale samenleving.
DENK ziet de digitale ontwikkeling van de samenleving vooral als een risico voor mensenrechten, privacy en gelijke behandeling. Hun belangrijkste voorstellen zijn het invoeren van een algoritmewet, het verplicht stellen van transparantie en toezicht op algoritmes, en het versterken van digitale privacy en veiligheid. De partij legt de nadruk op bescherming tegen discriminatie, machtsmisbruik en de macht van grote technologiebedrijven.
Strenge regulering en transparantie van algoritmes
DENK wil de inzet van algoritmes en kunstmatige intelligentie streng reguleren om discriminatie en schending van mensenrechten te voorkomen. Ze pleiten voor een algoritmewet, een verplicht algoritmeregister en sterk toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. Dit moet burgers beschermen tegen oneerlijke behandeling en machtsmisbruik door technologie.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Betere bescherming van digitale privacy en digitale infrastructuur
DENK wil de privacy van burgers online beter beschermen en de macht van grote technologiebedrijven beperken. Daarnaast pleiten ze voor investeringen in digitale veiligheid en onafhankelijkheid van digitale infrastructuur.
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
Het PVV-verkiezingsprogramma bevat vrijwel geen concrete visie of voorstellen over de digitale ontwikkeling van de samenleving. Er is geen aandacht voor digitalisering, digitale infrastructuur, digitale overheid, cybersecurity, digitale vaardigheden of innovatie; het enige relevante fragment betreft het gebruik van een "digitale schandpaal" als strafmaatregel. De PVV richt zich primair op andere thema’s en laat digitale ontwikkeling grotendeels onbenoemd.
Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven
De PVV stelt voor om daders van gewelds- en zedenmisdrijven publiekelijk digitaal te exposen als afschrikmiddel en straf. Dit voorstel is repressief van aard en raakt aan digitale middelen, maar niet aan bredere digitale ontwikkeling of innovatie.
“Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven”