Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitale dienst
D66 wil digitale diensten inzetten om de overheid toegankelijker te maken en burgers meer regie te geven over hun eigen data. Ze pleiten voor digitale autonomie, Europese alternatieven voor grote techbedrijven, en investeren in digitale vaardigheden en toegankelijke digitale overheidsdiensten. De partij ziet digitale diensten als middel om publieke waarden, veiligheid en menselijke maat te waarborgen.
Digitale autonomie en regie over eigen data
D66 vindt dat burgers zelf de regie moeten krijgen over hun digitale leven en data, en dat Nederland en Europa onafhankelijker moeten worden van buitenlandse techbedrijven. Digitale diensten van de overheid moeten toegankelijk zijn en gebaseerd op Europese waarden, waarbij publieke belangen voorop staan.
“Onze digitale toekomst is aan ons. Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data. D66 bouwt aan een digitale samenleving waarin de waarden die we samen belangrijk vinden centraal staan: veiligheid, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en democratie.”
“Denk aan AI die artsen helpt om betere zorg te geven. Of aan digitale diensten die de overheid toegankelijker maken.”
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven.”
“De overheid moet fysiek en digitaal toegankelijk zijn. Elke gemeente krijgt ten minste één overheidsloket, waar zoveel mogelijk organisaties bereikbaar zijn.”
Europese alternatieven en minder afhankelijkheid van grote techbedrijven
D66 wil dat digitale diensten in publieke sectoren niet afhankelijk zijn van buitenlandse techbedrijven. Ze kiezen voor Europese alternatieven en investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
Investeren in digitale vaardigheden en begrijpelijke digitale overheid
D66 wil dat digitale diensten voor iedereen toegankelijk zijn, door te investeren in digitale vaardigheden en begrijpelijke communicatie vanuit de overheid.
Volt wil dat digitale diensten van de overheid toegankelijk, gebruiksvriendelijk en inclusief zijn, met de burger centraal. Ze pleiten voor één digitale identiteit, proactieve en toegankelijke digitale dienstverlening, en waarborgen alternatieven en ondersteuning voor mensen die minder digitaal vaardig zijn. Hun visie is dat digitalisering nooit ten koste mag gaan van menselijk contact en dat iedereen moet kunnen meedoen in de digitale samenleving.
Eén digitale identiteit en centrale toegang tot overheidsdiensten
Volt wil versnippering tegengaan door één digitale identiteit en een centrale plek voor alle overheidsdiensten te creëren, zodat burgers veilig en eenvoudig toegang hebben tot digitale diensten. Dit moet het gebruiksgemak vergroten en bureaucratie verminderen.
“Er komt één digitale identiteit voor overheid, zorg, onderwijs en private diensten zoals banken.”
“Alles komt daarom op één plek – aanvragen, statusupdates, deadlines en proactieve suggesties. Geen zoektocht meer naar de juiste website.”
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten.”
Proactieve en toegankelijke digitale dienstverlening
Volt wil dat de overheid burgers actief informeert over rechten en verplichtingen, en dat digitale diensten toegankelijk zijn voor iedereen, inclusief mensen met een beperking. Ze pleiten voor persoonlijke hulp, alternatieven voor niet-digitale burgers, en trainingen in digitale vaardigheden.
“Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren. Bijvoorbeeld wanneer rijbewijzen verlopen of wanneer mensen mogelijk recht hebben op een toeslag.”
“Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
“Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.”
“Alle digitale diensten worden zo ontworpen dat mensen met een visuele beperking, voor zover mogelijk, ze ook kunnen gebruiken.”
Digitalisering mag niet ten koste gaan van menselijk contact
Volt benadrukt dat digitalisering ondersteunend moet zijn en niet mag leiden tot verlies van persoonlijk contact of uitsluiting van kwetsbare groepen.
“We zorgen ervoor dat digitalisering nooit ten koste gaat van menselijk contact. We garanderen het volgende: Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
FVD verzet zich krachtig tegen centrale digitale diensten zoals de Europese Digitale Identiteit en de Digitale Euro, omdat deze volgens de partij leiden tot meer controle en minder individuele vrijheid. Ze willen digitale communicatie onder het briefgeheim brengen, anonimiteit online waarborgen, en pleiten voor het moderniseren van overheidsdigitale systemen zonder centrale Europese inmenging. Hun kernvisie is dat digitale diensten de privacy, vrijheid en soevereiniteit van burgers moeten beschermen, niet ondermijnen.
Geen Europese Digitale Identiteit of Digitale Euro
FVD is fel tegenstander van centrale Europese digitale diensten zoals de Digitale Euro (CBDC) en de Europese Digitale Identiteit. Zij zien deze als instrumenten voor centrale controle, die de privacy en vrijheid van burgers bedreigen. FVD wil dat Nederland zich hier actief tegen verzet en deze systemen niet invoert.
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“We accepteren geen Europese Digitale Identiteit.”
“Er is geen enkele noodzaak voor de invoering van een digitale euro. Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
Digitale communicatie onder briefgeheim brengen
FVD wil dat digitale communicatie (zoals e-mail en berichten) dezelfde grondwettelijke bescherming krijgt als briefpost en telefoongesprekken. Dit moet de privacy van burgers in het digitale domein versterken en overheidsinmenging beperken.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
Anonimiteit online waarborgen
De partij vindt anonimiteit op internet essentieel voor een vrije samenleving en verzet zich tegen verplichte identiteitskoppeling aan digitale diensten. Dit moet burgers beschermen tegen toezicht en machtsmisbruik.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Overheidssystemen moderniseren, geen centrale Europese digitale diensten
FVD wil dat de Nederlandse overheid haar eigen digitale systemen (zoals Belastingdienst en UWV) moderniseert om betrouwbaarheid en efficiëntie te vergroten, maar zonder afhankelijk te worden van centrale Europese digitale diensten.
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
De SP vindt dat digitale diensten van de overheid altijd toegankelijk, transparant en mensgericht moeten zijn. Ze pleiten voor het recht op persoonlijk contact, niet-digitale alternatieven en bescherming tegen digitale uitsluiting en discriminatie. De partij wil dat digitalisering nooit leidt tot ontmenselijking of tweedeling, en dat burgers altijd controle houden over hun gegevens en digitale interacties met de overheid.
Recht op menselijk contact bij digitale overheidsdiensten
De SP benadrukt dat burgers nooit volledig afhankelijk mogen zijn van digitale systemen of algoritmes bij contact met de overheid. Er moet altijd een mogelijkheid zijn om een mens te spreken, en digitale hulpmiddelen mogen niet leiden tot ondoorzichtige of onmenselijke besluitvorming.
“In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
“Bij digitale hulpmiddelen als AI wordt altijd weergegeven welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
Altijd niet-digitale alternatieven bij overheidsdiensten
De SP wil dat digitalisering van overheidsdiensten nooit tot uitsluiting leidt. Iedereen moet kunnen meedoen, maar wie niet digitaal wil of kan, moet altijd een volwaardig alternatief hebben.
Geen geautomatiseerde besluitvorming zonder menselijke controle
De SP verzet zich tegen het volledig automatiseren van beslissingen die impact hebben op mensen, zoals bij uitkeringen of risicoprofilering. Er moet altijd menselijke betrokkenheid zijn en transparantie over gebruikte gegevens.
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“Ook moet het altijd duidelijk zijn welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
Stop digitale discriminatie en risicoprofilering door overheidsdiensten
De SP wil dat digitale diensten van de overheid niet leiden tot discriminatie, bijvoorbeeld door het gebruik van AI of profileringsalgoritmes bij politie of belastingdienst.
“Stop digitale discriminatie vanuit de overheid. Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie.”
“De inzet van algoritmen, Kunstmatige Intelligentie en geautomatiseerde besluitvorming om fraude op te sporen en besluiten te nemen is niet langer toegestaan wanneer mensenrechten niet gewaarborgd kunnen worden.”
50PLUS vindt dat digitale diensten toegankelijk, veilig en begrijpelijk moeten zijn voor iedereen, met speciale aandacht voor ouderen en digibeten. De partij pleit voor duidelijke alternatieven naast digitale dienstverlening, investeringen in digitale veiligheid, begrijpelijke communicatie en ondersteuning bij digitale vaardigheden. Hun kernvoorstellen zijn: papieren en fysieke alternatieven voor digitale overheidsdiensten, betere digitale veiligheid, begrijpelijke taal, en digitale cursussen voor ouderen.
Papieren en fysieke alternatieven voor digitale diensten
50PLUS wil dat digitale dienstverlening nooit de enige optie is, zodat ouderen en mensen met minder digitale vaardigheden niet worden buitengesloten. Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties moeten altijd bereikbaar blijven via post, telefoon of een fysieke balie, en er moet een papieren alternatief zijn voor digitale formulieren.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
Toegankelijke en begrijpelijke digitale communicatie
De partij vindt dat digitale communicatie van de overheid begrijpelijk en toegankelijk moet zijn, zodat niemand wordt buitengesloten door ingewikkelde taal of ontoegankelijke websites. Dit moet wettelijk worden vastgelegd.
“Alle digitale communicatie van overheden dient te voldoen aan begrijpelijke taal (B1) en toegankelijkheidsrichtlijnen.”
Investeren in digitale veiligheid en privacy
50PLUS ziet digitale veiligheid als urgent en wil extra investeren in de bescherming van systemen en persoonsgegevens, met speciale aandacht voor het beschermen van ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen beschermen ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.”
Digitale vaardigheden en inclusie voor ouderen
Om digitale uitsluiting te voorkomen, wil 50PLUS dat er laagdrempelige digitale cursussen komen voor ouderen en dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor digitale inclusie en zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
BVNL vindt dat de overheid haar digitale dienstverlening op orde moet hebben, met als doel optimale service aan burgers en het waarborgen van privacy en digitale inclusie. Ze pleiten voor efficiënte, veilige en toegankelijke digitale diensten, waarbij burgers altijd recht houden op offline alternatieven. Concrete voorstellen zijn onder meer het verbeteren van overheids-ICT, investeren in digitale vaardigheden en het beschermen van privacy en grondrechten.
Overheid moet digitale dienstverlening op orde brengen
BVNL stelt dat de overheid verantwoordelijk is voor goed functionerende digitale diensten, zodat burgers optimaal worden bediend en belastinggeld efficiënt wordt besteed. Ze bekritiseren de huidige staat van overheids-ICT en willen dat deze snel wordt verbeterd.
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers.”
“Wij streven naar een overheid die haar digitale dienstverlening op orde heeft, burgers helpt om mee te doen met nieuwe technologie.”
“De overheid gaat zo spoedig mogelijk haar eigen ICT-systemen op orde brengen, zodat de Belastingdienst en het UWV weer naar behoren kunnen functioneren.”
Digitale inclusie en recht op offline toegang
BVNL wil dat iedereen kan deelnemen aan de digitale samenleving, maar vindt ook dat burgers niet gedwongen mogen worden tot digitale diensten. Ze willen investeren in digitale vaardigheden en het recht op offline toegang tot essentiële diensten waarborgen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Privacy en bescherming van grondrechten bij digitale diensten
BVNL benadrukt dat digitale dienstverlening niet ten koste mag gaan van privacy en grondrechten. Ze willen strengere controles op het gebruik van persoonsgegevens en transparantie over digitale systemen.
“Wij hechten grote waarde aan privacy voor de burger, ook ten opzichte van de overheid.”
“BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen. Wij willen strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens, en ervoor zorgen dat digitale systemen veilig en betrouwbaar zijn.”
JA21 ziet digitalisering als essentieel voor economische groei, veiligheid en soevereiniteit, maar waarschuwt voor afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven en te veel versnippering in beleid. De partij pleit voor een nationale strategie, investeringen in digitale vaardigheden, en digitale soevereiniteit via een nationale cloud. JA21 is kritisch op Europese digitale identiteiten en de digitale euro, en wil digitalisering vooral inzetten om ondernemers en de samenleving weerbaarder en productiever te maken.
Nationale digitale soevereiniteit en cloud
JA21 wil dat Nederland minder afhankelijk wordt van buitenlandse techbedrijven door te investeren in een nationale cloud en strategische technologie. Dit moet de controle over data en digitale infrastructuur waarborgen en de economische en nationale veiligheid versterken.
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
Eenduidige digitale strategie voor ondernemers
JA21 vindt dat ondernemers te veel last hebben van versnipperd beleid en talloze loketten rond digitalisering. De partij wil een nationale strategie waarin overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten samenwerken, met eenvoudige en eenduidige regelgeving om innovatie en digitalisering te versnellen.
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
Investeren in digitale vaardigheden en AI voor productiviteit
JA21 ziet digitale vaardigheden en het praktisch inzetten van AI als cruciaal voor de arbeidsmarkt en het mkb. De partij wil investeren in scholing en AI-oplossingen die direct bijdragen aan productiviteit, en vindt ethische kaders alleen onvoldoende.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Tegen Europese digitale euro en digitale identiteit
JA21 is uitgesproken tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, omdat dit de nationale autonomie en privacy zou ondermijnen.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
De SGP vindt dat digitale dienstverlening van de overheid toegankelijk moet blijven voor minder digitaal vaardige burgers en dat digitale controle niet mag leiden tot censuur of uitsluiting van klassieke christelijke opvattingen. Ze zijn kritisch op Europese digitale identiteiten en pleiten voor duidelijke digitale spelregels, bescherming van kwetsbare groepen en waarborgen voor privacy en menselijke regie.
Digitale overheidsdienstverlening moet toegankelijk blijven
De SGP benadrukt dat digitale diensten van de overheid niet ten koste mogen gaan van minder digitaal vaardige burgers. De partij wil dat overheidsdienstverlening ook voor deze groep goed bereikbaar blijft en dat er aandacht is voor hun positie.
Kritiek op Europese digitale identiteit en digitale euro
De SGP verzet zich tegen de invoering van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro, uit vrees voor een te machtige overheid en verlies van nationale soevereiniteit.
“De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro.”
Digitale controle mag geen censuur worden
De SGP waarschuwt dat digitale controle vanuit de EU niet mag ontaarden in censuur van klassieke christelijke opvattingen. Ze zijn beducht voor subjectieve interpretaties van hatespeech en pleiten voor bescherming van de vrijheid van meningsuiting.
“De SGP waakt ervoor dat digitale controle vanuit de EU omgezet wordt in digitale censuur van klassiek-christelijke opvattingen, zoals op het terrein van het huwelijk en de bescherming van het (ongeboren) leven.”
Digitale spelregels en bescherming van kwetsbare groepen
De SGP vindt dat de overheid digitale spelregels moet ontwikkelen en toepassen, met extra aandacht voor de bescherming van kwetsbare groepen tegen cybercrime.
De VVD wil dat digitale overheidsdiensten efficiënter, gebruiksvriendelijker en veiliger worden, met als doel maximale klantvriendelijkheid en digitale inclusie. Ze pleiten voor één centrale digitale toegang tot overheidsdiensten, het voorkomen van dubbele uitvraag van gegevens, en het verbeteren van de toegankelijkheid voor iedereen. Daarnaast wil de VVD dat digitale systemen begrijpelijk zijn en dat mensen die moeite hebben met digitalisering extra ondersteuning krijgen.
Eén centrale, gebruiksvriendelijke digitale overheidsdienst
De VVD streeft naar een overheid waar burgers en ondernemers via één digitale omgeving al hun zaken kunnen regelen, zonder herhaalde gegevensuitvraag. Dit moet leiden tot meer efficiëntie, lagere kosten en betere dienstverlening. De partij wil MijnOverheid.nl uitbreiden en standaardisatie en centralisatie van digitale inkoop doorvoeren.
“Nederlanders hoeven dezelfde informatie nooit meer dan één keer bij de overheid aan te leveren en loggen op één plek in. In plaats van een wildgroei aan loketten, kan het starten van een bedrijf, het doorgeven van een adreswijziging en het inzien van je AOW dan op één plek geregeld worden. Hiervoor breiden we bijvoorbeeld MijnOverheid.nl uit.”
“Overheidsdiensten gebruiken persoonsgegevens die in deze omgeving staan en mogen dit niet dubbel uitvragen. Dit is veiliger, goedkoper en gebruiksvriendelijker.”
“We standaardiseren en centraliseren digitale inkoop, zodat de overheid goedkoper en beter software kan inkopen.”
Digitale inclusie en begrijpelijke digitale systemen
De VVD vindt dat digitale overheidsdiensten voor iedereen toegankelijk en begrijpelijk moeten zijn. Ze willen dat mensen die moeite hebben met digitalisering extra hulp krijgen, en dat alternatieven zoals telefonische en fysieke loketten beschikbaar blijven.
“We zorgen dat telefonische en fysieke loketten altijd beschikbaar zijn voor mensen die daar de voorkeur aan geven, en zorgen dat digitale systemen voor iedereen begrijpelijk zijn.”
“We zorgen voor digitale inclusie door mensen te helpen die moeite hebben met een digitaliserende samenleving.”
“Websites en apps van de overheid moeten goed toegankelijk zijn voor blinden en slechtzienden of anderen met een beperking.”
De ChristenUnie wil de afhankelijkheid van buitenlandse (vooral Amerikaanse) digitale diensten verminderen en pleit voor meer Europese autonomie en alternatieven. Ze zijn kritisch op Europese digitale identiteiten en digitale valuta, en willen privacy, transparantie en controle over data waarborgen. Concrete voorstellen zijn het stimuleren van Europese digitale diensten, het beperken van de macht van grote techbedrijven, en het beschermen van privacy en autonomie van burgers.
Minder afhankelijkheid van buitenlandse digitale diensten
De ChristenUnie ziet de afhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen als een risico voor strategische autonomie en privacy. Ze willen daarom inzetten op Europese alternatieven en onafhankelijkheid op het gebied van digitale diensten.
“We willen dat Nederland (en Europa) minder afhankelijk wordt van anderen waar het gaat om essentiële producten zoals grondstoffen, basisproducten, digitale diensten (incl. onafhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen), voedsel en energie.”
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“Voor het waarborgen van onze strategische autonomie is het hebben van een Europese cloudoplossingen noodzakelijk. Nederland zet zich in om dit te realiseren.”
Kritisch op Europese Digitale Identiteit (eID) en digitale euro
De ChristenUnie is kritisch over de invoering van een Europese Digitale Identiteit en een digitale euro, vooral vanwege zorgen over privacy en vrijwilligheid.
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
“Het huidige voorstel voor een digitale euro is een oplossing op zoek naar een probleem, waar de ChristenUnie vooral bezwaren tegen heeft (bijvoorbeeld als het gaat om privacywaarborgen).”
DENK wil digitale diensten en technologieën onder strikte mensenrechtenwaarborgen plaatsen, met nadruk op privacy, non-discriminatie en transparantie. Ze pleiten voor een algoritmewet, een verplicht algoritmeregister en versterkt toezicht op digitale processen, vooral waar deze publieke dienstverlening en burgers direct raken. Hun visie is dat digitale diensten eerlijk, veilig en transparant moeten zijn, zonder machtsmisbruik of discriminatie.
Strenge waarborgen en transparantie voor digitale diensten
DENK ziet het toenemende gebruik van digitale diensten en algoritmen als een risico voor fundamentele rechten en wil daarom wettelijke waarborgen en transparantie afdwingen. Ze willen discriminatie door digitale systemen voorkomen en burgers beschermen tegen machtsmisbruik door technologie, met name bij overheidsdiensten en bedrijven.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Betere bescherming van privacy en digitale infrastructuur
Naast transparantie en non-discriminatie wil DENK de privacy van burgers bij digitale diensten beter beschermen en investeren in een veilige, onafhankelijke digitale infrastructuur. Dit is gericht op het beperken van de macht van grote technologiebedrijven en het waarborgen van digitale veiligheid voor publieke en private diensten.
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
BBB wil dat digitale dienstverlening van de overheid begrijpelijk, veilig en toegankelijk is voor iedereen, met bijzondere aandacht voor mensen met een beperking. Ze pleiten voor het behoud van IT-kennis binnen de overheid, het naleven van toegankelijkheidsnormen, en het waarborgen van persoonlijke ondersteuning naast digitale diensten. De partij benadrukt het belang van eenvoud, bereikbaarheid en publieke controle bij digitale overheidsdiensten.
Digitale overheidsdiensten moeten begrijpelijk, veilig en toegankelijk zijn
BBB vindt dat burgers en bedrijven recht hebben op snelle, begrijpelijke en toegankelijke digitale dienstverlening, waarbij niemand wordt buitengesloten. Ze willen dat digitale loketten voldoen aan strenge toegankelijkheidsnormen (WCAG), en dat er altijd persoonlijke ondersteuning beschikbaar blijft. Dit moet frustratie en onbereikbaarheid door complexe of ontoegankelijke digitale systemen voorkomen.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“De dienstverlening wordt getoetst op eenvoud, bereikbaarheid en passende ondersteuning bij persoonlijke situaties.”
Kritische IT-kennis en controle bij de overheid houden
BBB wil dat de overheid zelf de regie houdt over digitale diensten en IT, om afhankelijkheid van externe partijen te voorkomen en publieke controle te waarborgen. Dit moet de betrouwbaarheid en veiligheid van digitale overheidsdiensten vergroten.
“Kritische kennis over IT en data blijft bij de overheid zelf in plaats van uitbesteed aan externe partijen.”
Digitale dienstverlening moet aansluiten bij bestaande IT-systemen
Nieuwe wetgeving en digitale diensten moeten uitvoerbaar zijn en aansluiten bij de bestaande IT-infrastructuur van de overheid. Dit voorkomt problemen bij implementatie en zorgt voor een praktische, werkbare digitale overheid.
“Nieuwe wetgeving moet getoetst worden zodat deze wetgeving aansluit bij de IT systemen van de overheid.”
BIJ1 is zeer kritisch op digitale diensten van de overheid en justitie, met een sterke focus op privacybescherming en het minimaliseren van dataverzameling. Hun belangrijkste voorstellen zijn het beperken van digitale surveillance, het stoppen van dataverzameling via privé smart-deurbellen, en het minimaliseren van alle dataverzameling tot het strikt noodzakelijke, onder streng toezicht van privacywaakhonden. De kern van hun visie is dat digitale diensten de privacy en rechten van burgers moeten respecteren en niet mogen leiden tot onnodige controle of repressie.
Dataverzameling door digitale diensten minimaliseren
BIJ1 wil dat alle digitale dataverzameling door overheid en justitie wordt teruggebracht tot het absoluut noodzakelijke, met streng toezicht en afdwingbare adviezen van privacywaakhonden. Dit standpunt komt voort uit zorgen over privacy, misbruik van digitale middelen en de groeiende surveillance door digitale diensten. Het doel is om burgers te beschermen tegen onnodige digitale controle en repressie.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden. De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
Stoppen met dataverzameling via privé smart-deurbellen
BIJ1 wil dat het verzamelen van data via privé smart-deurbellen volledig wordt gestopt. Dit voorstel richt zich specifiek op de groeiende inzet van particuliere digitale diensten voor surveillance, die volgens BIJ1 een bedreiging vormen voor de privacy in de publieke ruimte.
“Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
Strenge controle en beperking van digitale surveillance
BIJ1 pleit voor het stoppen van grootschalige digitale surveillance, zoals cameratoezicht en automatische gezichtsherkenning, en wil bestaande video-archieven laten onderzoeken en onnodig beeldmateriaal verwijderen. Dit standpunt is gericht op het terugdringen van digitale controlemechanismen die de privacy van burgers schenden.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat. Ook automatische gezichtsherkenning wordt verboden.”
“Bestaande video-archieven worden volledig onderzocht door privacywaakhonden en getoetst bij de rechter. Al het beeldmateriaal dat geen directe toepassing heeft voor strafrechtelijk onderzoek wordt verwijderd.”
Het CDA erkent het belang van betrouwbare, veilige en toegankelijke digitale diensten, vooral bij de overheid en in de zorg. Ze willen investeren in vernieuwing van digitale infrastructuren, open standaarden en gebruiksvriendelijke digitale loketten, met als doel burgers en bedrijven beter te bedienen en de uitvoeringslast te verlagen.
Vernieuwing en verbetering digitale overheidsdiensten
Het CDA vindt dat de overheid haar digitale dienstverlening moet moderniseren om flexibeler en efficiënter in te spelen op maatschappelijke veranderingen. Dit moet leiden tot minder uitvoeringslasten en meer vertrouwen bij burgers en bedrijven.
“De vernieuwing van de ICT bij de Belastingdienst heeft de komende jaren prioriteit, zodat er weer ruimte ontstaat om flexibel in te spelen op maatschappelijke veranderingen.”
“Er komt een programma ‘vereenvoudiging van regelgeving’. Doelstelling is een lagere uitvoeringslast voor uitvoerders, burgers en ondernemingen.”
Toegankelijke digitale zorgdiensten met open standaarden
Het CDA wil dat digitale diensten in de zorg toegankelijker en effectiever worden door het opzetten van een nationaal zorgplatform en het hanteren van open standaarden. Dit moet datagestuurd werken bevorderen en de samenwerking tussen zorgverleners verbeteren.
“We willen een Nationaal Zorgplatform oprichten om datagestuurd werken in de zorg te bevorderen. We willen een digitale infrastructuur met open standaarden en afdwingbare afspraken.”
Lokale digitale loketten voor financiële hulp
Het CDA pleit voor laagdrempelige, lokaal georganiseerde digitale loketten waar burgers terecht kunnen voor informatie, advies en hulp bij financiële zaken. Dit moet de toegankelijkheid en effectiviteit van digitale dienstverlening vergroten voor kwetsbare groepen.
“We willen een lokaal georganiseerd loket voor laagdrempelige informatie, advies en hulp bij financiële zaken. Dit loket kan mensen naar de juiste instanties en regelingen begeleiden.”
GroenLinks-PvdA wil digitale diensten toegankelijker, eerlijker en veiliger maken voor iedereen. Ze pleiten voor makkelijke overstapmogelijkheden tussen digitale dienstverleners (dataportabiliteit), investeren in Europese digitale diensten en waarborgen publieke waarden door opensource en publieke alternatieven te stimuleren. Hun beleid richt zich op het vergroten van keuzevrijheid, het beschermen van privacy en het versterken van de publieke digitale ruimte.
Makkelijk overstappen tussen digitale diensten (dataportabiliteit)
GroenLinks-PvdA wil dat gebruikers eenvoudig hun data kunnen meenemen bij het overstappen naar een andere digitale dienstverlener, om keuzevrijheid en eerlijke concurrentie te bevorderen. Dit moet een standaard worden op de Europese digitale markt en voorkomt dat mensen vastzitten aan één platform.
“Het moet met één klik op de knop mogelijk zijn om over te stappen naar een nieuwe dienstverlener en al je data mee te nemen. Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms. Dit zorgt voor keuzevrijheid en een eerlijke concurrentie op de digitale markt.”
Investeren in Europese digitale diensten
De partij wil de afhankelijkheid van niet-Europese aanbieders verminderen door te investeren in Europese digitale diensten. De overheid moet als grootste IT-afnemer actief kiezen voor Europese alternatieven, waarmee digitale autonomie wordt versterkt.
“De Rijksoverheid investeert als grootste IT-afnemer van het land in Europese digitale diensten.”
Publieke en waardengedreven digitale alternatieven stimuleren
GroenLinks-PvdA vindt dat de digitale publieke ruimte beschermd moet worden door alternatieve, waardengedreven digitale diensten te stimuleren, zoals opensourcesoftware en alternatieve sociale media. Dit bevordert transparantie, controleerbaarheid en publieke waarden in het digitale domein.
“Voor een goed functionerende democratie is een goede online publieke sfeer noodzakelijk. Daarom komt er meer aandacht voor een waardengedreven publieke digitale ruimte via alternatieve sociale media.”
“Door middel van aanbestedingen en subsidies ondersteunen we de ontwikkeling van betrouwbare opensourcesoftware en -hardware met broncodes die iedereen kan controleren,”
De Partij voor de Dieren vindt dat digitale diensten van de overheid, scholen, zorginstellingen en banken altijd toegankelijk moeten blijven zonder verplichte apps of afhankelijkheid van Big Tech. Ze pleiten voor open source, privacy, digitale inclusie en een blijvende analoge of fysieke optie voor burgers die niet digitaal vaardig zijn. Hun kernvisie is dat digitalisering dienstbaar moet zijn aan mens en maatschappij, niet aan winst of macht.
Geen verplichte apps of Big Tech-platformen
De PvdD wil voorkomen dat burgers worden gedwongen om digitale diensten alleen via apps of Big Tech-platformen te gebruiken. Ze vinden dat iedereen zijn digitale zaken via websites of platformonafhankelijke protocollen moet kunnen regelen, zodat niemand wordt buitengesloten.
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn. Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
Altijd een fysieke of analoge terugvaloptie
De partij benadrukt dat digitale diensten nooit de enige toegang tot publieke dienstverlening mogen zijn. Burgers die niet digitaal vaardig zijn, moeten altijd terecht kunnen bij een fysieke balie of via post.
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
Overheid investeert in open source en publieke alternatieven
De PvdD wil dat de overheid afstapt van Big Tech-diensten en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven voor digitale dienstverlening. Dit moet digitale soevereiniteit en publieke controle waarborgen.
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid als uitgangspunt
De partij vindt dat digitale diensten voor iedereen toegankelijk moeten zijn, ongeacht digitale vaardigheden. Digitale inclusie en toegankelijkheid moeten leidend zijn bij alle overheidslagen.
“Op alle overheidslagen worden de principes van digitale inclusie en toegankelijkheid in acht genomen en toegepast.”
NSC wil de digitale dienstverlening van de overheid toegankelijker, transparanter en veiliger maken, met meer regie en minder versnippering. Ze pleiten voor één online overheidsportaal, meer zeggenschap van burgers over hun data, en een Ministerie van Digitale Zaken. Privacy, digitale autonomie en fysieke alternatieven blijven belangrijke randvoorwaarden.
Eén online overheidsportaal naar Deens model
NSC vindt dat de digitale overheid overzichtelijker en toegankelijker moet worden voor burgers. Ze willen dat burgers via één centraal online portaal alle overheidsdiensten kunnen benaderen, met daarnaast fysieke contactmogelijkheden, zodat niemand wordt buitengesloten.
“Om de wirwar van digitale overheidsdienstverlening overzichtelijker en toegankelijker te maken, moeten burgers de overheid kunnen benaderen via één online overheidsportaal, naar het Deens model. Ook fysieke contactmogelijkheden op gemeentehuizen en informatiepunten in openbare bibliotheken moeten beschikbaar zijn en blijven.”
Persoonlijke digitale kluis voor burgerdata
NSC wil burgers meer zeggenschap geven over hun eigen gegevens bij digitale dienstverlening. Ze stellen voor te verkennen of een persoonlijke digitale kluis, beheerd door de burger zelf, kan worden ingezet om privacy te waarborgen en de informatie-uitwisseling te verbeteren.
“Daarom willen we verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert. Dit levert mogelijk zowel een betere waarborg van de privacy als een betere informatie uitwisseling tussen burger en dienstverlener op.”
Ministerie van Digitale Zaken en Staatsmodernisering
Om de digitale overheid beter te organiseren en minder verkokerd te maken, wil NSC een apart ministerie oprichten dat verantwoordelijk wordt voor digitale zaken en staatsmodernisering.
“We pleiten daarom voor een Ministerie van Digitale Zaken en Staatsmodernisering naar Duits voorbeeld.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma