Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitale
NSC wil digitale technologie inzetten voor een toegankelijke, veilige en menselijke overheid, met sterke waarborgen voor privacy en autonomie. Ze pleiten voor een Ministerie van Digitale Zaken, meer digitale autonomie, betere bescherming van persoonsgegevens, en strenge regels voor AI en big tech. De partij benadrukt digitale geletterdheid, weerbaarheid tegen cybercrime, en bescherming van jongeren online.
Ministerie van Digitale Zaken en één digitaal loket
NSC wil de digitale overheid centraliseren en toegankelijker maken, met minder bureaucratie en meer fysieke contactmogelijkheden. Dit moet voorkomen dat burgers verdwalen in digitale systemen en de overheid onbereikbaar wordt.
“We pleiten daarom voor een Ministerie van Digitale Zaken en Staatsmodernisering naar Duits voorbeeld.”
“Burgers de overheid kunnen benaderen via één online overheidsportaal, naar het Deens model. Ook fysieke contactmogelijkheden op gemeentehuizen en informatiepunten in openbare bibliotheken moeten beschikbaar zijn en blijven.”
Strenge privacyregels en zeggenschap over data
NSC wil burgers maximale controle geven over hun persoonsgegevens en privacy, met transparantie over datagebruik en het recht op inzage en bezwaar. Ze willen het 'once only'-principe en een persoonlijke digitale kluis invoeren.
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld.”
“We willen verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
“Elke burger heeft het recht te weten welke informatie met wie wordt gedeeld, en mag die gegevensdeling ook weigeren.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie
NSC wil de afhankelijkheid van Amerikaanse cloud- en techbedrijven verminderen en meer inzetten op lokale en Europese digitale infrastructuur en technologie.
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd.”
“In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen.”
“Voor onze weerbaarheid is het noodzakelijk dat we een hogere mate van digitale autonomie bereiken, vooral op cruciale onderdelen als cloud-infrastructuur.”
Transparantie en controle op algoritmen en AI
NSC wil dat algoritmen en AI-toepassingen transparant, controleerbaar en niet discriminerend zijn. Ze pleiten voor een verplicht algoritmeregister en periodieke toetsing.
Digitale weerbaarheid en cybersecurity
NSC wil de digitale infrastructuur en persoonsgegevens beter beveiligen tegen cyberaanvallen, met duidelijke wetgeving, lokale opslag van gevoelige data en investeringen in cyberweerbaarheid.
“De cyberweerbaarheid van ons land moet omhoog. We voeren de Cyberbeveiligingswet en de Wet Weerbaarheid Kritieke Entiteiten snel in om duidelijke cybersecuritykaders voor de overheid en de vitale sector vast te stellen.”
“Om onze overheidsgegevens beter te beschermen, moet de overheid weten waar de digitale infrastructuur staat, wie de eigenaar is en hoe data worden beveiligd – en hierop ook toezicht houden.”
“Niet-digitale opslagplaatsen zijn voor zeer gevoelige gegevens zoals biometrie voor paspoorten. Deze gevoelige gegevens moeten decentraal worden opgeslagen in fysieke kluizen.”
Digitale geletterdheid en educatie
NSC wil dat digitale vaardigheden structureel worden onderwezen vanaf de basisschool en dat ook volwassenen en bedrijven toegang krijgen tot educatie via bijvoorbeeld bibliotheken.
Bescherming van jongeren tegen digitale risico’s
NSC wil jongeren beschermen tegen schadelijke effecten van sociale media en schermgebruik, met leeftijdsgrenzen, privacyvriendelijke leeftijdsverificatie en het recht om online sporen te wissen.
“Nieuw Sociaal Contract is voorstander van een minimumleeftijd van 12 jaar voor smartphones en van 15 jaar voor sociale media, zodat kinderen stabiel en gezond op kunnen groeien.”
“Er wordt een privacy-vriendelijke en betrouwbare online leeftijdsverificatie ingevoerd om minderjarigen te beschermen tegen online gokken, alcoholverkoop en pornografie. Deze wordt niet gekoppeld aan een aparte digitale (Europese) identiteitskaart.”
“We willen dat jongeren op hun 18e vanuit de overheid de mogelijkheid krijgen om kosteloos al hun online sporen te wissen, als uitwerking van het wettelijk recht op vergetelheid.”
Geen digitale surveillancestaat en bescherming tegen massasurveillance
NSC verzet zich tegen massasurveillance, chatcontrole en gezichtsherkenning in de openbare ruimte, en wil vertrouwelijke communicatie waarborgen.
Digitale euro en bescherming van contant geld
NSC wil dat een digitale euro alleen wordt ingevoerd als deze duidelijke voordelen biedt en anonimiteit waarborgt, met behoud van contant geld als wettelijk betaalmiddel.
De SP wil de digitale samenleving menselijk, eerlijk en transparant maken, met sterke bescherming van privacy en publieke waarden. Ze pleiten voor strenge regulering van Big Tech, het waarborgen van offline alternatieven, het recht op digitale autonomie, en het tegengaan van digitale discriminatie en verslaving. Concrete voorstellen zijn onder meer een Ministerie van Digitale Zaken, verbod op gepersonaliseerde advertenties, versterking van privacytoezicht, en het recht op niet-digitale dienstverlening.
Strenge regulering van Big Tech en digitale economie
De SP ziet de macht van grote techbedrijven als een bedreiging voor privacy, innovatie en democratie. Ze willen het verdienmodel van deze bedrijven aanpakken, consumentenrechten in de digitale wereld versterken, en open standaarden en publieke alternatieven stimuleren.
“De digitale wereld moet niet onder beklemmende staatscontrole staan, maar ook niet gedomineerd worden door winstbeluste Big Tech bedrijven.”
“Leg het verdienmodel van sociale media en Big Tech aan banden. In de afgelopen jaren is onze digitale wereld steeds meer veranderd in een verdienmodel dat draait om surveillancekapitalisme: het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties.”
“We stoppen de uitholling van consumentenrechten in de digitale wereld. Wanneer je online een product koopt, ben je de eigenaar van dat product.”
“We stimuleren de ontwikkeling van publieke alternatieven voor sociale media, waar democratische controle en transparantie wél centraal staan.”
Recht op offline leven en niet-digitale alternatieven
De SP vindt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of verplicht online zijn. Iedereen moet kunnen kiezen voor offline leven en niet-digitale alternatieven bij overheidsdiensten behouden.
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
“Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
“De blauwe envelop voor belastingaangifte blijft bestaan en het recht op het gebruik van contant geld.”
Versterking privacy, digitale autonomie en toezicht
De SP wil dataminimalisatie, sterke privacybescherming, en minder afhankelijkheid van buitenlandse digitale infrastructuur. Ze pleiten voor een digitale waakhond en publieke controle over data.
“Dataminimalisatie wordt de norm. Overheden en bedrijven mogen geen overbodige persoonsgegevens verzamelen, zoals locatiegegevens zonder duidelijke noodzaak.”
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
“In grote mate is de Nederlandse overheid afhankelijk van Amerikaanse digitale producten, clouddiensten en datacentra. We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen.”
Menselijke controle en transparantie bij algoritmes en AI
De SP wil dat algoritmes en AI nooit zelfstandig beslissingen nemen over mensen zonder menselijke tussenkomst. Ze eisen transparantie over gebruikte data en verbieden digitale discriminatie.
“Beslissingen die mensen raken, mogen nooit alleen door een algoritme worden genomen.”
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken.”
“Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie.”
Ministerie van Digitale Zaken
De SP wil een apart ministerie dat zich specifiek richt op digitale vraagstukken, om digitalisering in goede banen te leiden en publieke belangen te waarborgen.
“Een ministerie van Digitale Zaken zorgt voor een gerichte aanpak om zowel de digitalisering binnen de overheid als daarbuiten in goede banen te leiden.”
Verbod op verslavende digitale elementen en bescherming jeugd
De SP wil verslavende mechanismen op digitale platforms verbieden en het gebruik van sociale media door kinderen beperken om de geestelijke gezondheid te beschermen.
Digitale basisvaardigheden en inclusie
De SP vindt dat iedereen toegang moet hebben tot digitale basiskennis, maar dat niemand mag worden uitgesloten als hij of zij niet digitaal mee kan of wil doen.
“Tegelijkertijd investeren we mogelijkheden voor mensen om digitale basiskennis en vaardigheden op te doen.”
Strenge regulering kunstmatige intelligentie
De SP wil dat AI alleen met publieke informatie wordt getraind, altijd herkenbaar is, en geen inbreuk maakt op auteursrechten of persoonlijke kenmerken.
“Het moet altijd duidelijk zijn wanneer iets door AI is gemaakt. Daarnaast mag AI alleen worden getraind met publieke informatie en mag het geen inbreuk maken op auteursrechten. Mensen krijgen auteursrechten over hun eigen stem, gezichtskenmerken en lichaam.”
Volt wil Nederland en Europa digitaal soeverein en rechtvaardig maken door te investeren in digitale vaardigheden, een toegankelijke digitale overheid, en sterke digitale infrastructuur. Ze pleiten voor een Ministerie van Digitale Zaken, één digitale identiteit, proactieve digitale dienstverlening, en Europese autonomie op het gebied van technologie en data. Hun visie is dat digitalisering burgers centraal moet stellen, privacy en veiligheid moet waarborgen, en digitale uitsluiting actief moet tegengaan.
Ministerie van Digitale Zaken en digitale autonomie
Volt wil een Ministerie van Digitale Zaken oprichten om regie te nemen over digitale infrastructuur, innovatie, cybersecurity en autonomie. Dit ministerie moet zorgen voor een inclusieve digitale samenleving en bescherming tegen de macht van grote techbedrijven.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken. Op die manier bevorderen we onze digitale autonomie en versnellen we onze publieke innovatie.”
“Volt streeft naar een innovatieve, digitale en rechtvaardige samenleving en zet daarom vol in op Europese digitale autonomie.”
Eén digitale identiteit en toegankelijke digitale overheid
Volt wil één veilige digitale identiteit voor alle overheidsdiensten en een centrale plek waar burgers hun zaken digitaal kunnen regelen. Ze nemen het Estlandse model als voorbeeld en willen digitale dienstverlening toegankelijk maken voor iedereen, met alternatieven voor wie niet digitaal vaardig is.
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten.”
“DigiD-Plus: er komt één digitale identiteit voor overheid, zorg, onderwijs en private diensten zoals banken.”
“In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
Digitale vaardigheden als basiscompetentie
Volt vindt dat digitale vaardigheden en digitale geletterdheid basisvaardigheden moeten zijn in het onderwijs en bij de overheid. Dit moet digitale uitsluiting tegengaan en de weerbaarheid tegen digitale dreigingen vergroten.
“We maken digitale vaardigheden tot kerncompetentie in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI.”
“Digitale geletterdheid is een basisvaardigheid. We verplichten onderwijs in cybervaardigheden op alle onderwijsniveaus.”
Europese digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van Big Tech
Volt wil dat Nederland en de EU minder afhankelijk worden van niet-Europese technologie en data-infrastructuur. Ze pleiten voor open source, Europese alternatieven en een ‘Koop binnen de EU’-beleid voor digitale diensten.
“De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur.”
“We voeren een ‘Koop binnen de EU’-beleid in voor de aankoop van alle digitale diensten en producten ten behoeve van de vitale infrastructuur en processen.”
“Met de Digital Sovereignty Score maken we de digitale afhankelijkheid van overheden inzichtelijk.”
Privacy, veiligheid en digitale burgerrechten
Volt stelt privacy, veiligheid en burgerrechten centraal in digitalisering. Ze willen privacy-by-design, transparantie over data-gebruik, en bescherming tegen digitale misbruik en deepfakes.
“Algoritmes moeten transparant en eerlijk zijn. Zij mogen geen inbreuk maken op onze privacy of grondrechten.”
“We maken de digitale wereld toegankelijker voor mensen met een beperking door een speciaal platform op te zetten voor het melden van overtredingen van de toegankelijkheidsregels.”
“Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.”
“Er komt een nationaal meldpunt waar melding van digitaal misbruik kan worden gemaakt en waar mensen terecht kunnen voor vragen over deepfakes.”
Digital-ready wetgeving en digitale toetsing
Volt wil dat alle nieuwe wetgeving vanaf het begin geschikt is voor digitale uitvoering (‘digital-ready’), met multidisciplinaire teams en een verplichte digitale toets bij nieuw beleid.
“Alle nieuwe wetgeving moet vanaf dag één ‘digital-ready’ zijn. Dit betekent dat wetgeving wordt geschreven met de publieke dienstverlening in gedachten, waarbij de afdelingen beleid, uitvoering en IT vanaf het begin samenwerken in multidisciplinaire teams.”
“Volt wil dat er een digitale toets komt bij het maken van wet- en regelgeving, zodat al bij het ontwerpen van nieuw beleid rekening wordt gehouden met de impact daarvan op de ICT in de uitvoering.”
Forum voor Democratie (FVD) verzet zich krachtig tegen digitale centralisatie en controle, zoals de invoering van de Digitale Euro (CBDC) en Europese Digitale Identiteit, omdat deze volgens hen de vrijheid, privacy en economische onafhankelijkheid van burgers bedreigen. FVD pleit voor wettelijke bescherming van digitale communicatie, behoud van anonimiteit online, en het recht op cashbetalingen, terwijl ze innovatie met crypto en digitalisering binnen duidelijke privacykaders willen stimuleren. Hun kernvisie is dat digitale ontwikkelingen burgers moeten dienen en niet mogen leiden tot meer overheidscontrole of beperking van individuele vrijheden.
Geen Digitale Euro (CBDC) of Europese Digitale Identiteit
FVD ziet de Digitale Euro en Europese Digitale Identiteit als instrumenten voor centrale controle die de privacy en vrijheid van burgers ondermijnen. Ze willen dat Nederland zich hier ondubbelzinnig tegen verzet en pleiten voor uittreding uit de eurozone om de nationale soevereiniteit te herstellen.
“Er is geen enkele noodzaak voor de invoering van een digitale euro. Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“We accepteren geen Europese Digitale Identiteit.”
“We verzetten ons tegen de Digitale Euro (CBDC) en andere systemen die onze vrijheid beperken.”
Digitale communicatie onder briefgeheim en bescherming privacy
FVD wil dat het briefgeheim uit de Grondwet ook geldt voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming krijgen als briefpost en telefoongesprekken. Ze verzetten zich tegen digitale surveillance, Europese Digital ID, en biometrische registratie van internetgebruikers, om anonimiteit en privacy te waarborgen.
“Forum voor Democratie vindt dat dit recht in de moderne tijd ook moet gelden voor digitale communicatie tussen burgers.”
“Juist in een samenleving waarin steeds meer informatie-uitwisseling digitaal verloopt, is bescherming van deze vrijheid onmisbaar.”
“Wij willen: » Digitale communicatie onder briefgeheim brengen”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Wettelijk recht op cashbetalingen en beperking digitale financiële controle
FVD beschouwt contant geld als essentieel voor vrijheid en privacy en wil een wettelijk recht op cashbetalingen invoeren. Ze willen banken verplichten cash te faciliteren, het limiet op contante transacties afschaffen, en KYC-regelgeving versoepelen om burgers niet standaard als criminelen te behandelen.
“We maken het wettelijk verplicht dat cash overal wordt geaccepteerd, zodat contant geld nooit kan verdwijnen.”
“We verplichten banken om stortingen en opnames van contant geld altijd kosteloos en zonder beperkingen te faciliteren, zodat burgers vrij over hun eigen geld beschikken.”
“We schaffen de €3.000-limiet per contante transactie af en geven burgers het recht terug om onbeperkt cash op zak te houden.”
“KYC-regelgeving, die gewone burgers behandelt als potentiële criminelen, moet worden hervormd en zwaar worden afgeslankt.”
Stimuleren van digitale innovatie binnen privacykaders
FVD ziet kansen in digitalisering, zoals crypto, blockchain en AI, mits deze innovatie de vrijheid van burgers vergroot en niet leidt tot meer controle. Ze willen regelgeving versoepelen voor crypto- en blockchainbedrijven en overheidssystemen moderniseren, maar altijd met waarborgen voor privacy en anonimiteit.
“Cryptocurrencies en blockchain zijn innovaties die meer financiële vrijheid brengen, en kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken.”
“We versoepelen regels voor crypto- en blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
De VVD ziet digitale veiligheid, weerbaarheid en innovatie als cruciale voorwaarden voor de Nederlandse economie, samenleving en democratie. De partij wil fors investeren in digitale infrastructuur, cybersecurity en digitale vaardigheden, en pleit voor strengere wetgeving en meer Europese samenwerking om digitale dreigingen en afhankelijkheid van buitenlandse technologie te verminderen. Tegelijkertijd zet de VVD in op een toegankelijke, efficiënte digitale overheid en bescherming van burgers tegen digitale criminaliteit en uitsluiting.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
De VVD beschouwt digitale dreigingen als een directe bedreiging voor vrijheid, economie en democratie, en wil daarom fors investeren in digitale veiligheid, inlichtingendiensten en Europese samenwerking. Het doel is Nederland te beschermen tegen cyberaanvallen, spionage en desinformatie, en de digitale soevereiniteit te versterken.
“Nederland beschermen in een digitale wereld vol dreigingen... Daarom wil de VVD dat deze verantwoordelijkheid voor digitale veiligheid serieuze aandacht krijgt in het kabinet.”
“We moeten meer investeren in onze veiligheids- en inlichtingendiensten. Het is van belang dat onze diensten beschikken...”
“We bereiden ons voor op grootschalige digitale aanvallen op vitale sectoren: Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
“We stellen hoge eisen aan digitale weerbaarheid van publieke investeringen en essentiële infrastructuur. We ondersteunen publieke en private organisaties, zoals gemeenten en OV-bedrijven, op het gebied van cybersecurity en willen dat digitale incidenten snel centraal gemeld en opgevolgd worden.”
“Digitale producten moeten veiliger door fabrikanten te verplichten al vanaf het ontwerp aandacht te besteden aan cyberveiligheid. Dit beschermt burgers en bedrijven beter tegen hackers, verkleint economische schade en versterkt de digitale soevereiniteit van Europa.”
“De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
Strengere aanpak digitale criminaliteit en online veiligheid
De VVD wil de strafmaat voor cybercriminaliteit verhogen, wetgeving aanpassen aan nieuwe digitale fenomenen zoals deepfakes, en meer zeggenschap geven aan burgers over hun digitale identiteit. Ook wordt ingezet op streng toezicht op sociale media en het tegengaan van online haat, desinformatie en illegale activiteiten.
“Om recht te doen aan de toegenomen schaal en impact van cybercriminaliteit, verhogen we de maximale straf van vier naar acht jaar.”
“Onze huidige wet- en regelgeving sluit niet in voldoende mate aan bij alle nieuwe toepassingen op het gebied van deepfakes. We passen onze wetgeving hierop aan zodat mensen meer zeggenschap krijgen over hun eigen portret en stem.”
“We zorgen voor digitale inclusie door mensen te helpen die moeite hebben met een digitaliserende samenleving.”
“We geven het Commissariaat voor de Media en de Autoriteit Consument & Markt meer toezicht op pluraliteit, marktdominantie en online veiligheid van het media-aanbod.”
Toegankelijke en efficiënte digitale overheid
De VVD streeft naar een digitale overheid die gebruiksvriendelijk, toegankelijk en efficiënt is, met aandacht voor digitale inclusie en begrijpelijke communicatie. Digitalisering en kunstmatige intelligentie worden gezien als kansen om de dienstverlening te verbeteren, mits iedereen kan meekomen.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering. We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“We zorgen dat telefonische en fysieke loketten altijd beschikbaar zijn voor mensen die daar de voorkeur aan geven, en zorgen dat digitale systemen voor iedereen begrijpelijk zijn.”
Terughoudendheid bij invoering digitale munt
De VVD is kritisch over de invoering van een digitale munt (CBDC) en stelt strenge eisen aan privacy, niet-traceerbaarheid en het voorkomen van overheidscontrole op bestedingen.
“De VVD is terughoudend over de invoering van een digitale munt (CBDC). Invoering daarvan is voor de VVD pas bespreekbaar als de digitale munt technisch en juridisch zo is ingericht dat privacy gewaarborgd is, betalingen niet traceerbaar zijn naar individuen, en de overheid geen sturende of beperkende rol kan spelen in bestedingen...”
Digitale vaardigheden en veiligheid in het onderwijs
De VVD wil digitale veiligheid en vaardigheden in het onderwijs versterken, onder meer door veilig internet, privacybescherming en training van onderwijsprofessionals.
“Scholen zijn steeds kwetsbaarder als het gaat om hun digitale veiligheid. We borgen veilig internet op scholen en privacy in het gebruik van digitale lesmaterialen. Ook trainen we onderwijsprofessionals beter in digitale vaardigheden.”
Digitalisering in zorg en cultuur
De VVD ziet digitalisering als kans om zorg en cultuur toegankelijker, efficiënter en innovatiever te maken, en wil deze ontwikkeling stimuleren.
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden...”
“We benutten de kansen die digitalisering van erfgoed biedt en zorgen voor een brede toegankelijkheid voor publiek, onderwijs en instellingen.”
De ChristenUnie ziet digitalisering als een kans, maar waarschuwt nadrukkelijk voor de risico’s rond privacy, macht van grote techbedrijven en de invloed van digitale technologie op kinderen en samenleving. Ze pleiten voor strenge regulering van algoritmes, meer grip op digitale platforms, bescherming van privacy en een kritische houding tegenover Europese digitale identiteiten en de digitale euro. Concrete voorstellen zijn onder meer verplichte transparantie over algoritmes, leeftijdsverificatie voor sociale media, en het weren van smartphones uit scholen.
Strenge regulering van algoritmes en digitale platforms
De ChristenUnie wil dat de overheid duidelijke grenzen stelt aan het gebruik van digitale technologieën, met name algoritmes en AI, om privacy en democratische waarden te beschermen. Ze pleiten voor verplichte transparantie, uitbreiding van het algoritmeregister en meer grip op grote techbedrijven.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes. De overheid zelf maakt een gedegen afweging of voor machine learning algoritmes of alternatieven gekozen wordt. Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder “polariserende algoritmes” in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“Digitale platforms die door overheden worden ingezet om heimelijk de publieke opinie te beïnvloeden of desinformatie te verspreiden, worden verboden.”
“Er komt een stevige Europese zorgplicht voor digitale platforms en hostingbedrijven om op te treden tegen strafbare uitingen en gedragingen wanneer die op of door middel van deze platforms plaatsvinden. Uitgangspunt is hierbij dat wat in de fysieke wereld niet is toegestaan, ook digitaal niet is toegestaan.”
Bescherming van privacy en digitale rechten
De partij benadrukt het belang van privacy en controle over persoonlijke data in de digitale samenleving. Ze willen copyright op lichaamsdata, een recht op het wissen van gegevens, en bescherming tegen commerciële dataverzameling.
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
Kritisch op Europese Digitale Identiteit en digitale euro
De ChristenUnie is kritisch over Europese digitale identiteitsprojecten en de digitale euro, vooral vanwege zorgen over privacy en vrijwilligheid.
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
“Het huidige voorstel voor een digitale euro is een oplossing op zoek naar een probleem, waar de ChristenUnie vooral bezwaren tegen heeft (bijvoorbeeld als het gaat om privacywaarborgen).”
Bescherming van kinderen tegen digitale risico’s
De partij maakt zich zorgen over de negatieve invloed van de digitale wereld op kinderen en wil wettelijke maatregelen zoals leeftijdsverificatie, een verbod op sociale media voor kinderen onder 14, en het weren van smartphones uit scholen.
“Voor het eerst groeit een generatie grotendeels digitaal op. Naast de positieve kanten van de digitale wereld is dit een experiment met potentieel ontwrichtende gevolgen, voor kinderen én de samenleving als geheel.”
“Dat betekent dat sociale media niet toegankelijk mogen zijn voor kinderen jonger dan 14 jaar. Adequate leeftijdsverificatie is noodzakelijk voor sociale media, platformen met expliciete content (porno, geweld), goksites, kopen van alcohol, BNPL-diensten.”
“Sociale mediabedrijven worden verplicht hun producten minder verslavend te maken. Smartphones worden geweerd uit scholen en ouder-initiatieven zoals ‘Smartphonevrij opgroeien’ gestimuleerd.”
Digitale geletterdheid als basisvaardigheid in onderwijs
De ChristenUnie ziet digitale geletterdheid als een essentiële basisvaardigheid voor kinderen, naast lezen, schrijven en rekenen.
“Lezen, schrijven en rekenen vormen samen met burgerschap en digitale geletterdheid de basis waarop kinderen kunnen bouwen.”
Weerbaarheid tegen digitale en hybride oorlogsvoering
De partij onderkent digitale dreigingen voor de nationale veiligheid en wil investeren in cyberveiligheid en bescherming tegen digitale aanvallen.
“Nederland moet zich goed beschermen tegen spionage, diefstal van militaire technologie, ontwrichting door desinformatie en het hacken van wapensystemen en vitale infrastructuur (zoals een waterkering). Nederland is goed in cyberveiligheid en dat willen we zo houden.”
“En door aanwezigheid van de politie in het digitale domein.”
De SGP benadrukt het belang van digitale weerbaarheid, ethiek en menselijke regie bij technologische ontwikkelingen, met bijzondere aandacht voor privacy, cyberveiligheid en bescherming van kwetsbare groepen. Ze zijn kritisch op Europese digitale centralisatie (zoals de digitale euro en het digitale paspoort) en pleiten voor nationale soevereiniteit, transparantie en strengere regels rond data, AI en online bescherming van kinderen. Concrete voorstellen zijn onder meer het verbieden van deepfakes, copyright op biometrische data, verplichte leeftijdsverificatie, en het versterken van cyberveiligheid.
Kritisch op Europese digitale centralisatie
De SGP verzet zich tegen een te machtige (Europese) overheid op digitaal gebied en wil nationale zeggenschap behouden over digitale identiteit en valuta. Ze zien risico’s in Europese digitale controle en censuur, vooral rond klassiek-christelijke opvattingen.
“De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro.”
“De SGP waakt ervoor dat digitale controle vanuit de EU omgezet wordt in digitale censuur van klassiek-christelijke opvattingen, zoals op het terrein van het huwelijk en de bescherming van het (ongeboren) leven.”
“Een digitale euro is daarentegen niet nodig.”
Versterken van digitale weerbaarheid en cyberveiligheid
De partij wil burgers, bedrijven en kritieke infrastructuur beter beschermen tegen digitale dreigingen. Ze pleiten voor hogere veiligheidsstandaarden, meer testen, en ondersteuning van ondernemers bij cyberveiligheid.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
“Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk”
Strenge ethische kaders en menselijke regie bij AI en digitale technologie
SGP vindt dat AI en digitale technologie altijd onder menselijke controle moeten blijven, met nadruk op ethiek, transparantie en het voorkomen van vooringenomenheid. Ze willen een ethische toelatingscommissie voor technologie met grote maatschappelijke impact.
“De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy.”
“Voor de toelating van nieuwe technologische ontwikkelingen met grote impact op de samenleving is een ethische toelatingscommissie nodig.”
Bescherming van privacy, eigenaarschap en data
De SGP wil dat burgers zelf eigenaar zijn van hun data en pleit voor transparantie van bedrijven over datagebruik. Ze willen copyright op biometrische gegevens en een verbod op deepfakes.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Digitale bescherming van kinderen en kwetsbaren
De partij wil kinderen en minder digitaal vaardigen beschermen tegen digitale risico’s, onder meer door verplichte leeftijdsverificatie, app-blockers, en aandacht voor niet-digitale alternatieven in dienstverlening.
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen. We houden daarbij specifiek aandacht voor waarborgen ten aanzien van de privacy en de rechten van ouders.”
“De overheid moet, naar Frans voorbeeld, het verplichte gebruik van een zogenaamde ‘app blocker’ bevorderen dan wel verplichten.”
“Overheidsdienstverlening moet ook voor minder digitaal vaardige burgers goed bereikbaar te zijn.”
Transparantie en regulering van grote digitale platforms
SGP wil de macht van grote digitale platforms beperken om concurrentie te waarborgen en pleit voor digitale spelregels en aangepaste mededingingsregels.
BBB stelt digitale autonomie, privacy en menselijke regie centraal in haar digitale beleid. De partij wil vitale digitale infrastructuur in Nederlandse of Europese handen houden, privacy en digitale grondrechten wettelijk verankeren, en investeert in cybersecurity, digitale educatie en toegankelijke digitale overheidsdiensten. BBB is kritisch op buitenlandse afhankelijkheid, big tech-monopolies en programmeerbare digitale valuta, en pleit voor verantwoorde inzet van AI en bescherming van jongeren online.
Vitale digitale infrastructuur in Nederlandse/EU-handen
BBB wil strategische digitale infrastructuur en data zoveel mogelijk in eigen beheer houden om afhankelijkheid van buitenlandse partijen te verminderen en nationale veiligheid te waarborgen.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
Verankering van digitale grondrechten en privacy
BBB wil privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein wettelijk beschermen en de monopoliepositie van big tech tegengaan.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
“BBB erkent ook de noodzaak om de monopoliepositie van big tech te bekritiseren en een strategisch leveranciersbeleid te voeren om afhankelijkheid te verminderen.”
Investeren in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BBB ziet digitale veiligheid als basisvoorwaarde en wil investeren in Nederlandse cybersecurity, digitale educatie en bewustwording.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
“Bewustwording en weerbaarheid bij burgers en bedrijven. De overheid krijgt een taak om bedrijven, instellingen en burgers bewust te maken van digitale risico’s en weerbaarheid.”
Toegankelijke en begrijpelijke digitale overheid
BBB wil dat digitale overheidsdiensten veilig, begrijpelijk en toegankelijk zijn voor iedereen, met behoud van kennis in eigen huis en verantwoorde inzet van AI.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“Kritische kennis over IT en data blijft bij de overheid zelf in plaats van uitbesteed aan externe partijen.”
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
Bescherming van jongeren en digitale rechten
BBB wil jongeren beschermen tegen online risico’s zoals deepfakes, misinformatie en identiteitsfraude, en pleit voor Europese leeftijdsverificatie en strafbaarstelling van illegale deepfakes.
“Nederland gaat zich binnen de EU inzetten op een uniform en privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem dat apps zoals sociale media binnen de EU moeten hanteren om de veiligheid van persoonlijke data te garanderen.”
“Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
Geen programmeerbare digitale valuta
BBB verzet zich tegen programmeerbare digitale valuta vanwege zorgen over financiële privacy en bewegingsvrijheid.
“BBB wil geen programmeerbare digitale valuta die financiële privacy en bewegingsvrijheid beperkt.”
BVNL zet sterk in op digitale vrijheid, privacy en het beperken van overheidscontrole in de digitale samenleving. De partij wil digitale inclusie bevorderen, encryptie beschermen, digitale censuur tegengaan en investeren in digitale vaardigheden en cybersecurity. BVNL verzet zich tegen digitale identificatieplicht, digitale euro en centrale digitale controle, en benadrukt het recht op een offline leven.
Geen digitale censuur of overheidscontrole
BVNL is fel tegenstander van digitale censuur, overheidsmonitoring en inmenging in sociale media of techbedrijven over meningsuiting. De partij wil geen digitale identificatieplicht en verzet zich tegen centrale digitale valuta en Europese digitale identiteit, om de vrijheid en privacy van burgers te waarborgen.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“BVNL wil dat Nederlanders in vrijheid kunnen leven zonder door de overheid gevolgd te worden. Daarom willen we geen Digitale Europese Identiteit, geen Digitale Euro, geen Central Bank Digital Currency, geen monitoring van financiële transacties boven de honderd euro en het behoud van cash geld.”
“De overheid zal geen medewerking verlenen aan het invoeren van programmeerbaar geld. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
Bescherming van privacy en encryptie
BVNL beschouwt privacy als een fundamenteel recht in het digitale tijdperk en wil encryptie beschermen tegen verzwakking. De partij wil strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens en investeert in veilige technologieën.
“Privacy is een fundamenteel recht dat we koesteren en beschermen. BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen.”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden, en in plaats daarvan investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.”
Digitale inclusie en digitale vaardigheden
BVNL wil dat iedereen kan deelnemen aan de digitale samenleving door te investeren in digitale vaardigheden, educatie en toegang tot technologie. De partij wil programma’s voor jongeren, werkenden en ouderen om de digitale kloof te overbruggen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
Investeren in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BVNL ziet cybersecurity als cruciaal voor de bescherming van burgers en bedrijven tegen cybercriminaliteit. De partij wil investeren in onderzoek, bewustwording, marktwerking en technologieën zoals blockchain, en pleit voor een nationale strategie voor digitale veiligheid.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“De overheid neemt een actieve rol aan bij het waarschuwen voor en optreden tegen cybercriminaliteit. We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“BVNL biedt een visie op digitale weerbaarheid via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, zonder bureaucratie. Dit versterkt overheden en bedrijven, waarborgt transparantie, privacy en vertrouwen in een digitale economie.”
Recht op offline leven en toegang tot diensten
BVNL benadrukt dat burgers het recht moeten behouden op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten, ondanks de voortschrijdende digitalisering.
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
GroenLinks-PvdA wil digitalisering inzetten voor publieke waarden, gelijke toegang en democratische controle, met nadruk op veiligheid, privacy en inclusiviteit. Ze pleiten voor strengere regulering van digitale diensten, eerlijke algoritmes, een minister van Digitale Zaken, en investeren in digitale autonomie en duurzaamheid. Hun visie is dat digitalisering iedereen moet dienen, niet alleen bedrijven of Big Tech, en dat publieke controle en mensenrechten centraal staan.
Toegankelijke digitale samenleving voor iedereen
GroenLinks-PvdA wil dat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving, met toegankelijke overheidsdiensten en onderwijs in digitale vaardigheden. Ze benadrukken het belang van niet-digitale alternatieven en betaalbaar internet voor iedereen.
“Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid. We maken afspraken met telecombedrijven om internet voor iedereen betaalbaar te maken.”
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum.”
Strengere regulering van digitale diensten en Big Tech
De partij wil het verdienmodel van gepersonaliseerde content en online tracking doorbreken, leeftijdsgrenzen voor sociale media invoeren, en dataportabiliteit standaard maken. Ze pleiten voor Europese regelgeving en een verbod op gepersonaliseerde tracking.
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
“Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms.”
Centrale regie: Minister van Digitale Zaken en Digitale Comptabiliteitswet
GroenLinks-PvdA wil de digitalisering van de overheid centraal coördineren met een minister van Digitale Zaken en een Digitale Comptabiliteitswet, om overzicht en beheer van overheids-ICT te verbeteren.
“De digitalisering gaan we centraal coördineren voor alle lagen van de overheid met een minister van digitale zaken. Om te functioneren als één digitale overheid, komt er een Digitale Comptabiliteitswet.”
Investeren in digitale autonomie en Europese infrastructuur
De partij streeft naar minder afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in Europese digitale diensten, chipfabrieken en het stallen van data op Europees grondgebied.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“De Rijksoverheid investeert als grootste IT-afnemer van het land in Europese digitale diensten.”
Duurzame digitalisering en circulaire hardware
GroenLinks-PvdA wil dat digitalisering bijdraagt aan duurzaamheid, met Europese regels voor repareerbare hardware en minder CO₂-uitstoot door de digitale sector.
“We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
“We verbreden het Actieplan Duurzame Digitalisering en leiden genoeg ICT’ers op voor een groene digitale toekomst.”
Digitale veiligheid en bescherming van mensenrechten
De partij investeert in cyberveiligheid, meer capaciteit bij politie en toezichthouders, en bescherming van privacy en mensenrechten, met nadruk op gerichte digitale surveillance en geen massasurveillance.
“De politie krijgt meer capaciteit om criminaliteit in de digitale wereld aan te pakken. De overheid investeert in cyberverdediging om onze vitale infrastructuur te beschermen tegen cyberaanvallen.”
“Bij de bestrijding van terrorisme ligt de nadruk op het verzamelen van inlichtingen uit menselijke bronnen en gerichte digitale surveillance in plaats van op massasurveillance.”
Publieke digitale ruimte en opensource
GroenLinks-PvdA wil een waardengedreven publieke digitale ruimte en stimuleert opensourcesoftware en -hardware via aanbestedingen en subsidies.
“Daarom komt er meer aandacht voor een waardengedreven publieke digitale ruimte via alternatieve sociale media.”
“Door middel van aanbestedingen en subsidies ondersteunen we de ontwikkeling van betrouwbare opensourcesoftware en -hardware met broncodes die iedereen kan controleren.”
JA21 ziet digitalisering als essentieel voor economische groei, veiligheid en technologische onafhankelijkheid. De partij wil ondernemers ruimte geven voor digitale innovatie, investeren in digitale vaardigheden, digitale soevereiniteit waarborgen en cyberveiligheid versterken. Tegelijkertijd verzet JA21 zich tegen Europese digitale centralisatie zoals de digitale euro en digitale identiteit.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie
JA21 vindt dat Nederland een topspeler moet worden op het gebied van technologie en digitalisering, met een overheid die ondernemers ondersteunt in plaats van belemmert. Het beleid moet gericht zijn op eenvoudige regelgeving, samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, en praktische toepassing van AI, vooral in het mkb.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Investeren in digitale vaardigheden
JA21 ziet het ontwikkelen van digitale vaardigheden als noodzakelijk om de arbeidsmarkt klaar te maken voor de digitale revolutie. Werknemers moeten bijblijven om de kansen van digitalisering te benutten.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
Digitale soevereiniteit en strategische technologie
JA21 wil voorkomen dat Nederland en Europa afhankelijk worden van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. Er moet geïnvesteerd worden in strategische technologie, digitale veiligheid en een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
Cyberveiligheid als nationale prioriteit
JA21 beschouwt cyberveiligheid als een essentieel onderdeel van nationale veiligheid en economische weerbaarheid. De partij wil investeren in cyberafschrikking, digitale bewaking van vitale infrastructuur en centrale aansturing van cyberveiligheid.
“Cyberveiligheid is nationale veiligheid. Nederland is kwetsbaar. Een digitale aanval kan onze energievoorziening, havens of democratie platleggen.”
“Cyberafschrikking. Breid het Defensie Cyber Commando uit. Hack ons? Reken op een tegenactie.”
“Verhoogde dijkbewaking. Bij verhoogde dreiging moet vitale infrastructuur fysiek en digitaal actief worden bewaakt.”
Tegen Europese digitale euro en digitale identiteit
JA21 is tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, omdat dit de nationale autonomie en privacy kan ondermijnen.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
Digitalisering van cultureel erfgoed
JA21 wil investeren in het digitaliseren van archieven en kwetsbare boeken om cultureel erfgoed te behouden en toegankelijk te maken.
“Waar JA21 wel geld aan wil besteden is aan het behoud, de restauratie en het toegankelijk maken van ons cultureel erfgoed (zoals digitalisering van archieven en kwetsbare boeken).”
Digitale innovatie in de zorg
JA21 wil digitale therapieën en grootschalige inzet van kunstmatige intelligentie in de zorg stimuleren om kosten te beheersen en de zorg te verbeteren.
D66 wil dat mensen zelf de regie krijgen over hun digitale leven en pleit voor digitale autonomie, waarbij Europese waarden en onafhankelijkheid centraal staan. Ze willen minder afhankelijk zijn van grote buitenlandse techbedrijven, investeren in digitale vaardigheden en weerbaarheid, en beschermen burgers – vooral kinderen – tegen de negatieve effecten van digitale technologie. Concrete voorstellen zijn onder meer het Baas-over-eigen-bitsprincipe, een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, en strengere regulering van techbedrijven.
Digitale autonomie en regie voor burgers
D66 vindt dat burgers zelf moeten kunnen bepalen wat er met hun data gebeurt en wil digitale autonomie wettelijk en praktisch versterken. Dit moet voorkomen dat techbedrijven, AI of buitenlandse machten te veel invloed krijgen op het digitale leven van Nederlanders.
“Onze digitale toekomst is aan ons. Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data.”
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven.”
“We zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
Minder afhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven
D66 wil de afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven verminderen door te investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector en door de overheid als launching customer in te zetten voor Europese alternatieven.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
Investeren in digitale vaardigheden en weerbaarheid
D66 wil dat iedereen voldoende digitale vaardigheden ontwikkelt om veilig en zelfstandig te kunnen functioneren in de digitale samenleving. Dit is essentieel om nepnieuws te herkennen en digitale kansen te benutten.
“D66 versterkt digitale vaardigheden via voorlichting en onderwijs, zodat mensen nepnieuws kunnen herkennen.”
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
Bescherming tegen schadelijke digitale effecten, vooral voor kinderen
D66 wil kinderen beschermen tegen de negatieve gevolgen van digitale technologie, zoals verslaving en online misdrijven, en stelt concrete maatregelen voor zoals leeftijdsgrenzen voor apps en het recht op auteurschap over je eigen gezicht en stem.
“D66 beschermt het welzijn, de ontwikkeling en de online leefwereld van kinderen tegen verslaving, slechtere leerprestaties en misdrijven.”
“Zolang grote techbedrijven niet gereguleerd zijn, wil D66 een duidelijke leeftijdsgrens van 15 jaar voor verslavende apps die zorgen dat je maar blijft scrollen. We willen geen smartphones in de klas en op het schoolplein.”
“D66 geeft daarom iedereen het auteursrecht over het eigen gezicht, lichaam en de eigen stem. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen.”
Europese investeringen in digitale technologie en infrastructuur
D66 ziet een sterke digitale infrastructuur en eigen Europese technologie als cruciaal voor de toekomst en wil fors investeren op Europees niveau.
“Onze gezamenlijke groene en digitale toekomst vraagt om gerichte investeringen in publieke goederen, zoals eigen digitale technologie, infrastructuur en elektriciteitsnetten.”
50PLUS benadrukt het belang van digitale veiligheid, digitale inclusie en toegankelijke digitale dienstverlening, vooral voor ouderen. Ze willen investeren in digitale weerbaarheid, zorgen voor begrijpelijke en veilige digitale communicatie, en eisen altijd een papieren of fysieke optie naast digitale diensten. Daarnaast pleiten ze voor digitale vaardigheidstrainingen en wettelijke borging van digitale inclusie voor ouderen.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
50PLUS ziet digitale veiligheid als urgent en wil onafhankelijkheid van commerciële en buitenlandse partijen. Ze willen extra investeren in de beveiliging van systemen en strenge straffen voor digitaal geweld.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Zware straffen voor plegers van fysiek, verbaal en ook digitaal geweld en agressie tegen hulpverleners, handhavers en politieke ambtsdragers.”
Toegankelijke digitale dienstverlening en alternatieven
50PLUS vindt dat digitale overheidsdiensten begrijpelijk en toegankelijk moeten zijn, met altijd een papieren of fysieke optie voor wie moeite heeft met digitale formulieren.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
“Alle digitale communicatie van overheden dient te voldoen aan begrijpelijke taal (B1) en toegankelijkheidsrichtlijnen.”
Bescherming tegen digitale oplichting en privacy
De partij wil ouderen beschermen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal, en pleit voor beperking van anonieme accounts.
Digitale vaardigheidstrainingen voor ouderen
50PLUS wil digitale cursussen en vaardigheidstrainingen voor ouderen stimuleren, met aandacht voor praktische digitale toepassingen.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Lokale leerpunten in bibliotheken, buurthuizen en seniorenverenigingen waar ouderen terecht kunnen om te oefenen met taal, rekenen en digitale toepassingen.”
Wettelijke borging van digitale inclusie door gemeenten
De partij wil dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor de digitale zelfredzaamheid van ouderen, vergelijkbaar met hun rol in de WMO.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen. Net zoals gemeenten verantwoordelijk zijn voor de WMO, worden zij ook verantwoordelijk voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.”
Het CDA wil Nederland digitaal weerbaarder en onafhankelijker maken door te investeren in digitale autonomie, ethiek en innovatie, met een sterke focus op Europese samenwerking en bescherming tegen Big Tech. Ze pleiten voor strengere regels voor digitale platforms, meer aandacht voor digitale vaardigheden en ethiek in onderwijs en bedrijfsleven, en stimuleren de ontwikkeling van Europese technologieën zoals AI en chips. De partij ziet digitale technologie als niet waardenvrij en wil deze inzetten op een manier die past bij Nederlandse en Europese waarden.
Investeren in digitale autonomie en Europese technologie
Het CDA wil minder afhankelijk zijn van Big Tech buiten Europa en zet in op eigen Europese digitale infrastructuur, cloudtoepassingen en chipproductie. Dit moet de strategische positie van Nederland en Europa versterken en de digitale soevereiniteit vergroten.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“Daarnaast fungeert de landelijke overheid als voorloper in de transitie naar de eigen cloud-toepassing en ondersteunt het lagere overheden om ook deze transitie door te voeren.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
Verankeren van digitale ethiek en weerbaarheid
Het CDA benadrukt het belang van digitale ethiek, AI-ethiek, mediawijsheid en cyberveiligheid in onderwijs en bedrijfsleven. Ze willen dat deze thema’s structureel worden opgenomen om een digitaal weerbare samenleving te creëren.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken. Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten.”
Strengere regulering en handhaving van digitale platforms
Het CDA wil platforms die zich niet aan de regels houden strenger aanpakken, inclusief het (tijdelijk) uit de lucht halen van websites bij grove schendingen. Ze pleiten voor aanscherping van Europese regelgeving (DSA) en standaard privacyvriendelijke instellingen.
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
“Naast strenge handhaving moet Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren. Techbedrijven worden verplicht om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te gebruiken.”
Digitale infrastructuur in de zorg
Het CDA wil een digitale infrastructuur met open standaarden in de zorg, om datagestuurd werken te bevorderen en de zorg toekomstbestendig te maken.
“We willen een digitale infrastructuur met open standaarden en afdwingbare afspraken.”
De Partij voor de Dieren pleit voor digitale soevereiniteit, publieke regie en bescherming van burgerrechten in de digitale wereld. Ze willen Big Tech beperken, privacy en digitale autonomie waarborgen, en investeren in digitale geletterdheid en inclusie. Concrete voorstellen zijn onder meer het recht op een analoge terugvaloptie, strengere privacyregels, en het stimuleren van open source alternatieven.
Digitale soevereiniteit en publieke regie
De PvdD wil de macht van Big Tech beperken en digitale infrastructuur onder publieke controle brengen, zodat technologie dienstbaar is aan mens, natuur en democratie. Ze pleiten voor transparantie, controleerbaarheid en het recht op een analoge terugvaloptie bij vitale systemen.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht. We investeren in open en veilige digitale infrastructuur, verminderen onze afhankelijkheid van Big Tech en zorgen altijd voor een analoge terugvaloptie bij vitale systemen.”
Bescherming van privacy en burgerrechten in de digitale wereld
De partij stelt privacy centraal en wil burgers beschermen tegen misbruik, manipulatie en identiteitsfraude. Ze willen dat bedrijven geen persoonsgegevens mogen toe-eigenen via kleine lettertjes, deepfakes zonder toestemming verbieden, en AI-gegenereerde content herkenbaar maken.
“Iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden. Ook geldt dat wat van jou is, van jou blijft. Bedrijven mogen via kleine lettertjes in gebruiksvoorwaarden nooit eigenaar worden van persoonsgegevens, beelden of bestanden.”
“Beelden en audio die gemaakt zijn door AI moeten altijd direct te herkennen zijn door bijvoorbeeld een watermerk of logo. Teksten die zich (deels) baseren op informatie die door AI gegenereerd is, vermelden dit expliciet.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid
De PvdD vindt dat digitale diensten voor iedereen toegankelijk moeten zijn en dat er altijd een niet-digitale optie beschikbaar blijft. Ze willen voorkomen dat burgers worden uitgesloten door digitalisering en eisen dat communicatie per post en fysieke balies behouden blijven.
“Op alle overheidslagen worden de principes van digitale inclusie en toegankelijkheid in acht genomen en toegepast.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
Investeren in digitale geletterdheid en weerbaarheid
De partij wil investeren in digitale vaardigheden en bewustzijn bij burgers, zodat zij zich kunnen weren tegen cybercrime, nepnieuws en digitale manipulatie. Dit is essentieel voor een veilige digitale samenleving.
“Er wordt geïnvesteerd in voldoende cyberbewustzijn en dus digitale geletterdheid van burgers. Daarnaast zetten we ons actief in om burgers te helpen digitale criminaliteit, zoals identiteitsfraude en -diefstal, en buitenlandse beïnvloeding te herkennen en zich ertegen te weren.”
“Kritisch denken, digitale vaardigheden (inclusief de ethische aspecten van AI en digitale weerbaarheid) en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum. Zo leren leerlingen onder andere nepnieuws herkennen en kritisch omgaan met informatie.”
Stimuleren van open source en publieke alternatieven
De PvdD wil dat de overheid open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleert en gebruikt, vooral in publieke sectoren. Dit vermindert de afhankelijkheid van Big Tech en versterkt publieke controle.
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
DENK benadrukt het belang van digitale mensenrechten en privacybescherming in een tijdperk van toenemende digitalisering. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals een algoritmewet, een verplicht algoritmeregister, versterking van toezicht en investeringen in digitale veiligheid, met bijzondere aandacht voor het tegengaan van discriminatie en machtsmisbruik door technologie.
Algoritmewet en verbod op discriminatie door algoritmen
DENK wil wettelijke waarborgen om mensenrechten te beschermen tegen de risico’s van algoritmen, met een expliciet verbod op het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken en verplichte non-discriminatoire ontwerp- en testprocedures. Dit moet discriminatie en machtsmisbruik door technologie voorkomen.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
Transparantie en toezicht op algoritmen
Om misbruik en ondoorzichtigheid te voorkomen, wil DENK een verplicht algoritmeregister voor overheden en bedrijven, en versterking van de Autoriteit Persoonsgegevens met meer middelen en expertise op AI.
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Betere bescherming van online privacy en digitale infrastructuur
DENK pleit voor strengere privacywaarborgen, beperking van handel in persoonsgegevens, Europese inperking van bigtech, en investeringen in digitale veiligheid en onafhankelijkheid van systemen.
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
Ondersteuning voor digitale beveiliging bij kleine organisaties
DENK wil extra ondersteuning bieden aan kleine organisaties om hun digitale beveiliging te verbeteren, met overheidsinvesteringen in een veilige digitale infrastructuur en bescherming van persoonsgegevens.
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
BIJ1 stelt de bescherming van digitale privacy en het beperken van digitale surveillance door de overheid centraal in haar verkiezingsprogramma. Ze willen grootschalige digitale controle en dataverzameling door politie en overheid drastisch terugdringen, met streng toezicht door privacywaakhonden en afdwingbare sancties. Het verbod op automatische gezichtsherkenning en het stoppen van dataverzameling via privé smart-deurbellen zijn concrete voorstellen die hun visie op digitale rechten en burgerbescherming onderstrepen.
Digitale surveillance en dataverzameling drastisch beperken
BIJ1 wil een einde maken aan grootschalige digitale surveillance in de publieke ruimte en het verzamelen van data door overheid en politie tot het strikt noodzakelijke beperken. Ze zien digitale controle als een bedreiging voor burgerrechten en privacy, en pleiten voor streng toezicht en transparantie, met harde sancties bij overtredingen.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat. Ook automatische gezichtsherkenning wordt verboden.”
“Alle (politie)camera’s in de publieke ruimte komen in een openbaar register en worden getoetst op aangescherpte privacywetgeving. Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering. Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden. De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
De PVV noemt in haar verkiezingsprogramma slechts één concreet voorstel met betrekking tot "digitale": de invoering van een digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven. Verdere digitale thema’s zoals digitalisering, privacy, cybersecurity of digitale overheid komen niet voor in de relevante fragmenten. Het standpunt is dus zeer beperkt en repressief van aard.
Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven
De PVV wil daders van gewelds- en zedenmisdrijven publiekelijk digitaal te kijk zetten. Dit voorstel is bedoeld als afschrikmiddel en als extra straf, met als doel de samenleving te beschermen en recidive te voorkomen. Het richt zich uitsluitend op het digitaal openbaar maken van gegevens van veroordeelden, zonder bredere visie op digitalisering.
“Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven”