Verkiezingsprogramma's 2025 overdemocratie
GroenLinks-PvdA ziet democratie als meer dan alleen meerderheidsbesluitvorming: het beschermen van minderheden, mensenrechten en een sterke rechtsstaat staan centraal. Ze willen de democratische controle versterken, de onafhankelijkheid van instituties waarborgen, en burgers meer directe invloed geven, bijvoorbeeld via referenda en lagere kiesdrempels. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van parlementaire controle, het toegankelijker maken van verkiezingen, het beschermen van de persvrijheid en het tegengaan van discriminerende overheidspraktijken.
Versterken van de democratische rechtsstaat en controle
GroenLinks-PvdA benadrukt het belang van een sterke rechtsstaat als fundament van de democratie, met bescherming tegen willekeur, discriminatie en machtsmisbruik. Ze willen de democratische controle op uitvoeringsinstanties versterken en de onafhankelijkheid van instituties waarborgen om uitholling van de democratie te voorkomen.
“De rechtsstaat is het fundament van onze democratie. Ze beschermt mensen tegen willekeur, discriminatie en machtsmisbruik, en waarborgt vrijheid en gelijke rechten.”
“Daarom versterken we onze democratische dijken met stevigere democratische controle, en beschermen we de onafhankelijkheid van de pers.”
“Democratische controle op uitvoeringsinstanties als de Belastingdienst, het UWV, de IND en DUO wordt versterkt, met onafhankelijke klachtencommissies, periodieke burgerpanels en structurele rapportage aan het parlement.”
“We versterken onze democratische dijken, beschermen onze onafhankelijke instituties en garanderen toegang tot het recht voor iedereen.”
“We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
Meer directe invloed en participatie van burgers
De partij wil dat iedereen daadwerkelijk kan deelnemen aan de democratie, onder meer door drempels voor stemmen te verlagen, het correctief referendum in te voeren en jongeren meer te betrekken. Dit moet de legitimiteit en inclusiviteit van het democratisch proces vergroten.
“We stimuleren iedereen om naar de stembus te gaan bij verkiezingen. De drempels hiervoor maken we zo laag mogelijk, bijvoorbeeld door briefstemmen mogelijk te maken, toegankelijke stemlokalen te verzorgen en de drempels voor stemmen vanuit het buitenland weg te nemen.”
“Het correctief referendum stelt burgers daarnaast in staat invloed uit te oefenen op landelijk beleid.”
“We willen jongeren veel meer dan nu betrekken bij de politieke besluitvorming. We verlagen de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar en we rollen een campagne uit om de opkomst onder jongeren te verhogen.”
Beschermen van persvrijheid en tegengaan van desinformatie
GroenLinks-PvdA ziet onafhankelijke media als essentieel voor een goed functionerende democratie en wil persvrijheid versterken en nepnieuws bestrijden, zowel nationaal als lokaal.
“Onafhankelijke media zijn onmisbaar in een democratie. We versterken de persvrijheid en onafhankelijke journalistiek en bestrijden nepnieuws dat de democratie ondermijnt.”
“We versterken de persvrijheid en onafhankelijke journalistiek en bestrijden nepnieuws dat de democratie ondermijnt.”
Volledige democratisering van het waterschap en lokaal bestuur
De partij wil dat alle zetels in het waterschap via verkiezingen door burgers worden gekozen en het lokaal bestuur versterken, om de lokale democratie te beschermen tegen ondermijning en intimidatie.
“We zetten in op volledige democratisering van het waterschap. Dat betekent dat alle zetels voortaan via verkiezingen door burgers worden gekozen.”
“Het vrije debat staat lokaal steeds vaker onder druk door intimidatie en bedreiging. Relschoppers proberen hun zin te krijgen door burgemeesters en raadsleden te bedreigen en raadsvergaderingen te verstoren, tot gewelddadig verzet en brandstichting aan toe. We zorgen dat politie voldoende capaciteit hebben om daders op te sporen en raadsvergaderingen zo nodig te beveiligen.”
Toegang tot recht en bescherming tegen discriminerende systemen
Toegang tot het recht voor iedereen en het tegengaan van discriminerende algoritmen en systemen zijn volgens GroenLinks-PvdA essentieel om de democratie te beschermen tegen uitsluiting en machtsmisbruik.
“Toegang tot het recht moet gegarandeerd zijn voor iedereen, met een onafhankelijke rechtspraak die stevig staat.”
“Willekeur bij de overheid gaan we tegen, inclusief discriminerende algoritmen en systemen.”
“Een overheid zonder discriminerende systemen. Zie hoofdstuk ‘Democratie, Rechtsstaat en Gelijke Rechten’.”
BIJ1 pleit voor een radicale democratisering van Nederland, waarbij macht eerlijker wordt verdeeld en burgers dagelijks actief betrokken zijn bij besluitvorming. Ze willen de monarchie afschaffen, een nieuwe Grondwet invoeren, economische en politieke macht decentraliseren, en directe democratie versterken via burgerfora en wijkraden. Hun visie op democratie is inclusief, participatief en gericht op gelijkwaardigheid, waarbij democratie meer is dan alleen stemmen: het moet een levend, alledaags proces zijn.
Nederland wordt een democratische republiek met nieuwe Grondwet
BIJ1 wil de monarchie afschaffen en Nederland omvormen tot een democratische republiek met een nieuwe, niet-koloniale Grondwet. Ze willen een Constitutioneel Hof en het aantal Kamerleden vergroten zodat de volksvertegenwoordiging beter functioneert. Dit moet de democratische legitimiteit en gelijkwaardigheid versterken.
“Nederland krijgt een nieuwe Grondwet die de bestaande koloniale, kapitalistische Grondwet vervangt. Daarnaast komt er een Constitutioneel Hof, dat Nederlandse wetten toetst aan de nieuwe Grondwet.”
“De monarchie wordt afgeschaft: Nederland wordt een democratische republiek.”
“Het aantal Kamerleden in de Tweede Kamer moet proportioneel meegroeien met het aantal inwoners in Nederland, want volksvertegenwoordigers kunnen hun werk alleen goed doen wanneer ze voldoende tijd en ondersteuning krijgen.”
Directe democratie en burgerparticipatie versterken
BIJ1 wil dat burgers veel actiever en directer betrokken worden bij politieke besluitvorming, onder andere via bindende landelijke gespreksrondes, wijkraden, burgerfora en burgerberaden. Democratie moet volgens hen niet beperkt blijven tot verkiezingen, maar dagelijks en lokaal voelbaar zijn.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“Het stimuleren van lokale vormen van directe democratie, zoals wijkraden, burgerfora en burgerberaden.”
“Democratie moet meer zijn dan een vakje rood kleuren tijdens de verkiezingen. Democratie moet elke dag levend zijn.”
Economische macht democratiseren
BIJ1 wil dat economische besluitvorming niet langer in handen is van een kleine elite, maar dat werknemers en burgers inspraak krijgen in bedrijven en economie. Dit moet leiden tot meer gelijkheid en dagelijkse democratische betrokkenheid.
“De democratisering van de economische macht, zoals beschreven in het hoofdstuk Rondkomen en werk, maakt democratische besluiten onderdeel van het alledaagse leven. We bepalen met zijn allen over productie, handel, investeringen en arbeidsvoorwaarden in plaats van de economische macht die focust op een kleine groep allerrijksten.”
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
Toegang tot democratische rechten voor iedereen
BIJ1 wil dat actief en passief kiesrecht direct toegankelijk is voor vluchtelingen en migranten, en dat dubbele nationaliteit wordt vergemakkelijkt. Ze willen drempels voor nieuwe partijen en minderheden wegnemen.
“Actief en passief stemrecht zijn basisrechten voor iedereen. Vluchtelingen en migranten moeten ook direct gebruik kunnen maken van deze rechten, en niet pas na 5 jaar.”
“De drempels voor het meedoen aan verkiezingen als nieuwe politieke partij worden weggenomen, zoals waarborgsommen en (onofficiële) kiesdrempels.”
Meer democratische controle en transparantie op bestuur en politie
BIJ1 wil dat de macht van bestuurders, zoals burgemeesters, onderworpen wordt aan meer democratische controle en transparantie, vooral rond openbare orde en politie. Ook moet er strenge democratische controle zijn op geheime diensten.
“De macht van burgemeesters wordt onderhevig aan meer democratische controle, verantwoording en transparantie, in het bijzonder rond openbare orde, veiligheid, politieacties, surveillance en het sluiten van woningen.”
“We intensiveren en verbeteren intussen de strenge, bindende, onafhankelijke democratische controle over deze diensten.”
EU en internationale democratisering
BIJ1 wil dat de EU democratischer wordt, met een grotere rol voor het Europees Parlement en meer ruimte voor nationale democratische besluitvorming, zonder inmenging van multinationals of buitenlandse belangen.
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels.”
“We kaarten alle Europese wetten en regels aan die zorgen voor liberalisering en die de ruimte voor democratisch ingrijpen van de overheid in de economie beperkt.”
JA21 wil de democratie versterken door burgers meer directe invloed te geven op beleid via bindende referenda en decentralisatie van besluitvorming. De partij pleit voor herstel van zeggenschap, meer democratische controle, en het waarborgen van klassieke vrijheidsrechten, met concrete voorstellen zoals het invoeren van het correctief bindend referendum, gekozen burgemeesters, en het moderniseren van internationale verdragen om nationale democratische beslissingen te beschermen.
Meer directe burgerinvloed via referenda en decentralisatie
JA21 ziet een groeiende kloof tussen burgers en politiek en wil deze dichten door burgers meer directe zeggenschap te geven over belangrijke dossiers. Dit moet gebeuren via bindende referenda, decentralisatie van besluitvorming, en het versterken van lokale democratie. Het doel is het vertrouwen in de politiek te herstellen en de betrokkenheid van burgers te vergroten.
“Daarnaast dient deze minister zorg te dragen voor de snelst mogelijke invoering van het correctief bindend referendum. Vervolgens moet hij zorgen voor de organisatie van referenda over dossiers die al jaren om meer invloed van burgers vragen, zoals asiel, bevolkingsgroei, en de manier waarop wij omgaan met natuur in ons land.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
“JA21 wil invloed teruggeven aan de Nederlandse burger. Dat betekent dat burgers meer zeggenschap krijgen over grensbeleid, de totstandkoming van nieuwe wetten, en de manier waarop met (belasting)geld wordt omgegaan. Nederlanders zijn vrij om hun eigen regels te bepalen en hun eigen keuzes te maken. JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“JA21 wil afgehaakt Nederland weer laten aanhaken. Daarom pleit JA21 voor het Nationaal Programma Democratisering en Regio. Binnen deze aanpak zullen Rijk, gemeenten, corporaties, schoolbesturen, etcetera meerjarig in de verschillende Nederlandse regio’s moeten samenwerken, door met collectieve inspraak en inspanning heldere doelen te stellen over het herstellen van de betrokkenheid van de regio’s en achterstandswijken bij hun toekomst en het verbeteren van de leefbaarheid en het perspectief van inwoners.”
“De lokale democratie ermee buitenspel gezet. De gemeenteraad wil geen AZC? Met een Haagse pennenstreek komt het er alsnog.”
Gekozen burgemeesters en Minister voor Overheidsefficiëntie
JA21 wil de democratische legitimiteit van het bestuur vergroten door gekozen burgemeesters in te voeren en een minister aan te stellen die toeziet op burgerinspraak en het afslanken van de overheid. Dit moet de afstand tussen burger en bestuur verkleinen en de overheid dienstbaarder maken.
Moderniseren van internationale verdragen en waarborgen nationale democratische beslissingen
JA21 vindt dat internationale verdragen soms nationale democratische beslissingen in de weg staan. De partij wil deze verdragen moderniseren om het draagvlak voor de rechtspraak en de nationale democratie te versterken.
“Internationale verdragen en met name het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moderniseren, zodat we nationaal genomen democratische beslissingen en het draagvlak voor de rechtspraak versterken.”
Democratische rechtsstaat en klassieke vrijheidsrechten centraal
JA21 benadrukt het belang van de democratische rechtsstaat en klassieke vrijheidsrechten als fundament van de Nederlandse samenleving. Deze waarden moeten centraal staan in onderwijs en beleid, en worden beschermd tegen ondermijning.
“De democratische rechtstaat centraal staan. Deze moeten worden onderwezen, maar vooral ook in het onderwijsprogramma zijn geïncorporeerd en door de schoolleiding en de docent worden gedoceerd.”
“Een betrokken overheid die de Nederlandse normen en waarden uitdraagt en de klassieke vrijheidsrechten als de vrijheid van meningsuiting met hand en tand verdedigt.”
“JA21 pleit voor een modernisering van artikel 23 GW waarbij eerbiediging van de waarden van de democratische rechtstaat zoals gelijkwaardigheid, vrijheid van geloof en meningsuiting en afwijzing van discriminatie, antisemitisme en haat wordt gewaarborgd.”
Europese democratische controle en parlementaire zeggenschap
JA21 wil dat de Nederlandse volksvertegenwoordiging meer controle krijgt over Europese besluitvorming, zodat democratische legitimiteit en transparantie worden gewaarborgd.
“Ministers en staatssecretarissen mogen geen Europese besluiten steunen zonder een mandaat van het parlement.”
“Europese transparantie en parlementaire zeggenschap... Wetgeving die in Nederland impact heeft, moet tijdig besproken worden in de Tweede Kamer, zodat de volksvertegenwoordiging sturing kan geven.”
Machtenscheiding en beperking rechterlijke invloed op democratische besluiten
JA21 wil de machtenscheiding strikt handhaven en voorkomen dat rechters zich uitspreken over zaken die aan regering of parlement toebehoren, om zo de democratische legitimiteit van besluiten te beschermen.
“De machtenscheiding strikt in acht nemen. Dat betekent dat rechters zich niet uitspreken over zaken waar eigenlijk de regering of het parlement over gaan.”
D66 ziet democratie als de basis van een vrije, veilige en inclusieve samenleving waarin iedereen invloed kan uitoefenen. Ze willen de democratie versterken door meer directe invloed voor burgers, transparantie, bescherming van grondrechten en het moderniseren van politieke instituties. Concrete voorstellen zijn onder meer het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd, het mogelijk maken van referenda, het direct kiezen van bestuurders, en het afschaffen van de Eerste Kamer.
Meer directe invloed en participatie voor burgers
D66 wil dat burgers niet alleen eens per vier jaar, maar continu invloed hebben op politieke besluiten. Ze willen het kiesstelsel aanpassen, referenda mogelijk maken, burgerfora organiseren en het stemrecht uitbreiden naar jongeren vanaf 16 jaar. Dit moet het vertrouwen in de democratie vergroten en ondervertegenwoordigde groepen meer zeggenschap geven.
“We passen het kiesstelsel aan zodat mensen meer invloed krijgen op de samenstelling van de volksvertegenwoordiging.”
“We breiden het stemrecht uit naar zestien- en zeventienjarigen.”
“We maken referenda mogelijk om wetgeving te stoppen. Ook organiseren we vaker burgerfora om mensen zelf aan het woord te laten over de grote thema’s in ons land.”
“Mensen hebben – en ervaren – te weinig invloed op het bestuur en op de besluiten die hen aangaan, terwijl dat de kern is van de democratie. Daarom geven we kiezers het recht om zelf de burgemeester en de minister-president te kiezen.”
Moderniseren en versterken van democratische instituties
D66 wil de democratische rechtsstaat weerbaarder maken door het parlement uit te breiden, de Eerste Kamer en politieke rollen van de koning af te schaffen, en te zorgen dat politieke partijen intern democratisch zijn. Ook willen ze de controle op de macht versterken en de onafhankelijkheid van toezichthouders waarborgen.
“Daarom breiden we het parlement uit en zorgen we voor meer ondersteuning.”
“Daarom schaffen we de Eerste Kamer en de politieke functies van de koning af.”
“In onze democratie moeten politieke partijen zelf democratisch zijn. D66 wil dit vastleggen in de wet.”
“We versterken de controle op de macht. Dat houdt bestuurders scherp en zorgt voor betere besluiten.”
Transparantie, openheid en bescherming tegen corruptie
D66 vindt dat openheid de norm moet zijn bij de overheid om corruptie en belangenverstrengeling te voorkomen. Transparantie is essentieel voor vertrouwen in de democratie en om te weten of participatie werkt.
“Transparantie is essentieel om te weten hoe we worden vertegenwoordigd en of participatie werkt. Corruptie of belangenverstrengeling zijn ook in Nederland een risico. Openheid moet daarom de norm zijn bij de overheid.”
Bescherming van grondrechten en weerbare rechtsstaat
D66 koppelt democratie direct aan de bescherming van grondrechten en een sterke rechtsstaat. Ze willen dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen, de scheiding der machten versterken en laagdrempelige rechtsbijstand garanderen.
“We versterken de bescherming van onze grondrechten door rechters de mogelijkheid te geven om wetten te toetsen aan de Grondwet.”
“Een weerbare rechtsstaat heeft een striktere scheiding van machten nodig. We beperken de mogelijkheden van de politiek om de rechterlijke macht en het Openbaar Ministerie oneigenlijk te beïnvloeden.”
Bescherming van democratie tegen interne en externe bedreigingen
D66 ziet bedreigingen voor de democratie van zowel binnen- als buitenaf, zoals populisme, desinformatie en buitenlandse inmenging. Ze willen de democratie beschermen door te investeren in vrije media, het bestrijden van desinformatie en het versterken van de liberale rechtsstaat.
“Democratie en veiligheid openen ons verkiezingsprogramma. En dat is vol overtuiging, want dit is de basis voor alles. Alleen als de democratie en de rechtsstaat stevig staan, kunnen we samen de grote doorbraken realiseren...”
“Desinformatie ondermijnt vertrouwen en verdeelt mensen. Het zet de democratie onder druk. Daarom pakken we het hard aan: de publieke omroep krijgt meer middelen om desinformatie te bestrijden, er wordt strenger gehandhaafd en de journalistieke code wordt vastgelegd in de wet.”
De SGP ziet de democratie als stevig geworteld in de christelijke traditie en pleit voor bescherming van klassieke vrijheden binnen een democratische rechtsstaat. Ze willen het kiesstelsel behouden, de Grondwet versterken ten opzichte van internationale verdragen, en het demonstratierecht waarborgen maar duidelijk begrenzen. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van partijverboden tot ernstige bedreigingen van de democratische rechtsstaat en het verbeteren van het kiesstelsel zonder grote hervormingen.
Grondwet en democratische rechtsstaat beschermen
De SGP benadrukt het belang van de christelijke wortels van de Nederlandse democratie en wil de Grondwet een sterkere positie geven ten opzichte van internationale verdragen. Ze zijn tegen constitutionele toetsing door de rechter en willen partijverboden alleen bij ernstige bedreigingen van de democratische rechtsstaat.
“Onze rechtsstaat en democratie zijn stevig geworteld in de christelijke cultuur en geschiedenis van Europa.”
“Onze Grondwet verdient een steviger positie ten opzichte van internationale regelingen en verdragen.”
“Invoering van een constitutioneel hof is onwenselijk. Constitutionele toetsing door de rechter strekt zich in ieder geval niet uit tot de sociale grondrechten.”
“Een partijverbod wegens opvattingen over bepaalde beginselen van de democratische rechtsstaat is onwenselijk. Alleen bij daadwerkelijke, ernstige bedreigingen van de democratische rechtsstaat zelf, bijvoorbeeld het aanzetten tot gewelddadig omverwerpen, is een verbod toelaatbaar.”
Kiesstelsel behouden, kleine verbeteringen
De SGP wil het huidige kiesstelsel niet fundamenteel wijzigen, maar wel verbeteren door bijvoorbeeld lijstverbindingen weer mogelijk te maken. Ze willen ook de participatie van mensen met een beperking bij verkiezingen verbeteren.
Demonstratierecht waarborgen, maar streng begrenzen
De SGP erkent het demonstratierecht als belangrijk democratisch grondrecht, maar stelt duidelijke grenzen om orde en veiligheid te waarborgen. Ze willen streng optreden tegen misbruik, blokkades en intimidatie, en stellen aanvullende eisen aan demonstraties.
“De vrijheid om te demonstreren is een waardevol grondrecht dat past bij een samenleving waarin burgers hun stem mogen verheffen. Tegelijkertijd vraagt dit recht om verantwoord gebruik.”
“Demonstraties mogen daarom nooit ontaarden in wetteloosheid of ontwrichting van de samenleving.”
“Het recht op betoging is een grondrecht, binnen de grenzen van de wet. Demonstraties mogen de openbare orde en veiligheid niet in gevaar brengen.”
“De SGP wil dat relschoppers die het demonstratierecht misbruiken gestraft worden en opdraaien voor de kosten die betrekking hebben op schadevergoeding en kosten voor de samenleving.”
“Demonstraties bedoeld om te intimideren tasten de vrijheid van anderen aan en vallen niet binnen het demonstratierecht.”
“Het demonstratierecht mag nooit misbruikt worden voor radicalisering of opruiing.”
Journalistiek als waarborg van de democratische rechtsstaat
De SGP onderstreept het belang van een onafhankelijke en betrouwbare journalistiek als essentieel onderdeel van de democratische rechtsstaat en pleit voor steviger toezicht op journalistieke kernwaarden.
“De belangrijke rol van de journalistiek binnen de democratische rechtsstaat vraagt om steviger toezicht binnen de beroepsgroep, waaronder de NOS, op journalistieke kernwaarden zoals betrouwbaarheid en onafhankelijkheid.”
De Partij voor de Dieren ziet democratie als een levend systeem dat bescherming biedt tegen machtsmisbruik en economische belangen, en wil deze versterken door burgerparticipatie, transparantie en het beschermen van grondrechten. Ze pleiten voor democratische vernieuwing via bindende referenda, burgerberaden, het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd en het versterken van het demonstratierecht. De partij waarschuwt voor ondermijning van de democratische rechtsstaat door populisme, bezuinigingen en de invloed van grote bedrijven, en stelt concrete maatregelen voor om de democratische controle en burgerzeggenschap te vergroten.
Democratische vernieuwing: meer burgerzeggenschap en participatie
De PvdD wil de democratie vernieuwen door burgers meer directe invloed te geven op beleid via bindende referenda, burgerberaden en het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd. Dit moet het vertrouwen in de politiek herstellen en zorgen dat besluiten beter aansluiten bij wat er leeft in de samenleving, in plaats van bij de belangen van grote bedrijven.
“We voeren een correctief bindend referendum in bij verstrekkende besluiten die bijvoorbeeld onze democratie kunnen aantasten, zoals handelsverdragen.”
“Er worden meer burgerberaden ingevoerd, waarin door loting geselecteerde dwarsdoorsneden van de Nederlandse bevolking serieus gaan meepraten en meebeslissen over belangrijke nationale kwesties, als aanvulling op en verrijking van de huidige parlementaire democratie.”
“De kiesgerechtigde leeftijd wordt daarom verlaagd naar 16 jaar en daarvoor worden de Grondwet en de Kieswet aangepast.”
“Het starten van een burgerinitiatief wordt eenvoudiger: de handtekeningendrempel gaat omlaag, doorlooptijden worden korter en regels duidelijker.”
Bescherming en versterking van het demonstratierecht
De partij ziet het demonstratierecht als een essentiële voorwaarde voor een vrije samenleving en democratie, en wil dit recht actief beschermen tegen inperkingen door de overheid. Ze verzetten zich tegen ophitsende politiek en pleiten voor maximale facilitering van vreedzame demonstraties.
“Het demonstratierecht inperken is geen oplossing: het is een bedreiging van onze democratie. Protesteren moet altijd vreedzaam.”
“De autoriteiten moeten demonstraties maximaal faciliteren en uitgaan van de vreedzaamheid van demonstranten. De aanmelding voor demonstraties wordt vrijwillig en op voorhand hoeven de vorm of inhoud niet met de burgemeester gedeeld te worden.”
Versterken van democratische controle en transparantie
De PvdD wil de democratische controle op overheidsbeleid versterken door transparantie, het waarborgen van informatierechten en het verbeteren van de positie van volksvertegenwoordigers. Dit moet voorkomen dat macht zich concentreert en burgers buitenspel komen te staan.
“De Wet gemeenschappelijke regelingen wordt aangepast om het amendements- en budgetrecht van volksvertegenwoordigers beter te waarborgen.”
“De overheid is transparant over de totstandkoming van beleid. Burgers krijgen duidelijke en betrouwbare informatie van overheidsdiensten en bedrijven die publiek geld uitgeven. Het informatierecht van volksvertegenwoordigers wordt strikt nageleefd.”
Bescherming van de democratische rechtsstaat tegen ondermijning
De partij waarschuwt voor structurele ondermijning van de democratische rechtsstaat door populisme, bezuinigingen en het demoniseren van onafhankelijke instituties. Ze benadrukken het belang van een sterke rechtsstaat waarin grondrechten, onafhankelijke rechtspraak en vrije journalistiek worden beschermd.
“Onze democratische rechtsstaat kraakt onder druk van ophitspolitiek. Populisme, extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat en het systematisch uitstellen van het oplossen van problemen, schaden het vertrouwen in overheid en politiek.”
“De Partij voor de Dieren verdedigt de democratische rechtsstaat als levend systeem dat burgers beschermt en macht begrenst.”
Digitale democratie en bescherming tegen Big Tech
De PvdD wil digitale technologie onder democratische controle brengen en de macht van Big Tech beperken, om te voorkomen dat democratische processen en burgerrechten worden ondermijnd door commerciële belangen.
“Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
Volt pleit voor een versterking en vernieuwing van de democratie, zowel nationaal als Europees, met nadruk op meer burgerparticipatie, transparantie en representativiteit. Belangrijke voorstellen zijn het invoeren van een permanent burgerberaad, het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar, het uitbreiden van de Tweede Kamer, en het stellen van strengere democratische eisen aan politieke partijen. Volt wil de democratie toekomstbestendig maken door instituties te hervormen en burgers meer directe invloed te geven.
Permanent burgerberaad en meer burgerparticipatie
Volt wil de democratie versterken door burgers structureel te betrekken bij besluitvorming via een permanent burgerberaad, zowel nationaal als op EU-niveau. Dit moet de legitimiteit en het draagvlak van beleid vergroten en de kloof tussen politiek en samenleving verkleinen.
“We richten het allereerste, nationale, permanente burgerberaad ter wereld op. Dit instituut is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden in Nederland.”
“Er moet een permanent burgerberaad op Europees niveau komen om de stem van inwoners in Brussel te vergroten.”
Strengere democratische eisen aan politieke partijen
Volt wil dat politieke partijen intern democratisch georganiseerd zijn, met leden die stemrecht hebben, om een open en eerlijke democratie te waarborgen en eenmanspartijen te voorkomen.
“We versterken de democratie door in de wet op te nemen dat politieke partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht.”
“We versterken de Nederlandse democratie door in de Wet Politieke Partijen op te nemen dat politieke partijen intern aan democratische minimumeisen moeten voldoen.”
Uitbreiding en hervorming van het parlement
Volt stelt voor de Tweede Kamer uit te breiden en het parlementaire systeem te hervormen om de volksvertegenwoordiging te versterken en de wetgevende en controlerende taak te verbeteren.
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein, zeker in vergelijking met andere Europese landen.”
“We willen het functioneren van de Tweede Kamer verbeteren, zonder daarbij de toegang voor nieuwe partijen te beperken. Daarom pleiten we voor de invoering van parlementaire groepen, naar voorbeeld van het Europees Parlement.”
Verlagen stemgerechtigde leeftijd en jongerenparticipatie
Volt wil jongeren meer invloed geven door de stemgerechtigde leeftijd te verlagen en een jongerenberaad (Derde Kamer) in te voeren, zodat beleid ook op de lange termijn recht doet aan toekomstige generaties.
“Daarom verlagen we de leeftijd dat je mag stemmen naar zestien jaar. We voeren een Derde Kamer in: een jongerenberaad dat wetten beoordeelt en de politiek adviseert.”
Federale en democratische Europese Unie
Volt streeft naar een federale EU met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en een direct gekozen president, zodat de EU democratischer, slagvaardiger en representatiever wordt.
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt.”
“Daarnaast wordt een Europese president direct verkozen, als staatshoofd met vooral ceremoniële bevoegdheden.”
Tegen bindend correctief referendum
Volt is tegen het bindend correctief referendum omdat dit volgens hen de verantwoordelijkheid van volksvertegenwoordigers ondermijnt en tot meer verdeeldheid leidt.
“Volt is tegen een bindend correctief referendum, waarmee nieuwe wetten achteraf kunnen worden teruggedraaid. Wij vinden dat je zorgvuldig ingevoerde wetgeving niet kunt vervangen door een ja/nee-vraag.”
Bescherming en modernisering van demonstratierecht
Volt wil het demonstratierecht versterken en beschermen, onder andere door het verbieden van massale surveillance en het trainen van ambtenaren en politie.
“Het gebruik van gezichtsherkenning van demonstranten en het bijhouden van een demonstrantendatabase moet worden verboden. Vreedzame demonstratie is een fundamenteel recht, geen veiligheidsdreiging.”
“De Wet openbare manifestaties moet in lijn worden gebracht met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”
De ChristenUnie benadrukt het belang van een sterke, representatieve democratie waarin minderheden beschermd worden en klassieke grondrechten centraal staan. Ze verzetten zich tegen een kiesdrempel, districtenstelsel en referenda, en willen interne partijdemocratie verplicht stellen voor politieke partijen. Daarnaast pleiten ze voor onafhankelijke media, constitutionele toetsing door rechters, en het beschermen van de democratische rechtsstaat tegen interne en externe bedreigingen.
Geen kiesdrempel, districtenstelsel of referenda
De ChristenUnie verwerpt voorstellen voor een kiesdrempel, districtenstelsel en referenda omdat deze volgens hen de representatieve democratie en de positie van minderheden ondermijnen. Ze vinden dat grootschalige politieke vernieuwing geen oplossing is voor het versterken van de relatie tussen burger en politiek.
“We voeren geen districtenstelsel of kiesdrempel in. In een districtenstelsel gaat het meer over poppetjes en minder over inhoud. Een kiesdrempel en districtenstelsel zorgen er bovendien voor dat het moeilijker wordt voor kleinere groepen in de samenleving om een eigen politieke inbreng te hebben.”
“Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet.”
“Leve de representatieve democratie”
Verplichte interne partijdemocratie
De partij wil dat politieke partijen verplicht interne democratie organiseren en leden hebben, om de betrokkenheid van burgers bij de politiek te vergroten.
“Interne partijdemocratie wordt een eis voor politieke partijen. Politieke partijen moeten leden hebben.”
Bescherming van klassieke grondrechten en minderheden
De ChristenUnie ziet klassieke grondrechten als fundament van de democratie en benadrukt dat deze rechten ook voor minderheden moeten gelden. Ze waarschuwen voor het uithollen van deze vrijheden door druk van de meerderheid.
“De vrijheid van godsdienst, vereniging, onderwijs en meningsuiting zijn belangrijke pijlers van de manier waarop we samenleven. Die mogen niet worden aangetast. Deze vrijheden gelden voor iedereen, juist ook voor minderheden.”
“De gedachte dat vrijheid alleen geldt als je dingen doet of zegt die passen bij de opvatting van de meerderheid is een bedreiging van deze grondrechten.”
Afschaffen verbod op constitutionele toetsing
De ChristenUnie wil dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen, om de democratische rechtsstaat te versterken.
“Het verbod op constitutionele toetsing wordt afgeschaft zodat rechters wetten ook aan de grondwet kunnen toetsen.”
Onafhankelijke media als waarborg voor democratie
De partij onderstreept het belang van onafhankelijke journalistiek en pluriforme media als essentiële pijlers van de democratische rechtsstaat.
Weerbare democratische rechtsstaat tegen interne en externe bedreigingen
De ChristenUnie waarschuwt voor zowel externe als interne bedreigingen van de democratie, zoals buitenlandse inmenging, extremisme en het afbrokkelen van grondrechten. Ze pleiten voor een krachtige overheid die grondrechten beschermt en de rechtsstaat verdedigt.
“Naast externe bedreigingen voor onze democratie zien we dat onze klassieke grondrechten dreigen af te brokkelen doordat bijvoorbeeld de vrijheid van onderwijs, de vrijheid van vergadering en het demonstratierecht onder druk staan.”
“Vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend. Er is een oorlog gaande in Europa. Toenemende geopolitieke spanningen zorgen voor onzekerheid en een schemergebied tussen oorlog en vrede. In een instabiele wereld moeten Europa en Nederland meer op eigen benen staan om onze veiligheid en democratische rechtsorde te beschermen en weerbaarder te worden.”
Forum voor Democratie (FVD) stelt dat de Nederlandse democratie is uitgehold door een politieke elite, gebrek aan directe burgerinvloed en de macht van internationale verdragen en rechters. Hun belangrijkste voorstellen zijn het invoeren van bindende referenda naar Zwitsers model, het rechtstreeks kiezen van bestuurders zoals burgemeesters, en het beperken van de invloed van internationale verdragen en rechters op nationaal beleid. FVD wil zo de macht terugleggen bij de burger en de democratische controle versterken.
Bindende referenda en direct gekozen bestuurders
FVD wil burgers directe zeggenschap geven over belangrijke politieke besluiten door bindende referenda naar Zwitsers model en het rechtstreeks kiezen van bestuurders zoals burgemeesters en Commissarissen van de Koning. Dit moet de afstand tussen burger en politiek verkleinen en de transparantie vergroten.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
“Wij willen: » Bindende referenda naar Zwitsers model [...] » Rechtstreeks gekozen bestuurders”
“We voeren bindende referenda in, zodat burgers zich rechtstreeks kunnen uitspreken over belangrijke politieke besluiten.”
“We laten burgemeesters en Commissarissen van de Koning direct door de bevolking kiezen, zodat bestuurders verantwoording afleggen aan de kiezer in plaats van aan politieke partijen.”
Nationale wet boven internationale verdragen en beperking rechterlijke macht
FVD wil dat democratisch tot stand gekomen Nederlandse wetten altijd boven internationale verdragen gaan en dat rechters niet langer politieke invloed uitoefenen via toetsing aan internationale verdragen of vage begrippen. Dit moet voorkomen dat beleid buiten de democratische controle van het parlement om wordt afgedwongen.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“We beëindigen de toetsing aan internationale verdragen en schrappen de mogelijkheid om op basis van het ‘algemeen belang’ naar de rechter te stappen en bepaald gewenst beleid af te dwingen (vgl. Urgenda).”
“Toetsing aan verdragen dient onmogelijk te worden - in lijn met het toetsingsverbod van artikel 120 Grondwet.”
“Benoemingen in de rechterlijke macht moeten transparanter en democratischer, zodat een kleine ideologische elite zichzelf niet langer in stand kan houden.”
Kartelbestrijding en transparantie in politiek en media
FVD stelt dat een gesloten partijkartel en eenzijdige media de democratie ondermijnen. Ze willen partijpolitieke benoemingen stoppen, de ambtelijke top vernieuwen, en de publieke omroep hervormen om meer diversiteit en kritische geluiden te waarborgen.
“We breken het partijkartel open, stoppen partijpolitieke benoemingen en zorgen dat nieuwe ideeën en talenten weer een kans krijgen.”
“De publieke media zijn in ons land teveel verstrengeld geraakt met de gevestigde politiek. [...] Forum voor Democratie kiest voor een grondige hervorming van het medialandschap. We willen een publieke omroep die werkelijk pluriform is en waar alle opvattingen eerlijk aan bod komen.”
Decentralisatie en menselijke maat in bestuur
FVD wil bestuurlijke schaalvergroting terugdraaien en de menselijke maat herstellen, zodat burgers zich weer betrokken voelen bij hun directe omgeving. Gemeentelijke fusies mogen alleen na een referendum plaatsvinden.
“Wij willen: » Menselijke maat weer centraal in alle bestuurslagen [...] Geen gedwongen samenvoegingen van gemeenten; fusies kunnen alleen na een referendum.”
NSC wil de Nederlandse democratie versterken door meer directe burgerzeggenschap, transparantie en tegenmacht in te bouwen, en door de band tussen kiezer en volksvertegenwoordiger te verbeteren. Ze pleiten concreet voor een regionaal kiesstelsel, het invoeren van een correctief referendum, strengere eisen aan interne partijdemocratie, en meer ruimte voor lokale democratie. Hun visie draait om het herstellen van vertrouwen, het vergroten van inspraak en het beschermen van grondrechten binnen een weerbare democratische rechtsstaat.
Regionaal kiesstelsel voor sterkere band kiezer-Kamerlid
NSC wil de representatieve democratie verbeteren door een regionaal kiesstelsel met meervoudige districten, zodat kiezers zich beter vertegenwoordigd voelen en regionale belangen beter worden gehoord in het parlement.
“We willen de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een regionaal kiesstelsel in te voeren met meervoudige kiesdistricten. In dit stelsel wordt een vast aantal Kamerzetels aan districten toegedeeld (denk aan 100-125). Elk kiesdistrict stuurt zijn eigen volksvertegenwoordigers naar Den Haag, waarbij districten met veel kiezers meer Kamerleden kunnen afvaardigen dan regio’s met minder kiezers. De overgebleven zetels worden zo toegewezen dat er sprake blijft van evenredige vertegenwoordiging.”
Invoering van een correctief (nationaal en lokaal) referendum
NSC wil de democratie aanvullen met een correctief referendum, zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op aangenomen wetten en beleid, als extra waarborg naast de representatieve democratie.
“We steunen de invoering van een correctief wetgevingsreferendum. We beschouwen zo’n referendum als een aanvulling op de representatieve democratie. Het referendum wordt ingezet om de vraag te beantwoorden of een door het parlement aangenomen wet wel of niet van kracht moet worden.”
“Ook moet er voldoende inspraak zijn voor burgers, bijvoorbeeld via een bindend correctief referendum op lokaal niveau.”
Minimumeisen voor interne partijdemocratie
NSC vindt dat politieke partijen transparanter en democratischer moeten functioneren, met duidelijke minimumeisen voor interne partijdemocratie om inspraak en tegenspraak te waarborgen.
“Daarnaast moeten er ook minimumeisen komen voor interne partijdemocratie om voldoende inspraak en tegenspraak te organiseren.”
Meer ruimte en ondersteuning voor lokale democratie
NSC erkent het belang van lokale democratie en wil gemeenten, provincies en waterschappen meer ruimte geven voor zelfbestuur, met betere ondersteuning van volksvertegenwoordigers en meer burgerinspraak.
“Gemeenten, provincies en waterschappen vormen het fundament van onze democratie. In onze gedecentraliseerde eenheidsstaat kunnen burgers en organisaties zo actief meebeslissen over lokale en regionale vraagstukken. Lokale overheden verdienen meer ruimte voor zelfbestuur, in plaats van te worden gezien als verlengstuk van uitvoeringsinstanties van het Rijk.”
“Een goed functionerende lokale en provinciale democratie vraagt om een goede ondersteuning van de volksvertegenwoordiging bij zijn controlerende taak, onder meer door een stevige griffie en onafhankelijke Rekenkamers.”
Burgerschapsvorming en democratisch onderwijs
NSC wil dat jongeren actief leren over en deelnemen aan de democratische rechtsstaat, onder andere via onderwijs en een brief aan 18-jarigen over hun democratische rechten en plichten.
“Leerlingen moeten in alle niveaus van onderwijs leren wat het betekent om te leven in een democratische rechtsstaat. Dat betekent ook leren omgaan met verschillen in mening en overtuiging. Leerlingen moeten op de middelbare school meemaken hoe democratie en volksvertegenwoordiging werken; dat kan zowel lokaal als nationaal.”
“Jongeren die 18 worden en de stemgerechtigde leeftijd bereiken, gaan actief meedoen aan onze democratische samenleving. Om dit te benadrukken, willen we dat zij namens de regering een brief aan 18-jarigen krijgen thuisgestuurd, waarin staat wat het betekent om democratisch burger van ons land te zijn.”
Bescherming van de democratische rechtsstaat en grondrechten
NSC benadrukt het belang van het verbod op discriminatie als basis van de democratische rechtsstaat en wil deze grondrechten beter beschermen tegen overheidshandelen.
BVNL vindt dat de democratie in Nederland ernstig is uitgehold en wil de macht terugleggen bij de burger door directe democratische instrumenten, transparant bestuur en het afschaffen van ondemocratische bestuurslagen. De partij pleit voor een bindend referendum, directe verkiezing van de Eerste Kamer en het beëindigen van invloed van supranationale en ondemocratische organisaties. BVNL wil zo de zeggenschap van burgers over politieke besluiten vergroten en de afstand tussen overheid en burger verkleinen.
Bindend referendum en directe democratie
BVNL wil de burger meer directe invloed geven op politieke besluiten door het invoeren van een bindend referendum. Dit moet de democratie versterken en de kloof tussen politiek en burger verkleinen.
“BVNL wil een bindend referendum invoeren. Democratie moet weer terug naar de inwoners van Nederland. Over specifieke onderwerpen moet het volk zich buiten de verkiezingen kunnen uitspreken.”
“Een bindend referendum, zodat de politiek weer dichter bij de mensen komt.”
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
Afschaffen van ondemocratische bestuurslagen en supranationale invloed
BVNL wil ondemocratische en ongekozen bestuurslagen afschaffen en de invloed van supranationale organisaties beperken om de democratische controle te herstellen.
“Ondemocratische en ongekozen bestuurslagen, zoals de Veiligheidsregio’s (onder te brengen bij de provincies) schaffen we af.”
“Ministers, Staatssecretarissen en andere provinciale of lokale bestuurders mogen geen lid meer zijn van politieke, ondemocratische supranationale organisaties, zoals het World Economic Forum (WEF).”
“Betalingen aan de VN schorten we op zolang ondemocratische en mensenrechten schendende landen de koers bepalen.”
Directe verkiezing van de Eerste Kamer
BVNL wil de Eerste Kamer rechtstreeks door de bevolking laten kiezen om de democratische legitimiteit te vergroten.
“De Eerste Kamer wordt direct gekozen en niet via de Provinciale Staten. Deze verkiezingen vinden tegelijkertijd plaats.”
Transparantie en openheid van bestuur
BVNL vindt dat openheid en transparantie essentieel zijn voor een goed functionerende democratie en wil dat ambtenaren de democratie dienen.
De SP wil de democratie in Nederland versterken door meer directe zeggenschap voor burgers, transparantere en dienstbare overheden, en het tegengaan van de invloed van grote bedrijven en kapitaal op de politiek. Belangrijke voorstellen zijn het invoeren van een bindend correctief referendum, het democratiseren van bedrijven en universiteiten, en het beschermen van grondrechten en het demonstratierecht. De partij pleit voor meer inspraak op alle niveaus en het waarborgen van de representatieve democratie.
Bindend correctief referendum op alle niveaus
De SP wil burgers directe invloed geven op politieke besluiten door het invoeren van een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau. Dit moet voorkomen dat de politiek besluiten neemt tegen de wil van het volk en de representatieve democratie daadwerkelijk representatief houden.
“Er komt een bindend correctief referendum. Met een bindend correctief referendum krijgen we zeggenschap over wat ons allemaal aangaat. De bevolking krijgt het recht om de politiek terug te fluiten op het moment dat zij besluiten nemen tegen de wil van de mensen. Op deze manier zorgen we ervoor dat de representatieve democratie representatief blijft. Er komt een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau.”
Meer inspraak en participatie vóór besluiten
De SP vindt dat participatie en zeggenschap van burgers moeten plaatsvinden vóórdat besluiten worden genomen. Nieuwe vormen van directe democratische participatie moeten ervoor zorgen dat mensen gehoord worden en invloed hebben op keuzes in hun buurt, gemeente, provincie en land.
“Participatie en zeggenschap moeten plaatsvinden vóórdat het besluit genomen is door de politiek. Met nieuwe vormen van zeggenschap en directe democratische participatie gaan we ervoor zorgen dat mensen gehoord worden en invloed hebben op de keuzes die we maken in Nederland, in je provincie, in je gemeente of je buurt.”
Democratisering van bedrijven en werkvloer
De SP wil de macht van werknemers vergroten door bedrijven te democratiseren. Werknemers krijgen stemrecht in het bestuur en de raad van commissarissen, zodat hun belangen beter worden vertegenwoordigd en bedrijven minder door kortetermijnbelangen worden gestuurd.
“We democratiseren bedrijven. Als eerste stap richting democratische bedrijven stellen we vast dat in het bestuur van een bedrijf altijd ten minste één bestuurder moet zitten die is verkozen door de werknemers die aan hen verantwoording moet afleggen. Werknemers krijgen in bedrijven met meer dan honderd werknemers allemaal één stem waarmee ze de raad van commissarissen mogen kiezen.”
Democratisering van universiteiten en onderwijs
De SP wil maximale inspraak van studenten en medewerkers in het onderwijs, met een democratisch bestuursmodel en de mogelijkheid om falende bestuurders weg te sturen. Dit moet leiden tot meer zeggenschap over het onderwijs en een democratische universiteit.
“We willen maximale inspraak van studenten en (onderwijs)medewerkers. Dat kan met een meer democratisch bestuursmodel: kleinschalige instellingen met een dienstbare schoolleiding. Falende bestuurders in het onderwijs kunnen bij wanbestuur worden weggestuurd door de medezeggenschapsraad. We maken werk van een democratische universiteit, waar studenten en (onderwijs)medewerkers meer te zeggen krijgen over het onderwijs.”
Bescherming en versterking van het demonstratierecht
De SP beschouwt het demonstratierecht als fundament van de democratie en wil dat overheden en politie demonstraties faciliteren en beschermen, met zo min mogelijk beperkingen. Het recht op demonstratie moet niet verder worden ingeperkt.
“We beschermen het demonstratierecht. Het demonstratierecht is een deel van het fundament van onze democratie. Veel van onze rechten en verworvenheden en zelfs de democratie zelf, zijn er alleen gekomen dankzij mensen die in actie kwamen en demonstreerden.”
Grondwettelijke toetsing door rechters
De SP wil dat rechters wetten kunnen toetsen aan de grondwet om grondrechten beter te waarborgen. Dit moet leiden tot betere wetten die de democratische rechten van burgers beschermen.
“Onze grondwet moet gerespecteerd worden. Bestaand en nieuw beleid moet voldoen aan onze grondwet, daarom moeten rechters hierop kunnen toetsen. Het verbod voor rechters om wetten te toetsen aan de grondwet schaffen we af.”
Transparante en dienstbare overheid
De SP wil een transparante overheid die actief documenten openbaar maakt en makkelijk benaderbaar is voor burgers. Dit moet het vertrouwen in de democratie herstellen en burgers meer controle geven over de overheid.
“De overheid is altijd transparant. Besluitvorming en beleid moeten transparant zijn. Alle overheden maken hun documenten actief openbaar tenzij er een uitzonderlijke reden is om het geheim te houden.”
Nationale democratie centraal in de EU
De SP vindt dat de nationale democratieën centraal moeten blijven staan binnen de EU en wil de Europese verdragen wijzigen om de macht van het Europees Parlement en de lidstaten te vergroten, ten koste van de Europese Commissie.
“Wij geloven in Europese samenwerking waarbij soevereiniteit van de lidstaten behouden blijft. De nationale democratieën blijven bij ons centraal staan.”
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten.”
Het CDA benadrukt het belang van een weerbare en actieve democratie, waarbij democratische waarden, fatsoen en betrokkenheid centraal staan. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals een nieuwe wet op politieke partijen (met verplichte interne democratie), een motiequotum in de Tweede Kamer, en het onderzoeken van een hogere kiesdrempel. Daarnaast wil het CDA de lokale democratie versterken en de democratische controle binnen de EU verbeteren.
Verplichte interne democratie bij politieke partijen
Het CDA wil dat alle politieke partijen intern democratisch georganiseerd zijn om de betrokkenheid van burgers te vergroten en de weerbaarheid van de democratie te versterken. Dit moet wettelijk worden vastgelegd.
“Alle politieke partijen moeten intern democratisch georganiseerd zijn.”
“We willen een nieuwe wet op de politieke partijen. Interne partijdemocratie versterkt betrokkenheid van burgers en moedigt aan tot meedoen. Daarom wordt interne partijdemocratie een eis voor politieke partijen.”
Motiequotum en hervorming parlementaire procedures
Om de kwaliteit van het parlementaire debat te verbeteren en profileringsdrang te beperken, stelt het CDA een maximum aan het aantal moties per fractie voor en wil het meer tijd tussen het indienen en stemmen over amendementen.
“In de Tweede Kamer komt een motiequotum, zodat het debat weer gaat over wat echt belangrijk is.”
“Om de profileringsdrang die blijkt uit de stortvloed aan moties te beteugelen, willen we een motie-quotum invoeren: een maximumaantal moties dat een fractie jaarlijks kan indienen. Ook willen we dat er meer tijd zit tussen het indienen van en stemmen over amendementen, zodat er bij ingrijpende wijzigingen meer tijd is om de gevolgen te wegen.”
Onderzoek naar hogere kiesdrempel
Het CDA onderzoekt of het verhogen van de kiesdrempel kan bijdragen aan de weerbaarheid van de democratie, om versnippering en instabiliteit tegen te gaan.
“We onderzoeken of een verhoogde kiesdrempel kan bijdragen aan de weerbaarheid van de democratie.”
Versterken van lokale democratie
Het CDA wil de lokale democratie versterken door raadsleden meer tijd en ondersteuning te geven, zodat volksvertegenwoordiging aantrekkelijker en effectiever wordt.
“We versterken de lokale democratie. Omdat gemeenten fors meer taken en verantwoordelijkheden hebben gekregen, spannen we ons ervoor in dat raadsleden ook meer tijd hebben voor het raadswerk. Dit maakt het ambt ook aantrekkelijker voor elke generatie.”
Versterken democratische controle binnen de EU
Het CDA pleit voor meer democratische en journalistieke controle en verantwoording binnen de Europese Unie, en wil sancties voor lidstaten die de democratie en rechtsstaat ondermijnen.
“De democratische en journalistieke controle en verantwoording moeten versterkt worden binnen de EU. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden.”
Actief bevorderen van democratische waarden en weerbaarheid
Het CDA benadrukt het belang van het versterken van het democratisch ethos en actief burgerschap als fundament voor een vrije democratie.
“Een vrije democratie blijft alleen mogelijk als we het democratisch ethos versterken: als we samen verantwoordelijkheid nemen. Voor elkaar, voor de waarheid en voor de toekomst van onze democratische instituties en de rechtsstaat.”
De VVD benadrukt het belang van een sterke, stabiele liberale democratie en rechtsstaat, waarbij gekozen volksvertegenwoordigers centraal staan in het maken van afwegingen. Ze willen versnippering tegengaan met een kiesdrempel, zijn tegen referenda, en pleiten voor meer lokale autonomie en bescherming van onafhankelijke instituties. De partij wijst constitutionele toetsing door rechters af en wil de democratie versterken door het parlement meer tijd te geven voor inhoudelijk debat.
Kiesdrempel en tegen referenda
De VVD wil versnippering in de Tweede Kamer tegengaan door een kiesdrempel van 2% in te voeren en is tegenstander van referenda. Hiermee beogen ze meer stabiliteit en ruimte voor inhoudelijk debat, waarbij het huidige systeem van evenredige vertegenwoordiging behouden blijft.
“We zijn voor een beperkte kiesdrempel van 2% omdat dit leidt tot minder versnippering en daarmee meer tijd voor inhoudelijk debat in de Tweede Kamer. We handhaven het huidige systeem van evenredige vertegenwoordiging, zodat elke stem gehoord wordt. ... We zijn tegenstander van referenda.”
Politieke afwegingen bij gekozen volksvertegenwoordigers, niet rechters
De VVD vindt dat belangenafwegingen en toetsing van wetten bij de politiek en Raad van State moeten liggen, niet bij ongekozen rechters. Ze willen constitutionele toetsing en een constitutioneel hof schrappen om de democratische legitimiteit te waarborgen.
“Het is aan de politiek en Raad van State om wetten voor invoering te toetsen op grondwettigheid, we schrappen daarom de plannen voor constitutionele toetsing en het constitutioneel hof. Daarmee leggen we belangenafwegingen neer bij gekozen vertegenwoordigers en niet bij ongekozen rechters.”
Meer autonomie en vertrouwen in lokale democratie
De VVD wil gemeenten en provincies meer bestedingsvrijheid geven en decentralisatie zorgvuldig uitvoeren, met behoud van de neutrale positie van de burgemeester en commissaris van de Koning. Ze zijn tegen de gekozen burgemeester en commissaris.
“We hebben vertrouwen in de lokale democratie en kiezen voor meer bestedingsvrijheid voor gemeenten en provincies en dus voor minder specifieke uitkeringen.”
“We koesteren de neutrale positie van de burgemeester en de commissaris van de Koning boven de partijen en voor alle inwoners. Daarom zijn we tegen de gekozen burgemeester en de gekozen commissaris van de Koning.”
Parlementaire versterking en minder bestuurlijke stilstand
De VVD wil dat de Tweede Kamer meer tijd besteedt aan wetgeving en minder aan ophef, en dat de periode tussen de val van een kabinet en verkiezingen wordt verkort om bestuurlijke stilstand te voorkomen.
“Dat betekent ook dat de Tweede Kamer zichzelf serieus moet nemen, meer tijd moet besteden aan wetgeving en minder aan de ophef van de dag.”
“We willen dat de termijn tussen de val van een kabinet en nieuwe verkiezingen op zorgvuldige wijze flink wordt verkort. Het is namelijk niet goed voor Nederland als er te lang geen missionaire regering is.”
Bescherming van onafhankelijke instituties en journalistiek
De VVD wil de kracht en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, journalistiek en toezichthouders beschermen als pijlers onder de democratie.
“We beschermen de kracht en onafhankelijkheid van onder andere de rechterlijke macht, journalistiek en toezichthouders. We zorgen dat zij veilig hun werk kunnen doen en dat klokkenluiders beschermd worden.”
“Wij steunen onafhankelijke journalistiek wereldwijd daar waar de journalistiek onder druk staat, ondersteunen onafhankelijke lokale media en helpen censuur te doorbreken, zodat betrouwbare informatie de vrijheid van burgers waarborgt en daarmee de pijlers onder de democratie versterkt.”
BBB ziet democratie als meer dan alleen stemmen: burgers moeten ook na verkiezingen invloed kunnen uitoefenen, vooral op hun eigen leefomgeving. De partij pleit voor meer burgerparticipatie, transparantie van de overheid, bescherming van demonstratierecht binnen duidelijke grenzen, en het beperken van rechterlijke inmenging in democratische besluiten. BBB wil zo het vertrouwen in de democratie herstellen en versterken.
Meer burgerzeggenschap en participatie na verkiezingen
BBB vindt dat democratie niet ophoudt bij het uitbrengen van een stem, maar dat burgers ook daarna invloed moeten hebben op beleid, vooral lokaal. Dit moet via inspraak, advies en andere vormen van burgerparticipatie, zodat mensen daadwerkelijk zeggenschap krijgen over hun eigen leefomgeving.
“We streven naar een overheid die dichtbij bestuurt. Dat is een overheid die beseft dat democratie méér is dan alleen een stem uitbrengen. Mensen moeten ook na de verkiezingen invloed kunnen uitoefenen, zoals door inspraak, advies of het delen van hun ervaring.”
“De overheid moet dan ook actief zoeken naar aanvullende vormen van burgerparticipatie.”
“Inwoners dienen meer zeggenschap te krijgen over hun eigen leefomgeving. Mensen weten zelf het beste wat daar speelt en waar behoefte aan is.”
Transparantie en open overheid als democratische voorwaarde
BBB benadrukt dat een eerlijke en transparante overheid essentieel is voor een goed functionerende democratie. Burgers moeten kunnen begrijpen waarom besluiten worden genomen, en de Wet open overheid (Woo) is daarbij een belangrijk instrument.
“Open overheid. Burgers moeten kunnen begrijpen waarom besluiten worden genomen. Daarvoor is een eerlijke en transparante overheid nodig. De Wet open overheid (Woo) is een belangrijk instrument om informatie te verkrijgen.”
Bescherming van demonstratierecht binnen grenzen van orde en veiligheid
BBB erkent demonstreren als een fundamenteel democratisch recht, maar stelt duidelijke grenzen: protesten mogen niet ontaarden in chaos of onveiligheid, en misbruik van het demonstratierecht moet worden bestraft.
Beperken rechterlijke inmenging in democratische besluiten
BBB wil dat de afweging van belangen bij politieke besluitvorming primair bij de volksvertegenwoordiging ligt, en niet bij de rechter. Het ondermijnen van democratische besluiten via de rechter tast volgens BBB het draagvlak en vertrouwen in de democratie aan.
“De afweging van belangen bij politieke besluitvorming hoort primair bij de volksvertegenwoordiging. Het ondermijnen van democratische besluiten via de rechter tast het draagvlak en vertrouwen in de democratie aan.”
DENK pleit voor het versterken van de democratie door meer directe inspraak van burgers, vergroting van transparantie en het verbeteren van de controle op de overheid. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het rechtstreeks kiezen van burgemeesters, verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd, oprichting van een Constitutioneel Hof, uitbreiding van de Tweede Kamer en het vergroten van het democratische gehalte van de EU. DENK ziet democratie als een middel om gelijke behandeling, transparantie en soevereiniteit te waarborgen.
Meer directe inspraak en transparantie in het bestuur
DENK wil de democratie versterken door burgers meer directe invloed te geven op het bestuur en door de transparantie van de overheid te vergroten. Dit moet leiden tot een eerlijkere, beter controleerbare overheid en meer vertrouwen van burgers in het democratisch proces.
“Burgemeesters worden voortaan rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“Het kiesrecht gaat naar 16 jaar.”
“De Tweede Kamer wordt uitgebreid naar 250 zetels om de overheid beter te kunnen controleren.”
“Er komt een verplicht lobbyregister voor de regering. Er komt meer toezicht op de draaideurconstructie en oud bewindspersonen krijgen een volledig lobbyverbod.”
Oprichting van een Constitutioneel Hof
DENK wil een Constitutioneel Hof instellen dat wetten toetst aan de Grondwet. Dit voorstel is bedoeld om de rechtsstaat te versterken en te voorkomen dat wetten in strijd zijn met fundamentele democratische principes.
“Er komt een Constitutioneel Hof dat wetten toetst aan de Grondwet.”
Vergroten van het democratische gehalte van de EU
DENK streeft naar een meer democratische Europese Unie, waarbij het nationale parlement meer inspraak krijgt en de rechtsstaat binnen de EU beter wordt bewaakt. Dit standpunt is gericht op het behouden van nationale soevereiniteit en het versterken van democratische controle op Europees niveau.
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
“Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
De PVV pleit voor meer directe democratie in Nederland, met bindende referenda en gekozen burgemeesters, omdat zij vinden dat burgers onvoldoende worden vertegenwoordigd door de huidige politieke elite. Ze verzetten zich tegen burgerberaden en willen de invloed van ongekozen bestuurders en vriendjespolitiek beperken. Daarnaast benadrukt de PVV het belang van het beschermen van de Nederlandse cultuur en democratische waarden tegen invloeden die zij als antidemocratisch beschouwen.
Bindend correctief referendum en directe democratie
De PVV wil burgers meer directe invloed geven op politieke besluiten via bindende referenda en gekozen burgemeesters. Ze stellen dat veel Nederlanders zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de huidige volksvertegenwoordiging en dat echte democratie directe inspraak vereist, niet via burgerberaden of benoemde bestuurders.
“Wij willen échte directe democratie – geen onzinnige, nietszeggende burgerberaden. Wij steunen de nu in het parlement voorliggende Grondwetswijziging voor een bindend correctief referendum. Daarnaast willen we zoveel mogelijk inspraak via laagdrempelige landelijke én lokale referenda. Nederland is één van de weinige landen in Europa waar burgemeesters niet worden gekozen, maar benoemd. De PVV wil rechtstreeks gekozen burgemeesters.”
Bescherming van democratische waarden tegen antidemocratische invloeden
De PVV stelt dat bepaalde ideologieën, zoals de sharia, onverenigbaar zijn met de kernwaarden van een democratische rechtsstaat. Ze willen islamitisch onderwijs verbieden omdat dit volgens hen antidemocratische ideeën zou verspreiden en daarmee de democratie ondermijnt.
“Als zelfs het Europees Hof oordeelt dat de sharia onverenigbaar is met de kernwaarden van een democratische rechtsstaat, is het onacceptabel om antidemocratische sharia-ideeën in de hoofden van kinderen te stoppen. Daarom stelt de PVV dat islamitisch onderwijs geen bescherming verdient onder artikel 6 of 23 van onze Grondwet en moet worden verboden.”
Democratische legitimiteit en nationale soevereiniteit
De PVV benadrukt het belang van nationale soevereiniteit en verzet zich tegen machtsoverdracht aan ongekozen Europese instellingen. Ze stellen dat de Nederlandse burger de baas moet zijn in eigen land, niet de "ongekozen bureaucraten in Brussel".
“Wie is eigenlijk de baas in dit land? Niet al die middelmatige politici die elkaar naar de mond praten, uw problemen negeren en continu de verkeerde besluiten nemen. Ook niet de ongekozen bureaucraten in Brussel met hun riante salarissen. Nee, ú bent de baas en ú hebt het voor het zeggen.”
50PLUS pleit voor meer directe democratie en meer burgerinspraak, vooral op lokaal niveau. Hun belangrijkste concrete voorstel is het bevorderen van directe democratie om burgers meer invloed te geven op besluitvorming. Dit sluit aan bij hun bredere visie dat betrokkenheid en inspraak van burgers essentieel zijn voor een gezonde samenleving.
Pleidooi voor directe democratie en meer burgerinspraak
50PLUS vindt dat burgers meer directe invloed moeten krijgen op politieke besluitvorming, omdat dit de betrokkenheid vergroot en het bestuur dichter bij de samenleving brengt. Ze zien directe democratie als een manier om inspraak te verbeteren en monopolieposities van instituties te doorbreken. Dit standpunt wordt expliciet gemaakt in het kader van onderwijs en bestuur, maar is breder toepasbaar op hun visie op democratie.