Verkiezingsprogramma's 2025 overdefensie tabel
De SGP pleit voor een forse verhoging van de defensie-uitgaven, met als doel in 2035 5% van het BBP aan Defensie te besteden, waarvan 1,5% aan maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur. De partij wil investeren in modernisering, uitbreiding van de krijgsmacht, versterking van de Nederlandse defensie-industrie en verbetering van arbeidsvoorwaarden voor militairen. De NAVO blijft de hoeksteen van het veiligheidsbeleid, terwijl Europese samenwerking alleen aanvullend mag zijn.
Voldoen aan NAVO-norm en verhogen defensiebudget
De SGP wil dat Nederland structureel voldoet aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven en streeft naar een aanzienlijke verhoging van het defensiebudget tot 5% van het BBP in 2035. Dit is bedoeld om de krijgsmacht te versterken en maatschappelijke weerbaarheid te vergroten, gezien de toegenomen geopolitieke dreiging.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie, waarbij 1,5% wordt besteed aan bredere investeringen in maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur.”
Investeren in modernisering en uitbreiding krijgsmacht
De SGP wil extra investeren in modern materieel, innovatie en uitbreiding van de krijgsmacht, met specifieke aandacht voor F-35’s, luchtverdediging, infanteriebataljons, speciale eenheden en onderzeebootcapaciteit. Modernisering is noodzakelijk om te kunnen inspelen op hedendaagse en toekomstige dreigingen.
“Nederland gaat aan haar doelstellingen voor eenheden en wapensystemen voldoen door de krijgsmacht verder uit te bouwen. De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt. Ook moet Nederland de infanteriebataljons zo veel mogelijk aanvullen.”
“De SGP wil extra investeren in specialisaties als de speciale eenheden en onderzeebootcapaciteit.”
“Nederland investeert in innovatie, drones, counterdrone systemen en overige cybercapaciteiten.”
Versterken en opschalen Nederlandse defensie-industrie
De SGP wil de Nederlandse defensie-industrie opschalen en structureel betrekken bij de aanschaf van materieel, met oog voor innovatie en strategische autonomie. Lange termijn-contracten en investeringen in onderzoek zijn nodig om productiecapaciteit en expertise te behouden.
“De defensie-industrie moet worden opgeschaald nu de vraag naar wapensystemen stijgt.”
“Om te waarborgen dat de defensie-industrie expertise en zekere productiecapaciteit behoudt in vredestijd zijn langetermijn contracten nodig.”
“De SGP wil dat de Nederlandse maakindustrie maximaal betrokken is bij de aanschaf van nieuw materieel zoals onderzeeboten, schepen en tanks, en hier daadwerkelijk van profiteert.”
Verbeteren arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid Defensie
De SGP wil Defensie aantrekkelijker maken als werkgever door een nieuw loongebouw, uitbreiding van dienstmogelijkheden (inclusief reservisten), en betere zorg voor militairen en veteranen. Dit is essentieel om voldoende personeel te werven en te behouden.
“De SGP wil daarom een nieuw loongebouw waardoor Defensie een aantrekkelijk werkgever is. Dit helpt ook om opgeleide militairen te behouden.”
“De SGP wil de voltijd en deeltijd dienmogelijkheden uitbreiden, inclusief reservisten. Het Defensity College en het Dienjaar worden opgeschaald.”
“De overheid moet haar zorgplicht voor dienende militairen en veteranen serieus nemen.”
NAVO als hoeksteen, geen Europees leger
De SGP beschouwt de NAVO als de belangrijkste veiligheidspartner en wijst een Europees leger en overdracht van militaire bevoegdheden aan Brussel af. Europese samenwerking is alleen acceptabel als deze aanvullend is en meerwaarde biedt.
“De NAVO is onze belangrijkste veiligheidspartner. De EU vult slechts aan waar dit meerwaarde biedt en zij bevoegdheid heeft.”
“De SGP wil echter geen Europees leger en vindt de nieuwe Europese Defensiecommissaris ongewenst. Niet Brussel, maar Den Haag blijft besluiten over het uitzenden van troepen.”
De SP is fel tegen het verhogen van de defensie-uitgaven naar de zogenoemde Trump-norm van 5% van het BBP en wil geen verdere militarisering of wapenwedloop. De partij pleit voor een krijgsmacht die zich beperkt tot verdediging van het eigen grondgebied en inzet op diplomatie, ontwapening en Europese samenwerking zonder Amerikaanse dominantie. Investeringen in defensie moeten gericht zijn op eigen productie zonder winstoogmerk, en Nederland moet zich strikt houden aan internationale verdragen over verboden wapens.
Tegen de Trump-norm (5% BBP voor defensie)
De SP verzet zich krachtig tegen de NAVO/Trump-norm voor defensie-uitgaven, omdat dit leidt tot bezuinigingen op sociale voorzieningen en een wapenwedloop. Ze vinden deze norm onrealistisch, schadelijk voor de samenleving en vooral gunstig voor de Amerikaanse wapenindustrie.
“De SP is tegen de nieuwe NAVOnorm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens. Dit leidt tot een wereldwijde wapenwedloop en komt vooral de Amerikaanse wapenindustrie ten goede.”
“Partijleiders van Timmermans tot en met Wilders hebben zich gecommitteerd aan de Trumpnorm van vijf procent. Het gaat hierbij om het astronomische bedrag van 35 miljard euro per jaar extra. Dit leidt nu al en zal nog meer leiden tot bezuinigingen op onze zorg, onderwijs en sociale zekerheid.”
“Om deze extra defensieuitgaven te doen zullen onze publieke en sociale voorzieningen worden kapotbezuinigd, belastingen verhoogd worden en zullen onze economie en innovatie worden geremd.”
“Wij passen voor de dienstplicht. ... De Amerikaanse President Trump wil graag dat wij meer dan dubbel zoveel van onze economie gaan inzetten voor militarisering. Daar passen wij voor.”
Defensie alleen voor eigen verdediging en VN-mandaat
De SP wil dat de krijgsmacht zich beperkt tot verdediging van het eigen grondgebied en alleen optreedt op basis van een VN-mandaat. Ze zijn tegen deelname aan illegale oorlogen en tegen NAVO-operaties buiten het eigen grondgebied.
“De SP wil een krijgsmacht die in staat is het eigen grondgebied te verdedigen en in staat is op basis van VNmandaat bondgenoten te verdedigen en vredestaken uit te voeren.”
“Dat betekent expliciet: geen operaties buiten het eigen grondgebied, geen operaties zonder VNmandaat en geen uitbreiding met nieuwe NAVOlanden.”
Europese samenwerking, geen Europees leger of Amerikaanse afhankelijkheid
De SP wil betere militaire samenwerking binnen Europa, maar geen Europees leger en geen afhankelijkheid van de VS. Ze pleiten voor een Europese veiligheidsarchitectuur die militair onafhankelijk is van de VS.
“Met betere samenwerking en betere afstemming tussen de Europese landen wordt het Europees veiligheidsbelang gediend in plaats van de belangen van de VS. De NAVO opereert nu vooral in het belang van de VS en daar moeten we vanaf.”
“Er moet dan ook worden gewerkt aan een beter alternatief: een Europese veiligheidsarchitectuur waar het Europese deel van de NAVO onderdeel van wordt, zodat de NAVO kan worden opgeheven. Deze veiligheidsarchitectuur moet militair onafhankelijk zijn van de VS, gebaseerd zijn op het internationaal recht en gericht zijn op internationale samenwerking.”
“De SP is voor militaire samenwerking en betere afstemming in Europa, maar niet voor een Europees leger. Wij gaan zelf over de uitzending van onze mensen.”
Investeren in eigen defensie-industrie zonder winstoogmerk
De SP wil dat Europa onafhankelijk wordt van de Amerikaanse wapenindustrie en pleit voor publieke zeggenschap over de eigen defensie-industrie, waarbij het algemeen belang centraal staat.
“Europa moet onafhankelijk zijn van de Amerikaanse wapenindustrie. ... We investeren in onze eigen defensieindustrie die wapens maakt voor onze verdediging. Publieke investeringen moeten altijd gepaard gaan met publieke zeggenschap in de bedrijven. Het algemeen belang en de veiligheid moeten centraal staan, niet de winstmaximalisatie.”
Strikte naleving van internationale verdragen en nucleaire ontwapening
De SP wil dat Nederland zich strikt houdt aan internationale verdragen over verboden wapens, geen wapens verkoopt aan landen die mensenrechten schenden, en een voortrekkersrol neemt in nucleaire ontwapening.
“Nederland dient zich strikt te houden aan de internationale verdragen rondom verboden wapens, ook in wapenexport en steun. Nederland moet een voortrekkersrol pakken in wereldwijde nucleaire ontwapening. En we verlangen dit ook van andere landen. We ondertekenen het VN verdrag voor het verbod op kernwapens. Wij verwijderen de Amerikaanse kernwapens van de Nederlandse bodem.”
“We verkopen geen wapens aan landen waar mensenrechten worden geschonden. De zeggenschap over wapenexport moet in democratische handen blijven.”
BVNL wil een volledig soevereine Nederlandse krijgsmacht die zich uitsluitend richt op de verdediging van het eigen grondgebied en NAVO-verplichtingen, zonder inmenging in buitenlandse conflicten. Ze pleiten voor directe naleving van de 2% NAVO-norm (niet hoger), een eenmalige loonsverhoging voor militairen in lagere schalen, en het stoppen van wapenleveranties als de eigen veiligheid niet gegarandeerd is. De partij is tegen dienstplicht en wil de Nederlandse defensie-industrie niet onnodig hinderen.
Volledig soevereine krijgsmacht, geen buitenlandse inmenging
BVNL vindt dat de Nederlandse krijgsmacht volledig soeverein moet zijn en zich niet moet mengen in oorlogen buiten het NAVO-grondgebied. Dit standpunt komt voort uit de wens om de veiligheid van Nederland centraal te stellen en niet betrokken te raken bij internationale conflicten die niet direct het eigen land betreffen.
“De krijgsmacht is uitermate belangrijk voor de veiligheid van Nederland en moet daarom volledig soeverein zijn, met voldoende personeel en materieel.”
“Nederland mengt zich niet in oorlogen waar wij niets mee te maken hebben en we streven altijd naar diplomatieke onderhandelingen.”
“Er worden geen operaties of oorlogen financieel of militair gesteund buiten het NAVO-grondgebied.”
“We houden ons aan onze NAVO-verplichtingen, maar we steunen geen oorlogen buiten het NAVO-grondgebied met materieel of personeel.”
Direct voldoen aan 2% NAVO-norm, geen verhoging naar 5%
BVNL wil dat Nederland per direct voldoet aan de 2% BBP-norm voor defensie-uitgaven zoals door de NAVO gesteld, maar is tegen een verhoging naar 5%. Dit is bedoeld om de uitgaven in lijn te houden met internationale afspraken zonder onnodige verhoging.
Eenmalige loonsverhoging voor militairen in lagere schalen
BVNL wil militairen in de lagere loonschalen een eenmalige extra loonsverhoging van 10% geven. Dit is bedoeld om de aantrekkelijkheid van het beroep te vergroten en waardering te tonen voor het personeel.
“Een eenmalige extra loonsverhoging van 10% voor alle militairen die zich in de lagere loonschalen bevinden.”
“Essentiële ambtenaren zoals militairen, politieagenten, docenten en zorgmedewerkers moeten structureel substantieel meer gaan verdienen. Dat kunnen we doen door een eenmalige extra loonsverhoging van 10%, voor mensen die zich in de lagere loonschalen bevinden.”
Geen wapenleveranties als eigen veiligheid niet gegarandeerd is
BVNL wil stoppen met het weggeven van wapens aan andere landen als de eigen veiligheid daardoor in het geding komt. Dit is bedoeld om de prioriteit te leggen bij de eigen defensiecapaciteit.
“Er worden geen wapens meer weggegeven aan andere landen als onze eigen veiligheid niet gegarandeerd kan worden door onze eigen krijgsmacht.”
Geen hindering van Nederlandse defensie-industrie
BVNL wil dat de Nederlandse defensie-industrie niet wordt gehinderd door strengere exportcriteria dan andere EU- of NAVO-landen. Dit moet de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie beschermen.
“We hinderen onze eigen Nederlandse defensie-industrie niet door strengere criteria te hanteren voor exportvergunningen dan andere EU- of NAVO-landen.”
Tegen dienstplicht en opkomstplicht
BVNL is tegen de (her)invoering van de dienstplicht of opkomstplicht. Dit standpunt is gebaseerd op de wens om de krijgsmacht op vrijwillige basis te laten functioneren.
“We zijn tegen de dienstplicht en willen ook geen herinvoering van de opkomstplicht.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) is kritisch over defensie-uitgaven en pleit voor een selectieve, onderbouwde inzet van het defensiebudget, met prioriteit voor diplomatie, conflictpreventie en Europese samenwerking zonder afhankelijkheid van de VS. Ze wijzen een blanco cheque voor defensie af, willen geen NAVO-norm, en stellen dat defensie-uitgaven niet ten koste mogen gaan van klimaat, natuur, zorg of onderwijs.
Geen blanco cheque en geen NAVO-norm
De PvdD verzet zich tegen automatische verhogingen van het defensiebudget en de NAVO-norm, en wil dat elke defensie-uitgave zorgvuldig wordt afgewogen. Investeringen in defensie mogen niet ten koste gaan van andere maatschappelijke prioriteiten.
“Hoewel hiervoor investeringen nodig zijn, zegt de Partij voor de Dieren ‘nee’ tegen een blanco cheque voor defensie. We kijken bij elke maatregel kritisch welke uitgaven nodig zijn om de verdediging van Europa op orde te krijgen en efficiënt te organiseren.”
“Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm. Elke uitgave voor defensie wordt bepaald op basis van goede onderbouwing. Uitgaven gaan niet ten koste van klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs.”
“De NAVO-norm wordt gedicteerd door Trump: daar doen wij niet aan mee. We wegen zorgvuldig af wat nodig is op basis van goed onderbouwde plannen. Géén blanco cheque voor defensie.”
Defensiebudget deels inzetten voor diplomatie en conflictpreventie
De partij wil een deel van het defensiebudget specifiek bestemmen voor diplomatieke inspanningen, geweldloze conflictoplossing en het weerbaar maken van burgers, in plaats van louter militaire uitgaven.
“Een deel van het defensiebudget zal specifiek worden ingezet op diplomatie in conflictsituaties, het ontwikkelen van methoden voor conflictpreventie en geweldloze conflictoplossing, en voor het geweldloos weerbaar maken van de burgers.”
Europese samenwerking, geen Europees leger, onafhankelijk van VS
PvdD wil Europese samenwerking op defensiegebied, maar zonder een Europees leger en met behoud van nationale zeggenschap. Ze streven naar onafhankelijkheid van de VS en willen een alternatief voor de NAVO.
“Nederland en Europa investeren extra in de eigen Europese defensie. Daarbij kijken we steeds kritisch welke investeringen echt nodig zijn om onszelf te kunnen verdedigen en zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS.”
“We kiezen voor Europese samenwerking, maar het Nederlandse parlement dient volledige zeggenschap te behouden over de inzet van Nederlandse militairen. Er komt geen Europees leger.”
“De Partij voor de Dieren zet in op een alternatief voor de NAVO: een nieuwe vorm van samenwerking met betrouwbare bondgenoten, zonder de VS. Een samenwerking op basis van internationaal recht, gelijkwaardigheid en solidariteit, gericht op verdediging.”
Wapenindustrie en defensie-uitgaven: extra belasting en ethische voorwaarden
De partij wil de wapenindustrie zwaar belasten en stelt ethische voorwaarden aan wapeninkoop en defensie-uitgaven.
“De wapenindustrie wordt maximaal belast. Er komt een windfall tax of solidariteitsbijdrage waarbij de winsten van de wapenindustrie ten goede komen aan de samenleving.”
“Nederland koopt geen wapens meer van landen die zich schuldig maken aan mensenrechtenschendingen, zoals Israël en Saoedi-Arabië.”
Geen uitbreiding defensie-oefeningen en geen uitzonderingen voor Defensie
PvdD wil geen extra ruimte voor defensie-oefeningen in Nederland en geen uitzonderingen voor Defensie op natuur- en milieuregels.
“Er komt geen extra ruimte voor defensie-oefeningen in Nederland, maar we zetten juist in op het verminderen van militaire oefeningen en terreinen in Nederland.”
“Defensie houdt zich, net als elke burger, elke overheid en elk bedrijf, aan de wettelijke vergunningsplicht (bijvoorbeeld natuurvergunningen) en andere regels rondom bescherming van dieren, natuur, gezondheid en milieu. Er komen geen uitzonderingen voor Defensie.”
NSC wil fors investeren in defensie en streeft naar het halen van de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp voor defensie-uitgaven. Ze leggen nadruk op modernisering van de krijgsmacht, innovatie (zoals drones en cyber), betere arbeidsvoorwaarden voor militairen, en het versterken van de weerbaarheid van de samenleving. Concrete voorstellen zijn onder meer een jaarlijkse investering van €1 miljard in een weerbare samenleving en het opschalen van het dienjaar.
Defensie-uitgaven verhogen naar NAVO-norm 3,5%
NSC kiest expliciet voor een forse verhoging van het defensiebudget naar de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp, met daarnaast 1,5% voor gerelateerde uitgaven zoals infrastructuur. Dit moet de slagkracht, gereedheid en uitrusting van de krijgsmacht versterken en Nederland minder afhankelijk maken van anderen.
Jaarlijks €1 miljard voor weerbare samenleving
Naast militaire investeringen wil NSC jaarlijks €1 miljard investeren in een weerbare samenleving, gericht op burgersteunpunten, buurtnetwerken en cyberveiligheid. Dit wordt gezien als een noodzakelijke aanvulling op militaire uitgaven om Nederland als geheel te beschermen.
Modernisering krijgsmacht en inzet op innovatie
NSC wil de krijgsmacht moderniseren door te investeren in onbemande voertuigen (zoals drones), cybercapaciteit en een eigen luchtverdedigingssysteem (Dutch Dome). Ook wordt ingezet op een flexibeler personeelsbestand en betere arbeidsvoorwaarden.
“We investeren fors in onbemande voertuigen voor in de lucht – zoals drones – en onder water.”
“We vergroten de capaciteit van het Defensie Cyber Commando en investeren in een offensief cyberprogramma.”
“We willen dat er op termijn een Dutch Dome komt: een luchtverdedigingssysteem gericht op de bescherming van strategisch belangrijke civiele en militaire locaties, zoals de Rotterdamse haven.”
“Medewerkers van Defensie moeten goed worden beloond, vooral vanwege het bijzonder risicovolle karakter van het beroep.”
Dienstplicht naar Zweeds model en opschaling dienjaar
Om het personeelstekort aan te pakken en de maatschappelijke betrokkenheid te vergroten, wil NSC een dienstplicht naar Zweeds model invoeren en het dienjaar opschalen.
“We zetten een eerste stap naar een dienstplicht naar Zweeds model door alle 18-jarigen een verplicht in te vullen enquête te sturen om de motivatie en mate van geschiktheid in beeld te brengen.”
“We willen het dienjaar de komende jaren verder opschalen van 1000 naar 6000 plekken per jaar.”
BIJ1 wil een radicale koerswijziging in het Nederlandse defensiebeleid: geen extra geld naar wapens, volledige ontwapening, en een snelle uittreding uit de NAVO. Het budget voor defensie wordt niet verhoogd, militaire samenwerking met universiteiten en wapenindustrie wordt gestopt, en Nederland kiest voor neutraliteit en vrede boven militaire macht.
Geen extra geld naar defensie of wapens
BIJ1 verzet zich tegen elke verhoging van het defensiebudget en wil geen overheidsmiddelen meer besteden aan wapens of militair onderzoek. Het geld dat hierdoor vrijkomt, wordt ingezet voor sociale doelen zoals zorg, onderwijs en wederopbouw.
“Er gaat geen cent meer naar wapens in militaire conflicten, naar koloniale oorlogen en naar genocide. We stoppen alle wapenleveranties aan ‘Israël’. Het geld dat hierdoor vrijkomt, gebruiken we voor een wettelijk vredesfonds voor zorg, onderwijs, openbaar vervoer en internationale wederopbouw.”
“Tot dat moment verhogen we op geen enkel moment het budget van defensie.”
“Nederland stopt geen geld van de overheid meer in militair onderzoek, beëindigt geweld gerelateerde samenwerking met universiteiten en ontmantelt militaire industrieel-academische netwerken.”
Uittreding uit de NAVO en sluiting militaire bases
BIJ1 wil dat Nederland binnen vier jaar uit de NAVO stapt, alle NAVO- en VS-bases sluit en de opslag van kernwapens beëindigt. Dit is onderdeel van hun streven naar neutraliteit en het losmaken van imperialistische belangen.
“Nederland start direct het traject om uit de NAVO te treden en voltooit dit binnen 4 jaar.”
“Nederland sluit alle NAVO- en VS-bases op eigen grondgebied, stopt de opslag van kernwapens in het Nederlandse dorp Volkel en loopt weg van de militaire infrastructuur van het westerse machtsblok.”
“Alle NAVO- en VS-bases op Nederlands grondgebied sluiten we binnen 2 jaar. Kernwapens verwijderen we onmiddellijk.”
Dienstplicht uit de wet en bescherming dienstweigeraars
BIJ1 wil de dienstplicht officieel uit de wet halen, dienstweigering erkennen en beschermen, en eerherstel voor dienstweigeraars uit het verleden.
“De dienstplicht gaat officieel uit de wet. Dienstweigering wordt erkend en beschermd. Er komt (postuum) eerherstel voor dienstweigeraars uit het verleden.”
Stop wapenindustrie en militaire AI
De partij wil wapenbedrijven weren uit Nederland, bestaande wapenindustrie zwaar belasten, en een directe stop op militaire AI-systemen.
Het CDA wil fors investeren in defensie en committeert zich aan de NAVO-norm van 3,5% van het bbp in 2035, met een eerste stap richting 2030. De partij stelt voor om deze uitgaven deels te financieren via een "vrijheidsbijdrage" van burgers en bedrijven, en wil daarnaast de krijgsmacht moderniseren, de militaire opkomstplicht herstellen en de defensie-industrie opschalen.
Fors verhogen defensiebudget tot NAVO-norm
Het CDA wil dat Nederland uiterlijk in 2035 3,5% van het bbp aan defensie uitgeeft, conform de nieuwe NAVO-norm, en zet de eerste stap richting 2030. Dit moet de krijgsmacht versterken en moderniseren, en Nederland voorbereiden op een veranderende internationale veiligheidscontext.
“Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5 procent van het bbp uit te geven aan defensie. In de komende periode willen we de eerste stap naar 2030 zetten.”
“We maken ruimte op de begroting om de extra defensie-uitgaven te kunnen betalen, waarbij we gebruikmaken van de ruimere EU-begrotingsregels.”
Invoering vrijheidsbijdrage voor defensie-uitgaven
Om de forse verhoging van het defensiebudget te financieren, introduceert het CDA een "vrijheidsbijdrage" waarbij iedereen, naar draagkracht, bijdraagt aan de defensie-uitgaven. Dit moet de lasten eerlijk verdelen en de noodzakelijke investeringen mogelijk maken.
“Daarnaast introduceren we een vrijheidsbijdrage voor iedereen, burgers en bedrijven. We vragen daarmee iedereen evenredig naar draagkracht bij te dragen.”
“Voor een deel financieren we de defensie-uitgaven via een vrijheidsbijdrage voor burgers en bedrijven, zodat iedereen evenredig bijdraagt naar draagkracht.”
Modernisering krijgsmacht en opschaling defensie-industrie
Het CDA wil de extra middelen inzetten voor modernisering van de krijgsmacht, investeren in hoogwaardig materieel en het opschalen van de Nederlandse en Europese defensie-industrie. Dit moet de strategische autonomie van Europa vergroten en de krijgsmacht toekomstbestendig maken.
“We zetten de extra defensie-uitgaven in voor het versterken en moderniseren van onze krijgsmacht. Die moet beschikken over hoogwaardig materieel waarvan de eisen in Europees verband zijn afgestemd.”
“We zetten in op een innovatieve Nederlandse en Europese defensie-industrie en bouwen de productiecapaciteit uit.”
“Voor de realisatie van de opschaling defensie-industrie komen er op korte termijn afspraken met langjarig perspectief om industrie en bedrijven (gedeeltelijk) te laten omschakelen naar kritische productie voor defensie en weerbaarheid.”
Herstel militaire opkomstplicht en grotere rol reservisten
Het CDA wil de militaire opkomstplicht herstellen naar Scandinavisch model, met een voorkeur voor vrijwillige deelname, en een grotere rol voor reservisten. Dit vergroot de schaalbaarheid van de krijgsmacht en de weerbaarheid van de samenleving.
FVD wil af van buitenlandse militaire interventies en kiest voor een neutraal, soeverein defensiebeleid gericht op het Nederlandse belang. Ze pleiten voor investeren in een sterke nationale krijgsmacht, betere beloning voor militairen, versterking van de defensie-industrie, en meer grensbewaking, maar zonder NAVO-dwang of buitenlandse inmenging. Het NAVO-lidmaatschap moet via een referendum worden heroverwogen, en de inzet van militairen mag nooit door EU of NAVO worden bepaald.
Investeren in nationale defensie, niet volgens NAVO-norm
FVD wil investeren in de krijgsmacht op basis van eigen inzicht, met betere beloning voor militairen en versterking van de Nederlandse defensie-industrie. Het doel is weerbaarheid en soevereiniteit, zonder opgelegde NAVO-normen of buitenlandse belangen.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“We betrekken de Nederlandse defensie-industrie bij aanschaf, onderhoud en ontwikkeling van materieel, zodat innovatie en werkgelegenheid in eigen land groeien.”
NAVO-lidmaatschap heroverwegen via referendum
FVD wil het Nederlandse NAVO-lidmaatschap niet als vanzelfsprekend beschouwen, maar via een referendum aan de bevolking voorleggen. Dit past bij hun streven naar soevereiniteit en het vermijden van buitenlandse militaire verplichtingen.
“We leggen het lidmaatschap van de NAVO via een referendum voor aan de Nederlandse bevolking, zodat we als land zelf kunnen beslissen of we door willen op het huidige pad.”
Geen buitenlandse militaire interventies of dienstplicht
FVD verzet zich tegen deelname aan buitenlandse militaire missies en het herstel van de dienstplicht. Nederlandse militairen mogen niet worden ingezet voor Amerikaanse of Brusselse belangen, en jongeren hoeven niet te vechten in conflicten zoals Oekraïne.
Soeverein beslissen over inzet militairen
De partij wil dat Nederland altijd zelf beslist over de inzet van militairen, zonder inmenging van EU of NAVO. Dit waarborgt de nationale controle over defensie.
“We staan nooit toe dat de inzet van onze militairen door de EU of de NAVO wordt bepaald, zodat Nederland altijd zelf de controle houdt.”
Investeren in cyberdefensie en grensbewaking
FVD ziet digitale dreigingen en grensbewaking als prioriteiten voor de nationale veiligheid. Ze willen investeren in cyberdefensie en de marechaussee uitbreiden.
GroenLinks-PvdA kiest voor een forse verhoging van het defensiebudget tot 3,5% van het bbp, met nadruk op Europese samenwerking en onafhankelijkheid van de VS. Ze willen investeren in een sterke, moderne krijgsmacht, maar zonder te bezuinigen op zorg, onderwijs of sociale zekerheid; de extra uitgaven worden betaald door hogere bijdragen van de rijksten. De partij pleit voor publieke sturing van de defensie-industrie en meer Europese integratie op defensiegebied.
Historische verhoging defensiebudget naar 3,5% bbp
GroenLinks-PvdA wil het defensiebudget fors verhogen tot 3,5% van het bbp, vooral vanwege de Russische dreiging en om minder afhankelijk te zijn van de VS. Dit budget wordt niet gefinancierd door bezuinigingen op sociale voorzieningen, maar door hogere bijdragen van de rijkste Nederlanders.
“We committeren ons aan het verhogen van het defensiebudget naar 3,5% van het bbp vanwege de Russische agressie en de noodzaak om ons onafhankelijker te maken van de Verenigde Staten.”
“We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We betalen de hogere defensie-uitgaven niet met bezuinigen op zorg, onderwijs, sociale zekerheid en pensioenen. De hogere defensie-uitgaven betalen we door een eerlijke bijdrage te vragen van de rijkste Nederlanders.”
Europese defensiesamenwerking en publieke sturing
De partij wil defensie als gedeelde EU-competentie, met gezamenlijke inkoop en ontwikkeling van wapensystemen, en een onafhankelijke Europese defensie-industrie. Strategisch relevante defensiebedrijven moeten deels in publieke handen komen om overwinsten te voorkomen.
“Defensie moet een gedeelde EU-competentie worden; besluiten over inzet van de krijgsmacht blijven echter een nationale bevoegdheid. Integratie van de krijgsmachten zetten we voort. We bouwen een onafhankelijke Europese defensie-industrie via de gezamenlijke ontwikkeling en inkoop van wapensystemen, diensten en infrastructuur.”
“Onze veiligheid is te belangrijk om alleen aan de markt over te laten. We investeren in een onafhankelijkere, moderne defensie-industrie in samenwerking met Europese partners met wie we gezamenlijk inkopen en ontwikkelen. ... Strategisch relevante defensiebedrijven komen deels in publieke handen via staatsdeelnemingen.”
Geen bezuinigingen op sociale sectoren voor defensie
De partij benadrukt dat de verhoging van het defensiebudget niet ten koste mag gaan van zorg, onderwijs, sociale zekerheid of pensioenen.
Transparant investeringsplan en kostenbeheersing
GroenLinks-PvdA wil vooraf duidelijkheid over investeringen en bestedingscapaciteit binnen defensie, om verspilling en prijsstijgingen te voorkomen.
“Vooraf moet duidelijk zijn waarin we gaan investeren en of defensie en de industrie dat geld ook kunnen uitgeven. Zo voorkomen we verspilling en onnodige prijsstijgingen.”
De ChristenUnie wil fors investeren in defensie en streeft ernaar om in 2035 3,5% van het BBP aan defensie uit te geven, conform de NAVO-norm. Ze koppelen deze verhoging aan investeringen in infrastructuur, uitbreiding van oefenterreinen en kazernes, en een bredere maatschappelijke dienstplicht. De partij benadrukt dat defensie onderdeel moet zijn van een integraal veiligheidsbeleid met voldoende politieke controle.
Fors verhogen defensiebudget naar 3,5% BBP
De ChristenUnie wil het defensiebudget fors verhogen om te voldoen aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het BBP in 2035, en daarnaast 1,5% aan infrastructuur die defensie ten goede komt. Dit moet de basisgereedheid, uitbreiding van materieel, en de positie van Nederland binnen NAVO en EU versterken.
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie en daarnaast 1,5% aan bijvoorbeeld infrastructuur die ook defensie ten goede komt.”
“Daarom geven we 3.5% van ons nationale inkomen uit aan defensie”
Uitbreiding fysieke ruimte en defensie-industrie
Naast financiële investeringen wil de ChristenUnie meer fysieke ruimte voor defensie, uitbreiding van kazernes en oefenterreinen, en stimulering van de Nederlandse defensie-industrie. Dit moet bijdragen aan economische ontwikkeling en werkgelegenheid.
“Naast financiële ruimte is er fors meer fysieke ruimte nodig om te kunnen uitbreiden en om meer op Nederlands grondgebied te kunnen oefenen. De uitbreiding van kazernes en oefenterreinen gebeurt altijd in afstemming met lokale overheden.”
“De forse uitbreiding van het defensiebudget gaat waar mogelijk gepaard gaan met de groei van de Nederlandse defensie-industrie en met onderzoek en ontwikkeling, zodat investeringen vanuit belastinggeld voor een deel terugkeren in de vorm van economische groei, innovaties en groei van werkgelegenheid.”
Dienstplicht voor alle jongeren
De ChristenUnie wil een maatschappelijke of militaire dienstplicht invoeren, waarbij alle jongeren een periode bijdragen aan de samenleving, met keuze voor defensie of andere maatschappelijke taken.
“Iedereen vervult dienstplicht, maatschappelijk of militair. Op basis van persoonlijke motivatie kunnen jongeren de keuze maken voor de krijgsmacht of elders in de samenleving.”
Defensie als onderdeel van integraal veiligheidsbeleid
De partij benadrukt dat defensie niet op zichzelf staat, maar deel moet uitmaken van een breder veiligheidsbeleid met voldoende politieke controle en samenwerking met diplomatie en ontwikkelingssamenwerking.
“Namelijk de inzet van wapens en militairen, is het belangrijk dat defensie onderdeel is van een integraal veiligheidsbeleid met voldoende politieke controle.”
“Internationale inzet van de krijgsmacht is onderdeel van een doordachte integrale benadering, in nauwe samenwerking met de inzet van diplomatie, ontwikkelingssamenwerking en de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, gericht op een lange termijn commitment, (weder)opbouw, conflictpreventie en civiel-militaire samenwerking.”
De VVD wil fors investeren in defensie en legt daarbij een duidelijke nadruk op het wettelijk vastleggen van een defensiebudget van minimaal 2% en een streefcijfer van 3,5% van het BNP, in lijn met of boven de NAVO-norm. De partij koppelt deze investeringen aan modernisering, innovatie en het versterken van de Nederlandse defensie-industrie, met als doel een technologisch superieure krijgsmacht en structurele zekerheid voor de toekomst.
Wettelijk vastleggen van defensiebudget (2% minimum, 3,5% streefcijfer)
De VVD wil structurele zekerheid voor defensie-uitgaven door de NAVO-norm van minimaal 2% van het BNP wettelijk vast te leggen en het streefcijfer van 3,5% eveneens in de wet te verankeren. Dit moet voorkomen dat investeringen afhankelijk zijn van politieke grillen en zorgt voor een langdurige, geloofwaardige afschrikking en modernisering van de krijgsmacht.
“De VVD heeft de 2%-norm al als harde ondergrens wettelijk vastgelegd. Om ons land en onze krijgsmacht de zekerheid voor de lange termijn te geven die zij verdient, leggen we de geldende NAVO-norm van 3,5% als streefcijfer ook vast in de wet.”
“Op termijn is een investering van tenminste 3,5% is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren en onze NAVO-verplichtingen na te komen; een eerlijke contributie is de logische en morele verplichting van elke bondgenoot.”
“Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
Meer geld naar defensie, minder naar ontwikkelingssamenwerking en sociale zekerheid
De VVD kiest expliciet voor het verhogen van het defensiebudget ten koste van andere uitgaven, zoals ontwikkelingssamenwerking, zorg en sociale zekerheid. Dit wordt gepresenteerd als een noodzakelijke keuze in het licht van de huidige geopolitieke dreigingen.
“De VVD gaat mee met de huidige geopolitieke realiteit door te investeren in defensie en minder uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking.”
“Meer bij defensie en veiligheid, minder naar sociale zekerheid en zorg: De VVD kiest voor investeren in onze veiligheid, van je eigen straat tot op mondiaal niveau.”
Investeringen in modernisering en innovatie van de krijgsmacht
Naast het verhogen van het budget, wil de VVD investeren in modern materieel, innovatie en de Nederlandse defensie-industrie. Dit moet leiden tot een technologisch superieure krijgsmacht en versterking van de economie.
“We investeren in de wapens van de toekomst, zoals hypersonische raketten en drones, en brengen de luchtverdediging snel op orde.”
“Door te investeren in hoogwaardige defensiecapaciteit stimuleren we innovatie, creëren we banen en versterken we onze positie als technologische voorloper.”
BBB wil fors investeren in Defensie, met als uitgangspunt een groeipad naar 3,5% van het BBP in 2035, maar legt zich niet onvoorwaardelijk vast op deze norm. De partij koppelt defensie-uitgaven aan duidelijke voorwaarden, zoals bescherming van andere sociale voorzieningen, en wil dat investeringen bijdragen aan operationele slagkracht, innovatie en de Nederlandse defensie-industrie. BBB benadrukt dat Defensie-uitgaven nooit een doel op zich zijn, maar moeten leiden tot een krijgsmacht die daadwerkelijk werkt en afschrikt.
Groeipad naar 3,5% BBP als uitgangspunt, maar geen harde toezegging
BBB neemt het door het CPB geschetste groeipad naar 3,5% van het BBP in 2035 als uitgangspunt, maar weigert zich hier onvoorwaardelijk aan te committeren. De partij stelt dat deze uitgaven niet ten koste mogen gaan van andere essentiële voorzieningen en koppelt verdere verhoging aan strikte voorwaarden. Dit standpunt adresseert het politieke debat over de NAVO-norm en de betaalbaarheid van defensie-uitgaven.
“We nemen het groeipad naar 3,5% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) in 2035 als uitgangspunt.”
“BBB legt zich nu nog niet vast op het bereiken van 3,5% BBP en ruim 19,3 miljard euro in 2035. Zulke bedragen kunnen en mogen niet per definitie ten koste gaan van andere zaken die voor BBB essentieel zijn: de betaalbaarheid en instandhouding van de huidige AOW, ons sociale zekerheidsstelsel, goede en toegankelijke gezondheidszorg, een ronkende economie met een sterke mkb-sector, goede infrastructuur en een leefbaar platteland.”
Duidelijke voorwaarden voor verdere verhoging defensie-uitgaven
BBB verbindt het groeipad aan strikte voorwaarden, zoals een eerlijke lastenverdeling binnen de NAVO en geen financiering via Europese schulden of giften. Dit standpunt is bedoeld om te waarborgen dat extra defensie-uitgaven verantwoord en in het Nederlands belang zijn.
“Daarom hanteren we als BBB tien duidelijke voorwaarden, waaronder een eerlijke lastenverdeling tussen NAVO-partners, geen financiering via Europese schulden of giften en een groeipad dat aanpasbaar is bij veranderende dreigingen.”
“Na 2030 gelden voor ons duidelijke voorwaarden voor verdere verhoging van onze defensieuitgaven, zoals een eerlijke verdeling van kosten binnen de NAVO en geen financiering via Europese schulden of giften.”
Defensie-uitgaven moeten bijdragen aan operationele slagkracht en strategische autonomie
BBB stelt dat investeringen in Defensie gericht moeten zijn op daadwerkelijke versterking van de krijgsmacht, innovatie, munitievoorraden en de Nederlandse defensie-industrie. Defensie-uitgaven zijn volgens BBB geen doel op zich, maar een middel om de veiligheid en strategische autonomie van Nederland te waarborgen.
“Investeringen moeten bijdragen aan: Operationele slagkracht, gereedheid, innovatief vermogen en munitievoorraden; Versterking van de Nederlandse defensieindustrie en strategische autonomie; Infrastructuur die ook civiele weerbaarheid vergroot (zoals spoor en logistiek); Economische kansen in regio’s en sectoren waar Nederland zelf sterker van wordt.”
“Defensieuitgaven zijn nooit een doel op zich. BBB wil een krijgsmacht die werkt en kwaadwillenden afschrikt, niet alleen een begroting die scoort.”
DENK vindt de huidige defensie-uitgaven voldoende en verzet zich tegen extra miljardeninvesteringen onder druk van de NAVO. De partij wil alleen defensie-uitgaven die aantoonbaar noodzakelijk zijn voor het op orde houden van de basis, en is uitgesproken tegen een wapenwedloop, deelname aan militaire missies zonder humanitair karakter, en kernwapens op Nederlands grondgebied. DENK is voor Europese defensiesamenwerking, maar tegen een Europees leger en behoudt nationale zeggenschap over militaire inzet.
Alleen noodzakelijke defensie-uitgaven, geen wapenwedloop
DENK stelt dat de huidige defensiebegroting volstaat en verzet zich tegen verdere verhogingen, tenzij deze aantoonbaar noodzakelijk zijn voor de basisvoorzieningen van Defensie. De partij wijst op de militaire overmacht van de NAVO en wil geen onnodige investeringen of wapenwedloop.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet. Wij willen geen wapenwedloop.”
Terughoudendheid bij militaire missies en kernwapens
DENK is zeer terughoudend met deelname aan militaire missies en accepteert dit alleen bij een zuiver humanitair karakter en een gedegen internationaal mandaat. Daarnaast wil de partij alle kernwapens uit Nederland verwijderen en geen lanceersystemen voor kernwapens op Nederlands grondgebied.
“Wij blijven zeer terughoudend in het steunen van de deelname aan militaire missies. Slechts in uitzonderlijke gevallen kunnen wij deelname steunen aan missies met een zuiver humanitair karakter en met een gedegen internationaal mandaat.”
“Alle kernwapens verdwijnen uit ons land. Onze militaire systemen worden niet uitgerust met lanceersystemen voor kernwapens.”
Geen Europees leger, wel samenwerking
DENK is voor Europese defensiesamenwerking, maar wil geen Europees leger en behoudt nationale zeggenschap over militaire inzet.
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
Geen dienstplicht
DENK is uitgesproken tegen een gedwongen dienstplicht en vindt dat jonge mensen niet verplicht mogen worden tot militaire dienst.
“Een gedwongen dienstplicht is voor DENK onacceptabel. Het forceren van jonge mensen in een militair systeem dat niet hun keuze is, past niet bij de idealen van DENK.”
JA21 wil fors investeren in Defensie en streeft naar een aanzienlijke uitbreiding van het defensiebudget tot 5% van het BBP in 2035, inclusief een duidelijke jaarlijkse groeilijn. De partij pleit voor een sterke, schaalbare krijgsmacht van 200.000 medewerkers, betere arbeidsvoorwaarden, en een grotere rol voor de Nederlandse defensie-industrie. JA21 positioneert zich als dé partij die Defensie structureel wil versterken, met concrete financiële en personele doelstellingen.
Lineair verhogen defensiebudget naar 5% BBP in 2035
JA21 wil het defensiebudget fors verhogen tot 5% van het BBP in 2035, met een jaarlijkse lineaire groei. Niet-benutte middelen worden in een fonds gestopt voor grote investeringen. Dit is een van de meest concrete en onderscheidende voorstellen in het programma, en wordt expliciet als tabelmatige groeilijn gepresenteerd.
“Lineair naar de 5% in 2035. Wij werken lineair toe naar 3,5% + 1,5% van het nationaal inkomen aan defensie(gerelateerde)-uitgaven in 2035. Jaarlijks niet-benutte middelen worden ondergebracht in het bestaande Defensiematerieelbegrotingsfonds, waarmee grote materiële investeringen mogelijk blijven zonder het jaarbudget te belasten.”
“Lineair groeien naar uitgaven van 5% van het BBP in 2035.”
Uitbreiding personeelsbestand naar 200.000 medewerkers
JA21 wil het personeelsbestand van Defensie uitbreiden naar 200.000 militairen, reservisten en burgers. Dit is een concrete kwantitatieve doelstelling die direct in de "defensie tabel" past.
“Groeien naar een schaalbaar personeelsbestand van 200.000 militairen, reservisten en burgers.”
Verbeteren arbeidsvoorwaarden en (deels) verplichte dienstplicht
Om personeel te werven en te behouden, wil JA21 de arbeidsvoorwaarden verbeteren en toewerken naar verplichte dienstplichtelementen naar Scandinavisch model.
“Flinke verbetering van arbeidsvoorwaarden, doorgroeimogelijkheden en maatschappelijke waardering voor defensiepersoneel. Uitbreiding van het dienjaar en toewerken naar verplichte elementen van dienstplicht naar Scandinavisch model.”
Structurele investeringen in Nederlandse defensie-industrie
JA21 wil langdurige opdrachten voor de Nederlandse defensie-industrie en minder belemmerende regelgeving, zodat innovatie en werkgelegenheid in eigen land worden gestimuleerd.
“Voor de defensie-industrie schrapt JA21 belemmerende regelgeving en zet het in op langdurige opdrachten binnen Nederland. Alleen zo kunnen we onze krijgsmacht en onze defensie-industrie effectief en verantwoord opbouwen.”
“De Nederlandse defensie-industrie versterken door minder belemmerende regelgeving en vergunningseisen, en door het verstrekken van langdurige opdrachten. Zo stimuleren we innovatie en werkgelegenheid in eigen land.”
De PVV wil de defensie-uitgaven stapsgewijs laten groeien, met de nadruk op bescherming van het eigen grondgebied en het Nederlandse belang. Ze zijn tegen buitenlandse militaire missies en willen de inzet van het leger richten op grensbewaking, met behoud van de NAVO als hoeksteen van het beleid. Daarnaast pleit de partij voor het handhaven van een beroepsleger en reservisten, en het opschorten van de dienstplicht.
Defensie-uitgaven verhogen en prioriteit aan eigen grondgebied
De PVV wil de defensie-uitgaven laten groeien, maar met een duidelijke focus op nationale veiligheid en het Nederlandse belang. Ze verwerpen buitenlandse militaire missies en willen het leger vooral inzetten voor grensbewaking. Dit standpunt adresseert de wens om middelen te richten op directe bescherming van Nederland in plaats van internationale operaties.
“Wij hebben de ambitie om de Defensie uitgaven te laten groeien, en zullen dit stapsgewijs vormgeven.”
“De basistaak van onze Krijgsmacht is de bescherming van ons eigen grondgebied. Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
NAVO als hoeksteen, maar kritische houding richting bondgenoten
De PVV blijft de NAVO als fundament van het defensiebeleid zien, maar wil dat andere landen meer bijdragen aan internationale verplichtingen, zodat Nederland meer geld overhoudt voor eigen prioriteiten. Dit standpunt benadrukt een meer terughoudende internationale rol en het beperken van financiële bijdragen aan buitenlandse conflicten.
Handhaven beroepsleger en opschorting dienstplicht
De PVV wil het huidige systeem van een beroepsleger en reservisten behouden, en de opschorting van de dienstplicht (opkomstplicht) handhaven. Dit standpunt onderstreept hun voorkeur voor een professionele krijgsmacht zonder herinvoering van de dienstplicht.
“Beroepsleger en reservisten; opschorting van de dienstplicht (opkomstplicht) handhaven”
Volt wil defensie-uitgaven structureel en transparant organiseren, met nadruk op gezamenlijke Europese projecten en democratische controle. Ze stellen voor om defensie-uitgaven boven 2% van het bbp te richten op gezamenlijke Europese projecten, gefinancierd met eurobonds, en benadrukken dat investeringen moeten voldoen aan democratische normen en internationale verplichtingen. Transparantie, doelmatigheid en het voorkomen van versnippering staan centraal in hun visie.
Gezamenlijke Europese financiering boven 2% bbp
Volt wil dat defensie-uitgaven boven de NAVO-norm van 2% van het bbp uitsluitend naar gezamenlijke Europese projecten gaan, om versnippering en dubbele aankopen te voorkomen. Dit moet kosten besparen en de interoperabiliteit verbeteren, met financiering via eurobonds.
“Uitgaven boven de 2% van het bruto binnenlandse product (bbp) worden gericht op gezamenlijke Europese projecten. Dit om versnippering te voorkomen, dubbele aankopen te vermijden en de interoperabiliteit te verbeteren. Door samen te investeren besparen we kosten. Die besparingen kunnen we gebruiken voor groene, sociale en economische projecten.”
“De uitbreiding binnen defensie wordt gezamenlijk gefinancierd met eurobonds.”
Transparantie, democratische normen en internationale verplichtingen
Volt benadrukt dat alle defensie-uitgaven transparant moeten zijn en moeten voldoen aan democratische normen, Europese waarden en het internationaal recht. Ze willen openheid over stijgende defensiebudgetten, vooral als sociale uitgaven onder druk staan.
“Alle defensie-uitgaven moeten voldoen aan democratische normen, Europese waarden en het internationaal recht. De zorgen van burgers over stijgende defensiebudgetten worden serieus genomen. We praten daar open en eerlijk over, vooral als de sociale uitgaven onder druk staan.”
“Financieringsinstrumenten worden duidelijker zodat transparantie en doelmatigheid gewaarborgd zijn.”
Structurele investeringen op basis van noodzaak, niet percentage
Volt wil structureel investeren in wat écht nodig is voor defensie, met focus op resultaat in plaats van alleen het percentage van het budget.
“Er wordt structureel geïnvesteerd in wat écht nodig is, met focus op resultaat, niet alleen op hoeveel procent van het budget naar defensie gaat.”
50PLUS vindt dat Nederland zijn defensie-uitgaven moet verhogen in lijn met NAVO-afspraken en pleit voor versterking van de nationale defensie-industrie. Daarnaast wil de partij een gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht invoeren, waarbij defensie, zorg en civiele veiligheid centraal staan. Hun visie is gericht op een weerbaarder Nederland en Europa, minder afhankelijk van andere wereldmachten.
Defensie-uitgaven verhogen volgens NAVO-afspraken
50PLUS ziet de veranderde geopolitieke situatie als aanleiding om de defensie-uitgaven te verhogen en zo de NAVO-verplichtingen na te komen. Dit moet Nederland en het NAVO-grondgebied beter beschermen tegen dreigingen zoals die uit Rusland.
“Uitbreiding van de defensie-uitgaven in lijn met de afspraken in NAVO-verband.”
Versterking nationale defensie-industrie
De partij wil de nationale defensie-industrie versterken om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers en de eigen weerbaarheid te vergroten.
“Versterking van de nationale defensie-industrie.”
Gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht
50PLUS pleit voor een brede, gemoderniseerde dienstplicht die niet alleen defensie, maar ook zorg en civiele veiligheid omvat. Hiermee willen ze de weerbaarheid van de samenleving vergroten en jongeren betrekken bij maatschappelijke taken.
“Een gemoderniseerde algemene maatschappelijk dien(st)plicht voor defensie, zorg of civiele veiligheid.”
Europa minder afhankelijk van andere wereldmachten
De partij streeft naar een Europa dat als grootmacht opereert en minder afhankelijk is van andere wereldmachten, wat ook de defensieve positie van Nederland versterkt.
“Europa als een grootmacht, dat minder afhankelijk is van andere wereldmachten.”
D66 wil fors investeren in defensie en streeft naar het nakomen van de NAVO-norm, met een duidelijke focus op Europese samenwerking en strategische zelfstandigheid. De partij koppelt defensie-uitgaven expliciet aan concrete percentages van het bbp en benadrukt het belang van zowel klassieke als moderne militaire capaciteiten, inclusief investeringen in infrastructuur en technologie.
NAVO-norm: Minimaal 3,5% bbp naar defensie
D66 wil voldoen aan de NAVO-afspraak om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en koppelt daar ook investeringen in kritieke infrastructuur aan. Dit is een concreet en meetbaar financieel doel, waarmee D66 zich onderscheidt van partijen die vaag blijven over defensiebudgetten.
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
Europese krijgsmacht op lange termijn
D66 streeft naar een Europese krijgsmacht als einddoel, met op korte termijn een sterke Europese positie binnen de NAVO. Dit standpunt adresseert de wens om minder afhankelijk te zijn van de VS en meer Europese strategische autonomie te realiseren.
“D66 streeft op lange termijn naar een Europese krijgsmacht. Op de korte termijn wil D66 een sterke Europese positie binnen de NAVO, met Europese strategische commandovoering, Europees materieel en Europees personeel.”
Investeren in klassieke en moderne militaire capaciteiten
D66 benadrukt het belang van zowel klassieke slagkracht (munitie, materieel, productiecapaciteit) als moderne technologieën (AI, drones, cybersecurity) voor de krijgsmacht. Hiermee wil de partij inspelen op de veranderende aard van oorlogsvoering en de noodzaak van technologische innovatie.
“Moderne oorlogsvoering is gelaagd, hybride en technologisch gedreven, maar blijft ook afhankelijk van klassieke slagkracht en menselijke veerkracht. Daarvoor zijn klassieke investeringen nodig, zoals in genoeg munitie, systemen en materieel, mensen en industriële productiecapaciteit.”
“D66 wil dat Nederland in 2030 Europees koploper is op het gebied van AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity voor defensie.”