Verkiezingsprogramma's 2025 overdigitaal
Volt wil Nederland digitaal vooruitstrevend, rechtvaardig en toegankelijk maken door digitale vaardigheden, inclusieve digitale dienstverlening en digitale autonomie centraal te stellen. Ze pleiten voor een Ministerie van Digitale Zaken, één digitale identiteit, toegankelijke digitale overheidsdiensten, en bescherming van privacy en burgerrechten. Hun beleid combineert technologische innovatie met waarborgen voor inclusiviteit, veiligheid en transparantie.
Ministerie van Digitale Zaken en digitale autonomie
Volt wil een apart ministerie dat digitale infrastructuur, autonomie en innovatie centraal stelt, om politieke grip te krijgen op digitalisering en afhankelijkheid van grote techbedrijven te verminderen. Dit moet leiden tot meer publieke innovatie, digitale soevereiniteit en bescherming van democratische waarden.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken.”
“Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken.”
“Volt streeft naar een innovatieve, digitale en rechtvaardige samenleving en zet daarom vol in op Europese digitale autonomie.”
“Met de Digital Sovereignty Score maken we de digitale afhankelijkheid van overheden inzichtelijk.”
Eén digitale identiteit en centrale digitale overheid
Volt wil een gebruiksvriendelijke digitale overheid met één digitale identiteit en een centrale plek voor alle overheidsdiensten, geïnspireerd op het Estlandse model. Dit moet bureaucratie verminderen, de dienstverlening verbeteren en burgers meer regie geven over hun gegevens.
“Er komt één digitale identiteit voor overheid, zorg, onderwijs en private diensten zoals banken.”
“Er komt een digitale overheid die net zo gemakkelijk werkt als online bankieren. En er komt één digitale identiteit waarmee je veilig kunt inloggen bij alle overheidsdiensten.”
“Alles komt daarom op één plek – aanvragen, statusupdates, deadlines en proactieve suggesties. Geen zoektocht meer naar de juiste website.”
“We verbeteren de digitale identiteit binnen de EU door zowel de Nederlandse DigiD als de Europese Digital Identity Wallet te vervangen door biometrische identificatie op publieke, transparante infrastructuur.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid
Volt benadrukt dat digitalisering nooit ten koste mag gaan van menselijk contact en dat digitale diensten voor iedereen toegankelijk moeten zijn, inclusief mensen met een beperking of beperkte digitale vaardigheden. Alternatieven voor niet-digitale burgers blijven bestaan en er komen trainingen en servicepunten.
“Persoonlijke hulp blijft altijd beschikbaar. In elk gemeentehuis komen digitale servicepunten waar medewerkers burgers helpen met digitale aanvragen.”
“Er zijn alternatieven voor niet-digitale burgers. Telefonische dienstverlening en fysieke loketten blijven bestaan voor wie dat nodig heeft.”
“Er worden digitale vaardigheidstrainingen aangeboden. In bibliotheken en buurthuizen worden gratis cursussen gegeven voor iedereen die wil leren werken met digitale diensten.”
“We maken de digitale wereld toegankelijker voor mensen met een beperking door een speciaal platform op te zetten voor het melden van overtredingen van de toegankelijkheidsregels.”
Digitale vaardigheden als basiscompetentie
Volt wil dat digitale vaardigheden, inclusief AI-geletterdheid en programmeren, een kernonderdeel worden van het onderwijs en de overheid. Dit moet de digitale kloof verkleinen en Nederland voorbereiden op een digitale toekomst.
“We maken digitale vaardigheden tot kerncompetentie in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Volt versterkt de digitale geletterdheid van kinderen en jongeren door digitaal onderwijs – naast lezen, rekenen en schrijven – te bestempelen als basisvaardigheid in het funderend onderwijs.”
“Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI.”
Transparantie, privacy en digitale burgerrechten
Volt stelt privacy, transparantie en zeggenschap van burgers centraal bij digitalisering. Ze willen privacy-by-design, inzicht in datagebruik, proactieve informatievoorziening en strenge toetsing van algoritmen en AI aan grondrechten.
“Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.”
“Burgers hebben altijd inzicht in wie hun gegevens bekijken en waarvoor.”
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.”
“Proactieve dienstverlening: nu moet je zelf opzoeken waar je recht op hebt. Maar wat ons betreft is het aan de overheid om jou te informeren.”
Minder afhankelijkheid van grote techbedrijven en open source
Volt wil de afhankelijkheid van niet-EU-technologie en grote techbedrijven verminderen door open source, open standaarden en Europese alternatieven te stimuleren. Dit moet de digitale soevereiniteit en innovatiekracht van Nederland vergroten.
“Interne expertise binnen de overheid moet haar afhankelijkheid van leveranciers en vitale bedrijven verminderen. De overheid kan het gebruik van open source en open standaarden mogelijk maken en stimuleren.”
“Europese waarden zijn leidend bij overheidsdigitalisering, zodat transparantie, zeggenschap en digitale soevereiniteit gewaarborgd blijven.”
“We investeren in een toegankelijke digitale wereld en het ontwikkelen van digitale vaardigheden voor iedereen. We beschermen onze democratie tegen de invloed van grote technologiebedrijven.”
De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit, publieke regie en bescherming van burgerrechten in de digitale wereld. Ze willen Big Tech terugdringen, privacy en digitale autonomie waarborgen, en investeren in open source, digitale geletterdheid en toegankelijke alternatieven. Concrete voorstellen zijn onder meer het recht op een analoge terugvaloptie, strenge privacyregels, aanpak van digitale criminaliteit, en het stimuleren van open digitale infrastructuur.
Digitale soevereiniteit en publieke regie
De PvdD wil de macht van Big Tech beperken en digitale infrastructuur onder publieke controle brengen, om democratische zeggenschap en burgerrechten te beschermen. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, niet aan winst of macht.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“We investeren in open en veilige digitale infrastructuur, verminderen onze afhankelijkheid van Big Tech en zorgen altijd voor een analoge terugvaloptie bij vitale systemen.”
Strenge privacybescherming en controle over data
De partij stelt privacy centraal en wil burgers maximale zeggenschap over hun digitale gegevens geven. Ze pleiten voor strenge privacyregels, verbod op ongewenste dataverzameling, en bescherming tegen identiteitsfraude en misbruik van AI.
“Bedrijven worden streng gehouden aan de principes ‘Privacy by Design’ en ‘Privacy by Default’. Dat betekent dat er zo min mogelijk data verzameld worden en de standaardinstellingen altijd privacyvriendelijk zijn.”
“Iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden.”
“Bedrijven mogen via kleine lettertjes in gebruiksvoorwaarden nooit eigenaar worden van persoonsgegevens, beelden of bestanden.”
“Systemen die de privacy niet kunnen waarborgen worden afgeschaft of aangepast, zoals de landelijke elektronische patiëntendossiers.”
“Nederland gaat persoonsgegevens op het hoogste niveau beschermen. De overheid gaat structureel investeren in softwareprojecten om de digitale infrastructuur beter te beveiligen.”
Altijd analoge en toegankelijke alternatieven
Digitale diensten mogen nooit de enige optie zijn; burgers moeten altijd toegang houden tot analoge alternatieven zoals fysieke balies en post. Dit voorkomt digitale uitsluiting en waarborgt toegankelijkheid voor iedereen.
“Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
“Burgers die niet uit de voeten kunnen met de digitale middelen van de overheid, kunnen altijd bij een fysieke balie in hun eigen gemeente terecht. Communicatie per post blijft altijd mogelijk.”
“Zorg mag nooit afhangen van het hebben van een smartphone, laptop of DigiD.”
Stimuleren van open source en publieke alternatieven
De PvdD wil dat de overheid overstapt op open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware, vooral in publieke sectoren. Dit vermindert afhankelijkheid van Big Tech en bevordert transparantie en innovatie.
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten.”
“De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
Investeren in digitale geletterdheid en weerbaarheid
Om burgers te beschermen tegen digitale criminaliteit, nepnieuws en buitenlandse beïnvloeding, investeert de partij in digitale vaardigheden en bewustzijn. Dit geldt ook voor het onderwijs.
“Er wordt geïnvesteerd in voldoende cyberbewustzijn en dus digitale geletterdheid van burgers.”
“Kritisch denken, digitale vaardigheden (inclusief de ethische aspecten van AI en digitale weerbaarheid) en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum. Zo leren leerlingen onder andere nepnieuws herkennen en kritisch omgaan met informatie.”
Bescherming tegen digitale criminaliteit en online misbruik
De partij wil burgers, en vooral kinderen, beschermen tegen digitale criminaliteit, privacy-schendingen, verslavende algoritmen en online pesten. Ze stellen strenge eisen aan bedrijven en willen handhaving op sociale media.
“We beschermen burgers, dus ook kinderen, online net zo goed als offline. We pakken verslavende algoritmen, uitbuiting, nepnieuws, en privacy-schendingen aan, zodat ook de digitale wereld een veilige omgeving wordt voor burgers, dus ook voor kinderen.”
“Groepsbelediging, digitaal pesten, discriminatie en oproepen tot racistisch geweld op sociale media worden hard bestreden.”
Geen appdwang en platformonafhankelijkheid
De PvdD verzet zich tegen het verplicht gebruik van apps van Big Tech voor essentiële diensten. Burgers moeten altijd via alternatieve, platformonafhankelijke manieren hun zaken kunnen regelen.
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn.”
Transparantie en controle over AI en algoritmen
De partij eist transparantie over het gebruik van AI, algoritmen en dataopslag. AI moet onder democratische regie staan en gebruikers moeten weten wanneer ze met AI-gegenereerde content te maken hebben.
“Kunstmatige intelligentie wordt alleen onder democratische regie ontwikkeld. Zo versterken we burgerrechten en beschermen we onze vrijheid in de digitale wereld.”
“Beelden en audio die gemaakt zijn door AI moeten altijd direct te herkennen zijn door bijvoorbeeld een watermerk of logo. Teksten die zich (deels) baseren op informatie die door AI gegenereerd is, vermelden dit expliciet.”
“Bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes.”
D66 wil dat Nederland en Europa digitaal onafhankelijk worden van grote buitenlandse techbedrijven en dat burgers zelf de regie krijgen over hun data. Ze pleiten voor strenge regulering van techbedrijven, investeren in digitale vaardigheden en infrastructuur, en stimuleren Europese technologische innovatie, met bijzondere aandacht voor AI, digitale autonomie en bescherming tegen digitale risico’s.
Digitale autonomie en regie over eigen data
D66 vindt dat burgers, Nederland en Europa zelf moeten bepalen wat er met hun data gebeurt, niet buitenlandse techbedrijven. Ze willen digitale onafhankelijkheid, Europese alternatieven en strenge handhaving van Europese regels om de digitale soevereiniteit te waarborgen.
“D66 bouwt aan een digitale samenleving waarin de waarden die we samen belangrijk vinden centraal staan: veiligheid, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en democratie.”
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes.”
“We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal.”
Minder afhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven
D66 wil de afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven verminderen door te investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector, het stimuleren van Europese alternatieven en het aanstellen van een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“Onder leiding van de bewindspersoon zet de overheid sterk de toon bij aanbestedingen en contracteisen van ICT, vooral in belangrijke publieke sectoren.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
Strenge regulering en toezicht op techbedrijven en AI
D66 wil sterke toezichthouders die techbedrijven reguleren, vooral op het gebied van AI, deepfakes en verslavende algoritmes. Ze willen kinderen beschermen tegen digitale verslaving en burgers beschermen tegen digitale manipulatie en misbruik.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI.”
“Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven.”
“Zolang grote techbedrijven niet gereguleerd zijn, wil D66 een duidelijke leeftijdsgrens van 15 jaar voor verslavende apps die zorgen dat je maar blijft scrollen.”
“Ongewenste deepfakes, zoals nepporno of andere gemanipuleerde video’s, richten enorme schade aan bij slachtoffers en hun omgeving. D66 geeft daarom iedereen het auteursrecht over het eigen gezicht, lichaam en de eigen stem. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen.”
Investeren in digitale vaardigheden en digitale toegankelijkheid
D66 wil dat iedereen digitale vaardigheden ontwikkelt en dat digitale overheidsdiensten voor iedereen toegankelijk zijn, zodat niemand wordt buitengesloten in de digitale samenleving.
Europese investeringen in digitale technologie en infrastructuur
D66 pleit voor grootschalige Europese investeringen in digitale technologie, infrastructuur en digitale weerbaarheid, om de digitale toekomst van Europa veilig te stellen.
“Onze gezamenlijke groene en digitale toekomst vraagt om gerichte investeringen in publieke goederen, zoals eigen digitale technologie, infrastructuur en elektriciteitsnetten.”
“Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
GroenLinks-PvdA wil digitalisering inzetten voor een eerlijke, toegankelijke en veilige samenleving, waarbij niemand wordt buitengesloten en publieke waarden centraal staan. Ze pleiten voor toegankelijke digitale overheidsdiensten, bescherming van privacy en mensenrechten, publieke controle op algoritmes en AI, en investeren in digitale autonomie en duurzaamheid. Concrete voorstellen zijn onder meer een minister van Digitale Zaken, een verbod op gepersonaliseerde online tracking, en het wettelijk vastleggen van digitale rechten.
Digitale inclusie en toegankelijkheid
GroenLinks-PvdA vindt dat iedereen moet kunnen meedoen in de digitale samenleving en dat digitale diensten toegankelijk en begrijpelijk moeten zijn, met altijd een niet-digitaal alternatief. Ze willen digitale geletterdheid structureel in het onderwijs en betaalbaar internet voor iedereen.
“Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.”
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum.”
“We maken afspraken met telecombedrijven om internet voor iedereen betaalbaar te maken.”
Publieke controle op algoritmes en AI
De partij wil dat algoritmes en kunstmatige intelligentie transparant, eerlijk en in dienst van de samenleving worden ingezet, met publieke controle en bescherming tegen discriminatie en sturing door commerciële of buitenlandse belangen.
“We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving.”
“In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes of de politieke agenda van buitenlandse techmiljardairs.”
Bescherming van privacy en digitale rechten
GroenLinks-PvdA wil privacy en mensenrechten beschermen door strengere regels voor datahandel, digitale communicatie en toezicht op bedrijven en overheid. Ze pleiten voor het wettelijk vastleggen van digitale rechten zoals het digitaal briefgeheim en dataportabiliteit.
“Binnen de EU pleiten we voor een verbod op de handel in persoonsgegevens en profielen.”
“Wij waarborgen het digitaal briefgeheim en leggen het recht om digitaal privégesprekken te voeren via end-to-end encryptie wettelijk vast.”
“Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms.”
Verbod op gepersonaliseerde online tracking en verslavende algoritmen
De partij wil het verdienmodel van gepersonaliseerde content en online tracking doorbreken en verslavende algoritmen aanpakken, vooral ter bescherming van jongeren.
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
“Digitale diensten, zoals sociale media, worden bewust verslavend gemaakt. Zo vreten online platforms onze aandacht.”
Centrale regie: Minister van Digitale Zaken
GroenLinks-PvdA wil de digitalisering van de overheid centraal coördineren met een aparte minister en een Digitale Comptabiliteitswet, om overzicht en beheer van overheids-ICT te verbeteren.
“De digitalisering gaan we centraal coördineren voor alle lagen van de overheid met een minister van digitale zaken.”
“Om te functioneren als één digitale overheid, komt er een Digitale Comptabiliteitswet.”
Investeren in digitale autonomie en Europese infrastructuur
De partij streeft naar digitale onafhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven door te investeren in Europese alternatieven, data-opslag en innovatieve mkb’ers.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“De Rijksoverheid investeert als grootste IT-afnemer van het land in Europese digitale diensten.”
Duurzame digitalisering en circulaire hardware
GroenLinks-PvdA wil dat digitalisering bijdraagt aan duurzaamheid, met aandacht voor energieverbruik, circulaire hardware en het tegengaan van veroudering.
“We sturen als overheid op circulariteit en efficiëntie. Wie hardware of media zoals films en videogames aanschaft, moet erop vertrouwen dat het blijvend bruikbaar is.”
“We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
NSC vindt dat digitalisering kansen biedt, maar waarschuwt voor de risico’s van een te snelle, ondoordachte digitale transitie, vooral bij de overheid. Ze pleiten voor strengere privacybescherming, digitale autonomie, betere digitale vaardigheden en meer menselijke maat in digitale dienstverlening. Concrete voorstellen zijn onder meer een Ministerie van Digitale Zaken, strengere regels voor datagebruik, investeren in digitale infrastructuur en bescherming van burgers tegen digitale risico’s zoals AI, cybercrime en schermverslaving.
Ministerie van Digitale Zaken en één digitaal overheidsportaal
NSC wil de digitale overheid overzichtelijker en toegankelijker maken door een Ministerie van Digitale Zaken op te richten en burgers via één online portaal toegang te geven tot overheidsdiensten. Dit moet bureaucratie verminderen en voorkomen dat burgers verdwalen in digitale systemen.
Strengere privacyregels en zeggenschap over data
De partij vindt dat burgers meer controle moeten krijgen over hun persoonsgegevens en dat de overheid privacy strenger moet beschermen. Ze willen het ‘once only’-principe invoeren, een persoonlijke digitale kluis verkennen en transparantie over datagebruik verplicht stellen.
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld.”
“We willen verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
“Wanneer een persoon/bedrijf/instantie deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie
NSC wil de afhankelijkheid van Amerikaanse cloudproviders verminderen en pleit voor meer gebruik van lokale en Europese digitale oplossingen. Dit moet de digitale weerbaarheid en soevereiniteit van Nederland vergroten.
Transparantie en controle op algoritmen en AI
De partij wil strengere eisen aan het gebruik van algoritmen en AI door de overheid, inclusief verplichte registratie, toetsing en transparantie. Dit om discriminatie en fouten te voorkomen en burgers te beschermen tegen ondoorzichtige digitale besluitvorming.
“We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid.”
“Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
“Burgers staan nog te vaak machteloos tegen AI-toepassingen die een grote impact hebben op hun persoonlijke levenssfeer.”
Investeren in digitale vaardigheden en digitale geletterdheid
NSC vindt dat digitale vaardigheden essentieel zijn voor burgers van alle leeftijden en wil investeren in educatie, onder meer via scholen en bibliotheken. Dit moet de weerbaarheid en zelfstandigheid van burgers in de digitale samenleving vergroten.
Bescherming tegen digitale risico’s: cybercrime, AI, schermverslaving
De partij wil burgers beschermen tegen digitale dreigingen zoals cybercrime, deepfakes, privacyschendingen en schermverslaving, met strengere handhaving, wetgeving en preventie.
“We maken daarom werk van betere digitale opsporing en zetten daarnaast actiever en creatiever in op het verstoren van het verdienmodel en het afpakken van crimineel vermogen.”
“Het maken en verspreiden van deepfakes wordt strafbaar gesteld via het auteursrecht, met een verplichte snelle verwijdering van dit materiaal.”
“De schermtijdepidemie raakt jong en oud. Het maakt dat mensen eenzamer worden, vermindert onderling contact en maakt mensen prikkelbaar.”
Geen digitale stemmingen, behoud van fysiek stemmen
NSC is tegen digitaal stemmen vanwege beveiligingsrisico’s en het gevaar voor het stemgeheim. Ze willen vasthouden aan fysieke stembureaus.
“Hoewel digitaal stemmen tijdens verkiezingen makkelijk lijkt, is het niet voldoende te beveiligen zonder het stemgeheim aan te tasten. ... Daarom blijven we in Nederland fysiek stemmen.”
De SGP benadrukt het belang van digitale weerbaarheid, ethiek en menselijke regie in de digitale samenleving. Ze pleiten voor strengere regels rond data-eigenaarschap, bescherming van kwetsbare groepen, transparantie bij AI, en zijn kritisch op Europese digitale centralisatie. Concrete voorstellen zijn onder meer een verbod op deepfakes, copyright op lichaamsdata, verplichte leeftijdsverificatie, en het versterken van cyberveiligheid.
Menselijke regie en ethiek bij digitalisering en AI
De SGP vindt dat digitalisering en kunstmatige intelligentie altijd onder menselijke controle moeten blijven en ethisch verantwoord moeten worden toegepast. Ze waarschuwen voor een te grote rol van technologie en pleiten voor duidelijke ethische kaders, transparantie en menselijke eindbeslissing.
“Bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg moet een menswaardige toepassing centraal staan. Niet elke doktersafspraak kan zomaar digitaal. De overheid blijft daarom óók investeren in niet-digitale arbeidsbesparende innovaties.”
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy. Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om te garanderen dat AI-systemen op een eerlijke, veilige en betrouwbare manier functioneren.”
“Er dient altijd helder onderscheid te zijn tussen wat door een mens en wat door AI gegenereerd is.”
Bescherming van data en digitale rechten van burgers
De SGP wil dat burgers meer zeggenschap krijgen over hun eigen data en dat bedrijven transparant zijn over datagebruik. Ze pleiten voor individueel eigenaarschap van data, copyright op lichaamskenmerken, en een verbod op deepfakes.
“Bedrijven en organisaties moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.”
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Digitale inclusie en bescherming van kwetsbare groepen
De SGP vindt dat digitale dienstverlening toegankelijk moet blijven voor mensen die minder digitaal vaardig zijn en dat kwetsbare groepen beter beschermd moeten worden tegen cybercrime.
“Er moet meer aandacht zijn voor mensen die minder digitaal vaardig zijn. De SGP wil dat de overheid afspraken maakt met het bedrijfsleven om kwetsbare groepen te beschermen tegen cybercrime.”
“Overheidsdienstverlening moet ook voor minder digitaal vaardige burgers goed bereikbaar te zijn.”
Versterken van cyberveiligheid en digitale infrastructuur
De SGP wil de cyberweerbaarheid van Nederland vergroten door hogere veiligheidsstandaarden, samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, en versterking van het Digital Trust Centre.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
“Overheid en bedrijfsleven moeten zich samen voorbereiden op de noodscenario’s ten aanzien van cyberveiligheid van kritieke infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan communicatiestructuren, logistiek en de levensmiddelenbranche. Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk.”
Kritiek op Europese digitale centralisatie (digitale euro en paspoort)
De SGP is tegen de invoering van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro, uit vrees voor te veel macht bij de overheid en verlies van nationale soevereiniteit.
“De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro.”
“Nog steeds gebruiken heel veel mensen contant geld, maar de toegang tot contant geld staat steeds meer onder druk. Er komt, op initiatief van de SGP, reeds een acceptatieplicht van contant geld. Deze moet zo snel mogelijk ingevoerd worden, zonder onnodige uitzonderingen. Een digitale euro is daarentegen niet nodig.”
Verplichte leeftijdsverificatie en bescherming van kinderen online
De SGP wil kinderen beter beschermen tegen schadelijke digitale content door verplichte leeftijdsverificatie en een verbod op blootstelling aan onzedelijke beelden in de digitale wereld.
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen. We houden daarbij specifiek aandacht voor waarborgen ten aanzien van de privacy en de rechten van ouders.”
“De SGP pleit voor een verbod op het blootstellen van kinderen jonger dan 18 jaar aan onzedelijke beelden in de fysieke, dan wel digitale wereld.”
BBB stelt digitale autonomie, privacy en menselijke regie centraal in haar digitale beleid. De partij wil vitale digitale infrastructuur in eigen beheer houden, privacy en digitale grondrechten wettelijk beschermen, en de afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen. Concrete voorstellen zijn onder meer het waarborgen van digitale soevereiniteit, investeren in cybersecurity, verankeren van digitale grondrechten, en het toegankelijk maken van digitale overheidsdiensten.
Vitale digitale infrastructuur in Nederlands/Europees beheer
BBB ziet de afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen en cloudleveranciers als een strategisch risico voor nationale veiligheid en privacy. De partij wil daarom vitale digitale netwerken en data zoveel mogelijk in Nederlands of Europees beheer houden en de afhankelijkheid van buitenlandse software stap voor stap afbouwen.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Zelfredzaamheid vergroten. Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
Verankeren en beschermen van digitale grondrechten en privacy
BBB wil digitale grondrechten expliciet in de Grondwet opnemen en privacy beschermen tegen misbruik door overheid en bedrijven. De partij pleit voor strikte regulering van surveillance, verbod op illegale deepfakes, en versterking van privacytoezicht.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
“Illegale deepfakes strafbaar. Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
“Versterk de positie van Functionarissen Gegevensbescherming (FG’s). Waarborg de effectieve handhaving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) om datalekken te voorkomen en de privacy te beschermen.”
Investeren in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BBB beschouwt digitale veiligheid als basisvoorwaarde voor welvaart en democratie. De partij wil investeren in Nederlandse cybersecuritybedrijven, digitale educatie vanaf de basisschool, en bewustwording van digitale risico’s bij burgers en bedrijven.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
“Bewustwording en weerbaarheid bij burgers en bedrijven. De overheid krijgt een taak om bedrijven, instellingen en burgers bewust te maken van digitale risico’s en weerbaarheid.”
Toegankelijke en begrijpelijke digitale overheidsdiensten
BBB wil dat digitale overheidsdiensten eenvoudig, veilig en toegankelijk zijn voor iedereen, inclusief mensen met een beperking. De partij benadrukt het belang van begrijpelijke digitale loketten, kennisbehoud binnen de overheid, en het toetsen van nieuwe wetgeving op digitale haalbaarheid.
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
“Kennisbehoud in huis. Kritische kennis over IT en data blijft bij de overheid zelf in plaats van uitbesteed aan externe partijen.”
“Digitale haalbaarheid. Nieuwe wetgeving moet getoetst worden zodat deze wetgeving aansluit bij de IT systemen van de overheid.”
Geen programmeerbaar digitaal geld
BBB is tegen de invoering van programmeerbare digitale valuta, omdat dit de financiële privacy en bewegingsvrijheid van burgers zou beperken.
“Geen programmeerbaar digitaal geld. BBB wil geen programmeerbare digitale valuta die financiële privacy en bewegingsvrijheid beperkt.”
De VVD ziet digitalisering als essentieel voor veiligheid, economische groei en een efficiënte overheid, maar benadrukt ook de risico’s van digitale dreigingen en het belang van digitale autonomie. De partij wil fors investeren in digitale veiligheid, digitale infrastructuur en een toegankelijke digitale overheid, met aandacht voor privacy, cyberweerbaarheid en digitale inclusie. Concrete voorstellen zijn onder meer strengere straffen voor cybercriminaliteit, minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie, stimulering van digitale vaardigheden en het waarborgen van privacy bij digitale innovaties.
Investeren in digitale veiligheid en cyberweerbaarheid
De VVD beschouwt digitale dreigingen als een directe bedreiging voor vrijheid, economie en democratie, en wil daarom fors investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid. Dit omvat het versterken van inlichtingen- en veiligheidsdiensten, het verhogen van straffen voor cybercriminaliteit en het weren van risicovolle technologie uit vitale sectoren.
“Nederland wordt dagelijks digitaal aangevallen. Eén succesvolle aanval kan ontwrichtende gevolgen hebben voor Nederland. Daarom wil de VVD dat deze verantwoordelijkheid voor digitale veiligheid serieuze aandacht krijgt in het kabinet.”
“We moeten meer investeren in onze veiligheids- en inlichtingendiensten.”
“We passen onze wetgeving hierop aan zodat mensen meer zeggenschap krijgen over hun eigen portret en stem. Seksuele deepfakes worden altijd binnen een uur op verzoek van het slachtoffer offline gehaald.”
“Om recht te doen aan de toegenomen schaal en impact van cybercriminaliteit, verhogen we de maximale straf van vier naar acht jaar.”
“We bereiden ons voor op grootschalige digitale aanvallen op vitale sectoren: Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
“We stellen hoge eisen aan digitale weerbaarheid van publieke investeringen en essentiële infrastructuur.”
“Om onze nationale veiligheid te beschermen, blijven we in kritieke sectoren digitale apparatuur weren uit landen met een offensieve cyberagenda.”
Minder afhankelijkheid van buitenlandse digitale technologie
De VVD wil de digitale autonomie van Nederland en Europa versterken door minder afhankelijk te worden van Amerikaanse software en clouddiensten, en door te investeren in Europese alternatieven.
“Nederland en Europa moeten minder afhankelijk worden van Amerikaanse software, clouddiensten en datacentra: De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
Digitale overheid: toegankelijk, efficiënt en inclusief
De VVD streeft naar een digitale overheid die gebruiksvriendelijk, efficiënt en toegankelijk is voor iedereen, met aandacht voor digitale inclusie en begrijpelijke communicatie. Digitalisering moet de dienstverlening verbeteren, maar fysieke en telefonische loketten blijven beschikbaar.
“De VVD wil een overheid die Estland naar de kroon steekt als het gaat om digitalisering. We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“We zorgen dat telefonische en fysieke loketten altijd beschikbaar zijn voor mensen die daar de voorkeur aan geven, en zorgen dat digitale systemen voor iedereen begrijpelijk zijn.”
“We zorgen voor digitale inclusie door mensen te helpen die moeite hebben met een digitaliserende samenleving.”
Privacy waarborgen bij digitale innovaties
De VVD is terughoudend met digitale innovaties zoals de digitale munt (CBDC) zolang privacy en autonomie niet gegarandeerd zijn.
“De VVD is terughoudend over de invoering van een digitale munt (CBDC). Invoering daarvan is voor de VVD pas bespreekbaar als de digitale munt technisch en juridisch zo is ingericht dat privacy gewaarborgd is, betalingen niet traceerbaar zijn naar individuen, en de overheid geen sturende of beperkende rol kan spelen in bestedingen.”
Digitale vaardigheden en infrastructuur in onderwijs en zorg
De VVD wil investeren in digitale vaardigheden en infrastructuur in het onderwijs en de zorg, om innovatie, veiligheid en efficiëntie te bevorderen.
“Scholen zijn steeds kwetsbaarder als het gaat om hun digitale veiligheid. We borgen veilig internet op scholen en privacy in het gebruik van digitale lesmaterialen. Ook trainen we onderwijsprofessionals beter in digitale vaardigheden.”
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering...”
BVNL pleit voor maximale digitale vrijheid, privacy en inclusie, met een sterke nadruk op het beperken van overheidscontrole en het beschermen van grondrechten in de digitale samenleving. De partij verzet zich tegen digitale censuur, digitale identificatieplicht en programmeerbaar geld, en wil investeren in digitale vaardigheden, cybersecurity en het recht op offline toegang tot diensten. Hun visie is dat technologie burgers moet dienen, niet controleren, en dat privacy en vrijheid centraal moeten staan in alle digitale ontwikkelingen.
Geen digitale censuur, identificatieplicht of overheidscontrole
BVNL is fel tegen digitale censuur, overheidsmonitoring van meningen en digitale identificatieplicht. De partij ziet overheidsbemoeienis met online meningsuiting als een bedreiging voor vrijheid en privacy, en wil voorkomen dat technologie wordt ingezet voor staatscontrole.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“BVNL wil dat Nederlanders in vrijheid kunnen leven zonder door de overheid gevolgd te worden. Daarom willen we geen Digitale Europese Identiteit, geen Digitale Euro, geen Central Bank Digital Currency, geen monitoring van financiële transacties boven de honderd euro en het behoud van cash geld.”
Investeren in digitale vaardigheden en inclusie
BVNL wil dat iedereen kan meedoen in de digitale samenleving en pleit voor investeringen in digitale vaardigheden, educatie en toegang tot technologie, met speciale aandacht voor jongeren, werkenden en ouderen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
Bescherming van privacy, encryptie en het recht op offline leven
BVNL beschouwt privacy als een fundamenteel recht en wil encryptie beschermen, strengere controles op dataverzameling en het recht op offline toegang tot essentiële diensten waarborgen.
“BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen. Wij willen strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens, en ervoor zorgen dat digitale systemen veilig en betrouwbaar zijn.”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim.”
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Cybersecurity versterken via innovatie en marktwerking
BVNL ziet cybersecurity als cruciaal en wil investeren in onderzoek, innovatie en marktwerking om digitale veiligheid te vergroten, met aftrekposten voor investeringen en een nationale strategie.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Innovatie via vrije markt: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
JA21 ziet digitalisering als essentieel voor economische groei, veiligheid en technologische onafhankelijkheid. De partij wil ondernemers ruimte geven voor digitale innovatie, investeren in digitale vaardigheden, en digitale soevereiniteit waarborgen door minder afhankelijk te zijn van buitenlandse techbedrijven. Daarnaast verzet JA21 zich tegen Europese digitale centralisatie, zoals de digitale euro en digitale identiteit, en pleit voor stevige investeringen in cyberveiligheid.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie
JA21 vindt dat Nederland een topspeler moet worden op het gebied van technologie en digitalisering, met een overheid die ondernemers ondersteunt in plaats van belemmert. Het beleid richt zich op het vereenvoudigen van regelgeving, stimuleren van AI in het mkb, en het investeren in digitale vaardigheden.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
JA21 wil dat Nederland en Europa minder afhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in strategische technologie, digitale veiligheid en een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
Investeren in cyberveiligheid als nationale veiligheid
JA21 beschouwt cyberveiligheid als een kernonderdeel van nationale veiligheid en wil investeren in een centrale aanpak, uitbreiding van het Defensie Cyber Commando, en actieve digitale bewaking van vitale infrastructuur.
“Cyberveiligheid is nationale veiligheid. Nederland is kwetsbaar. Een digitale aanval kan onze energievoorziening, havens of democratie platleggen.”
“Cyberafschrikking. Breid het Defensie Cyber Commando uit. Hack ons? Reken op een tegenactie.”
“Verhoogde dijkbewaking. Bij verhoogde dreiging moet vitale infrastructuur fysiek en digitaal actief worden bewaakt.”
Tegen Europese digitale centralisatie (digitale euro en identiteit)
JA21 verzet zich tegen de invoering van een digitale euro en een digitale Europese identiteit, uit zorg voor nationale soevereiniteit en privacy.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
Digitalisering van cultureel erfgoed
JA21 wil investeren in het digitaliseren van archieven en kwetsbare boeken om cultureel erfgoed te behouden en toegankelijk te maken.
“Waar JA21 wel geld aan wil besteden is aan het behoud, de restauratie en het toegankelijk maken van ons cultureel erfgoed (zoals digitalisering van archieven en kwetsbare boeken).”
Digitale weerbaarheid van de samenleving vergroten
JA21 wil de digitale weerbaarheid van burgers vergroten door lesprogramma’s over digitale dreigingen te stimuleren en bedrijven te betrekken bij crisisvoorbereiding.
“We onderzoeken de mogelijkheden voor een moderne variant van de Burgerbescherming, breiden de Nationale Reserve uit en stimuleren lesprogramma’s over civiele paraatheid en digitale dreigingen. Ook bedrijven worden betrokken bij crisisvoorbereiding.”
De SP wil digitalisering in Nederland mensgericht en sociaal houden, met nadruk op bescherming van privacy, het recht op offline leven en het beperken van de macht van grote techbedrijven. Ze pleiten voor strenge regulering van algoritmes en kunstmatige intelligentie, een ministerie van Digitale Zaken, en waarborgen dat iedereen kan meedoen zonder digitale dwang. De partij zet zich in voor digitale autonomie, transparantie, en publieke alternatieven voor digitale diensten.
Recht op offline leven en niet-digitale alternatieven
De SP vindt dat digitalisering niet mag leiden tot uitsluiting of dwang; iedereen moet kunnen kiezen om offline te leven en niet afhankelijk te zijn van digitale systemen. De overheid moet altijd een niet-digitaal alternatief bieden en mensen beschermen tegen de nadelen van digitalisering.
“Digitalisering mag niet leiden tot tweedeling. Mensen moeten vrij zijn offline te leven. Zo mag niet van mensen verwacht worden dat ze buiten werktijden telefonisch bereikbaar zijn. Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
Algoritmes en AI mogen niet beslissen over mensen
De SP verzet zich tegen automatische besluitvorming door algoritmes en kunstmatige intelligentie, vooral als het gaat om belangrijke levensbeslissingen. Menselijke controle en transparantie zijn essentieel om discriminatie en fouten te voorkomen.
“Beslissingen die mensen raken, mogen nooit alleen door een algoritme worden genomen.”
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
Strenge regulering van Big Tech, data en digitale economie
De SP wil de macht van grote techbedrijven inperken, privacy beschermen en het verdienmodel van surveillancekapitalisme doorbreken. Ze pleiten voor strengere regulering, open standaarden, en meer rechten voor consumenten en werknemers in de digitale economie.
“Wij verzetten ons tegen de groeiende macht van grote (tech)platformbedrijven zoals Amazon, Google, Facebook, Booking.com en Uber.”
“Wij willen af van een digitaal systeem waarin gebruikers worden behandeld als handelswaar. Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst.”
“Dataminimalisatie wordt de norm. Overheden en bedrijven mogen geen overbodige persoonsgegevens verzamelen, zoals locatiegegevens zonder duidelijke noodzaak.”
Ministerie van Digitale Zaken en digitale autonomie
De SP wil een apart ministerie voor digitale zaken en streeft naar digitale onafhankelijkheid van buitenlandse (vooral Amerikaanse) techbedrijven. Ze willen investeren in Europese alternatieven, open source, en publieke datacentra.
“Ministerie van Digitale Zaken. In een tijd waarin technologie een steeds grotere rol speelt in ons dagelijks leven, is het essentieel dat we een specifieke instantie hebben die zich richt op digitale zaken.”
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
Ethische toets en digitaal voorzorgsprincipe
Nieuwe technologieën moeten eerst aan een ethische toets worden onderworpen voordat ze worden ingevoerd. De SP wil een digitaal voorzorgsprincipe hanteren om burgers te beschermen tegen ongewenste gevolgen van digitalisering.
50PLUS erkent de urgentie van digitale veiligheid en digitale inclusie, vooral voor ouderen. De partij wil investeren in veilige digitale systemen, digitale vaardigheden bevorderen, en waarborgen dat overheidsdiensten toegankelijk blijven voor mensen die moeite hebben met digitalisering. Hun voorstellen richten zich op bescherming tegen digitale dreigingen, het bieden van alternatieven voor digibeten, en het wettelijk verankeren van digitale inclusie.
Investeren in digitale veiligheid en weerbaarheid
50PLUS ziet digitale veiligheid als een urgent maatschappelijk probleem, mede vanwege de toenemende afhankelijkheid van digitale systemen en de kwetsbaarheid voor bedreigingen. De partij wil investeren in de beveiliging van systemen en onafhankelijkheid van commerciële en buitenlandse partijen, en pleit voor zware straffen bij digitaal geweld.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Zware straffen voor plegers van fysiek, verbaal en ook digitaal geweld en agressie tegen hulpverleners, handhavers en politieke ambtsdragers.”
Digitale inclusie en toegankelijkheid voor ouderen
50PLUS wil dat digitale diensten toegankelijk blijven voor ouderen en mensen met beperkte digitale vaardigheden. Ze pleiten voor papieren alternatieven, begrijpelijke digitale communicatie, en wettelijke verplichtingen voor gemeenten om digitale inclusie te waarborgen.
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
Bevorderen van digitale vaardigheden bij ouderen
Om digitale uitsluiting te voorkomen, wil 50PLUS investeren in digitale vaardigheidstrainingen en cursussen voor ouderen, met speciale aandacht voor praktische toepassingen zoals internetgebruik en online bankieren.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Een Nationaal Programma Leven Lang Leren, met betaalbare en laagdrempelige scholing, digitale vaardigheidstraining en culturele vorming voor ouderen.”
Bescherming tegen digitale oplichting en privacy-schending
De partij wil ouderen beschermen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal door betere privacy- en veiligheidsmaatregelen en het beperken van anonieme accounts.
Technologie en AI inzetten ten behoeve van ouderen
50PLUS ziet kansen in technologie en kunstmatige intelligentie om het leven van ouderen te vergemakkelijken, de zorg te verbeteren en zelfstandigheid te bevorderen, mits goed gecoördineerd door de overheid.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
De ChristenUnie ziet digitalisering als een bron van kansen én risico’s, waarbij bescherming van privacy, grip op grote techbedrijven en ethische kaders voor AI centraal staan. Ze pleiten voor strenge regulering van algoritmes, sociale media en digitale platforms, zijn kritisch op Europese digitale identiteiten en digitale valuta, en willen digitale geletterdheid in het onderwijs versterken. De partij benadrukt dat wat offline niet mag, ook online verboden moet zijn, en stelt concrete eisen aan transparantie, privacy en Europese autonomie op digitaal gebied.
Strenge regulering van algoritmes, AI en digitale platforms
De ChristenUnie wil dat de overheid duidelijke grenzen stelt aan het gebruik van digitale technologie, met verplichte transparantie over algoritmes en een stevige zorgplicht voor digitale platforms. Ze willen dat privacy en vrije toegang tot informatie worden beschermd tegen de macht van grote techbedrijven en dat AI onder ethische regie van de overheid valt.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes. De overheid zelf maakt een gedegen afweging of voor machine learning algoritmes of alternatieven gekozen wordt. Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“Digitale platforms die door overheden worden ingezet om heimelijk de publieke opinie te beïnvloeden of desinformatie te verspreiden, worden verboden.”
“Er komt een stevige Europese zorgplicht voor digitale platforms en hostingbedrijven om op te treden tegen strafbare uitingen en gedragingen wanneer die op of door middel van deze platforms plaatsvinden. Uitgangspunt is hierbij dat wat in de fysieke wereld niet is toegestaan, ook digitaal niet is toegestaan.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Bescherming van privacy en digitale rechten
De partij wil burgers meer controle geven over hun data, copyright op lichaam en stem, en een wettelijk recht op het wissen van persoonsgegevens. Ze zijn kritisch op Europese digitale identiteit en digitale euro vanwege privacyzorgen.
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit. Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
“Het huidige voorstel voor een digitale euro is een oplossing op zoek naar een probleem, waar de ChristenUnie vooral bezwaren tegen heeft (bijvoorbeeld als het gaat om privacywaarborgen).”
Minder afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven
De ChristenUnie wil dat de overheid zo veel mogelijk gebruikmaakt van Europese of open source digitale oplossingen om afhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen te verminderen.
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“We willen dat Nederland (en Europa) minder afhankelijk wordt van anderen waar het gaat om essentiële producten zoals grondstoffen, basisproducten, digitale diensten (incl. onafhankelijkheid van Amerikaanse techreuzen), voedsel en energie.”
Digitale geletterdheid als basisvaardigheid in onderwijs
De partij vindt digitale geletterdheid essentieel voor volwaardige deelname aan de samenleving en wil dit als basisvaardigheid in het onderwijs verankeren.
“Lezen, schrijven en rekenen vormen samen met burgerschap en digitale geletterdheid de basis waarop kinderen zich kunnen ontwikkelen tot zelfstandige en betrokken volwassenen.”
FVD verzet zich krachtig tegen digitale controle en surveillance door overheid en EU, en pleit voor maximale digitale privacy, anonimiteit en vrijheid. Ze willen digitale communicatie onder het briefgeheim brengen, zijn fel tegen de Digitale Euro en Europese Digital ID, en willen innovatie stimuleren via soepele regels voor crypto en AI. Hun kernvisie is dat digitale technologie burgers moet dienen, niet controleren.
Digitale communicatie onder briefgeheim brengen
FVD wil dat digitale communicatie (zoals e-mail en berichten) dezelfde grondwettelijke bescherming krijgt als briefpost en telefoongesprekken, om privacy te waarborgen in het digitale tijdperk.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
Geen Digitale Euro (CBDC) en Europese Digital ID
FVD verzet zich tegen de invoering van een Digitale Euro en Europese Digital ID, omdat deze volgens hen leiden tot centrale controle, minder individuele vrijheid en verlies van privacy.
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“We accepteren geen Europese Digitale Identiteit.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
Anonimiteit op internet garanderen
FVD vindt anonimiteit essentieel voor een vrije samenleving en wil verplichte identiteitskoppeling aan online accounts verbieden, zodat burgers zonder angst informatie kunnen vergaren en meningen kunnen uiten.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“Forum voor Democratie vindt anonimiteit een essentieel onderdeel van een vrije samenleving: het stelt burgers in staat ongeremd en in vrijheid kennis te vergaren, meningen te delen en zich te beschermen tegen machtsmisbruik.”
Overheidssystemen moderniseren en breed gebruik van AI
FVD wil dat de overheid haar digitale systemen (zoals Belastingdienst en UWV) moderniseert en kunstmatige intelligentie breed inzet om de overheid efficiënter te maken en innovatie te stimuleren.
Supersnel glasvezelinternet voor digitale economie
FVD wil investeren in supersnel glasvezelinternet in heel Nederland om de digitale economie en communicatie optimaal te laten functioneren.
“We zorgen voor supersnel glasvezelinternet in het hele land, zodat de digitale economie en communicatie optimaal functioneren.”
“We willen investeren in hyperloop-technologie als supersnelle verbinding tussen steden en landen, en zorgen dat heel Nederland wordt voorzien van supersnel glasvezel internet. Daarmee vergroten we de bereikbaarheid, versterken we de digitale economie en maken we Nederland klaar voor de toekomst.”
Het CDA wil digitale technologie inzetten voor economische groei, veiligheid en autonomie, maar benadrukt het belang van digitale ethiek, privacy en bescherming tegen misbruik. Ze pleiten voor Europese digitale onafhankelijkheid, strengere regulering van techbedrijven, en meer digitale weerbaarheid via onderwijs en toezicht. Concrete voorstellen zijn onder meer investeringen in AI, Europese cloudoplossingen, strengere handhaving tegen schadelijke online content, en digitale ethiek in het onderwijs.
Investeren in Europese digitale autonomie en AI
Het CDA ziet digitale autonomie als essentieel om minder afhankelijk te zijn van Big Tech buiten Europa en om economische en geopolitieke positie te versterken. Ze willen investeren in Europese cloudtoepassingen, chipproductie, AI-ontwikkeling en datacentra, met een centrale regie op AI en samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
Verankeren van digitale ethiek en weerbaarheid
Het CDA benadrukt dat digitale technologie niet waardenvrij is en wil digitale ethiek, mediawijsheid en cyberveiligheid structureel verankeren in onderwijs en samenleving. Ze willen dat bedrijven hun medewerkers scholen en dat toezicht op AI-wetgeving wordt versterkt.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken. Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten. Zo bouwen we samen aan een digitaal weerbare samenleving.”
“We blijven aandacht hebben voor digitale ethiek, want digitale technologie is niet waardenvrij.”
Strengere regulering en handhaving van online platforms
Het CDA wil platforms die zich niet aan de regels houden bestraffen, desinformatie en schadelijke content krachtig aanpakken, en privacyvriendelijke standaardinstellingen verplicht stellen. Ze pleiten voor aanscherping van Europese regelgeving (DSA) en tijdelijke sluiting van overtredende platforms.
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
“Naast strenge handhaving moet Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren. Techbedrijven worden verplicht om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te gebruiken.”
Digitale rechten en bescherming van data-eigenaarschap
Het CDA wil digitale rechten, zoals transparantie en eigenaarschap van data, beter wettelijk verankeren om burgers te beschermen tegen misbruik en onduidelijkheid over hun digitale gegevens.
“We doen voorstellen om digitale rechten beter in de wet te verankeren, zoals het recht op transparantie en het recht op eigenaarschap van data.”
DENK zet sterk in op de bescherming van digitale mensenrechten, met nadruk op privacy, non-discriminatie en transparantie bij het gebruik van algoritmen. Ze willen strengere wetgeving, meer toezicht en investeringen in digitale veiligheid, waarbij zowel overheid als bedrijven worden aangesproken. De partij ziet digitale technologie als een bron van risico’s voor fundamentele rechten en wil deze actief reguleren.
Strenge regels en transparantie voor algoritmen
DENK wil het gebruik van algoritmen aan strikte regels onderwerpen om discriminatie en machtsmisbruik te voorkomen. Ze pleiten voor een algoritmewet, een verplicht algoritmeregister en een verbod op afkomstgerelateerde kenmerken in risicoprofielen. Transparantie en non-discriminatie staan hierbij centraal.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
Versterking toezicht en bescherming digitale privacy
DENK wil de Autoriteit Persoonsgegevens meer middelen en bevoegdheden geven, en de macht van bigtechbedrijven inperken. Ze zien privacy als een fundamenteel recht dat beter beschermd moet worden tegen commerciële belangen en buitenlandse afhankelijkheid.
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
Investeren in digitale veiligheid en infrastructuur
DENK vindt dat Nederland onafhankelijker moet worden van buitenlandse digitale systemen en dat er meer geïnvesteerd moet worden in digitale veiligheid. Dit moet de weerbaarheid van de samenleving vergroten tegen digitale dreigingen.
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
BIJ1 zet sterk in op digitale toegankelijkheid en privacybescherming. Ze willen dat overheidsinformatie standaard digitaal toegankelijk is voor mensen met een beperking en pleiten voor strenge privacymaatregelen rond digitale surveillance en dataverzameling. Hun visie is dat digitale middelen inclusief, transparant en privacyvriendelijk moeten zijn.
Digitale toegankelijkheid voor mensen met een beperking
BIJ1 vindt dat digitale informatie en diensten van de overheid voor iedereen toegankelijk moeten zijn, met speciale aandacht voor mensen met een beperking. Dit bevordert gelijke toegang tot informatie en participatie in de samenleving.
Strenge privacyregels voor digitale surveillance en dataverzameling
BIJ1 is kritisch op digitale surveillance en het verzamelen van persoonsgegevens door overheid en bedrijven. Ze willen dat cameratoezicht en dataverzameling uitzonderingen worden, met streng toezicht en afdwingbare privacywaarborgen.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat.”
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden.”
“Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering. Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
De PVV noemt het thema "digitaal" slechts één keer concreet in haar verkiezingsprogramma, namelijk in het kader van strafrecht en veiligheid. Het belangrijkste voorstel is het invoeren van een digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven. Verdere digitale beleidsvoorstellen of visies op digitalisering, privacy, digitale overheid of digitale infrastructuur ontbreken volledig.
Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven
De PVV wil daders van gewelds- en zedenmisdrijven publiekelijk digitaal zichtbaar maken, als afschrikmiddel en om de samenleving te beschermen. Dit voorstel adresseert het probleem van recidive en het gevoel van onveiligheid bij burgers, en is bedoeld als extra straf bovenop bestaande sancties. Het is het enige expliciete digitale beleidsvoorstel in het programma.
“Digitale schandpaal voor daders van gewelds- en zedenmisdrijven”