Verkiezingsprogramma's 2025 overde rol van AI, sociale zekerheid
De SGP erkent de grote potentie van AI, maar stelt strikte ethische en menselijke kaders centraal: AI mag nooit de eindbeslissing nemen en moet transparant, controleerbaar en privacybeschermend zijn. Op het gebied van sociale zekerheid pleit de SGP voor een robuust vangnet, waarbij werken wordt gestimuleerd, toeslagen worden beperkt en de bijstand wordt verhoogd voor wie het echt nodig heeft. De partij benadrukt technologische soevereiniteit en menselijke waardigheid als leidende principes.
Menselijke controle en ethische kaders bij AI
De SGP vindt dat AI altijd ondergeschikt moet zijn aan de mens en ethische principes, om misbruik, vooringenomenheid en verlies van menselijke verantwoordelijkheid te voorkomen. Transparantie, dataminimalisatie en menselijke eindbeslissing zijn essentieel, mede vanuit een christelijk mensbeeld.
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy.”
“Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld. De mens beschikt over een ziel, verstand en geest, maar AI niet. Bijbels gezien is de mens daarom de enige die moreel verantwoordelijk gehouden kan worden voor de functie die technologie vervult.”
Transparantie, controleerbaarheid en technologische soevereiniteit
De SGP wil dat AI-systemen transparant en controleerbaar zijn, met duidelijke herleidbaarheid van algoritmes en onderscheid tussen mens en machine. Nederland moet investeren in eigen AI-capaciteit om afhankelijkheid van andere landen te voorkomen.
“Algoritmes moeten altijd te herleiden zijn zodat beslissingen en de manier waarop deze tot stand gekomen zijn duidelijk en controleerbaar blijven.”
“Er dient altijd helder onderscheid te zijn tussen wat door een mens en wat door AI gegenereerd is.”
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen.”
“Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
Menswaardige toepassing van AI in de zorg
De SGP benadrukt dat AI in de zorg altijd menswaardig moet zijn en niet mag leiden tot ontmenselijking of verlies van persoonlijk contact. Niet elke zorgafspraak kan digitaal, en de patiënt moet regie houden over eigen gegevens.
Strenger toeslagenbeleid en versterking sociale zekerheid
De SGP wil het toeslagenstelsel drastisch beperken en de bijstand verhogen voor wie het echt nodig heeft, met een focus op activering en bescherming van kwetsbaren.
“De SGP pleit daarom voor een drastische inperking van de toeslagen.”
“De bijstand biedt een minimumvoorziening voor de basale levensbehoeften. Uitgangspunt moet zijn dat burgers zoveel en zo snel mogelijk werk aanvaarden.”
“Te veel mensen komen niet rond van een bijstandsuitkering. De bijstand wordt daarom stapsgewijs verhoogd en blijft gekoppeld aan het wettelijk minimumloon.”
“Het beleid moet rekening houden met mensen die zichzelf niet kunnen redden en geen sociaal vangnet hebben. Een adequaat vangnet is daarom onmisbaar.”
NSC erkent dat kunstmatige intelligentie (AI) grote gevolgen heeft voor privacy, veiligheid en de arbeidsmarkt, en pleit voor strenge regulering en transparantie bij het gebruik van AI door overheid en bedrijven. Op het gebied van sociale zekerheid wil NSC het stelsel vereenvoudigen, menselijke maat herstellen en voorkomen dat burgers slachtoffer worden van ondoorzichtige algoritmen of digitale systemen. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals strengere handhaving op AI-gebruik, verplichte transparantie van algoritmen, en bijscholing van werknemers voor de veranderende arbeidsmarkt.
Strengere regulering en transparantie van AI door overheid
NSC wil voorkomen dat burgers slachtoffer worden van ondoorzichtige of discriminerende AI-systemen, vooral bij overheidsbesluiten die hun bestaanszekerheid raken. De partij pleit voor wetenschappelijke standaarden, transparantie en periodieke toetsing van algoritmen, zodat burgers beschermd blijven tegen fouten en willekeur.
“Het gebruik van algoritmen en automatische beoordelingen kan leiden tot ernstige en onherstelbare fouten. We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid. Deze standaard moet openbaar en navolgbaar zijn.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt. Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
“Burgers staan nog te vaak machteloos tegen AI-toepassingen die een grote impact hebben op hun persoonlijke levenssfeer. Er moet strengere handhaving zijn op de bestaande regels.”
Bescherming van privacy en burgerrechten tegen AI-misbruik
NSC ziet de macht van techbedrijven en het misbruik van AI (zoals deepfakes en gezichtsherkenning) als bedreiging voor privacy en grondrechten. De partij wil soevereine AI-modellen, verbod op gezichtsherkenning in de openbare ruimte, en strafbaarstelling van deepfakes.
“De overheid moet wanneer het nuttig is zeker gebruik maken van AI-toepassingen, maar hierbij omwille van de veiligheid en privacy bij voorkeur kiezen voor soevereine of lokaal draaiende AI-modellen.”
“Zo mogen er geen camera’s met gezichtsherkenning in de openbare ruimte of in supermarkten hangen.”
“Het maken en verspreiden van deepfakes wordt strafbaar gesteld via het auteursrecht, met een verplichte snelle verwijdering van dit materiaal.”
“We pleiten voor een verplichting op Europees niveau voor ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie om zichtbare en onzichtbare watermerken toe te voegen wanneer hun software wordt gebruikt om bestaande mensen na te bootsen.”
Voorbereiden op AI-impact op arbeidsmarkt en sociale zekerheid
NSC erkent dat AI grote en onzekere effecten zal hebben op werkgelegenheid en sociale zekerheid. De partij wil bedrijven stimuleren tot bijscholing van personeel en het sociale vangnet behouden voor alle werkenden.
“We voorzien dat de doorontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) grote en onzekere effecten zal hebben op de arbeidsmarkt, zowel in positieve als in negatieve zin. Bedrijven moeten gestimuleerd worden om hun personeel bij te scholen zodat zij wendbaar met deze veranderingen om kunnen gaan.”
“We willen een sociaal collectief vangnet zoals WW en WIA, voor álle werkenden behouden en keren ons tegen een minimummodel waarin mensen tot de bijstand veroordeeld zijn.”
Eenvoudiger en menselijker sociale zekerheid, minder afhankelijkheid van digitale systemen
NSC wil het sociale zekerheidsstelsel vereenvoudigen en de menselijke maat terugbrengen, zodat burgers niet vermorzeld worden door complexe regels of digitale systemen. Digitale oplossingen moeten dienstbaar zijn aan mensen, niet andersom.
“We kiezen voor een sterk vereenvoudigd stelsel voor de sociale zekerheid. Ons nieuwe stelsel is gebouwd op vijf principes: zekerheid voor iedereen, eenvoud en transparantie, de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten, motiverend om bij te dragen en weerbare gezinnen.”
“Digitalisering binnen de overheid is verworden tot een groot hoofdpijndossier. De overheid loopt digitaal vast, waardoor burgers in de knel raken.”
“Uitgangspunt moet altijd zijn dat digitale oplossingen bijdragen aan een overheid die toegankelijk is voor en dienstbaar is aan mensen.”
Het CDA ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een belangrijke motor voor economische groei en maatschappelijke ontwikkeling, maar benadrukt het belang van ethiek, toezicht en digitale autonomie. Op het gebied van sociale zekerheid zet het CDA in op vereenvoudiging, automatisering en het verantwoord inzetten van AI om procedures te versnellen en bestaanszekerheid te vergroten. De partij pleit voor investeringen in AI, digitale infrastructuur en het gebruik van AI voor efficiëntere uitvoering van sociale regelingen, met oog voor ethische kaders en privacy.
Investeren in AI en digitale autonomie
Het CDA wil dat Nederland en Europa minder afhankelijk worden van buitenlandse techbedrijven door te investeren in eigen AI-ontwikkeling, cloud-toepassingen en chipproductie. Dit moet de digitale soevereiniteit versterken en de economie toekomstbestendig maken.
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
Verankeren van AI-ethiek en toezicht
Het CDA benadrukt het belang van ethische kaders, toezicht en educatie rondom AI, om te waarborgen dat technologische vooruitgang in lijn blijft met maatschappelijke waarden en privacy.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
AI inzetten voor efficiëntere uitvoering sociale zekerheid
Het CDA wil AI inzetten om uitvoeringsprocessen binnen de overheid te versnellen en te vereenvoudigen, bijvoorbeeld bij vergunningsprocedures en belastingaangiftes, zodat sociale zekerheid toegankelijker en minder bureaucratisch wordt.
Automatiseren van toeslagen en sociale regelingen
Het CDA streeft naar automatische toekenning van toeslagen en vereenvoudiging van het inkomensbegrip, zodat burgers sneller en met minder fouten toegang krijgen tot sociale zekerheid.
“We vereenvoudigen en harmoniëren het inkomensbegrip in de belastingen, toeslagen en sociale zekerheidsloon, zodat uitvoeringsinstellingen dat eenvoudig uit de polisadministratie kunnen halen. Dit maakt ook het automatisch toekennen van toeslagen mogelijk.”
“Toeslagen worden automatisch uitgekeerd, zodat er op termijn geen terugvorderingen meer zijn.”
“Toeslagen keren we automatisch en direct uit, zodat fouten en naheffingen verdwijnen.”
De ChristenUnie ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een grote maatschappelijke uitdaging die duidelijke ethische kaders en overheidsregie vereist, vooral om privacy en rechtsstatelijkheid te waarborgen. In de sociale zekerheid pleit de partij voor een menselijker, eenvoudiger en eerlijker systeem, gebaseerd op vertrouwen in plaats van wantrouwen, met meer inkomenszekerheid en minder bureaucratie. Concrete voorstellen zijn onder meer het verplichten van transparantie over algoritmegebruik, het beschermen van persoonsgegevens, en het vereenvoudigen van sociale zekerheidsregelingen.
Strenge ethische kaders en regie op AI
De ChristenUnie benadrukt dat AI grote risico’s voor de rechtsstaat en privacy met zich meebrengt en wil daarom strikte ethische kaders en transparantie. De overheid moet regie nemen en zorgen dat AI niet leidt tot ontwrichting of verlies van controle over persoonsgegevens.
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
Bescherming van privacy en persoonsgegevens bij AI
De partij wil burgers meer controle geven over hun data en privacy beschermen, onder andere door het recht op vernietiging van data en het verbieden van commercieel gebruik van medische data.
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
AI als hulpmiddel, niet als vervanger van menselijke verantwoordelijkheid
AI mag in de zorg alleen ondersteunend zijn aan professionals, waarbij de eindverantwoordelijkheid altijd bij de mens blijft en de relatie tussen arts en patiënt niet mag worden aangetast.
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt.”
Sociale zekerheid: eenvoudiger, menselijker en gebaseerd op vertrouwen
De ChristenUnie wil het sociale zekerheidsstelsel hervormen tot een eenvoudiger, eerlijker en menselijker systeem, waarin vertrouwen centraal staat en inkomenszekerheid wordt versterkt. Dit betekent minder bureaucratie, meer voorspelbaarheid en het terugdringen van niet-gebruik van regelingen.
“Naar een sociale zekerheid gebaseerd op een realistisch mensbeeld, waarin niet wantrouwen, maar vertrouwen centraal staat.”
“Eenvoudige en eerlijke sociale zekerheid... de koerswijziging die is ingezet om het systeem menselijker en eenvoudiger te maken, moet worden doorgezet.”
“We willen een eenvoudiger systeem voor inkomen en toeslagen waarbij mensen van tevoren duidelijkheid hebben over hun inkomen. Daarom vervangen we de toeslagen door slimmere alternatieven.”
De VVD ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een kans voor economische groei, efficiëntie en het verbeteren van overheidsdiensten, en wil hierin fors investeren. Op het gebied van sociale zekerheid pleit de partij voor een activerende benadering die werken meer moet lonen en bureaucratie vermindert, maar er is nauwelijks directe koppeling tussen AI en sociale zekerheid in het programma. De VVD richt zich primair op het stimuleren van AI in economie, overheid en zorg, en op het hervormen van sociale zekerheid om arbeidsparticipatie te bevorderen.
Forse investeringen en stimulering van AI voor economische groei
De VVD wil Nederland tot koploper maken in AI door grootschalige investeringen, het stimuleren van start-ups en het creëren van AI-hubs en fabrieken. Dit moet de afhankelijkheid van het buitenland verminderen en het mkb en de economie versterken.
“Vol inzetten op kunstmatige intelligentie: Kunstmatige intelligentie heeft de toekomst. Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij. Anders worden we sterk afhankelijk van de VS en China.”
“Deze investeringsagenda moet bijdragen aan de komst van een ‘normale’ AI-fabriek in Groningen en een AI-gigafabriek in Nederland mogelijk maken.”
“We helpen het mkb volop de kansen van kunstmatige intelligentie te benutten. Door de inzet op kunstmatige intelligentie krijgt het hele land een impuls.”
AI inzetten voor een efficiëntere en klantvriendelijkere overheid
De VVD ziet AI als middel om de overheid efficiënter, goedkoper en klantgerichter te maken, met aandacht voor begrijpelijkheid en toegankelijkheid van digitale diensten.
“Ook AI kan bijdragen aan een klantvriendelijkere overheid.”
“We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“AI kan zorgen voor een revolutie bij de overheid, maar dan moet de overheid wel om leren gaan met techniek.”
AI en innovatie inzetten om personeelstekorten en bureaucratie in de zorg te verminderen
De VVD wil digitalisering, robotisering en AI stimuleren in de zorg om de kwaliteit te verbeteren, administratieve lasten te verlagen en personeelstekorten op te vangen.
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering vooraf voorkomen.”
Sociale zekerheid activerender maken en werken meer laten lonen
De VVD wil de sociale zekerheid hervormen zodat werken meer loont, uitkeringen minder snel stijgen dan lonen, en activering centraal staat. Er is geen directe koppeling met AI, maar het beleid is gericht op het stimuleren van arbeidsparticipatie en het verminderen van bureaucratie.
“De VVD wil een totale herziening van de arbeidsmarkt en sociale zekerheid. Een forse deregulering zorgt voor meer banen, terwijl een zorgvuldige herziening zorgt voor behoud van zekerheid. ... De hervormingen moeten gericht zijn op werken meer lonend maken, mensen aan een baan helpen en nieuwe zekerheid creëren. Dat betekent een nieuw belastingstelsel, zorgen dat de sociale zekerheid meer activerend wordt, langer doorwerken en het arbeidsrecht hervormen.”
“We zullen extra maatregelen moeten nemen om de stijgende kosten van de zorg en de vergrijzing onder controle te kunnen houden, zodat we ook in de toekomst goede zorg en een sterk sociaal vangnet hebben. Dit zal stevig ingrijpen vragen in de zorg en de sociale zekerheid om de overheidsfinanciën ook in de toekomst op orde te houden.”
“Voortaan stijgen de uitkeringen, behalve de AOW en regelingen voor arbeidsongeschikten, mee met de inflatie in plaats van met de lonen.”
BBB wil dat de overheid AI verantwoord inzet, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s. Op het gebied van sociale zekerheid pleit BBB voor behoud van het vangnet, minder bureaucratie en meer menselijke maat, waarbij digitalisering ondersteunend moet zijn aan eenvoudige en toegankelijke dienstverlening. Concrete voorstellen zijn onder meer toetsing van wetgeving op digitale haalbaarheid, het strafbaar stellen van illegale deepfakes, en het investeren in een Nederlands AI-netwerk.
Verantwoorde inzet van AI door de overheid
BBB ziet AI als een hulpmiddel voor de overheid, mits deze verantwoord, transparant en onder menselijk toezicht wordt ingezet om risico’s te beperken. De partij benadrukt het belang van digitale haalbaarheid en het leren van eerdere ICT-fouten.
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
“Nieuwe wetgeving moet getoetst worden zodat deze wetgeving aansluit bij de IT systemen van de overheid.”
“Leer van falende ICT-projecten binnen de overheid door het structureel evalueren van projecten, het verbeteren van aanbestedingsprocessen en het versterken van interne expertise.”
Investeren in een Nederlands AI-netwerk
BBB wil structureel investeren in de ontwikkeling van een Nederlands AI-ecosysteem, onder andere via Defensie en regionale AI-hubs, om technologische soevereiniteit en innovatie te bevorderen.
“Nederland investeert via Defensie structureel in de ontwikkeling van het Nederlandse AInetwerk waaronder de AIfabriek in Groningen en lokale AIhubs.”
Illegale deepfakes strafbaar stellen
Om misbruik van AI tegen te gaan, wil BBB het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wettelijk verbieden en bestraffen.
“Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
Sociale zekerheid: behoud vangnet en menselijke maat
BBB wil het sociale vangnet behouden, regels vereenvoudigen en de uitvoering minder bureaucratisch maken. Digitalisering moet bijdragen aan toegankelijke, begrijpelijke en persoonlijke dienstverlening.
“Ons sociale vangnet is van grote waarde, maar de uitvoering is vaak bureaucratisch, afstandelijk en ondoorzichtig... BBB wil terug naar de menselijke maat, eenvoudiger regels en een uitvoerbare uitvoering.”
“Het vangnet behouden: WW, Ziektewet en WIA blijven als vangnet overeind.”
“Burgers en bedrijven hebben recht op snelle, begrijpelijke en toegankelijke dienstverlening, digitaal én persoonlijk.”
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
GroenLinks-PvdA ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een kans om werk te verbeteren en sociale zekerheid te versterken, maar waarschuwt nadrukkelijk voor de risico’s van AI, zoals discriminatie en verlies van mensenrechten. De partij wil riskante AI-systemen verbieden, eerlijke algoritmes afdwingen en sociale zekerheid garanderen voor platformwerkers en andere kwetsbare groepen. Transparantie, mensenrechten en publieke controle staan centraal in hun visie op de inzet van AI binnen het sociale zekerheidsstelsel.
Verbieden van riskante AI-systemen en waarborgen mensenrechten
GroenLinks-PvdA wil riskante AI-systemen, zoals gezichts- of emotieherkenning, verbieden en waarborgen dat AI niet leidt tot schending van mensenrechten of discriminatie. De partij ziet toezicht, transparantie en uitlegbaarheid als essentieel om burgers te beschermen tegen negatieve gevolgen van AI in sociale zekerheid.
“We verbieden riskante AI-systemen, zoals systemen voor realtime gezichts- of emotieherkenning.”
“Transparantie en uitlegbaarheid worden wettelijk verplicht bij iedere vorm van geautomatiseerde beoordeling.”
“Besluiten met grote impact mogen nooit volledig door een algoritme of AI worden genomen.”
Eerlijke algoritmes en bescherming tegen discriminatie
De partij wil dat algoritmes eerlijk zijn en niet leiden tot discriminatie, vooral bij geautomatiseerde beoordelingen in het sociale zekerheidsstelsel. Ze verbieden risicoprofielen op basis van afkomst, inkomen of postcode, zoals bij de Toeslagenaffaire.
“De inzet van risicoprofielen op basis van afkomst, inkomen of postcode — zoals bij de Toeslagenaffaire — wordt verboden.”
“We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving.”
Sociale zekerheid voor platformwerkers en bescherming bij digitalisering
GroenLinks-PvdA erkent dat AI en digitalisering de arbeidsmarkt veranderen en wil sociale zekerheid garanderen voor platformwerkers en mensen die door digitalisering hun baan verliezen. Ze pleiten voor samenwerking met vakbonden om AI in te zetten voor beter werk en benadrukken het recht op sociale zekerheid voor platformwerkers.
“We zetten samen met vakbonden in op fijner en efficiënter werken met AI, en platformwerkers hebben recht op sociale zekerheid, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
“De toepassingen van AI ontwikkelen zich razendsnel. We gaan slimmer werken door te investeren in innovatie en digitalisering waar dat kan.”
Publieke controle en transparantie bij AI in sociale zekerheid
De partij benadrukt het belang van publieke controle, transparantie en het recht op bezwaar bij de inzet van AI in het sociale zekerheidsdomein. Burgers moeten inzicht hebben in hun dossiers en besluiten mogen niet zonder menselijke tussenkomst worden genomen.
“Burgers krijgen het recht om bezwaar te maken bij een onafhankelijke instantie, inzage in hun eigen dossier, en duidelijke motivering van besluiten.”
“In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes...”
JA21 ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een belangrijke motor voor economische groei, kostenbeheersing in de zorg en het versterken van de arbeidsmarkt, en wil dat Nederland hierin vooroploopt. Tegelijkertijd pleit de partij voor een sociale zekerheid die mensen activeert om zelfstandig te worden, met een robuust maar activerend vangnet en minder bureaucratie. De partij benadrukt dat AI vooral moet worden ingezet voor productiviteit en innovatie, niet alleen binnen ethische kaders, en dat sociale zekerheid gericht moet zijn op het stimuleren van werk en zelfstandigheid.
AI actief inzetten voor productiviteit en innovatie
JA21 wil dat Nederland een topspeler wordt op het gebied van AI en digitalisering, met een focus op praktische toepassingen die productiviteit verhogen, vooral in het mkb en de zorg. De partij vindt dat instellingen en bestuurders actief kennis van AI moeten opdoen en dat AI niet alleen binnen ethische kaders moet blijven, maar vooral gericht moet zijn op economische meerwaarde.
“AI actief omarmen en kennis van AI op bestuursniveau vergroten.”
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“Digitalisering en kunstmatige intelligentie bieden enorme kansen voor onze economie, maar dan moet de overheid wel meebewegen en ondernemers de ruimte geven om te groeien en te innoveren.”
“Meer blauw op straat. Dat betekent: de politiecapaciteit maximaal uitbreiden, maar ook efficiënter gaan werken. Dit willen we onder meer doen door te investeren in kunstmatige intelligentie (AI) en door agenten meer de ruimte te geven om te focussen op hun kerntaken.”
Sociale zekerheid als activerend vangnet, niet als afhankelijkheid
JA21 wil een sociaal vangnet dat mensen ondersteunt om weer zelfstandig te worden, met minder bureaucratie en meer focus op het stimuleren van werk. De partij vindt dat sociale zekerheid niet moet leiden tot langdurige afhankelijkheid, maar juist mensen moet activeren en motiveren om te werken.
“Een vangnet dat mensen activeert om weer te gaan werken. Ondersteuning moet altijd gericht zijn op het herstel van zelfstandigheid.”
“Dat werken altijd meer oplevert dan niet werken.”
“Gerichte hulp voor wie het echt nodig heeft, zonder bureaucratische rompslomp.”
“JA21 biedt dit vangnet door de bijstandsvoorzieningen op niveau te houden. Wel verplichten wij mensen er alles aan te doen om weer zelfstandig en zelfredzaam te worden. Zo kennen onze uitkeringen een verplichting om werk te zoeken of werk te hebben.”
De SP wil dat kunstmatige intelligentie (AI) en algoritmes nooit zelfstandig beslissingen nemen over sociale zekerheid; menselijke controle blijft verplicht bij besluiten die het leven van mensen raken, zoals uitkeringen. De partij pleit voor strenge regulering van AI, transparantie over gebruikte data en bescherming tegen digitale discriminatie, om zo sociale rechtvaardigheid en bestaanszekerheid te waarborgen.
Menselijke controle bij besluiten over sociale zekerheid
De SP stelt dat AI en algoritmes niet zelfstandig mogen beslissen over aanvragen voor uitkeringen of andere sociale zekerheidsmaatregelen. Dit om fouten, discriminatie en ontmenselijking te voorkomen; altijd moet een mens betrokken zijn bij besluiten die direct invloed hebben op het leven van burgers.
“Algoritmes nemen geen beslissingen over ons. Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
“Beslissingen die mensen raken, mogen nooit alleen door een algoritme worden genomen.”
Verbod op digitale discriminatie en risicoprofilering
De SP verbiedt het gebruik van AI en algoritmes voor risicoprofilering en geautomatiseerde besluitvorming in sociale zekerheid als dit kan leiden tot discriminatie of als rechten van mensen niet gewaarborgd zijn. Dit is een reactie op misstanden bij overheidsdiensten en het risico op vooringenomenheid in datasets.
“Stop digitale discriminatie vanuit de overheid. Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie.”
“De inzet van algoritmen, Kunstmatige Intelligentie en geautomatiseerde besluitvorming om fraude op te sporen en besluiten te nemen is niet langer toegestaan wanneer mensen rechten niet gewaarborgd kunnen worden.”
Transparantie en uitleg over AI-besluiten
De SP eist volledige transparantie over welke gegevens aan de basis liggen van besluiten die met behulp van AI of algoritmes worden genomen, zodat burgers hun rechten kunnen beschermen en fouten kunnen aanvechten.
Strenge regulering van AI en bescherming van burgerrechten
De partij wil strenge regulering van AI, waaronder het beperken van trainingsdata tot publieke informatie, bescherming van auteursrechten en het recht op verwijdering van persoonsgegevens, om misbruik en schending van burgerrechten te voorkomen.
“Kunstmatige Intelligentie reguleren. Kunstmatige Intelligentie maakt het steeds moeilijker om te achterhalen wat echt en wat nep is... Daarom is strenge regulering nodig.”
“Het moet altijd duidelijk zijn wanneer iets door AI is gemaakt. Daarnaast mag AI alleen worden getraind met publieke informatie en mag het geen inbreuk maken op auteursrechten.”
D66 ziet AI als een kans om publieke diensten te verbeteren, maar wil strikte democratische controle en Europese autonomie om risico’s als discriminatie en afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven te voorkomen. Op het gebied van sociale zekerheid pleit D66 voor een eenvoudiger, eerlijker systeem met een basisbedrag in plaats van toeslagen, hogere minimumlonen en betere bescherming tegen discriminatie en profilering. De partij koppelt AI vooral aan publieke waarden, toezicht en het voorkomen van misbruik, maar verbindt AI en sociale zekerheid nauwelijks direct aan elkaar.
Europese autonomie en democratische controle op AI
D66 wil dat Nederland en Europa onafhankelijk worden van buitenlandse techbedrijven en AI ontwikkelen volgens Europese waarden, met sterke democratische controle en toezicht om risico’s als discriminatie en misbruik te voorkomen. Dit is nodig om publieke diensten veilig, eerlijk en toegankelijk te houden.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie. De strijd om de dominantie op het gebied van AI in de wereld is in volle gang. Nederland en Europa dreigen nog afhankelijker te worden van vijandige of ongewenste machten. D66 wil dat we producent zijn, geen consument. We bouwen daarom onze eigen kennis en kracht op het gebied van AI op, op basis van Europese waarden en standaarden.”
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. We zorgen dat deze toezichthouders genoeg capaciteit hebben om sterk te handhaven.”
“Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data.”
AI inzetten voor publieke sectoren, niet overlaten aan buitenlandse bedrijven
D66 wil dat de ontwikkeling en toepassing van AI in publieke sectoren zoals zorg, onderwijs en overheid in eigen (Europese) handen blijft, om publieke waarden te waarborgen en afhankelijkheid van buitenlandse bedrijven te voorkomen.
“De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
Eenvoudiger en eerlijker sociaal zekerheidsstelsel
D66 wil het huidige stelsel van toeslagen vervangen door een basisbedrag voor iedereen, het minimumloon verhogen en inkomenssteun begrijpelijker maken, zodat sociale zekerheid toegankelijker en eerlijker wordt.
Verbod op discriminatie en risicoprofilering door AI en overheid
D66 wil wettelijk vastleggen dat overheidsorganisaties geen etniciteit, nationaliteit of andere persoonskenmerken mogen gebruiken voor risicoprofilering, mede naar aanleiding van het toeslagenschandaal. Dit voorkomt dat AI-systemen of algoritmes leiden tot discriminatie binnen de sociale zekerheid.
“Het toeslagenschandaal laat zien hoe gevaarlijk etnisch profileren is. D66 maakt daar bij wet een einde aan: overheidsorganisaties mogen geen etniciteit of nationaliteit meer gebruiken om mensen in te delen in risicogroepen. Ook kenmerken zoals de wijk waarin iemand woont, de taalvaardigheid van mensen en hun mentale welzijn worden niet meer gebruikt bij risicoprofilering.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een technologie met grote risico’s voor mens, samenleving en sociale rechtvaardigheid, en wil AI daarom onder strikte publieke en democratische controle plaatsen. AI mag alleen worden ingezet als het aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen en mag nooit leiden tot ongelijkheid, discriminatie of het verdringen van menselijke interactie in essentiële sectoren. Op het gebied van sociale zekerheid pleit de PvdD voor een menselijk, inclusief en eenvoudig systeem zonder wantrouwen, waarbij iedereen recht heeft op een fatsoenlijk inkomen en passende ondersteuning.
AI onder publieke controle, gericht op sociale rechtvaardigheid
De PvdD wil dat AI niet langer wordt gedreven door winstmaximalisatie van grote techbedrijven, maar onder publieke en democratische regie komt, met nadruk op mensenrechten, sociale rechtvaardigheid en het voorkomen van ongelijkheid. AI mag alleen worden ingezet als het aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen zoals armoedebestrijding, en toepassingen die ongelijkheid of gedragsmanipulatie bevorderen worden verboden.
“De Partij voor de Dieren wil dat AI snel onder publieke en democratische controle komt, met nadrukkelijke aandacht voor ecologische grenzen, mensenrechten, dierenwelzijn, mededogen en sociale rechtvaardigheid.”
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
“De overheid zet AI alleen in als de toepassing aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen, zoals dierenwelzijn, natuurherstel, energiebesparing, betere zorg of armoedebestrijding.”
AI mag sociale zekerheid niet ondermijnen of tot discriminatie leiden
De PvdD benadrukt dat AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, zoals in de sociale zekerheid, moeten worden ontworpen en getoetst op anti-discriminatie, ethiek, privacy en lichamelijke integriteit. Er wordt structureel geld uitgetrokken voor toezicht en handhaving, en verboden kunnen worden ingesteld als systemen niet voldoen.
“Alle AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, inclusief systemen die worden ingezet ten behoeve van de veiligheid, worden aan de voorkant ontworpen en later getoetst op beheersbaarheid, ethiek, lichamelijke integriteit en privacy. Deze systemen moeten aantoonbaar anti-discriminatoir zijn. Er wordt structureel geld uitgetrokken voor toezicht en handhaving hierop, waarbij er ook verboden kunnen worden ingesteld.”
Sociale zekerheid: menselijk, inclusief en zonder wantrouwen
De PvdD wil een sociale zekerheid die simpel, rechtvaardig en menselijk is, zonder onnodige bureaucratie of wantrouwen, en waarin iedereen een fatsoenlijk inkomen heeft. Toeslagen worden afgeschaft, de kostendelersnorm en partner-toets verdwijnen, en bijverdienen in de bijstand wordt mogelijk.
“Sociale zekerheid moet simpel, rechtvaardig en menselijk zijn. Iedereen verdient een inkomen dat genoeg is om fatsoenlijk van te leven, zonder onnodige bureaucratie, wantrouwen of voorwaarden die de toegang belemmeren.”
“We maken uiteindelijk alle toeslagen overbodig. Ieder mens moet een voldoende hoog inkomen hebben om in de basisbehoeften te voorzien.”
“We halen het wantrouwen uit regels voor de sociale zekerheid. Mensen in hetzelfde huishouden hebben recht op dezelfde bijstandsuitkering als anderen, dus we schrappen de kostendelersnorm en partner-toets. Bijverdienen wordt mogelijk voor mensen in de bijstand.”
AI mag menselijke interactie in essentiële sectoren niet vervangen
De PvdD stelt dat AI nooit het menselijke contact mag verdringen in sectoren waar menselijke interactie essentieel is, zoals zorg, onderwijs en cultuur; technologie moet daar uitsluitend ondersteunend zijn.
“AI mag geen vervanging zijn voor essentiële menselijke interactie in sectoren waar menselijke interactie belangrijk is, zoals binnen de zorg, onderwijs en cultuur. Technologie moet daar ondersteunend zijn – niet het menselijke contact verdringen.”
BVNL ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een waardevolle innovatie, mits zorgvuldig ingezet met waarborgen voor privacy en individuele rechten. Op het gebied van sociale zekerheid pleit BVNL voor een strengere, activerende benadering: sociale vangnetten blijven bestaan voor wie niet kan werken, maar afhankelijkheid en automatische uitkeringen worden ontmoedigd. De partij benadrukt dat technologische vooruitgang, zoals AI, nooit mag leiden tot verlies van privacy of menselijke waardigheid.
AI alleen inzetten met waarborgen voor privacy
BVNL erkent de kansen van AI, maar stelt duidelijke grenzen: AI mag geen gevaar vormen voor privacy en moet zorgvuldig worden toegepast, bijvoorbeeld in het onderwijs. De overheid moet investeren in innovatie, maar altijd met respect voor grondrechten.
“Artificial Intelligence (AI) is een welkome innovatie, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Het is een taak voor de overheid om na te gaan hoe AI bijvoorbeeld kan worden geïncorporeerd in het onderwijs. Privacy is een groot goed en AI mag geen gevaar worden voor onze privacy.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
Sociale zekerheid: strengere eisen en activering, geen automatische afhankelijkheid
BVNL wil sociale zekerheid behouden voor wie het echt nodig heeft, maar stelt strengere eisen aan uitkeringen en wil automatische afhankelijkheid tegengaan. Zelfredzaamheid en participatie op de arbeidsmarkt staan centraal.
“Er zal te allen tijde een adequaat sociaal vangnet blijven bestaan voor mensen die niet (volledig) kunnen werken. Regelingen zoals de ziektewetuitkering en andere regelingen blijven bestaan.”
“De praktijk van het automatisch toekennen van uitkeringen aan jongeren met een handicap na hun opleiding dient te worden beëindigd. In plaats daarvan komen er arbeidsmarktgerichte programma’s die de individuele sterke punten benadrukken om zelfredzaamheid te bevorderen en afhankelijkheid te voorkomen.”
“Mensen die wél kunnen, maar niet willen werken worden gekort op hun bijstandsuitkering en op toeslagen (zoals huur- en zorgtoeslag).”
Menselijke maat boven automatisering in sociale zekerheid
BVNL waarschuwt voor een te ver doorgeschoten, geautomatiseerd systeem van sociale zekerheid en pleit voor menselijke waardigheid en verantwoordelijkheid.
“Niet als het via een geautomatiseerde toeslagenfabriek wordt opgelegd. Wij geloven in mensen, niet in systemen.”
“De verzorgingsstaat is een hangmat geworden waarin mensen in slaap sukkelen en hun waardigheid verliezen, in plaats van dat mensen gestimuleerd worden het beste uit zichzelf te halen.”
FVD ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als middel om de overheid efficiënter te maken en de arbeidsmarkt toekomstbestendig te houden, met een nadruk op praktische beroepen. Op het gebied van sociale zekerheid verzet FVD zich tegen het basisinkomen en pleit het voor meer keuzevrijheid en lagere AOW-leeftijd, met behoud van individuele verantwoordelijkheid. De partij koppelt AI niet direct aan sociale zekerheid, maar ziet technologische innovatie als kans voor economische groei en minder bureaucratie.
Breed gebruik van AI binnen overheid stimuleren
FVD wil AI inzetten om de productiviteit van de overheid te verhogen en het aantal ambtenaren te verminderen. Dit wordt gepresenteerd als een manier om de overheid efficiënter en betrouwbaarder te maken, zonder expliciete koppeling aan sociale zekerheid.
AI en beroepsonderwijs: vakmensen toekomstbestendig maken
FVD ziet AI als een reden om het beroepsonderwijs te hervormen, omdat administratieve banen verdwijnen maar praktische beroepen blijven bestaan. Door AI en nieuwe technologie te integreren in opleidingen, wil FVD jongeren voorbereiden op een veranderende arbeidsmarkt.
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
“Spoedig zal AI veel administratieve banen vervangen, maar voorlopig zien wij computers nog geen hamer vasthouden, geen lasnaad leggen of patiënt verzorgen. Juist praktijkgerichte beroepen zijn toekomstbestendig en onmisbaar.”
Tegen invoering basisinkomen en meer individuele keuze
FVD verwerpt het basisinkomen als onderdeel van sociale zekerheid en benadrukt individuele verantwoordelijkheid en keuzevrijheid, zonder directe koppeling aan AI.
“We zullen nooit instemmen met het instellen van een basisinkomen, dit communistische idee zorgt enkel voor meer afhankelijkheid van de staat, ondermijnt arbeidsethos en leidt tot hogere belastingen voor werkenden.”
AOW-leeftijd verlagen en keuzevrijheid in pensioen
FVD wil de AOW-leeftijd verlagen en mensen met zware beroepen eerder toegang geven tot AOW, met meer zeggenschap voor deelnemers in pensioenfondsen. Dit is een klassiek sociaal zekerheidsstandpunt, zonder relatie tot AI.
“We verlagen de AOW-leeftijd naar 66 jaar en geven mensen met fysiek zware beroepen recht op AOW na 40 jaar werk.”
“We versterken de positie van pensioendeelnemers in de besturen en beperken de macht van vakbonden en werkgevers, zodat de belangen van deelnemers écht centraal staan.”
50PLUS ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als een kans om het leven van ouderen te verbeteren, mits de overheid de regie houdt en digitale inclusie waarborgt. Op het gebied van sociale zekerheid pleit de partij voor een stevig sociaal vangnet, bescherming tegen uitsluiting van ouderen op de arbeidsmarkt, en behoud van de AOW als fundament. De partij wil dat AI en digitalisering ouderen ondersteunen, maar niet tot uitsluiting leiden, en dat sociale zekerheid ouderen beschermt en motiveert.
AI in dienst van ouderen, met overheidsregie
50PLUS wil dat AI en digitalisering worden ingezet om het leven van ouderen te vergemakkelijken, bijvoorbeeld door betere zorg en langer zelfstandig wonen mogelijk te maken. Tegelijkertijd moet de overheid de implementatie van AI coördineren en zorgen voor digitale inclusie, zodat ouderen niet worden buitengesloten door technologische ontwikkelingen.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
Sociaal vangnet beschermt en motiveert ouderen
50PLUS beschouwt bestaanszekerheid als een grondrecht en wil een sociaal stelsel dat ouderen beschermt, ondersteunt en motiveert, in plaats van uitsluit of straft. De partij richt zich op het tegengaan van leeftijdsdiscriminatie, het stimuleren van arbeidsparticipatie onder ouderen, en het behouden van de AOW als basis van sociale zekerheid.
“Bestaanszekerheid is een grondrecht en geen gunst. Ons sociaal vangnet hoort veiligheid te bieden, waardigheid en eerlijkheid.”
“50PLUS wil een sociaal stelsel dat beschermt, ondersteunt en motiveert en niet uitsluit of straft, zoals nu nog vaak het geval is.”
“De AOW is het onaantastbare fundament van onze welvaartsstaat en blijft, wat 50PLUS betreft, staan als een huis.”
BIJ1 ziet sociale zekerheid als een recht en wil het systeem radicaal vereenvoudigen en menselijker maken, met nadruk op vertrouwen, regelluwte en bestaanszekerheid. Over AI is BIJ1 kritisch: ze willen het gebruik van AI-systemen voor militaire doeleinden direct stoppen, maar verder wordt de rol van AI in sociale zekerheid of arbeidsmarkt nauwelijks benoemd. De belangrijkste voorstellen zijn het afschaffen van sancties en tegenprestaties in de bijstand, het verhogen van uitkeringen, en het verbieden van AI voor militaire toepassingen.
Sociale zekerheid radicaal menselijker en regelluw maken
BIJ1 wil het sociale zekerheidsstelsel hervormen door uit te gaan van vertrouwen, het schrappen van sancties en tegenprestaties, en het vereenvoudigen van regels. Het huidige systeem wordt als te streng, bureaucratisch en wantrouwend gezien, wat leidt tot stress en uitsluiting. De partij pleit voor structurele verhoging van uitkeringen en het afschaffen van medische keuringen door het UWV.
“Tegenprestaties en sancties voor mensen in de bijstand schaffen we af.”
“De Participatiewet is onnodig ingewikkeld... De wet gaat uit van wantrouwen richting mensen die recht hebben op uitkering en legt te veel nadruk op straffen en boetes. Dit zorgt voor onnodige angst, stress en wantrouwen bij mensen met een uitkering.”
“Uitkeringen worden regelluw (met flexibele regels).”
“Daarom doet het UWV geen medische keuringen meer bij arbeidsongeschiktheid, maar gaat dit in samenspraak met de persoon zelf en door onafhankelijke artsen.”
“Het minimumloon verhogen we direct naar €19 per uur. Met een gelijke verhoging van de AOW (pensioen) en de bijstandsuitkering.”
Direct stoppen met AI voor militaire doeleinden
BIJ1 is uitgesproken tegen het gebruik van AI in militaire contexten. Ze willen een onmiddellijke stop op de ontwikkeling en het gebruik van AI-systemen voor militaire doeleinden, uit zorgen over ethiek, veiligheid en mensenrechten. Over AI in sociale zekerheid of arbeidsmarkt doet BIJ1 geen concrete uitspraken.
“Daarbij komt er direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
DENK pleit voor strenge waarborgen rond het gebruik van AI en algoritmen, met nadruk op mensenrechten, privacy en het voorkomen van discriminatie, vooral in de sociale zekerheid. Ze willen een verbod op afkomstgerelateerde gegevens in risicomodellen, transparantie via een algoritmeregister, en sterk toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. In de sociale zekerheid wil DENK menselijke maat, afschaffing van harde regels die mensen benadelen, en nooit gebruik van afkomstgerelateerde data bij fraudebestrijding.
Strenge waarborgen en toezicht op AI en algoritmen
DENK ziet het toenemende gebruik van AI en algoritmen als een risico voor fundamentele rechten, vooral bij overheidsbesluiten en sociale zekerheid. Ze willen wettelijke waarborgen, transparantie en sterk toezicht om discriminatie en machtsmisbruik te voorkomen.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Verbod op afkomstgerelateerde gegevens in sociale zekerheid
DENK wil dat afkomstgerelateerde gegevens nooit worden gebruikt in risicomodellen of fraudebestrijding binnen de sociale zekerheid, om discriminatie te voorkomen en de menselijke maat te waarborgen.
“Fraudebestrijding in de sociale zekerheid moet altijd met de menselijke maat voorop en afkomstgerelateerde gegevens worden hier nooit voor gebruikt.”
Transparantie over gebruik van risicomodellen door de overheid
DENK eist dat de overheid altijd duidelijk maakt wanneer een risicomodel (zoals een algoritme) is toegepast bij besluiten over mensen, om rechtsbescherming en controle te versterken.
“De overheid wordt wettelijk verplicht om besluiten over mensen beter uit te leggen en begrijpelijk te maken. Bij ieder besluit wordt het vermeld indien er een risicomodel is toegepast.”
De PVV ziet kunstmatige intelligentie (AI) vooral als middel om de administratieve druk in de zorg te verlagen, zodat zorgverleners meer tijd hebben voor hun kerntaken. Op het gebied van sociale zekerheid richt de partij zich op het beperken van toegang tot uitkeringen voor niet-Nederlandstaligen en het aanpakken van fraude, met als doel het sociale stelsel te beschermen voor Nederlanders. Concrete voorstellen zijn onder meer het inzetten van AI in de zorgadministratie en strengere eisen voor het ontvangen van bijstand.
Slimme inzet van AI om administratiedruk in de zorg te verlagen
De PVV wil AI inzetten om de administratieve lasten voor zorgpersoneel te verminderen, zodat zij zich meer kunnen richten op directe zorgverlening. Dit wordt gepresenteerd als oplossing voor het personeelstekort en als manier om het werkplezier en behoud van zorgverleners te vergroten.
“Met slimme inzet van kunstmatige intelligentie verlagen we de administratiedruk.”
Geen bijstand voor wie geen Nederlands spreekt
De partij stelt als harde eis dat alleen mensen die de Nederlandse taal beheersen recht hebben op bijstand. Hiermee wil de PVV het sociale zekerheidsstelsel beschermen tegen misbruik door nieuwkomers en de integratie bevorderen.
“Geen bijstand voor wie geen Nederlands spreekt”
Fraude in de zorg en sociale zekerheid hard aanpakken
De PVV wil fraude met zorg- en sociale zekerheidsmiddelen streng bestraffen en de opbrengsten hiervan terug laten vloeien naar de zorg. Dit moet de betaalbaarheid en het draagvlak van het sociale stelsel vergroten.
“Fraude pakken we keihard aan: opsporing en straffen. De opbrengsten van boetes worden weer aan de zorg besteed.”
Volt ziet AI als een hulpmiddel om werknemers te ondersteunen en sociale zekerheid te versterken, vooral door omscholing en bescherming tegen negatieve effecten van automatisering. Ze willen dat AI eerlijk wordt ingezet op de arbeidsmarkt, met nadruk op begeleiding bij baanverlies en het voorkomen van discriminatie door algoritmen. Concrete voorstellen zijn extra begeleiding bij omscholing in geautomatiseerde sectoren en verplichte toetsing van AI op mensenrechten en non-discriminatie.
Extra begeleiding en omscholing bij AI-automatisering
Volt erkent dat AI en automatisering banen kunnen veranderen of laten verdwijnen, en wil daarom werknemers actief ondersteunen bij omscholing naar nieuwe functies. Het doel is om sociale zekerheid te waarborgen en te zorgen dat werken eerlijk blijft lonen, ook in sectoren waar veel geautomatiseerd wordt.
“AI is er om Nederlandse werknemers te steunen. We pleiten ervoor om sectoren, waar veel automatisering plaatsvindt, extra te begeleiden bij het omscholen van werknemers. Het is belangrijk dat werken eerlijk blijft lonen.”
Verplichte toetsing van AI op mensenrechten en non-discriminatie
Volt wil voorkomen dat AI en algoritmen leiden tot discriminatie of ongelijkheid in sociale zekerheid en overheidsbesluiten. Daarom moeten alle algoritmen die invloed hebben op mensen vooraf worden getoetst op mensenrechten en non-discriminatie, en openbaar worden gemaakt.
“Algoritmen, inclusief daarop gebaseerde kunstmatige intelligentie (AI), mogen niet discrimineren en moeten transparant en herleidbaar zijn. Daarom worden alle algoritmes openbaar gemaakt in het algoritmeregister en vooraf getoetst op mensenrechten en non-discriminatie, zeker bij gebruik in handhaving en toezicht.”
Menselijke controle bij AI-besluiten over sociale zekerheid
Volt benadrukt dat AI nooit volledig autonoom mag beslissen over sociale zekerheidskwesties; de mens moet altijd het laatste woord houden om fouten en schandalen te voorkomen.
“De overheid moet een nieuw, AI-gedreven, toeslagenschandaal voorkomen. De mens moet centraal blijven staan en het laatste woord hebben bij beslissingen.”