GroenLinks-PvdA ziet democratie als meer dan alleen meerderheidsbesluitvorming: het beschermen van minderheden, mensenrechten en een sterke rechtsstaat staan centraal. De partij wil de democratische controle versterken via transparantere en controleerbare overheidsinstanties, meer burgerparticipatie, bescherming van onafhankelijke instituties zoals de pers en rechtspraak, en het tegengaan van digitale beïnvloeding en intimidatie. Concrete voorstellen zijn onder meer het correctief referendum, het verbod op politieke dubbelfuncties, volledige democratisering van het waterschap, en het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd.
GroenLinks-PvdA wil de democratische rechtsstaat beschermen tegen uitholling, met meer controle op uitvoeringsinstanties, onafhankelijke rechtspraak en toegang tot het recht voor iedereen. Dit is een reactie op recente schandalen en internationale voorbeelden van afkalvende democratieën.
“We versterken onze democratische dijken met stevigere democratische controle, en beschermen we de onafhankelijkheid van de pers. Toegang tot het recht moet gegarandeerd zijn voor iedereen, met een onafhankelijke rechtspraak die stevig staat.”
“Democratische controle op uitvoeringsinstanties als de Belastingdienst, het UWV, de IND en DUO wordt versterkt, met onafhankelijke klachtencommissies, periodieke burgerpanels en structurele rapportage aan het parlement.”
“We versterken onze democratische dijken, beschermen onze onafhankelijke instituties en garanderen toegang tot het recht voor iedereen.”
“We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
De partij wil burgers meer directe invloed geven op beleid en besluitvorming, onder andere via het correctief referendum, het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd, en het wegnemen van drempels voor stemmen.
“Het correctief referendum stelt burgers daarnaast in staat invloed uit te oefenen op landelijk beleid.”
“We verlagen de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar en we rollen een campagne uit om de opkomst onder jongeren te verhogen.”
“De drempels hiervoor maken we zo laag mogelijk, bijvoorbeeld door briefstemmen mogelijk te maken, toegankelijke stemlokalen te verzorgen en de drempels voor stemmen vanuit het buitenland weg te nemen.”
GroenLinks-PvdA ziet onafhankelijke media en rechtspraak als essentieel voor een gezonde democratie en wil deze actief beschermen tegen politieke druk, intimidatie en desinformatie.
“Onafhankelijke media zijn onmisbaar in een democratie. We versterken de persvrijheid en onafhankelijke journalistiek en bestrijden nepnieuws dat de democratie ondermijnt.”
“Een onafhankelijke en pluriforme publieke mediadienst is onmisbaar voor onze democratie.”
“We vergroten de onafhankelijkheid van de rechtspraak door de Raad voor de Rechtspraak een eigen begroting te geven.”
De partij wil politieke macht transparanter en eerlijker maken door het verbieden van politieke dubbelfuncties, het beperken van donaties, en het invoeren van een lobbyregister.
“We stoppen met politieke dubbelfuncties. Je mag nu bijvoorbeeld raadslid, Statenlid én Tweede Kamerlid tegelijk zijn. Dit kan belangenverstrengeling in de hand werken.”
“In een democratie is de kiezer de baas, niet het grote geld. Alleen natuurlijke personen mogen doneren en geen stichtingen, bedrijven of business clubs.”
“Er komt een lobbyregister voor de Rijksoverheid waarin ambtenaren en politici vermelden met welke belangenorganisaties over welke onderwerpen contact is geweest voor het maken van beleid.”
GroenLinks-PvdA wil dat alle zetels in het waterschap via verkiezingen worden gekozen en het lokaal bestuur versterken met meer middelen en rechten voor lokale politici.
“We zetten in op volledige democratisering van het waterschap. Dat betekent dat alle zetels voortaan via verkiezingen door burgers worden gekozen.”
“We versterken het lokaal, regionaal en waterschapsbestuur met extra financiële ondersteuning en een hogere vergoeding. Ook krijgen lokale politici recht op pensioenopbouw.”
De partij erkent de bedreiging van digitale beïnvloeding en intimidatie voor de democratie en wil transparantie van techbedrijven, bescherming van politici en het vrije debat.
“Sociale media worden misbruikt om mensen tegen elkaar op te hitsen en verkiezingen te beïnvloeden. Digitale beïnvloeding gebeurt door bots, AI-afbeeldingen en desinformatie en wordt gecoördineerd door kwaadwillende landen.”
“Volksvertegenwoordigers en bestuurders moeten hun democratische werk kunnen doen zonder bedreiging en intimidatie.”
“Het vrije debat staat lokaal steeds vaker onder druk door intimidatie en bedreiging.”
BIJ1 pleit voor een radicale democratisering van Nederland, waarbij macht en zeggenschap eerlijker worden verdeeld en democratie verder gaat dan alleen verkiezingen. Ze willen onder meer de monarchie afschaffen, directe democratie versterken, economische macht democratiseren, en grondrechten uitbreiden. Hun visie is dat echte democratie dagelijks en voor iedereen toegankelijk moet zijn, met nadruk op gelijkwaardigheid, burgerparticipatie en bescherming van democratische rechten.
BIJ1 wil de monarchie afschaffen en Nederland omvormen tot een democratische republiek met een nieuwe, gelijkwaardige Grondwet. Dit moet de macht van erfelijke elites doorbreken en de basis leggen voor een inclusieve, rechtvaardige samenleving waarin iedereen gelijke democratische rechten heeft.
“De monarchie wordt afgeschaft: Nederland wordt een democratische republiek. We pakken de rijkdom van de adel terug. En gebruiken dit voor rechtsherstel voor de voormalige koloniën. Het dragen van adellijke titels wordt, naar Oostenrijks voorbeeld, verboden.”
“Nederland krijgt een nieuwe Grondwet die de bestaande koloniale, kapitalistische Grondwet vervangt. Daarnaast komt er een Constitutioneel Hof, dat Nederlandse wetten toetst aan de nieuwe Grondwet.”
BIJ1 wil dat democratie niet beperkt blijft tot verkiezingen, maar een dagelijks proces wordt waarin burgers actief meebeslissen over beleid, economie en samenleving. Ze pleiten voor lokale burgerfora, wijkraden, bindende inspraaksessies en het wegnemen van drempels voor nieuwe partijen.
“Democratie moet meer zijn dan een vakje rood kleuren tijdens de verkiezingen. Democratie moet elke dag levend zijn.”
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“Het stimuleren van lokale vormen van directe democratie, zoals wijkraden, burgerfora en burgerberaden.”
“De drempels voor het meedoen aan verkiezingen als nieuwe politieke partij worden weggenomen, zoals waarborgsommen en (onofficiële) kiesdrempels.”
BIJ1 wil dat economische beslissingen niet langer door een kleine elite worden genomen, maar door werknemers en burgers gezamenlijk. Dit betekent onder andere werknemersraden met vetorecht in bedrijven en collectieve zeggenschap over productie en investeringen.
“De democratisering van de economische macht, zoals beschreven in het hoofdstuk Rondkomen en werk, maakt democratische besluiten onderdeel van het alledaagse leven. We bepalen met zijn allen over productie, handel, investeringen en arbeidsvoorwaarden in plaats van de economische macht die focust op een kleine groep allerrijksten.”
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
BIJ1 wil democratische rechten versterken en uitbreiden, onder meer door stemrecht voor migranten en vluchtelingen, bescherming van demonstratierecht, en het opnemen van meer grondrechten in de Grondwet. Ze willen ook meer democratische controle op bestuurders en veiligheidsdiensten.
“Actief en passief stemrecht zijn basisrechten voor iedereen. Vluchtelingen en migranten moeten ook direct gebruik kunnen maken van deze rechten, en niet pas na 5 jaar.”
“Het recht op demonstratie wordt met robuuste wetgeving beschermd tegen de autoritaire heksenjacht door rechtse politici.”
“De macht van burgemeesters wordt onderhevig aan meer democratische controle, verantwoording en transparantie, in het bijzonder rond openbare orde, veiligheid, politieacties, surveillance en het sluiten van woningen.”
“We intensiveren en verbeteren intussen de strenge, bindende, onafhankelijke democratische controle over deze diensten.”
“Etniciteit, afkomst, nationaliteit, genderidentiteit en genderexpressie worden in artikel 1 van de Grondwet opgenomen.”
BIJ1 wil het parlementaire stelsel democratischer maken door het aantal Kamerleden te vergroten, het salaris van voltijd volksvertegenwoordigers te verlagen, en deeltijd volksvertegenwoordigers beter te belonen. Ook willen ze de verkiezingen en rol van de Eerste Kamer hervormen.
“Het aantal Kamerleden in de Tweede Kamer moet proportioneel meegroeien met het aantal inwoners in Nederland, want volksvertegenwoordigers kunnen hun werk alleen goed doen wanneer ze voldoende tijd en ondersteuning krijgen.”
“De verkiezingen en de functie van de Eerste Kamer worden herzien en hervormd.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) ziet democratie als een levend systeem dat bescherming biedt tegen machtsmisbruik en burgers actief betrekt bij besluitvorming. Ze pleiten voor versterking van burgerparticipatie, het demonstratierecht, transparantie, en democratische controle, met concrete voorstellen zoals het invoeren van referenda, burgerberaden, en het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd.
De PvdD wil dat burgers structureel meer invloed krijgen op politieke besluitvorming, onder andere via burgerberaden, referenda en het verlagen van drempels voor burgerinitiatieven. Dit moet het vertrouwen in de politiek herstellen en zorgen dat beleid beter aansluit bij de samenleving.
“Democratische vernieuwing betekent dat politici beslissingen nemen op basis van een scherp en eerlijk beeld van wat er leeft in de samenleving. Burgerparticipatie is een manier om systematisch kennis te nemen van de zorgen, waarden en ideeën van inwoners en deze een structurele plaats te geven in besluitvorming.”
“We voeren een correctief bindend referendum in bij verstrekkende besluiten die bijvoorbeeld onze democratie kunnen aantasten, zoals handelsverdragen.”
“Er worden meer burgerberaden ingevoerd, waarin door loting geselecteerde dwarsdoorsneden van de Nederlandse bevolking serieus gaan meepraten en meebeslissen over belangrijke nationale kwesties, als aanvulling op en verrijking van de huidige parlementaire democratie.”
“De kiesgerechtigde leeftijd wordt daarom verlaagd naar 16 jaar en daarvoor worden de Grondwet en de Kieswet aangepast.”
“Het starten van een burgerinitiatief wordt eenvoudiger: de handtekeningendrempel gaat omlaag, doorlooptijden worden korter en regels duidelijker.”
De partij ziet het demonstratierecht als essentieel voor een gezonde democratie en wil dit recht actief beschermen tegen inperkingen door de overheid. Ze verzetten zich tegen het criminaliseren van vreedzaam protest en willen wettelijke waarborgen versterken.
“Het demonstratierecht is geen obstakel, maar een voorwaarde voor een vrije samenleving. De Partij voor de Dieren beschermt, versterkt en koestert dit recht, juist nu het onder druk staat.”
“De autoriteiten moeten demonstraties maximaal faciliteren en uitgaan van de vreedzaamheid van demonstranten. De aanmelding voor demonstraties wordt vrijwillig en op voorhand hoeven de vorm of inhoud niet met de burgemeester gedeeld te worden.”
De PvdD wil dat de overheid transparanter wordt en dat volksvertegenwoordigers meer controle krijgen over beleid en uitgaven. Dit moet de democratische legitimiteit en het vertrouwen in de overheid vergroten.
“De overheid is transparant over de totstandkoming van beleid. Burgers krijgen duidelijke en betrouwbare informatie van overheidsdiensten en bedrijven die publiek geld uitgeven. Het informatierecht van volksvertegenwoordigers wordt strikt nageleefd.”
“De Wet gemeenschappelijke regelingen wordt aangepast om het amendements- en budgetrecht van volksvertegenwoordigers beter te waarborgen.”
“De democratische controle hierop is aan de Tweede Kamer.”
De partij benadrukt het belang van een onafhankelijke rechtspraak als fundament van de democratische rechtsstaat en wil dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen. Ze verzetten zich tegen politieke inmenging en bezuinigingen die de rechtsstaat ondermijnen.
“We schaffen het toetsingsverbod af, zodat rechters in alle lagen – van rechtbank tot Hoge Raad – wetten kunnen toetsen aan de Grondwet. Grondrechten krijgen zo eindelijk directe bescherming in de rechtszaal.”
“De Partij voor de Dieren verdedigt de democratische rechtsstaat als levend systeem dat burgers beschermt en macht begrenst.”
De PvdD wil digitale technologie onder democratische controle brengen en de macht van grote technologiebedrijven beperken, om te voorkomen dat democratische processen en burgerrechten worden ondermijnd.
Forum voor Democratie (FVD) wil de Nederlandse democratie versterken door meer directe invloed voor burgers, onder andere via bindende referenda en direct gekozen bestuurders. Ze pleiten voor het terugdringen van de macht van een politieke elite, het beperken van rechterlijke invloed op beleid, en het herstellen van parlementaire controle over internationale verdragen. Hun kernvisie is dat de macht terug moet naar de burger en dat transparantie, verantwoording en directe democratie centraal moeten staan.
FVD wil burgers meer directe zeggenschap geven over belangrijke politieke besluiten door het invoeren van bindende referenda naar Zwitsers model en het rechtstreeks kiezen van bestuurders zoals burgemeesters. Dit moet het vertrouwen in de politiek herstellen en de afstand tussen burger en bestuur verkleinen.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
“Het versterken van directe democratie is daarom essentieel om de band tussen burgers en bestuur te herstellen. Daarom pleiten wij voor het invoeren van bindende referenda en rechtstreeks gekozen bestuurders.”
“We voeren bindende referenda in, zodat burgers zich rechtstreeks kunnen uitspreken over belangrijke politieke besluiten.”
“Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
FVD wil dat internationale verdragen niet langer automatisch boven nationale wetgeving gaan, maar eerst door het parlement moeten worden goedgekeurd en altijd wijzigbaar blijven. Dit moet de democratische controle herstellen en voorkomen dat beleid via de rechter wordt afgedwongen tegen de wil van de bevolking.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“Internationale verdragen werken niet zomaar door in onze nationale rechtsorde, maar moeten eerst door ons parlement worden omgezet in nationale wetgeving. Daardoor blijven deze verdragen altijd wijzigbaar en intrekbaar door democratisch gekozen volksvertegenwoordigers.”
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetgeving gaan.”
FVD vindt dat rechters zich niet met politieke besluitvorming moeten bemoeien en wil toetsing aan internationale verdragen onmogelijk maken. Ze willen benoemingen in de rechterlijke macht democratischer maken en de adviserende rol van de Raad van State beperken.
“Daar hoort ook bij dat rechters niet op de stoel van de wetgever mogen gaan zitten; we schrappen de directe werking van internationale verdragen en stoppen toetsing aan vage begrippen zoals ‘algemeen belang’.”
“De afgelopen jaren is het evenwicht tussen democratie en rechterlijke macht scheef gegroeid. ... Forum voor Democratie vindt deze politieke rechtspraak onwenselijk. Rechters dienen wetten uit te leggen naar hun oorspronkelijke bedoeling, niet als een ‘levend instrument’ dat naar eigen inzicht wordt aangepast.”
“Handhaven van het toetsingsverbod. We behouden artikel 120 van de Grondwet en verzetten ons tegen de oprichting van een constitutioneel hof, zodat rechters nooit wetten aan grondrechten kunnen toetsen en daarmee politieke macht naar zich toe trekken.”
FVD wil de macht van een kleine politieke elite (‘partijkartel’) doorbreken door benoemingen transparanter te maken, subsidiestructuren te hervormen en de overheid dienstbaarder te maken aan de burger.
“We breken het partijkartel open, stoppen partijpolitieke benoemingen en zorgen dat nieuwe ideeën en talenten weer een kans krijgen.”
“In ons land vormen de gevestigde partijen een gesloten partijkartel. Een kleine groep bestuurders rouleert al decennia in dezelfde functies, schuift elkaar baantjes toe en schermt de macht af voor nieuw talent en frisse ideeën.”
“Met een pakket aan maatregelen maken we de overheid kleiner, transparanter en weer dienstbaar maken aan de burger.”
D66 ziet een sterke, inclusieve en participatieve democratie als fundament voor vooruitgang en wil deze versterken door burgers meer directe invloed te geven, transparantie te vergroten en de rechtsstaat te beschermen. Belangrijke voorstellen zijn het invoeren van directe verkiezingen voor burgemeester en minister-president, het mogelijk maken van referenda, het uitbreiden van het stemrecht naar jongeren vanaf 16 jaar, en het afschaffen van de Eerste Kamer. D66 benadrukt dat democratie niet vanzelfsprekend is en actief beschermd en vernieuwd moet worden tegen interne en externe bedreigingen.
D66 wil dat burgers niet alleen via verkiezingen, maar continu invloed kunnen uitoefenen op politieke besluiten. Dit moet het vertrouwen in de democratie vergroten en de kloof tussen burger en politiek verkleinen. Het voorstel omvat directe verkiezingen, referenda, burgerfora en uitbreiding van het stemrecht.
“Mensen hebben – en ervaren – te weinig invloed op het bestuur en op de besluiten die hen aangaan, terwijl dat de kern is van de democratie. Daarom geven we kiezers het recht om zelf de burgemeester en de minister-president te kiezen.”
“We breiden het stemrecht uit naar zestien- en zeventienjarigen. Toekomstige generaties krijgen te weinig aandacht in de democratie. Daarom komt er een Ombudsman voor toekomstige generaties.”
“We maken referenda mogelijk om wetgeving te stoppen. Ook organiseren we vaker burgerfora om mensen zelf aan het woord te laten over de grote thema’s in ons land.”
D66 stelt dat transparantie en participatie essentieel zijn voor een gezonde democratie en wil corruptie en belangenverstrengeling tegengaan. Ook wil de partij het parlement versterken en politieke partijen wettelijk verplichten intern democratisch te zijn.
“Transparantie is essentieel om te weten hoe we worden vertegenwoordigd en of participatie werkt. Corruptie of belangenverstrengeling zijn ook in Nederland een risico. Openheid moet daarom de norm zijn bij de overheid.”
“Het parlement kan de wetgevende taak en de rol van controleur van de regering nu niet goed genoeg uitvoeren. Dat komt onder meer doordat het aantal Kamerleden en hun ondersteuning al jaren te klein is voor de toenemende complexiteit van beleid en de groei van het aantal inwoners. Daarom breiden we het parlement uit en zorgen we voor meer ondersteuning.”
“In onze democratie moeten politieke partijen zelf democratisch zijn. D66 wil dit vastleggen in de wet.”
D66 wil het politieke systeem moderniseren door het kiesstelsel aan te passen, de Eerste Kamer af te schaffen en de politieke rol van de koning te beëindigen. Dit moet de democratie directer, transparanter en eigentijdser maken.
“We passen het kiesstelsel aan zodat mensen meer invloed krijgen op de samenstelling van de volksvertegenwoordiging.”
“De Eerste Kamer wordt nu indirect gekozen. En de koning heeft nog steeds politieke rollen en taken. Dat past niet in onze moderne staatsinrichting. Daarom schaffen we de Eerste Kamer en de politieke functies van de koning af.”
D66 ziet bedreigingen van binnenuit (populisme, verdeeldheid) en van buitenaf (autocratische regimes, desinformatie) en wil de democratische rechtsstaat actief beschermen. Dit is volgens D66 de basis voor alle andere maatschappelijke vooruitgang.
“D66 kiest voor een democratie die werkt voor mensen. We bouwen een samenleving waarin niemand wordt buitengesloten en iedereen invloed kan uitoefenen – in de wijk, gemeente, provincie en het hele Koninkrijk.”
“Democratie en veiligheid openen ons verkiezingsprogramma. En dat is vol overtuiging, want dit is de basis voor alles. Alleen als de democratie en de rechtsstaat stevig staan, kunnen we samen de grote doorbraken realiseren voor wonen, klimaat, onderwijs, zorg en economie.”
“In zo’n tijd is de democratie niet vanzelfsprekend. D66 wil de democratie beschermen én vernieuwen.”
NSC wil de Nederlandse democratie versterken door de band tussen burger en politiek te herstellen, meer directe inspraak te bieden en grondrechten beter te beschermen. Ze pleiten voor een regionaal kiesstelsel, invoering van referenda, een Grondwettelijk Hof en meer transparantie en tegenmacht binnen het politieke systeem. De kern van hun visie is een democratie waarin burgers daadwerkelijk invloed hebben, macht beter wordt gecontroleerd en de overheid dienstbaar is aan de samenleving.
NSC wil de representatieve democratie versterken door een regionaal kiesstelsel met meervoudige districten, zodat burgers zich beter vertegenwoordigd voelen en regionale belangen beter worden gehoord. Dit moet de afstand tussen kiezer en Kamerlid verkleinen en de diversiteit van het parlement vergroten.
NSC wil burgers meer directe invloed geven op wetgeving door het invoeren van een correctief wetgevingsreferendum. Dit referendum dient als democratisch controlemiddel waarmee burgers een door het parlement aangenomen wet kunnen tegenhouden.
“We steunen de invoering van een correctief wetgevingsreferendum. We beschouwen zo’n referendum als een aanvulling op de representatieve democratie.”
“Het referendum wordt ingezet om de vraag te beantwoorden of een door het parlement aangenomen wet wel of niet van kracht moet worden.”
NSC wil de bescherming van grondrechten versterken door de oprichting van een Grondwettelijk Hof en het mogelijk maken dat rechters wetten toetsen aan de Grondwet. Dit moet voorkomen dat wetgeving in strijd is met fundamentele rechten en de rechtsstaat versterken.
NSC wil de democratische controle versterken door meer transparantie in lobbycontacten, strengere integriteitsregels en minimumeisen voor interne partijdemocratie. Dit moet de macht van belangengroepen beperken en de invloed van burgers binnen partijen vergroten.
NSC vindt dat lokale overheden meer ruimte moeten krijgen voor zelfbestuur en dat burgers via bindende referenda direct invloed moeten kunnen uitoefenen op lokaal beleid. Dit versterkt de democratische legitimiteit en betrokkenheid op lokaal niveau.
De SP wil de Nederlandse democratie versterken door meer directe zeggenschap voor burgers, transparantie en het tegengaan van invloed van grote bedrijven en kapitaal. Ze pleiten voor bindende referenda, democratisering van bedrijven en instellingen, en het waarborgen van grondrechten via toetsing door rechters. De kern van hun visie is dat gewone mensen daadwerkelijk invloed moeten hebben op politieke en economische besluitvorming.
De SP wil burgers directe invloed geven op politieke besluiten door het invoeren van een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau. Dit moet de representatieve democratie daadwerkelijk representatief houden en het vertrouwen in de politiek herstellen.
“Er komt een bindend correctief referendum. Met een bindend correctief referendum krijgen we zeggenschap over wat ons allemaal aangaat. De bevolking krijgt het recht om de politiek terug te fluiten op het moment dat zij besluiten nemen tegen de wil van de mensen. Op deze manier zorgen we ervoor dat de representatieve democratie representatief blijft. Er komt een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau.”
De SP wil dat werknemers en betrokkenen meer zeggenschap krijgen binnen bedrijven en instellingen, zodat economische macht niet langer de democratie ondermijnt. Dit gebeurt door werknemerscommissarissen, gouden aandelen voor werknemers en meer inspraak in raden van commissarissen.
“We democratiseren bedrijven. Als eerste stap richting democratische bedrijven stellen we vast dat in het bestuur van een bedrijf altijd ten minste één bestuurder moet zitten die is verkozen door de werknemers die aan hen verantwoording moet afleggen.”
“Werknemers krijgen in bedrijven met meer dan honderd werknemers allemaal één stem waarmee ze de raad van commissarissen mogen kiezen. Werknemers mogen de ene helft kiezen, de andere helft van de commissarissen wordt gekozen door de aandeelhouders.”
“Werknemers krijgen een gouden aandeel in het bedrijf waar zij werken. Dit betekent dat zij een beslissende stem krijgen bij strategisch cruciale beslissingen zoals sluiting, verplaatsing en fusies.”
De SP wil dat rechters wetten kunnen toetsen aan de grondwet, zodat grondrechten beter worden beschermd en burgers de overheid hierop kunnen aanspreken. Dit versterkt de rechtsstaat en voorkomt dat de politiek grondrechten schendt.
“Het verbod voor rechters om wetten te toetsen aan de grondwet schaffen we af. De grondwet waarborgt onze grondrechten zoals het recht om te wonen, het recht op zorg en het recht op bestaanszekerheid. We geven de overheid de plicht hierin te voorzien en mensen het recht om de overheid aan deze grondwettelijke plicht te houden.”
Om de democratie te beschermen tegen de invloed van het grote geld en belangenverstrengeling, wil de SP verplichte transparantie, een lobbyregister en een verbod op commerciële nevenfuncties voor Kamerleden.
“Belangenverstrengeling of de schijn daarvan moet worden tegengegaan. Door transparantie verplicht te stellen voorkomen we dat het grote geld politieke invloed koopt in ons land. Dat bereiken we onder andere door een verplicht lobbyregister en een verbod op draaideurfuncties. Bij aantreden moeten ministers en staatssecretarissen inzicht geven over hun zakelijke belangen. Voor Tweede Kamerleden komt er een verbod op commerciële nevenfuncties en moeten ook zij inzicht geven in hun zakelijke belangen.”
De SP ziet het demonstratierecht als een fundament van de democratie en wil dat overheden en politie demonstraties faciliteren en beschermen, met zo min mogelijk beperkingen.
“We beschermen het demonstratierecht. Het demonstratierecht is een deel van het fundament van onze democratie. Veel van onze rechten en verworvenheden en zelfs de democratie zelf, zijn er alleen gekomen dankzij mensen die in actie kwamen en demonstreerden.”
“Overheden en politie moeten zich daarom richten op het faciliteren en beschermen van vreedzame demonstraties, met zo min mogelijk beperkingen aan de voorkant.”
De SP wil dat de EU democratischer wordt, met meer macht voor het Europees Parlement en de nationale parlementen, en dat belangrijke verdragswijzigingen aan de bevolking worden voorgelegd via een referendum.
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten.”
“Het nieuwe verdrag wordt in een referendum voorgelegd aan de bevolking.”
BBB ziet democratie als meer dan alleen stemmen: burgers moeten ook na verkiezingen invloed hebben op hun leefomgeving en beleid. De partij pleit voor meer burgerparticipatie, transparantie en inspraak, en wil het demonstratierecht beschermen binnen duidelijke grenzen. BBB benadrukt het belang van begrijpelijke communicatie, regionale betrokkenheid en het tegengaan van activistische of antidemocratische invloeden.
BBB vindt dat democratie verder gaat dan stemmen; burgers moeten daadwerkelijk invloed kunnen uitoefenen op hun eigen omgeving en beleid. De partij wil aanvullende vormen van burgerparticipatie stimuleren en pleit voor serieuze inbreng van alle groepen, inclusief jongeren en ouderen. Dit moet het vertrouwen in de overheid vergroten en zorgen voor beleid dat aansluit bij de wensen van de samenleving.
“We streven naar een overheid die dichtbij bestuurt. Dat is een overheid die beseft dat democratie méér is dan alleen een stem uitbrengen. Mensen moeten ook na de verkiezingen invloed kunnen uitoefenen, zoals door inspraak, advies of het delen van hun ervaring. Mensen moeten een zwaarwegende stem hebben over ontwikkelingen in hun eigen omgeving. De overheid moet dan ook actief zoeken naar aanvullende vormen van burgerparticipatie.”
“Inwoners dienen meer zeggenschap te krijgen over hun eigen leefomgeving. Mensen weten zelf het beste wat daar speelt en waar behoefte aan is. Geef mensen invloed op wat er in hun eigen omgeving gebeurt en betrek ze daarom vanaf het begin bij plannen.”
BBB wil dat de overheid transparant en begrijpelijk is, zodat burgers weten waarom besluiten worden genomen en zich kunnen herkennen in beleid. Dit draagt bij aan een gezonde democratie waarin iedereen kan meedoen en zich vertegenwoordigd voelt.
“Open overheid. Burgers moeten kunnen begrijpen waarom besluiten worden genomen. Daarvoor is een eerlijke en transparante overheid nodig.”
“De overheid spreekt bewoners aan in taal de mensen begrijpen. Overdreven formele brieven of emails met onbegrijpelijke woorden en zinnen vallen hier niet onder.”
BBB erkent demonstreren als een fundamenteel democratisch recht, maar stelt duidelijke grenzen om orde en veiligheid te waarborgen. Misbruik van het demonstratierecht, zoals het blokkeren van vitale infrastructuur, moet volgens BBB streng worden aangepakt.
“Demonstreren is een fundamenteel recht in onze democratie, maar dat recht mag nooit ontaarden in chaos of onveiligheid. Protesten moeten ordelijk verlopen, binnen duidelijke grenzen en met respect voor de rechtsstaat én voor anderen.”
“Demonstreren met respect. Demonstreren is ieders goed recht, maar je moet je houden aan de regels waarbij de openbare orde en veiligheid nooit in het geding mogen komen. Dit dient daadwerkelijk te worden gehandhaafd, ook met betrekking tot vervolgen en straffen.”
BBB vindt dat klimaat- en energiebeleid democratisch gelegitimeerd moet zijn, met inspraak van burgers en zonder activistische vooringenomenheid. Dit voorkomt dat beleid wordt opgelegd zonder breed draagvlak.
“De energietransitie moet zorgvuldig, democratisch gelegitimeerd en uitvoerbaar zijn. Niet gebaseerd op angst, ideologie of internationale scoringsdrift, maar op wat werkt voor Nederland.”
“Klimaatbeleid moet: Democratisch gelegitimeerd zijn, met inspraak van burgers zonder activistische vooringenomenheid.”
BBB wil de vrijheid van onderwijs beschermen, maar stelt grenzen aan het verspreiden van antidemocratische of haatdragende denkbeelden op scholen. Indien nodig wil de partij de Grondwet aanpassen om radicalisering te voorkomen.
“Scholen mogen niet de ruimte krijgen om antidemocratische of haatdragende denkbeelden te verspreiden. De overheid moet deze vrijheid beschermen en bewaken. De komende tijd wordt bezien of dit binnen de grenzen van artikel 23 kan. Indien dat niet zo blijkt te zijn, staat BBB open voor aanpassing om te voorkomen dat deze vrijheid onbedoeld bijdraagt aan radicalisering.”
Het CDA benadrukt het belang van een weerbare en actieve democratie, waarbij democratische waarden, fatsoen en betrokkenheid van burgers centraal staan. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals een nieuwe wet op politieke partijen (met verplichte interne democratie), het verhogen van de kiesdrempel, het invoeren van een motiequotum, en het versterken van de lokale democratie. Het CDA ziet het behoud van democratische instituties en het tegengaan van ondermijning als essentieel voor een fatsoenlijk en stabiel Nederland.
Het CDA wil dat alle politieke partijen intern democratisch georganiseerd zijn om de betrokkenheid van burgers te vergroten en de legitimiteit van het politieke systeem te versterken. Dit moet bijdragen aan een actieve democratie waarin burgers worden aangemoedigd om deel te nemen.
Om de kwaliteit van het parlementaire debat te verbeteren en profileringsdrang tegen te gaan, stelt het CDA een maximum aan het aantal moties per fractie voor en wil het meer tijd tussen het indienen en stemmen over amendementen.
“In de Tweede Kamer komt een motiequotum, zodat het debat weer gaat over wat echt belangrijk is.”
“Om de profileringsdrang die blijkt uit de stortvloed aan moties te beteugelen, willen we een motie-quotum invoeren: een maximumaantal moties dat een fractie jaarlijks kan indienen. Ook willen we dat er meer tijd zit tussen het indienen van en stemmen over amendementen, zodat er bij ingrijpende wijzigingen meer tijd is om de gevolgen te wegen.”
Het CDA onderzoekt of een hogere kiesdrempel de weerbaarheid van de democratie kan vergroten en wil de lokale democratie versterken door raadsleden meer tijd en ondersteuning te geven.
“We onderzoeken of een verhoogde kiesdrempel kan bijdragen aan de weerbaarheid van de democratie.”
“We versterken de lokale democratie. Omdat gemeenten fors meer taken en verantwoordelijkheden hebben gekregen, spannen we ons ervoor in dat raadsleden ook meer tijd hebben voor het raadswerk.”
Het CDA ziet het versterken van het democratisch ethos en actief burgerschap als essentieel om afbrokkeling van de democratie tegen te gaan. Dit vraagt om gezamenlijke verantwoordelijkheid en het voorleven van democratische waarden in de samenleving.
“Een vrije democratie blijft alleen mogelijk als we het democratisch ethos versterken: als we samen verantwoordelijkheid nemen. Voor elkaar, voor de waarheid en voor de toekomst van onze democratische instituties en de rechtsstaat.”
“Onze democratie vraagt om permanente alertheid. Vrije verkiezingen moeten vanzelfsprekend blijven.”
Het CDA wil rechters de mogelijkheid geven om wetgeving te toetsen aan de Nederlandse Grondwet, maar blijft tegen de instelling van een Constitutioneel Hof.
“We willen rechters de mogelijkheid bieden om wetgeving te toetsen aan de Nederlandse Grondwet. Dit stelt rechters in staat om te controleren of wetten de grondrechten van burgers niet schenden. Het CDA is en blijft tegen de instelling van een Constitutioneel Hof.”
De ChristenUnie benadrukt het belang van een sterke, representatieve democratie waarin minderheden beschermd worden en klassieke grondrechten centraal staan. Ze verwerpen referenda, kiesdrempels en een districtenstelsel, en willen interne partijdemocratie bij politieke partijen verplicht stellen. Onafhankelijke media, constitutionele toetsing door rechters en bescherming van de rechtsstaat zijn kernpunten in hun visie op democratie.
De ChristenUnie verwerpt grootschalige politieke vernieuwingen zoals referenda, kiesdrempels en een districtenstelsel, omdat deze volgens hen de representatieve democratie en de positie van minderheden ondermijnen. Ze willen dat het mandaat van de kiezer voor vier jaar geldt en dat de Tweede Kamer niet automatisch ontbonden wordt bij een kabinetsval.
“Grootschalige politieke vernieuwing is geen oplossing voor het versterken van de relatie tussen burger en politiek. Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet.”
“Het mandaat van de kiezers geldt voor vier jaar. We voeren geen districtenstelsel of kiesdrempel in. In een districtenstelsel gaat het meer over poppetjes en minder over inhoud. Een kiesdrempel en districtenstelsel zorgen er bovendien voor dat het moeilijker wordt voor kleinere groepen in de samenleving om een eigen politieke inbreng te hebben.”
De partij wil dat politieke partijen verplicht interne democratie organiseren en leden hebben, om de betrokkenheid van burgers bij de politiek te vergroten.
“Interne partijdemocratie wordt een eis voor politieke partijen. Politieke partijen moeten leden hebben.”
De ChristenUnie wil dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen, om zo de democratische rechtsstaat te versterken.
“Het verbod op constitutionele toetsing wordt afgeschaft zodat rechters wetten ook aan de grondwet kunnen toetsen.”
Onafhankelijke journalistiek en vrije media worden gezien als essentieel voor de democratische rechtsstaat. De partij wil persvrijheid waarborgen en geweld tegen journalisten tegengaan.
“Onafhankelijke journalistiek en vrije media spelen een belangrijke rol in onze democratische rechtsstaat. Ze zijn de waakhonden van een open samenleving.”
“De overheid waarborgt de persvrijheid en komt op voor de veiligheid van Nederlandse journalisten wereldwijd. Geweld tegen journalisten is onacceptabel.”
De ChristenUnie stelt dat vrijheid van godsdienst, vereniging, onderwijs en meningsuiting fundamenteel zijn voor de democratie en vooral minderheden moeten beschermen.
“De vrijheid van godsdienst, vereniging, onderwijs en meningsuiting zijn belangrijke pijlers van de manier waarop we samenleven. Die mogen niet worden aangetast. Deze vrijheden gelden voor iedereen, juist ook voor minderheden.”
De partij benadrukt het belang van een sterke, weerbare rechtsstaat die klassieke grondrechten beschermt tegen interne en externe bedreigingen.
“Vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend. Er is een oorlog gaande in Europa. Toenemende geopolitieke spanningen zorgen voor onzekerheid en een schemergebied tussen oorlog en vrede. In een instabiele wereld moeten Europa en Nederland meer op eigen benen staan om onze veiligheid en democratische rechtsorde te beschermen en weerbaarder te worden.”
“Naast externe bedreigingen voor onze democratie zien we dat onze klassieke grondrechten dreigen af te brokkelen doordat bijvoorbeeld de vrijheid van onderwijs, de vrijheid van vergadering en het demonstratierecht onder druk staan.”
JA21 wil de democratie versterken door burgers meer directe invloed te geven op beleid via bindende referenda en decentralisatie, en door de macht van ongekozen organen en internationale verdragen te beperken. De partij pleit voor het herstellen van zeggenschap bij de Nederlandse burger, het versterken van parlementaire controle, en het beschermen van nationale autonomie tegen Europese en technocratische inmenging. Concrete voorstellen zijn onder meer het invoeren van een correctief bindend referendum, het subsidiariteitsbeginsel strikt toepassen, en het beperken van de invloed van de rechterlijke macht op democratisch vastgesteld beleid.
JA21 ziet een groeiende kloof tussen burger en politiek en wil deze dichten door burgers direct zeggenschap te geven over belangrijke dossiers. Het correctief bindend referendum wordt als instrument gezien om het vertrouwen in de politiek te herstellen en de democratie te versterken.
“Daarnaast dient deze minister zorg te dragen voor de snelst mogelijke invoering van het correctief bindend referendum. Vervolgens moet hij zorgen voor de organisatie van referenda over dossiers die al jaren om meer invloed van burgers vragen, zoals asiel, bevolkingsgroei, en de manier waarop wij omgaan met natuur in ons land.”
“JA21 wil invloed teruggeven aan de Nederlandse burger. Dat betekent dat burgers meer zeggenschap krijgen over grensbeleid, de totstandkoming van nieuwe wetten, en de manier waarop met (belasting)geld wordt omgegaan. Nederlanders zijn vrij om hun eigen regels te bepalen en hun eigen keuzes te maken. JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
JA21 wil dat besluiten zoveel mogelijk op lokaal niveau genomen worden, zodat burgers meer invloed hebben op hun eigen leefomgeving. Het subsidiariteitsbeginsel moet strikt worden nageleefd en de nationale overheid mag alleen ingrijpen als lagere overheden dat niet kunnen.
“Decentrale besluitvorming speelt hierin een belangrijke rol. Het subsidiariteitsbeginsel, dat stelt dat een hogere overheid alleen taken op zich neemt als een lagere overheid daartoe niet in staat is, moet zo veel mogelijk nageleefd worden.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
JA21 wil de democratische controle versterken door de macht van ongekozen adviesraden, internationale verdragen en de rechterlijke macht te beperken. De partij vindt dat democratisch gekozen volksvertegenwoordigers het laatste woord moeten hebben over beleid.
“De overheid zit al jaren gevangen in juridische, technocratische en internationale structuren. Hierdoor hebben gekozen Nederlandse volksvertegenwoordigers steeds minder mogelijkheden om via nationale wet- en regelgeving beleid te maken dat aansluit bij de wil van de mensen en neemt de invloed van mensen op hun eigen leefomgeving steeds verder af.”
“De machtenscheiding strikt in acht nemen. Dat betekent dat rechters zich niet uitspreken over zaken waar eigenlijk de regering of het parlement over gaan.”
“Gesubsidieerde actiegroepen spannen rechtszaken aan in naam van het ‘algemeen belang’, waarna rechters door ruime interpretaties van internationale verdragen genoodzaakt zijn zich uit te spreken over democratisch vastgesteld beleid.”
JA21 wil dat Nederland zelf bepaalt over nationale wetgeving en beleid, zonder ongewenste inmenging van de EU. Europese besluiten mogen alleen met parlementair mandaat worden gesteund en het subsidiariteitsbeginsel moet ook op EU-niveau leidend zijn.
De VVD benadrukt het belang van een sterke, stabiele liberale democratie en rechtsstaat, waarbij gekozen vertegenwoordigers centraal staan en versnippering wordt tegengegaan. Ze pleiten voor een beperkte kiesdrempel, afwijzing van referenda, meer autonomie voor lokale democratie, en het beperken van de rol van de rechter ten gunste van de politiek. De partij wil de democratie versterken door procedures te stroomlijnen en de Tweede Kamer meer verantwoordelijkheid te geven.
De VVD wil versnippering in de Tweede Kamer tegengaan door een kiesdrempel van 2% in te voeren, terwijl het huidige systeem van evenredige vertegenwoordiging behouden blijft. Ze zijn tegen referenda omdat ze vinden dat belangenafwegingen bij gekozen politici horen, niet bij directe volksraadplegingen.
“We zijn voor een beperkte kiesdrempel van 2% omdat dit leidt tot minder versnippering en daarmee meer tijd voor inhoudelijk debat in de Tweede Kamer. We handhaven het huidige systeem van evenredige vertegenwoordiging, zodat elke stem gehoord wordt. ... We zijn tegenstander van referenda.”
De VVD vindt dat belangenafwegingen en toetsing van wetten aan de Grondwet bij de politiek en Raad van State horen, niet bij een constitutioneel hof of rechters. Dit moet de democratische legitimiteit versterken en voorkomen dat ongekozen rechters politieke besluiten overrulen.
“Het is aan de politiek en Raad van State om wetten voor invoering te toetsen op grondwettigheid, we schrappen daarom de plannen voor constitutionele toetsing en het constitutioneel hof. Daarmee leggen we belangenafwegingen neer bij gekozen vertegenwoordigers en niet bij ongekozen rechters.”
De VVD wil gemeenten en provincies meer bestedingsvrijheid geven en decentralisatie van taken zorgvuldig uitvoeren. Ze zijn tegen de gekozen burgemeester en commissaris van de Koning om de neutraliteit te waarborgen.
De VVD vindt dat de Tweede Kamer meer tijd moet besteden aan wetgeving en minder aan incidenten, en dat burgers eerder betrokken moeten worden bij nieuw beleid. Ze willen de termijn tussen de val van een kabinet en verkiezingen verkorten om bestuurlijke continuïteit te waarborgen.
“Een goed werkende democratie betekent meer dan de helft van de zetels plus één. We willen Nederlanders eerder betrekken bij nieuw beleid, zodat we hun zorgen mee kunnen nemen en dat regels voor mensen uitvoerbaar zijn.”
“We willen dat de politiek zich richt op het oplossen van problemen van mensen thuis, niet op ophef.”
“We willen dat de termijn tussen de val van een kabinet en nieuwe verkiezingen op zorgvuldige wijze flink wordt verkort. Het is namelijk niet goed voor Nederland als er te lang geen missionaire regering is.”
De VVD stelt dat de democratische rechtsstaat en haar instituties, zoals de rechterlijke macht en journalistiek, onder druk staan en actief beschermd moeten worden tegen ondermijning en bedreigingen.
“Onze liberale democratie en onze democratische rechtsstaat hebben Nederland tot één van de meest vrije en veilige landen ter wereld gemaakt. Om die vrijheid en veiligheid te behouden, is actieve bescherming van de liberale democratie en de democratische rechtsstaat noodzakelijk.”
“We beschermen de kracht en onafhankelijkheid van onder andere de rechterlijke macht, journalistiek en toezichthouders. We zorgen dat zij veilig hun werk kunnen doen en dat klokkenluiders beschermd worden.”
De PVV pleit voor meer directe democratie en wil burgers meer inspraak geven via bindende referenda en gekozen burgemeesters. Ze zijn kritisch op bestaande vormen van burgerparticipatie en willen politieke benoemingen en vriendjespolitiek tegengaan. Hun visie op democratie draait om het teruggeven van macht aan de "gewone Nederlander" en het beperken van de invloed van ongekozen bestuurders en elitaire netwerken.
De PVV wil de democratie versterken door het invoeren van bindende referenda en het vergroten van directe inspraak voor burgers. Ze verwerpen niet-bindende burgerberaden als ineffectief en willen dat burgers daadwerkelijk invloed kunnen uitoefenen op beleid. Dit standpunt komt voort uit het gevoel dat veel Nederlanders zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de politiek.
“Wij willen échte directe democratie – geen onzinnige, nietszeggende burgerberaden. Wij steunen de nu in het parlement voorliggende Grondwetswijziging voor een bindend correctief referendum. Daarnaast willen we zoveel mogelijk inspraak via laagdrempelige landelijke én lokale referenda.”
“Bindend correctief referendum invoeren; laagdrempelige landelijke en lokale referenda”
De PVV vindt het ondemocratisch dat burgemeesters worden benoemd in plaats van gekozen. Ze willen dat de bevolking rechtstreeks haar burgemeesters kiest, zodat deze beter verantwoording afleggen aan de burgers en niet aan politieke netwerken.
De PVV wil de Eerste Kamer afschaffen, omdat zij deze als een onnodige en ondemocratische hindernis ziet die de directe invloed van de kiezer op het beleid beperkt.
“Eerste Kamer afschaffen”
De PVV wil een einde maken aan politieke benoemingen en vriendjespolitiek in de (semi-)publieke sector. Ze pleiten voor benoemingen op basis van inhoudelijke kwaliteiten en willen strikte beloningsnormen, om zo de democratische legitimiteit en het vertrouwen in het bestuur te vergroten.
De PVV benadrukt dat de macht in Nederland bij de burgers hoort te liggen, niet bij ongekozen politici of bureaucraten. Dit is een kernpunt in hun democratievisie en onderstreept hun pleidooi voor meer directe inspraak.
“Nee, ú bent de baas en ú hebt het voor het zeggen. Want dit is úw land.”
De SGP ziet de democratische rechtsstaat als geworteld in de christelijke traditie en pleit voor het beschermen van klassieke vrijheden en het beperken van rechterlijke macht en internationale invloed op de Nederlandse democratie. De partij wil het kiesstelsel verbeteren zonder grote hervormingen, partijverboden beperken tot ernstige bedreigingen, en benadrukt het belang van parlementaire controle en subsidiariteit. Concrete voorstellen zijn onder meer het afwijzen van een constitutioneel hof, het versterken van parlementaire rechten, en het beschermen van grondrechten binnen duidelijke grenzen.
De SGP beschouwt de democratische rechtsstaat als stevig geworteld in de christelijke cultuur en wil deze beschermen tegen ondermijning, eenzijdige interpretaties van grondrechten en internationale druk. De partij benadrukt het belang van klassieke vrijheden en een betrouwbare, dienstbare overheid die haar kerntaken kent.
De SGP verwerpt de invoering van een constitutioneel hof en wil constitutionele toetsing door rechters beperken, om te voorkomen dat de rechter de politieke democratie overvleugelt.
“Invoering van een constitutioneel hof is onwenselijk. Constitutionele toetsing door de rechter strekt zich in ieder geval niet uit tot de sociale grondrechten.”
De partij vindt partijverboden op basis van opvattingen over democratische beginselen onwenselijk en wil deze alleen toestaan bij daadwerkelijke, ernstige bedreigingen van de democratische rechtsstaat.
“Een partijverbod wegens opvattingen over bepaalde beginselen van de democratische rechtsstaat is onwenselijk. Alleen bij daadwerkelijke, ernstige bedreigingen van de democratische rechtsstaat zelf, bijvoorbeeld het aanzetten tot gewelddadig omverwerpen, is een verbod toelaatbaar.”
De SGP wil het huidige kiesstelsel behouden, maar verbeteren door bijvoorbeeld lijstverbindingen weer mogelijk te maken en de toegankelijkheid van het stemmen te vergroten.
De partij benadrukt het belang van het budgetrecht van de Kamer en wil dat parlementaire controle op overheidsuitgaven wordt versterkt. Ook pleit de SGP voor subsidiariteit en het beperken van internationale verdragen die de handelingsruimte van de Nederlandse wetgever inperken.
“Het budgetrecht van de Kamer is van groot belang voor een stevige parlementaire controle op de overheidsuitgaven.”
“Nederland streeft ernaar het aantal verdragen te verminderen en sluit zich in beginsel niet aan bij nieuwe verdragen die de vrije handelingsruimte van de wetgever beperken.”
BVNL ziet de democratie in Nederland als ernstig aangetast door bestuurlijke crises, ondemocratische bestuurslagen en gebrek aan transparantie. De partij wil de macht terugleggen bij de burger via bindende referenda, directe verkiezingen van de Eerste Kamer, het afschaffen van ondemocratische bestuurslagen en meer openheid van bestuur. BVNL pleit voor een kleine, dienstbare overheid die transparant is en waarin burgers directe invloed hebben op besluitvorming.
BVNL wil de democratie versterken door burgers meer directe invloed te geven, onder andere via bindende referenda en het direct kiezen van de Eerste Kamer. Dit moet de kloof tussen burger en politiek verkleinen en het vertrouwen in het democratisch proces herstellen.
De partij wil ondemocratische en ongekozen bestuurslagen afschaffen en deelname aan supranationale organisaties beperken, om de democratische controle en nationale soevereiniteit te waarborgen.
“Ondemocratische en ongekozen bestuurslagen, zoals de Veiligheidsregio’s (onder te brengen bij de provincies) schaffen we af.”
“Ministers, Staatssecretarissen en andere provinciale of lokale bestuurders mogen geen lid meer zijn van politieke, ondemocratische supranationale organisaties, zoals het World Economic Forum (WEF).”
BVNL ziet transparantie als essentieel voor een gezonde democratie. De partij wil volledige openheid over bestuurlijk handelen en snelle behandeling van informatieverzoeken, zodat burgers hun overheid kunnen controleren.
“Een transparante overheid vinden wij belangrijk. Openheid en transparantie van bestuur is van groot algemeen belang. Burgers hebben recht op informatie over het bestuurlijk handelen.”
“Met het opleggen van geheimhouding op stukken dient daarom uiterst terughoudend te worden omgegaan.”
BVNL benoemt expliciet een bestuurlijke en democratische crisis in Nederland en wil deze aanpakken door macht terug te geven aan de burger en bestuurlijke transparantie te vergroten.
“We hebben een migratiecrisis, een energiecrisis, een wooncrisis, stikstofcrisis, maar bovenal een bestuurlijke en democratische crisis, die extra duidelijk naar voren kwam door het coronaschandaal, de toeslagenaffaire en de gang van zaken rond het Groninger gasveld...”
DENK wil de democratie in Nederland versterken door meer directe inspraak van burgers, het vergroten van transparantie en het verbeteren van de controle op de overheid. Belangrijke voorstellen zijn het rechtstreeks kiezen van burgemeesters, het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar, het oprichten van een Constitutioneel Hof en het uitbreiden van de Tweede Kamer. Ook pleit DENK voor het vergroten van het democratische gehalte van de EU.
DENK vindt dat de democratie versterkt moet worden door burgers meer directe invloed te geven op het bestuur en door de macht van de overheid beter te controleren. Dit moet leiden tot een transparanter en eerlijker bestuur waarin burgers zich beter vertegenwoordigd voelen.
“Burgemeesters worden voortaan rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“Het kiesrecht gaat naar 16 jaar.”
“Er komt een Constitutioneel Hof dat wetten toetst aan de Grondwet.”
“De Tweede Kamer wordt uitgebreid naar 250 zetels om de overheid beter te kunnen controleren.”
“Er komt een verplicht lobbyregister voor de regering. Er komt meer toezicht op de draaideurconstructie en oud bewindspersonen krijgen een volledig lobbyverbod.”
DENK wil dat de EU democratischer wordt en dat het Nederlandse parlement meer zeggenschap houdt over Europese regelgeving. De partij vindt dat de EU hervormd moet worden om het democratische gehalte te vergroten en de rechtsstaat beter te waarborgen.
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
“Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
Volt pleit voor een opener, eerlijker en sterkere democratie, zowel in Nederland als op Europees niveau. Ze willen de democratie vernieuwen door onder andere een permanent burgerberaad, het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd, het afschaffen van het vetorecht in de EU en strengere eisen aan politieke partijen. Hun visie draait om meer inspraak, transparantie en representatie voor alle burgers.
Volt wil de democratie versterken door burgers directer te betrekken bij besluitvorming via een permanent burgerberaad en het serieus nemen van hun aanbevelingen. Dit moet leiden tot meer draagvlak en betere wetgeving.
“We richten het allereerste, nationale, permanente burgerberaad ter wereld op. Dit instituut is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden in Nederland. Een groep ingelote inwoners kan dan - al dan niet in samenspraak met de politiek - burgerberaden agenderen over onderwerpen die hen na aan het hart liggen, zoals zorg, het klimaat of pensioenen. De aanbevelingen uit individuele burgerberaden worden door de politiek serieus meegenomen in de besluitvorming. Het permanente burgerberaad ziet daarop toe.”
Volt wil dat politieke partijen intern democratisch georganiseerd zijn en dat eenmanspartijen zonder leden met stemrecht niet meer mogelijk zijn. Dit moet de representativiteit en legitimiteit van het politieke systeem vergroten.
“We versterken de democratie door in de wet op te nemen dat politieke partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht.”
“We versterken de Nederlandse democratie door in de Wet Politieke Partijen op te nemen dat politieke partijen intern aan democratische minimumeisen moeten voldoen. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid voor mensen om lid te worden van een politieke partij en stemrecht voor die leden.”
Volt wil jongeren meer betrekken bij de democratie door de stemgerechtigde leeftijd te verlagen naar 16 jaar en een Derde Kamer (jongerenberaad) in te voeren die wetten beoordeelt en de politiek adviseert.
“Daarom verlagen we de leeftijd dat je mag stemmen naar zestien jaar. We voeren een Derde Kamer in: een jongerenberaad dat wetten beoordeelt en de politiek adviseert.”
Volt streeft naar een federale, parlementaire democratie op EU-niveau, met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en directe verkiezing van een Europese president. Dit moet de EU democratischer en slagvaardiger maken.
“Daarom gaan we hervormen: er komt een Europese grondwet, waarin we de rechten van alle Europeanen vastleggen. We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
“Volt strijdt in Nederland voor een sterk, democratisch, federaal Europa. We roepen het kabinet op om met andere lidstaten een Europese grondwet te schrijven om de fundamenten te leggen van een nieuw Europa.”
Volt wil de Tweede Kamer uitbreiden naar 250 zetels om de volksvertegenwoordiging te versterken en de controlerende en wetgevende taak beter te kunnen uitvoeren.
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein, zeker in vergelijking met andere Europese landen. Een grotere Tweede Kamer is nodig om de wetgevende en controlerende taak van de Tweede Kamer te versterken, en vooral om de taak van volksvertegenwoordiging beter te vervullen.”
50PLUS pleit voor meer directe democratie en meer burgerinspraak, met als doel burgers actiever te betrekken bij besluitvorming. Hun belangrijkste concrete voorstel is het invoeren van directe democratie, waarmee zij inspraak van burgers willen vergroten. Dit standpunt wordt expliciet genoemd als kern van hun visie op democratie.
50PLUS vindt dat burgers meer directe invloed moeten krijgen op politieke besluitvorming, omdat zij van mening zijn dat inspraak van de burger van groot belang is. Dit adresseren zij door expliciet te pleiten voor directe democratie, waarmee zij het democratisch proces willen versterken en de afstand tussen burger en bestuur willen verkleinen.