De SP stelt dierenwelzijn centraal en wil dieren beschermen tegen uitbuiting, mishandeling en commercieel misbruik. Ze pleiten voor strengere dierenwelzijnsnormen, het afschaffen van de bio-industrie, een verbod op slachten zonder verdoving, en betaalbare diergeneeskundige zorg. De partij kiest voor een samenleving waarin dieren als levende wezens met rechten worden gezien, niet als handelswaar.
De SP wil dierenwelzijn wettelijk verankeren en aanscherpen, met harde aanpak van dierenmishandeling en meer bevoegdheden voor inspectiediensten. Dieren moeten hun natuurlijk gedrag kunnen vertonen en niet worden uitgebuit voor winst of vermaak.
“De SP scherpt de dierenwelzijnsnormen aan. Niet alleen in de veehouderij, maar ook voor winkels, markten en tentoonstellingen. Dieren moeten hun soorteigen gedrag kunnen vertonen.”
“Dieren zijn geen handelswaar, maar levende wezens met recht op een goed leven. Ze verdienen bescherming en respect, in plaats van uitbuiting voor winst.”
“Dierenmishandeling keihard aanpakken. Dieren verdienen bescherming en respect. Er komt een sterkere zorgplicht voor dieren. Overtreding van welzijnsregels en dierenmishandeling wordt harder bestraft.”
“Inspectiediensten en dierenpolitie krijgen de middelen en bevoegdheden om dierenleed daadkrachtig aan te pakken.”
De SP wil de bio-industrie afschaffen en dieren meer ruimte geven voor natuurlijk gedrag. Weidegang voor grazers wordt verplicht en systemen die dieren opsluiten of africhten voor winst of vermaak worden verboden.
“De bio-industrie wordt afgeschaft. Dieren krijgen ruimte voor natuurlijk gedrag, verminkingen worden verboden en boeren krijgen een eerlijk inkomen voor dierwaardige veehouderij. Geen productie meer ten koste van dieren, mensen en natuur.”
“Weidegang wordt wettelijk verplicht voor koeien en andere grazende dieren, zodat zij buiten kunnen lopen en natuurlijk gedrag kunnen vertonen.”
“We bevorderen vrije uitloop en stoppen met systemen die dieren opsluiten of africhten voor winst of vermaak.”
De SP wil het slachten zonder verdoving verbieden om onnodig dierenleed te voorkomen.
“Slachten zonder verdoving wordt verboden om onnodig lijden van dieren tegen te gaan, met respect voor dierenwelzijn als hoogste norm.”
De partij wil de handhaving van dierenwelzijnsregels versterken door meer capaciteit en bevoegdheden voor de NVWA en hogere boetes bij overtredingen.
“De capaciteit en bevoegdheden van de NVWA worden uitgebreid om dierenwelzijnsregels effectief te handhaven, inclusief hogere boetes bij overtredingen.”
Dierproeven worden tot een absoluut minimum beperkt en alternatieven worden verplicht waar mogelijk. Bedrijven moeten meebetalen aan proefdiervrije innovaties.
De SP wil veetransporten beperken tot maximaal acht uur of vijfhonderd kilometer en de massale export van levende dieren beëindigen.
“We verbieden veetransporten langer dan acht uur of verder dan vijfhonderd km, en maken een einde aan de massale export van levende dieren.”
De partij wil vaste, lage maximumtarieven voor dierenartsbehandelingen, het btw-tarief verlagen en de overname van dierenartsenpraktijken door commerciële ketens verbieden.
“Wij voeren vaste, lage maximumtarieven in voor dierenartsbehandelingen. Net zoals dat nu al geldt voor tandartsen en taxi’s.”
“We verbieden de overname van dierenartsenpraktijken door private equity en commerciële ketens.”
“We pleiten voor het verlagen van het btwtarief op dierenartszorg van 21 procent naar 9 procent.”
De SP wil het doorfokken van dieren die geen volwaardig leven kunnen leiden stoppen en het fokken en doden van dieren voor bont of veren verboden houden.
De partij wil de plezierjacht afschaffen en jacht alleen toestaan onder strikte voorwaarden voor natuurbeheer.
“De plezierjacht wordt afgeschaft. Jagen gebeurt alleen nog als het echt moet, onder strikte overheidscontrole en enkel bij wetenschappelijk bewezen grote schade of gevaar, en in overleg met natuur beschermingsorganisaties.”
De Partij voor de Dieren stelt het welzijn, de rechten en de intrinsieke waarde van dieren centraal in haar beleid, met als doel een samenleving waarin dieren niet langer worden uitgebuit of gebruikt voor menselijk gewin. De partij pleit voor een drastische vermindering van het aantal gehouden dieren, een einde aan dierproeven, strengere bescherming van huis- en wilde dieren, en het verbieden van uitbuiting in industrie, entertainment en handel. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk verankeren van dierenrechten, het sluiten van dierentuinen en circussen, het verbieden van dieronvriendelijke praktijken in de veehouderij, en het beëindigen van dierproeven en diertransporten.
De PvdD wil dat dieren niet langer als gebruiksvoorwerp worden gezien, maar als wezens met rechten en gevoel. Hun welzijn moet wettelijk worden beschermd, onafhankelijk van economische belangen.
“De Partij voor de Dieren wil dat alle dieren naar hun aard kunnen leven en daar ook de ruimte voor krijgen. Daarom moeten hun rechten in de wet verankerd worden.”
“Dieren worden vaak slechts als ‘ding’ beschouwd en uitgebuit voor het gemak en genot van de mens. Hun intrinsieke waarde wordt niet gezien.”
De partij streeft naar een forse krimp van de veehouderij en het aantal gehouden dieren, om dierenleed en milieuschade te beperken.
“Het totale aantal dieren dat in de Nederlandse veehouderij wordt gefokt en gedood krimpt met minstens 75% in de komende twee jaar.”
PvdD wil een einde aan pijnlijke ingrepen, krappe kooien, dieronvriendelijk transport en onverdoofd slachten. Dieren moeten hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen.
“De bescherming van dieren komt terug in de wet. Dieren worden verlost van pijnlijke ingrepen, krappe kooien en dichte stallen zonder mogelijkheid om natuurlijk gedrag te vertonen.”
“Diertransporten duren maximaal twee uur... Er komt veel strengere controle en handhaving van de Nederlandse en Europese transportregels.”
“Zolang dieren nog worden geslacht, worden alle dieren voorafgaand aan de slacht bedwelmd. Het verbod op onverdoofd slachten gaat voor iedereen gelden.”
De partij wil dierproeven volledig uitbannen en investeert in alternatieven die zowel ethischer als wetenschappelijk betrouwbaarder zijn.
“Het merendeel (ongeveer 85%) van de uitgevoerde dierproeven leidt bovendien niet tot bruikbare resultaten, omdat dieren en mensen biologisch te veel van elkaar verschillen.”
“De Partij voor de Dieren wil dan ook dat de investering in alternatieven voor proefdieronderzoek de hoogste prioriteit krijgt.”
“Dierproeven voor defensie worden per direct verboden. Nederland koopt geen, en investeert niet in, defensiemiddelen waarvoor dierproeven zijn gedaan.”
Dieren mogen niet langer worden gebruikt voor vermaak, mode of commerciële doeleinden. Dierentuinen, circussen en de handel in bont, leer en exotische dieren worden verboden of omgevormd.
“Dierentuinen, circussen, roofvogelshows en het Dolfinarium hebben met elkaar gemeen dat (wilde) dieren in gevangenschap worden uitgebuit ter vermaak van mensen en voor commercieel gewin.”
“Nederland verbiedt de import, productie en verkoop van bont, leer, kasjmier (geitenvacht), kangoeroeproducten en angorawol en pleit ervoor om dit EU-breed in te voeren.”
“Het Dolfinarium en aquaria worden gesloten. Sommige locaties zouden kunnen dienen als (tijdelijke) opvanglocatie voor gestrande of illegaal verhandelde zee(zoog)dieren.”
De partij wil wettelijke bescherming tegen misbruik, verwaarlozing en uitbuiting van huisdieren, strengere regels voor fok en handel, en betere opvang en medische zorg.
“De Partij voor de Dieren wil dat huisdieren wettelijk beter beschermd worden tegen misbruik, verwaarlozing of uitbuiting.”
“Op de positieflijst voor zoogdieren, die mede dankzij jarenlange strijd van de Partij voor de Dieren in 2024 in werking is getreden, staat welke zoogdieren er als huisdier mogen worden gehouden.”
“De opvang van gevonden of afgestane dieren is een wettelijke taak van gemeenten, maar die laten het vaak afweten... De Partij voor de Dieren wil dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en wildopvangcentra, dierenasielen en -ambulances financieel ondersteunt.”
De PvdD wil een einde aan de jacht en stelt de bescherming en intrinsieke waarde van in vrijheid levende dieren centraal.
De SGP erkent dieren als door God geschapen wezens met intrinsieke waarde en pleit voor zorg en bescherming, vooral door dierhouders en de samenleving. De partij zet in op het verbeteren van dierenwelzijn in de veehouderij, het verminderen van proefdiergebruik, actief beheer van roofdieren zoals de wolf, en verantwoord natuurbeheer via jacht. Concrete voorstellen richten zich op haalbare regelgeving, innovatie, en het voorkomen van dierenleed.
De SGP benadrukt dat dieren door God zijn geschapen en daarom recht hebben op zorg en bescherming, met een belangrijke rol voor dierhouders en de overheid. Dit standpunt vormt de morele basis voor hun dierenbeleid.
“Dieren zijn geschapen door God, hebben een eigen intrinsieke waarde en verdienen daarom zorg en bescherming. Dat is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van dierhouders en de samenleving. De overheid zorgt er samen met de sector voor dat er geen plaats is voor misstanden en dierenwelzijn bevorderd wordt.”
De SGP wil dat investeringen in dierenwelzijn terugverdiend kunnen worden, pleit voor haalbare regelgeving, alternatieven voor het doden van eendagskuikens, en het verminderen van proefdiergebruik. Ook verzet de partij zich tegen massaal doden van vee bij dierziekten en tegen genetische experimenten met dieren.
“Overheid en ketenpartijen zorgen ervoor dat investeringen in verbetering van dierenwelzijn terugverdiend kunnen worden.”
“Het Convenant Dierwaardige Veehouderij speelt wat de SGP betreft een belangrijke rol bij de uitwerking van de regelgeving onder de Wet Dieren. Onhaalbare en eenzijdig opgelegde eisen worden voorkomen.”
“De overheid maakt samen met de pluimveehouderij en ketenpartijen werk van alternatieven voor het doden van eendagshaantjes en de afname van de betreffende eieren.”
“Nederland maakt zich in Brussel sterk voor het voorkomen van het massaal doden van vee en vernietigen van vlees (om economische redenen) bij uitbraken van dierziekten.”
“Het aantal proefdieren moet echt omlaag.”
“Experimenteren in het lab met de genen van dieren en het klonen ervan blijft verboden.”
De SGP vindt dat bescherming van mens en vee tegen de wolf noodzakelijk is en pleit voor actief beheer, inclusief het verjagen en bejagen van wolven waar nodig. De partij ondersteunt boeren en herders bij het nemen van wolfwerende maatregelen.
“De wolf is een intelligent dier, heeft zijn plaats in de natuur, maar zo’n roofdier in een dichtbevolkt land vraagt om actief beheer. Cruciaal is dat de wolf uit de buurt van mensen en hun dieren blijft, dus angst voor mensen houdt en er niet aan went.”
“Dat betekent dat ruimte nodig is voor het actief verjagen en bejagen van wolven.”
“Boeren en schaapherders worden ondersteund bij het nemen van wolf werende maatregelen.”
“De regeling voor aanwijzing van probleemsituaties en probleemwolven wordt verruimd, zodat bij gevaarlijke situaties eerder ingegrepen kan worden.”
De SGP ziet jacht als noodzakelijk voor goed natuurbeheer, het voorkomen van overpopulatie, dierenleed, verkeersongelukken en schade aan landbouw. De partij wil minder bureaucratie voor jagers en meer ruimte voor het beheer van predatoren.
“Jacht hoort bij goed natuurbeheer. Het kan gebeuren dat populaties dieren te groot worden, waardoor honger en ziektes kunnen toeslaan, zoals bleek in de Oostvaardersplassen.”
“Jagers krijgen meer ruimte voor de jacht op vossen en andere predatoren van weide- en akkervogels.”
“Stropers en jagers die zich misdragen worden hard aangepakt.”
De SGP wijst genetische manipulatie en het creëren van mens-diercombinaties principieel af, uit respect voor de orde in Gods schepping.
D66 erkent dieren als levende wezens met gevoel en stelt dierenwelzijn centraal als moreel kompas. De partij wil dieronwaardige praktijken in de veehouderij afschaffen, de rechtspositie van dieren in de Grondwet vastleggen, investeren in alternatieven voor dierproeven, en de overgang naar plantaardige eiwitten versnellen. D66 kiest voor concrete maatregelen zoals het stoppen van dieronvriendelijk transport, het verbeteren van leefomstandigheden, en het stimuleren van diervriendelijke oplossingen bij wilde dieren.
D66 beschouwt dierenwelzijn niet als bijzaak, maar als een moreel en maatschappelijk kompas. De partij wil de rechten van dieren wettelijk verankeren, betere leefomstandigheden garanderen en strenge controle op naleving. Dit standpunt adresseert het structurele probleem van dieronwaardige behandeling in de landbouw en samenleving.
“Dierenwelzijn is voor ons geen bijzaak, maar een moreel en maatschappelijk kompas. Daarom hebben we in 2024 de wet aangescherpt: dieren hebben recht op vrijheid van honger, dorst, pijn, angst en ongemak, én op natuurlijk gedrag, goede leefomstandigheden en een positieve emotionele toestand.”
“Om een dierwaardig bestaan voor alle dieren te waarborgen leggen we de rechtspositie van dieren vast in onze Grondwet.”
“D66 is trots op dit resultaat en maakt zich sterk voor een zorgvuldige uitvoering: betere stallen en leefomstandigheden, duidelijke richtlijnen én goede controle.”
D66 wil dieronwaardige praktijken in de bio-industrie beëindigen en het transport van dieren voor de slacht stoppen. Dit is gericht op het verminderen van dierenleed en het verbeteren van het welzijn van landbouwdieren.
“De bio-industrie past niet in een voedselsysteem dat rekening houdt met dier, natuur en gezondheid. We schaffen dieronwaardige praktijken af en pakken dieronvriendelijk transport aan, zoals het gesleep met jonge kalveren. We stoppen met internationaal transport van vee voor de slacht, naar Zwitsers voorbeeld.”
D66 wil innovatie stimuleren om dierproeven overbodig te maken. Dit standpunt adresseert het ethische probleem van dierenleed in de wetenschap.
“We investeren in alternatieven voor dierproeven en innovaties die dierenleed overbodig maken.”
D66 zet in op een overgang van dierlijke naar plantaardige eiwitten om dierenwelzijn, natuur en gezondheid te bevorderen. Dit is een structurele verandering in het voedselsysteem die dieren direct raakt.
“D66 zet daarom vol in op een overgang van dierlijke naar natuurlijke eiwitten, die de natuur én de economie vooruithelpt.”
“Nu gaat het meeste geld en aandacht uit naar dierlijke eiwitten. Maar kweekvlees, plantaardige eiwitbronnen zoals algen en fermentatietechnieken zijn schoner, schaalbaar en toekomstgericht.”
D66 kiest voor respectvolle en realistische omgang met wilde dieren, met nadruk op diervriendelijke oplossingen bij conflicten, zoals met de wolf. Dit standpunt erkent het belang van dierenwelzijn ook buiten de landbouw.
D66 wil Europese afspraken over dierenwelzijn en het tegengaan van import van dierlijke producten die elders tot biodiversiteitsverlies leiden. Dit standpunt richt zich op het verhogen van dierenwelzijnsnormen internationaal.
“We pleiten voor Europese afspraken over kringlooplandbouw, beprijzen van CO₂ en eisen aan dierenwelzijn. Import van goedkoop veevoer en dierlijke producten die leiden tot ontbossing of biodiversiteitsverlies elders op de wereld moet worden tegengegaan.”
D66 erkent dat het huidige landbouwsysteem dierwelzijn onder druk zet en wil dit verbeteren door minder intensieve landbouw en het verbinden van landbouw en natuur.
“We kiezen voor landbouw die de bodem en het landschap herstelt, bijdraagt aan voedselzekerheid, ons waterbeheer en biodiversiteit sterker maakt en dierenwelzijn serieus neemt.”
“De melkveehouderij levert te weinig op voor boeren en schaadt biodiversiteit, de bodem en water. Ook dierwelzijn staat onder druk.”
BIJ1 stelt dierenrechten centraal en wil deze grondwettelijk vastleggen, met als uitgangspunt dat dieren er voor zichzelf zijn en niet voor mensen. De partij pleit voor een verbod op dierenfokkerijen, hobbyjacht, bont, dolfinaria en op termijn dierentuinen, en wil investeren in proefdiervrije wetenschap en diervriendelijke landbouw. BIJ1 kiest voor een fundamentele verschuiving naar het erkennen van dierenrechten en het drastisch beperken van menselijk gebruik van dieren voor vermaak, consumptie en experimenten.
BIJ1 wil dierenrechten expliciet in de grondwet opnemen en stelt dat dieren niet in dienst van de mens staan. Dit vormt de basis voor hun beleid, gericht op het beschermen van dieren tegen exploitatie en mishandeling.
“Dieren zijn er voor zichzelf, niet voor ons. We nemen dierenrechten op in de grondwet.”
De partij wil een breed verbod op het fokken van dieren, hobbyjacht, bontproductie en -import, en het houden van dieren voor vermaak in dolfinaria en dierentuinen. Dit beleid is gericht op het beëindigen van het gebruik van dieren voor menselijke consumptie, kleding en entertainment.
“We verbieden dierenfokkerijen en handhaven op illegale verkoop en mishandeling van dieren.”
“We sluiten dolfinaria, en sluiten op termijn alle dierentuinen.”
“Hobbyjacht wordt verboden, en mishandeling van wilde dieren wordt gestraft volgens de richtlijnen voor strafvordering dierenmishandeling. We verbieden fokkerijen voor bont en de import van bont.”
BIJ1 wil subsidies verstrekken aan dierenasiels, dierenartsen en dierenambulances om het welzijn van opgevangen dieren te verbeteren en euthanasie te beperken. Ook wordt ingezet op strengere eisen voor kinderboerderijen en opvang voor dieren uit de entertainmentindustrie.
“We keren subsidies uit aan dierenasiels, dierenartsen en de dierenambulance om opgevangen dieren een prettig thuis te geven, euthanasie tot een minimum te beperken en dieren de betaalbare zorg te geven die ze nodig hebben.”
“Eisen voor het welzijn van dieren op de kinderboerderij worden strenger. Dieren uit de entertainmentindustrie worden opgevangen en krijgen een rustige verblijfplaats.”
De partij streeft naar een volledige overgang naar proefdiervrije wetenschap en wil dat niet-medische producten in winkels proefdiervrij zijn.
“Niet-medische producten in onze winkels en drogisterijen zijn proefdiervrij. Ondertussen investeren we in een transitie naar een proefdiervrije wetenschap.”
BIJ1 wil de beschermde status van de wolf behouden, het doden van wolven strafbaar houden, en boeren ondersteunen bij diervriendelijke preventieve maatregelen. Daarnaast pleit de partij voor rechten voor wilde dieren en ecosystemen.
“We behouden de zeer beschermde status van de wolf, en het doden van wolven blijft strafbaar. Veehouders en boeren krijgen voorlichting over het beschermen van hun dieren zonder wolven te doden. Voor preventieve maatregelen zoals wolfwerende hekken komt subsidie waar dat nodig is.”
“Belangrijke ecosystemen, natuurgebieden en wilde dieren moeten rechten krijgen om bescherming, behoud (en eventueel herstel) te waarborgen.”
De partij wil de veestapel minstens halveren en investeert in diervriendelijkere en regeneratieve landbouw, met financiële ondersteuning voor boeren die overstappen.
Volt stelt dierenwelzijn centraal en wil dit als staatsdoelstelling in de grondwet opnemen. De partij pleit voor strengere dierenwelzijnsnormen, het beperken van diertransport, het uitfaseren van dieronvriendelijke praktijken en het stimuleren van proefdiervrije innovatie. Volt kiest voor een dierwaardige samenleving waarin het welzijn, de gezondheid en de natuurlijke behoeften van dieren leidend zijn in beleid en wetgeving.
Volt wil dat dierenwelzijn een fundamentele plaats krijgt in de Nederlandse wetgeving, zodat de belangen van dieren structureel worden meegewogen in beleid en rechtspraak. Dit moet leiden tot betere bescherming en bevordering van dierenwelzijn op alle niveaus.
“Net als in België neemt Nederland dierenwelzijn als staatsdoelstelling op in de grondwet. Er wordt hiermee vastgelegd dat de overheid actief moet werken aan het beschermen en bevorderen van dierenwelzijn. Dat geeft onder andere meer gewicht aan de belangen van dieren in toekomstige wetgeving, beleidsontwikkeling en in de rechtsspraak.”
“We leggen in de grondwet vast dat de overheid actief werkt aan het beschermen en verbeteren van dierenwelzijn. Zo krijgen dier en natuur het respect dat zij verdienen én een betere bescherming.”
Volt wil strengere normen voor het houden, vervoeren en behandelen van dieren, met nadruk op het aanpassen van huisvesting aan dierbehoeften, het beperken van transport en het verbieden van schadelijke ingrepen. Ook wil Volt dieronvriendelijke praktijken in dierentuinen en de import van dieren met schadelijke uiterlijke kenmerken tegengaan.
“Huisvestingssystemen dienen te worden aangepast naar de gedragsbehoeftes van het dier. Routinematige ingrepen, zoals het afbranden van biggenstaarten, worden niet langer gedoogd.”
“We streven naar zo min mogelijk transport van levende dieren. Waar mogelijk wordt dit transport vervangen door enkel het vervoer van vlees of zaad/embryo’s.”
“Het houden van diersoorten in dierentuinen waarbij het positief dierenwelzijn niet geborgd kan worden, moet worden uitgefaseerd.”
“Het Nederlands fokverbod op uiterlijke kenmerken die schadelijk zijn voor het dier wordt uitgebreid met een houdverbod om de import van deze dieren tegen te gaan.”
Volt wil dat Nederland vooroploopt in het ontwikkelen en toepassen van proefdiervrije onderzoeks- en testmethoden, zowel nationaal als in Europees verband.
“Nederland streeft ernaar voorloper te zijn op het gebied van proefdiervrije innovatie en zet zich in Europees verband in voor de internationale erkenning en toepassing van proefdiervrije onderzoeks- en testmethoden.”
Volt zet in op het duurzaam samenleven met wilde dieren door natuurgebieden te verbinden, ruimte te bieden aan soorten als de wolf, en bij het beheer van overlastgevende of invasieve soorten het dierenwelzijn altijd mee te wegen.
“Wij richten ons op het duurzaam samenleven met wilde dieren. We verbinden natuurgebieden in Nederland en over grenzen heen, zodat er voldoende ruimte komt voor wilde diersoorten zoals de wolf.”
“Bij de aanpak van dieren die overlast veroorzaken en bij invasieve uitheemse soorten wordt er sterk ingezet op preventie. Bij dodingsmethodes moet het welzijn van dieren en eventuele impact op de natuur altijd worden meegewogen.”
Volt wil dat dierlijke producten van buiten de EU aan dezelfde dierenwelzijnsstandaarden voldoen als producten uit de EU, om oneerlijke concurrentie en dierenleed te voorkomen.
“Importproducten van dierlijke oorsprong van buiten de EU moeten aan dezelfde dierenwelzijnsstandaarden voldoen als dierlijke producten die in de EU zijn geproduceerd. Dit voorkomt oneerlijke concurrentie en heeft een positief effect op het welzijn van productiedieren buiten de EU.”
BBB vindt dat dieren een waardevolle rol spelen in de samenleving en wil verantwoord dierengebruik behouden zonder onnodige verboden. Ze pleiten voor het beschermen van dierenwelzijn via houderijvoorschriften in plaats van verboden, willen geen extra regels voor dierwaardige veehouderij, en kiezen voor actieve bescherming van vee tegen roofdieren zoals de wolf. Dierproeven worden door BBB als noodzakelijk gezien voor medisch onderzoek.
BBB wil het gebruik van dieren voor gezelschap, zorg, sport en educatie niet onnodig beperken en verzet zich tegen extra verboden of beperkingen. In plaats van een verbod op (huis)dieren, willen ze houderijvoorschriften om het welzijn van hobbydieren te waarborgen.
BBB vindt dat dieren in de Nederlandse veehouderij het goed hebben en ziet geen noodzaak voor aanvullende regels, tenzij deze economisch haalbaar zijn en het aantal dieren niet vermindert.
“Dieren in de veehouderij hebben het in Nederland goed en veel beter dan in de meeste andere landen. Aanvullende regels op het gebied van dierwaardigheid zijn wat ons betreft niet nodig.”
“Mocht dit politiek onvermijdelijk zijn, dan voeren we de regels alleen in als deze: economisch haalbaar zijn, het verdienvermogen niet in gevaar komt, de vergunningverlening op orde is en als gegarandeerd is dat dieraantallen op individuele bedrijven op minimaal hetzelfde niveau blijven.”
BBB stelt de veiligheid van mens en dier boven het onbeperkt toelaten van roofdieren zoals de wolf. Ze willen ingrijpen bij aanvallen op vee, afschot niet uitsluiten, en veehouders ondersteunen met wolfwerende maatregelen.
“Er is geen ruimte voor de wolf, omdat de veiligheid van mens en dier altijd voorop moet staan.”
“Bij ongewenst gedrag en aanvallen op vee grijpen we in. Afschot is geen taboe en gemeenten en provincies krijgen makkelijker een vergunning om probleemwolven af te schieten.”
“De overheid helpt veehouders bij de aanschaf van wolfwerende hekken.”
BBB beschouwt dierproeven als noodzakelijk voor onderzoek ter voorkoming van menselijk lijden en wil de subsidiëring van relevante onderzoekscentra voortzetten.
“Dierproeven om menselijk lijden te voorkomen. Om onderzoek te doen ter voorkoming van menselijk lijden zijn dierproeven noodzakelijk.”
De PVV benadrukt dierenwelzijn en wil streng optreden tegen dierenmishandeling, met uitbreiding van de Dierenpolitie en harde straffen voor overtreders. Daarnaast pleit de partij voor verplichte verdoving bij slacht, een verbod op ritueel slachten, transparantie in dierenartstarieven en financiële steun voor ouderen met huisdieren. De partij positioneert zich als voorvechter van dierenrechten, maar koppelt dit aan nationale en culturele waarden.
De PVV wil dierenmishandeling, illegale handel en malafide fokkers hard aanpakken met zware straffen en levenslange houdverboden. Ze zijn trots op hun initiatieven zoals de Dierenpolitie en willen deze uitbreiden, evenals een Nationale Dierenambulance invoeren.
“Dierenmishandelaars, illegale dierenhandelaren, malafide broodfokkers, stropers, trofee- en plezierjagers verdienen niets anders dan een snoeiharde aanpak: torenhoge boetes, gevangenisstraffen, levenslange houdverboden en beroepsverboden.”
“Uitbreiding Dierenpolitie”
“Wij zijn trots op het door ons opgezette alarmnummer 114 Red een dier, de Dierenpolitie en het Veterinair Forensisch Team. Daarnaast willen we een professionele Nationale Dierenambulance met uitrijverplichting en opvangmogelijkheden.”
De partij wil dat dieren onomkeerbaar bedwelmd zijn vóór de slacht en pleit voor een verbod op ritueel slachten. Slachthuizen die zich niet aan de regels houden, worden direct gesloten en strafrechtelijk vervolgd.
De PVV wil verplichte openbaarheid van dierenartstarieven, gespecificeerde kostenramingen en een vergelijkingsportaal. Daarnaast willen ze financiële steun voor ouderen met een laag inkomen voor dierenartskosten.
De partij wil probleemwolven actief verjagen en bij ernstige incidenten onverbiddelijk laten afschieten.
“Probleemwolven verjagen; bij ernstige incidenten volgt onverbiddelijk afschot”
GroenLinks-PvdA wil het dierenwelzijn in Nederland aanzienlijk verbeteren door strengere regels voor de veehouderij, het verminderen van het aantal landbouwdieren en het juridisch verankeren van dierenrechten. Ze pleiten voor hogere welzijnsnormen, het uitfaseren van megastallen en industriële veehouderij, en het verplicht stellen van keurmerken voor dierlijke producten. Hun visie is dat dieren bescherming en respect verdienen, met concrete maatregelen gericht op zowel landbouwdieren als vissen.
GroenLinks-PvdA wil het welzijn van landbouwdieren verbeteren door strengere huisvestingseisen, verplichte uitloop, cameratoezicht in slachthuizen en het stimuleren van diervriendelijkere praktijken. Ze willen dat producten aan hogere keurmerkeisen voldoen en dat dierenmishandeling hard wordt aangepakt.
“Alle huisvesting voor landbouwdieren moet voldoen aan de hoogste normen voor dierenwelzijn en volksgezondheid. Melkveehouderijen krijgen alleen een vergunning als koeien een deel van het jaar naar buiten mogen, en uiteindelijk moeten alle dieren naar buiten kunnen. Er worden geen nieuwe stallen gebouwd waarin dieren permanent binnen worden opgesloten. We stimuleren het ‘kalf bij de koe’ principe. In slachthuizen komt verplicht cameratoezicht en de maximale slachtsnelheid wordt verlaagd, net als de maximale duur en temperatuur bij veetransporten. Producten die in Nederland worden verkocht of verwerkt moeten een Beter Leven-keurmerk halen van minimaal 2 sterren, en vanaf 2040 zijn dat er 3. Dierenbeulen worden hard aangepakt en mogen geen dieren meer houden.”
De partij wil het aantal landbouwdieren verminderen, met name in sectoren die voor export produceren, en een einde maken aan megastallen en industriële veehouderij. Dit moet bijdragen aan dierenwelzijn, natuurherstel en volksgezondheid.
“Dat betekent minder dieren per hectare en strenge regels voor schadelijke bestrijdingsmiddelen.”
“Megastallen gaan verdwijnen en er komt een einde aan de industriële veehouderij.”
“Daarbij hoort ook een kleinere veestapel, en zo nodig met dwingende maatregelen als stok achter de deur.”
“Het aantal landbouwdieren wordt aangepast aan de hoeveelheid veevoer die in de directe omgeving kan worden geproduceerd, en de hoeveelheid mest die daar kan worden uitgereden. Dat leidt onvermijdelijk tot een krimp van de veestapel. Sectoren die voor het overgrote deel produceren voor de export, moeten als eerste krimpen.”
GroenLinks-PvdA wil de rechten van dieren steviger in de wet vastleggen, zodat hun bescherming structureel wordt geborgd.
“verankeren we de rechten voor de natuur en dieren juridisch steviger in de wet.”
De partij wil dat dierenwelzijnsregels ook gaan gelden voor vissen in kwekerijen en zet in op natuur-inclusieve visserij.
“dierenwelzijnsregels gaan ook gelden voor vissen in kwekerijen.”
JA21 ziet dierenwelzijn als een morele plicht en pleit voor een meer dierwaardige veehouderij, met strengere controles en betere bescherming van dieren. Tegelijkertijd kiest de partij voor actief beheer van de wolf, waarbij de bescherming van mensen en hun dieren vooropstaat, en sluit afschot niet uit als maatregel.
JA21 vindt dat dierenwelzijn geen bijzaak mag zijn en wil de veehouderij verbeteren door strengere controles, kortere transportafstanden en meer maatregelen tegen stalbranden. De partij ondersteunt de transitie naar een dierwaardige veehouderij en wil hiervoor extra financiële middelen beschikbaar stellen.
“JA21 ziet dierenwelzijn als een morele plicht, niet als een bijkomstigheid. Jaarlijks sterven er duizenden dieren onderweg naar het slachthuis, terwijl anderen zwaar gewond raken tijdens het transport. Dat moet anders. Wij willen kortere vervoersafstanden, betere controles en hardere straffen voor misstanden.”
“JA21 ondersteunt de transitie naar een meer dierwaardige veehouderij en staat achter het Convenant Dierwaardige Veehouderij.”
“De versnelling van de dierwaardige veehouderij mogelijk maken door niet alleen ambitie te tonen, maar ook te zorgen voor extra financiële ondersteuning via de bijhorende maatregelpakketten.”
JA21 beschouwt de wolf als onverenigbaar met het Nederlandse cultuurlandschap en wil actief beheer, inclusief de mogelijkheid tot afschot. De partij stelt de bescherming van mensen, huisdieren en vee centraal en wil ruimhartige compensatie voor schade door wolven.
“Beheer van de wolf is noodzakelijk voor ons land en daarom kiest JA21 klip-en-klaar voor de bescherming van mensen en hun dieren.”
“JA21 is begaan met dierenwelzijn, zoals ook is terug te lezen in onze eerdere verkiezingsprogramma’s. Over de wolf is onze partij altijd duidelijk geweest. Het is een majestueus dier, maar op geen enkele manier inpasbaar in ons gecultiveerde landschap.”
“Dat Den Haag uiterlijk in 2026 de randvoorwaarden schept waarmee provincies voortvarend kunnen starten met actief wolvenbeheer. Afschot moet dan ook tot de mogelijkheden kunnen behoren.”
JA21 benadrukt het belang van brandveiligheid in stallen om het grote aantal stalbrandslachtoffers onder dieren terug te dringen. Investeren in brandveiligheid wordt als een niet-onderhandelbaar punt gezien.
“Ook bij stalbranden vallen veel stalbrandslachtoffers; elk jaar maar liefst tienduizenden dieren. Investeren in brandveiligheid mag geen discussiepunt zijn. Wie met dieren werkt, draagt de verantwoordelijkheid om hun welzijn serieus te nemen.”
BVNL benadrukt het belang van dierenwelzijn in de landbouw en hippische sector, maar stelt economische belangen en veiligheid voorop. Ze willen minder strenge mestnormen voor dieren, meer ruimte voor dierlijke mest, en pleiten voor actief beheer van wilde dieren zoals de wolf en ganzen. Dierenwelzijn wordt erkend, maar vooral binnen het kader van economische ontwikkeling en veiligheid.
BVNL vindt de huidige mestnormen voor dieren te streng en wil deze verlagen, zodat boeren en hippische ondernemers meer ruimte krijgen voor het gebruik van dierlijke mest. Dit moet de productiviteit verhogen en de kosten verlagen, waarbij natuurlijke mest als essentieel wordt gezien voor de kringloop in de landbouw.
“De huidige mestnormen voor dieren kloppen niet en zijn te hoog. Deze dienen naar beneden bijgesteld te worden.”
“Er komt meer ruimte voor het uitrijden van dierlijke mest.”
“Daarnaast dient gedegen onderzoek gedaan te worden naar de forfaitaire mestnormen. Deze zijn onjuist en pertinent te hoog.”
BVNL ziet bepaalde wilde dieren als bedreiging voor mens, dier en landbouw en pleit voor actief beheer, inclusief afschot en bestrijding van exoten en predatoren. Dit standpunt is gericht op het beschermen van landbouwdieren en het waarborgen van veiligheid.
“De wolf is een bedreiging voor mens en dier en mag worden afgeschoten, als dat noodzakelijk is.”
“De ganzen- en predatorenproblematiek moet grondig worden aangepakt. Exoten moeten we bejagen en andere soorten beheren en bejagen totdat hun aantallen per soort, de ecologische draagbaarheid van de natuurgebieden waar ze voorkomen, niet overstijgen.”
BVNL erkent het belang van dierenwelzijn in de paardenhouderij en hippische sector, maar koppelt dit direct aan economische ontwikkeling en internationale reputatie. Ze willen specifiek beleid voor deze sector, los van het algemene agrarische beleid.
“De Nederlandse paardenhouderij onderscheidt zich door kwaliteit, de grote aandacht voor dierenwelzijn en professionaliteit.”
FVD erkent dierenwelzijn als een belangrijk onderdeel van een beschaafde samenleving, maar wil dit niet gebruiken om boeren of ondernemers te belasten. De partij pleit voor strengere straffen bij dierenmishandeling, het beperken van dierproeven, het tegengaan van het fokken van doorgefokte dieren, en het prioriteren van bescherming van vee boven wilde roofdieren zoals de wolf.
FVD vindt dat de huidige wetgeving en handhaving rond dierenmishandeling tekortschieten. Ze willen hogere straffen en een levenslang houdverbod voor dierenbeulen om dieren beter te beschermen tegen leed en mishandeling.
De partij wil het fokken van dieren met erfelijke aandoeningen, zoals doorgefokte honden, voortvarend en effectief bestrijden. Dit moet voorkomen dat dieren blijvend beschadigd raken door onverantwoordelijke fokpraktijken.
“We bestrijden het fokken van dieren met erfelijke aandoeningen, zoals doorgefokte honden, voortvarend en effectief.”
FVD wil dierproeven waar mogelijk beperken om onnodig dierenleed te voorkomen. Dit wordt gezien als een vanzelfsprekend onderdeel van een humane samenleving.
“We beperken dierproeven waar mogelijk, zodat onnodig lijden wordt voorkomen.”
De partij vindt dat de bescherming van vee en een leefbaar platteland altijd prioriteit moet hebben boven het gedogen van roofdieren zoals de wolf. Indien een wolf overlast veroorzaakt, mag deze worden afgeschoten.
“We geven bescherming van vee prioriteit boven het gedogen van de wolf. Indien een wolf overlast veroorzaakt, mag hij worden afgeschoten.”
FVD wil actief kuddebeheer en bijvoeren in de Oostvaardersplassen om dierenleed te voorkomen, in plaats van rewilding zonder menselijk ingrijpen.
“We beheren de grazerspopulatie door bijvoeren en kuddebeperking, zodat dierenleed wordt voorkomen.”
NSC wil het dierenwelzijn in de veehouderij verbeteren, de veestapel verkleinen en intensieve veehouderij beperken, met meer aandacht voor biodiversiteit en volksgezondheid. Ze pleiten voor strengere EU-eisen op het gebied van dierenwelzijn, veilige stallen en transport, en willen het actief beheren van de wolf waar deze een bedreiging vormt. De partij kiest voor een meer grondgebonden, circulaire landbouw met minder dieren en meer ruimte voor natuurherstel.
NSC streeft naar een diervriendelijkere en duurzamere veehouderij, met strengere eisen op het gebied van dierenwelzijn, stalinrichting, het voorkomen van dierziekten en transport. Dit moet op EU-niveau worden gerealiseerd om de sector te verduurzamen en risico’s voor de volksgezondheid te verminderen.
“Nederland moet op EU-niveau streven naar een aanscherping van de eisen met betrekking tot dierenwelzijn, veilige stalinrichting, voorkomen van dierziekten en transport van dieren, zodat in de gehele EU een diervriendelijkere en duurzamere veehouderij ontstaat.”
“Ook deze sectoren zullen meer grondgebonden en circulair moeten worden, meer moeten bijdragen aan biodiversiteit, landschap en dierenwelzijn en aan vermindering van risico’s voor de volksgezondheid.”
NSC wil de omvang van de veestapel verkleinen, vooral in de intensieve veehouderij, en geen nieuwe vergunningen voor megastallen verlenen. Dit moet bijdragen aan een landbouw die beter in balans is met de omgeving en de milieugebruiksruimte.
“De omvang van de melkveestapel zal iets kleiner worden dan nu het geval is, maar zal ruimte geven voor jonge boeren om hun bedrijf duurzaam te ontwikkelen. Voor intensieve varkens-, geiten-, kalver- en kippenhouderij zal minder ruimte zijn, vanwege de grootschalige import van veevoer en afvoer van mest.”
“In het opkoopbeleid wordt de focus verlegd naar de intensieve veehouderij in de concentratiegebieden. Er komen geen nieuwe vergunningen voor megastallen.”
NSC erkent de terugkeer van de wolf als een probleem in een dichtbevolkt land en wil het mogelijk maken om wolven te verjagen en de populatie actief te beheren waar deze een bedreiging vormen voor mens en dier.
“Waar wolven een bedreiging vormen voor mens en dier, moet het worden toegestaan om ze te verjagen en de populatie actief te beheren.”
NSC wil natuur en biodiversiteit beschermen door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren en zich in te zetten voor het in stand houden van bedreigde dieren en planten.
“We beschermen natuur en biodiversiteit door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren. We zetten ons in voor robuuste natuurgebieden en het in stand houden van bedreigde dieren en planten.”
De VVD erkent het belang van dierenwelzijn, maar kiest voor een pragmatische en wetenschappelijk onderbouwde benadering waarbij ondernemers en eigenaren verantwoordelijkheid dragen. De partij wil dierenmishandeling strenger aanpakken, dierproeven verminderen waar mogelijk, en streeft naar een dierwaardige veehouderij met duidelijke, werkbare richtlijnen in plaats van strikte wetgeving. Concrete voorstellen zijn onder andere cameratoezicht in slachthuizen, een chipplicht voor katten, het verbod op onverdoofd slachten, en het stimuleren van alternatieven voor dierproeven.
De VVD wil dierenmishandeling effectiever bestrijden door heldere kaders en toezicht, en stelt concrete maatregelen voor zoals cameratoezicht in slachthuizen en een chipplicht voor katten. Hiermee wordt ingezet op het verbeteren van dierenwelzijn en het aanpakken van misstanden, met een duidelijke verantwoordelijkheid voor bedrijven en eigenaren.
De VVD wil af van open normen in de wet en kiest voor duidelijke, op wetenschap gebaseerde richtlijnen voor dierenwelzijn in de veehouderij. De partij ondersteunt het convenant ‘Stappen naar een Dierwaardige Veehouderij’, verbiedt praktijken als het fokken van plofkippen en onverdoofd slachten, en verlaagt de maximumtemperaturen bij diertransporten.
“Dierenwelzijnsnormen in de wetgeving worden zoveel mogelijk vervangen door duidelijke richtlijnen op basis van wetenschappelijke inzichten.”
“Het fokken van plofkippen, het couperen van varkensstaarten en het doden van eendagskuikens is niet meer van deze tijd. We verlagen de maximumtemperaturen van diertransporten in overeenstemming met Europese richtlijnen. We verbieden het onverdoofd koken en slachten van dieren.”
De VVD wil het aantal dierproeven terugdringen door in te zetten op innovatieve alternatieven zoals AI, maar erkent dat dierproeven soms noodzakelijk blijven voor volksgezondheid en wetenschap. De partij kiest voor een realistische benadering waarbij vervanging, vermindering en verfijning centraal staan.
“Het aantal dierproeven brengen we omlaag: Dankzij nieuwe onderzoeksmethoden en innovatieve alternatieven zoals de inzet van AI kunnen dierproeven vervangen, verminderd of verfijnd worden. We erkennen dat dierproeven nodig blijven als dat de enige manier is om kennis te vergaren ten behoeve van de volksgezondheid of wetenschappelijke vooruitgang.”
De VVD wil het aantal bijtincidenten door risicohonden terugdringen door middel van landelijke registratie en, waar nodig, strafrechtelijk optreden tegen eigenaren. Dit moet bijdragen aan de veiligheid van mens en dier.
“Het aantal bijtincidenten door risicohonden pakken we aan en wordt bijgehouden in een landelijk registratiesysteem en daar waar passend wordt strafrechtelijk opgetreden tegen de eigenaar van de hond.”
Het CDA benadrukt het belang van dierenwelzijn en verantwoord omgaan met dieren, vooral in de landbouw en natuurbeheer. Ze willen dierwaardige veehouderij stimuleren, kiezen voor veiligheid van mens en dier bij de terugkeer van de wolf, en pleiten voor structureel wildbeheer. Concrete voorstellen zijn onder andere het onderschrijven van het Convenant Dierwaardige Veehouderij, actief beheer van de wolvenpopulatie, en het verruimen van de wildlijst.
Het CDA vindt dat de agrarische sector verantwoordelijkheid moet nemen voor dierenwelzijn. Ze onderschrijven het convenant voor dierwaardige veehouderij en willen een onafhankelijke autoriteit oprichten om dit te waarborgen. Dit moet verspilling tegengaan en diverser consumentengedrag stimuleren.
“We onderschrijven het ‘Convenant Dierwaardige Veehouderij’ en het oprichten van de onafhankelijke autoriteit.”
De terugkeer van de wolf vraagt volgens het CDA om een balans tussen natuur en veiligheid voor mens en dier. Ze willen actief beheer en beperking van de wolvenpopulatie om boeren en vee te beschermen.
“Wij kiezen voor veiligheid van mens en dier en voor de bescherming van boeren en vee. We zetten in op actief beheer en beperking van de populatie.”
Het CDA wil structureel en verantwoord wildbeheer, waarbij de wildlijst wordt verruimd. Bij faunaschade boven een redelijke grens komt er een schaderegeling.
“Het CDA kiest voor structureel en verantwoord wildbeheer en wil daarvoor de wildlijst waar mogelijk verruimen. Wanneer faunaschade boven een redelijke grens uitkomt, wordt dit opgevangen met een schaderegeling.”
Het CDA wil dat veelvoorkomende nationale diersoorten niet strikt getoetst hoeven te worden aan beschermde-soortencriteria, zodat woningbouw en infrastructuur niet onnodig worden belemmerd.
“Het CDA vindt dat veelvoorkomende nationale diersoorten niet strikt getoetst hoeven te worden aan de criteria voor beschermde soorten, zodat woningbouw en infrastructuur niet onnodig worden belemmerd.”
De ChristenUnie benadrukt het belang van dierenwelzijn als morele en wettelijke verantwoordelijkheid, met nadruk op het voorkomen van dierenleed en het stimuleren van natuurlijk gedrag bij gehouden dieren. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals strengere eisen en handhaving in de dierhouderij, het verbeteren van registratie en aanpak van malafide handel in huisdieren, en het belonen van boeren voor extra prestaties op het gebied van dierenwelzijn.
De ChristenUnie vindt dat mensen verantwoordelijk zijn voor een goede omgang met dieren, vooral in de dierhouderij. Ze willen wettelijke eisen stellen en handhaven op het gebied van dierenwelzijn, met aandacht voor natuurlijk gedrag, stalbranden, antibioticagebruik, transport en slachthuizen. Boeren worden ondersteund met voorlichting en financiële prikkels om aan deze eisen te voldoen.
“Mensen hebben de verantwoordelijkheid en de plicht om op een goede manier met dieren om te gaan. Voor de dierhouderij betekent dit dat er eisen worden gesteld (en gehandhaafd) aan dierenwelzijn met betrekking tot het kunnen vertonen van natuurlijk gedrag. Boeren worden bij dit traject naar het voldoen aan de (wettelijke) verplichting, geholpen met voorlichting en met financiële prikkels. Er is ook aandacht voor weidegang, het voorkomen van stalbranden, het terugdringen van het gebruik van antibiotica, regels rond transport van dieren en het naleven van de regels in slachthuizen.”
De partij wil dierenleed bestrijden door betere registratie van huisdieren en het aanpakken van illegale handel via online platforms. Dit moet consumenten beschermen en het welzijn van huisdieren verbeteren.
“Voor consumenten moet de registratie van huisdieren verbeterd worden, malafide handel op online platforms worden aangepakt en dierenleed worden bestreden.”
Boeren die extra inspanningen leveren op het gebied van dierenwelzijn worden structureel beloond. Dit stimuleert duurzame keuzes en erkent de rol van boeren in het verbeteren van dierenwelzijn.
“Boeren worden structureel beloond voor de extra prestaties op het gebied van milieu en dierenwelzijn.”
50PLUS benoemt dieren vrijwel uitsluitend in de context van veiligheid en natuurbeheer, met een concreet voorstel om gevaarlijke dieren zoals de wolf te weren uit Nederland. Er zijn geen bredere standpunten over dierenwelzijn, landbouwdieren of huisdieren; de focus ligt uitsluitend op het weren van specifieke diersoorten die als bedreigend worden gezien voor mensen in een dichtbevolkt land.
50PLUS wil gevaarlijke dieren, met name de wolf, weren uit Nederland vanwege de risico’s voor de veiligheid van mensen in een dichtbevolkt land. Dit standpunt adresseert zorgen over de terugkeer van de wolf en de mogelijke gevolgen voor inwoners, zonder in te gaan op bredere dierenwelzijnsvraagstukken.
“Het weren van gevaarlijke dieren zoals de wolf uit ons dichtbevolkt land.”
DENK benoemt dieren nauwelijks in haar verkiezingsprogramma en heeft geen expliciet dierenwelzijnsbeleid. Het programma richt zich vooral op natuur- en milieubescherming, waarbij dieren slechts indirect worden geraakt via landbouw- en natuurmaatregelen. Concrete voorstellen over dierenwelzijn, dierenrechten of veehouderij ontbreken volledig.
DENK zet zich in voor de bescherming van natuur en het terugdringen van stikstofuitstoot, wat indirect gevolgen kan hebben voor dieren en hun leefgebieden. Dierenwelzijn of dierenrechten worden echter niet expliciet genoemd of uitgewerkt; de focus ligt op natuur als geheel.
“DENK staat voor de bescherming van onze natuur. Wij zien het als een verplichting om goed om te gaan met onze leefomgeving. Daarvoor moet ook de uitstoot van stikstof omlaag. DENK wil: Handhaving van de doelen om de stikstofuitstoot te verminderen. Wij gaan inzetten op vrijwillige uitkoopregelingen in de landbouw,”