Verkiezingsprogramma's 2025 overcyberdefensie
BVNL ziet cyberdefensie vooral als het vergroten van digitale weerbaarheid van burgers, bedrijven en overheden tegen cyberdreigingen, met nadruk op marktwerking, innovatie en het beperken van bureaucratie. De partij pleit voor een nationale strategie voor digitale veiligheid, investeringen in cybersecurity-technologieën, en stimulering van bewustwording en scholing, zonder zware overheidsregulering. BVNL kiest voor zelfregulering, technologische innovatie (zoals blockchain), en internationale samenwerking, maar noemt geen expliciete militaire of defensiegerichte cybermaatregelen.
Nationale strategie voor digitale veiligheid en weerbaarheid
BVNL wil een nationale strategie ontwikkelen om digitale veiligheid te waarborgen, gericht op het versterken van weerbaarheid tegen cyberdreigingen via innovatie, marktwerking en zelfregulering. De partij ziet een actieve rol voor de overheid in het waarschuwen voor en optreden tegen cybercriminaliteit, maar wil bureaucratie vermijden en ruimte bieden aan private initiatieven en technologische oplossingen.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“De overheid neemt een actieve rol aan bij het waarschuwen voor en optreden tegen cybercriminaliteit. We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“Met toenemende cyberdreigingen zoals ransomware biedt BVNL een visie op digitale weerbaarheid via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, zonder bureaucratie.”
Stimuleren van innovatie en private initiatieven in cybersecurity
BVNL wil investeren in onderzoek, innovatie en private initiatieven op het gebied van cybersecurity, met fiscale stimulansen voor MKB en burgers. De partij pleit voor vrijwillige normen en certificeringen in plaats van verplichte regels, en zet in op het verhogen van digitale geletterdheid via private trainingen.
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Vrijwillige normen: Blockchain-certificeringen die verplichte regels vervangen, regeldruk verminderen en naleving versnellen voor bedrijven en gemeenten.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
“Innovatie via vrije markt: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
Bewustwording en internationale samenwerking tegen cyberdreigingen
BVNL benadrukt het belang van bewustwording bij burgers en bedrijven over cyberrisico’s en het belang van internationale samenwerking om cybercriminaliteit effectief te bestrijden. De partij ziet voorlichting en kennisdeling als essentieel, maar legt de verantwoordelijkheid primair bij individuen en bedrijven.
“Door middel van voorlichtingscampagnes kunnen mensen worden geïnformeerd over mogelijke risico's en hoe ze zichzelf kunnen beschermen.”
“Aangezien cybercriminaliteit geen grenzen kent, is internationale samenwerking van essentieel belang. De overheid werkt daarom samen met andere landen om informatie uit te wisselen en gezamenlijk op te treden tegen cyberdreigingen.”
Het CDA erkent cyberdreigingen als een serieuze bedreiging voor de nationale veiligheid en pleit voor versterking van cyberdefensie binnen de krijgsmacht en samenleving. De partij wil investeren in moderne, hoogwaardige defensiecapaciteiten, waaronder digitale weerbaarheid, en benadrukt het belang van samenwerking met internationale partners om cyberaanvallen en hybride oorlogsvoering te weerstaan. Concrete voorstellen zijn het verbeteren van cyberveiligheid, het trainen van burgers en militairen in digitale paraatheid, en het beschermen van cruciale digitale infrastructuur.
Investeren in cyberveiligheid en digitale weerbaarheid
Het CDA ziet cyberdreigingen en hybride oorlogsvoering als een kernprobleem voor de nationale veiligheid en wil daarom investeren in het versterken van cyberdefensie. Dit omvat het verbeteren van de digitale paraatheid van de krijgsmacht, het beschermen van kritieke infrastructuur, en het vergroten van de bewustwording en weerbaarheid van de samenleving tegen cyberaanvallen.
“Van geopolitieke ontwikkelingen tot cyberdreigingen en desinformatie staat onze veiligheid onder druk.”
“We zien daarbij de dreiging van hybride oorlogsvoering en versterken onze paraatheid daartegen.”
“We verbeteren op alle bestuurlijke niveaus onze cyberveiligheid tegen hacks, versterken onze democratische processen en zetten actief in op een grotere bewustwording in en weerbaarheid van de samenleving.”
“We zetten in op het fysiek en digitaal beheren en beveiligen van cruciale infrastructuur, zoals op en onder de Noordzee, samen met Europa, Verenigd Koninkrijk en Noorwegen.”
Opleiden en trainen van burgers en militairen in digitale paraatheid
Het CDA wil de samenleving en krijgsmacht beter voorbereiden op digitale dreigingen door training en bewustwording te vergroten. Dit gebeurt via opleidingen, jaarlijkse oefeningen en het inzetten van burgers met ICT-kennis in crisisaanpak en defensie.
“Er worden nationale scenario’s geoefend waarin alle lagen van de samenleving meedoen zoals bij black-outs en digitale verstoringen.”
“Onderdeel hiervan is een grotere pool van voormalig dienstplichtigen, militair getrainde burgers, reservisten en mensen met noodzakelijke kennis zoals ICT- of medische kennis. Alle burgers in deze pool worden met regelmaat getraind.”
Internationale samenwerking voor cyberdefensie
Het CDA benadrukt het belang van internationale samenwerking, vooral binnen NAVO en de EU, om cyberdreigingen effectief het hoofd te bieden. Nederland moet voorop lopen in het ontwikkelen van een Europese pijler voor defensie en cyberveiligheid.
Volt pleit voor een sterke, gezamenlijke Europese cyberdefensie en investeert in weerbaarheid tegen digitale dreigingen, met nadruk op samenwerking, innovatie en democratische controle. Ze willen EU-brede coördinatie, snelle implementatie van regelgeving, en investeren in kritieke infrastructuur en ethisch hacken. Transparantie, juridische bescherming voor ethisch hacken en het waarborgen van digitale autonomie staan centraal in hun visie.
Gezamenlijke Europese cyberverdediging en coördinatie
Volt ziet cyberdreigingen als grensoverschrijdend en wil daarom een gezamenlijke Europese aanpak, met gedeelde cyberverdediging, coördinatie en investeringen in digitale infrastructuur. Dit moet de strategische autonomie van de EU versterken en de weerbaarheid tegen cyberaanvallen vergroten.
“We zetten ons in voor gedeelde cyberverdediging in de EU en een gezamenlijk antwoord op grensoverstijgende cyberaanvallen. Zo kan de EU desinformatie, cyberaanvallen en buitenlandse inmenging effectiever en efficiënter bestrijden.”
“We investeren een deel van de verhoging van de NAVO-begroting in de ontwikkeling van de digitale infrastructuur binnen de EU. Dit speelt immers een sleutelrol in de strategische autonomie van de EU en in de verdediging tegen cyber- en hybride dreigingen.”
Snelle implementatie en handhaving van cyberveiligheidsregels
Volt wil dat Nederland en de EU snel en streng cyberveiligheidsregels implementeren, met verplichte maatregelen voor kritieke sectoren en handhavingsbevoegdheden voor het NCSC. Dit moet de achterblijvende cyberweerbaarheid aanpakken en innovatie mogelijk maken zonder veiligheid te verliezen.
“We zorgen voor een versnelde implementatie van de NIS2-richtlijn. Nederland moet binnen zes maanden concrete wetgeving hebben die organisaties in kritieke sectoren verplicht tot adequate cyberveiligheidsmaatregelen, naar het succesvolle model van de Digital Operational Resilience Act (DORA) in de financiële sector.”
“We geven het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) handhavingsbevoegdheden en directe sanctiemogelijkheden. Daarmee kan het NCSC organisaties die cyberveiligheidsstandaarden negeren, aanpakken.”
Juridische bescherming en aanmoediging van ethisch hacken
Volt wil ethisch hacken wettelijk beschermen en stimuleren, zodat kwetsbaarheden sneller worden gevonden en opgelost. Dit draagt bij aan een proactieve cyberverdediging en versterkt de veiligheid van kritieke maatschappelijke organisaties.
“We leggen daarom naar Belgisch voorbeeld het recht op ongevraagd ethisch hacken wettelijk vast. Nederland heeft een bloeiende cultuur van mensen die het internet veiliger maken door technisch onderzoek. Deze mensen krijgen juridische bescherming.”
“Alle maatschappelijke organisaties die belangrijk zijn voor de samenleving moeten snel en positief reageren wanneer een ethisch hacker een digitaal probleem vindt en meldt.”
Kwantumbestendige en veerkrachtige infrastructuur
Volt erkent de dreiging van toekomstige technologieën zoals kwantumcomputers en wil dat de overheid en kritieke infrastructuur uiterlijk in 2028 kwantumbestendig zijn. Dit voorkomt dat versleutelde data in de toekomst eenvoudig gekraakt kan worden.
“We implementeren een centrale aanpak die ervoor zorgt dat de overheid (en met name de kritieke infrastructuur) uiterlijk in 2028 ‘kwantumbestendig’ is.”
BBB ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van nationale veiligheid en brede welvaart, waarbij digitale weerbaarheid en bescherming tegen cyberaanvallen centraal staan. De partij wil gerichte investeringen in cybersecurity, voorrang voor Nederlandse bedrijven bij digitale beveiligingsprojecten, en structurele digitale educatie vanaf de basisschool. BBB legt nadruk op proactieve overheidsrol, duidelijke wetgeving en versterking van privacybescherming om Nederland digitaal weerbaar te maken.
Gerichte investeringen in cybersecurity en digitale weerbaarheid
BBB erkent de groeiende dreiging van cyberaanvallen en digitale sabotage en wil daarom investeren in cybersecurity, met prioriteit voor Nederlandse bedrijven bij digitale beveiligingsprojecten. Het doel is om de digitale infrastructuur en vitale sectoren beter te beschermen en de nationale veiligheid te waarborgen.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Cyberaanvallen kunnen bedrijven, ziekenhuizen en overheidsdiensten in één klap platleggen en enorme schade veroorzaken. Veiligheid online is daarom een basale voorwaarde voor brede welvaart en het beschermen van onze democratie.”
Digitale educatie en bewustwording vanaf de basisschool
BBB wil structurele digitale educatie en bewustwording over cyberveiligheid vanaf jonge leeftijd tot en met het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers. Hiermee wil de partij de digitale weerbaarheid van burgers en bedrijven vergroten en het risico op cyberincidenten verkleinen.
“Digitale educatie vanaf de basis. Voorlichting en onderwijs over cyberveiligheid begint op de basisschool en loopt door tot het beroepsonderwijs en bijscholing voor ondernemers.”
“De overheid krijgt een taak om bedrijven, instellingen en burgers bewust te maken van digitale risico’s en weerbaarheid.”
Duidelijke en strikte wetgeving voor digitale veiligheid
BBB pleit voor heldere wetgeving zonder extra nationale regels bovenop Europese kaders, en voor versterking van privacybescherming door effectieve handhaving van de AVG en de positie van Functionarissen Gegevensbescherming. Dit moet zorgen voor een juridisch kader dat digitale veiligheid en privacy waarborgt.
“Europese wetgeving zoals de NIS2 wordt zonder nationale koppen omgezet naar Nederlandse wetgeving.”
“Versterk de positie van Functionarissen Gegevensbescherming (FG’s). Waarborg de effectieve handhaving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) om datalekken te voorkomen en de privacy te beschermen.”
JA21 ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van de nationale veiligheid en wil fors investeren in digitale weerbaarheid. De partij pleit voor uitbreiding van het Defensie Cyber Commando, centrale regie op cyberveiligheid, en het waarborgen van digitale soevereiniteit door een nationale cloud en bescherming van vitale infrastructuur. JA21 koppelt cyberdefensie direct aan strategische autonomie en economische weerbaarheid.
Uitbreiding Defensie Cyber Commando en cyberafschrikking
JA21 wil het Defensie Cyber Commando uitbreiden en stelt een actieve cyberafschrikking voor, waarbij digitale aanvallen op Nederland kunnen leiden tot tegenmaatregelen. Dit moet Nederland weerbaarder maken tegen hybride dreigingen zoals cyberaanvallen van buitenlandse mogendheden.
Centrale regie en investering in cyberveiligheid
JA21 wil dat investeringen in cyberveiligheid, kritieke infrastructuur en innovatie centraal worden aangestuurd door één ministerie en een vaste Kamercommissie, met scherpe toetsing op effectiviteit. Dit moet versnippering tegengaan en de effectiviteit vergroten.
“JA21 staat achter deze afspraak en zet in op een stevige en centrale aanpak van deze investering onder één verantwoordelijk ministerie, met één vaste Kamercommissie, en onder scherpe toetsing op effectiviteit.”
Digitale soevereiniteit en nationale cloud
Om afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven te verminderen, wil JA21 investeren in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving en geen Amerikaanse of Chinese toegang tot Nederlandse data toestaan.
“Digitale soevereiniteit. Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
Bescherming vitale infrastructuur tegen digitale aanvallen
JA21 koppelt cyberveiligheid aan fysieke en digitale bescherming van vitale infrastructuur, vooral bij verhoogde dreiging, en ziet dit als voorwaarde voor economische weerbaarheid en strategische autonomie.
De VVD ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van nationale veiligheid en wil fors investeren in digitale weerbaarheid tegen buitenlandse cyberaanvallen, spionage en desinformatie. De partij pleit voor versterking van inlichtingen- en veiligheidsdiensten, meer samenwerking met Europa, en het delen van dreigingsinformatie met vitale sectoren. Concrete voorstellen zijn onder meer het uitbreiden van wettelijke bevoegdheden, het trainen op digitale uitval, en het weren van risicovolle technologie uit kritieke sectoren.
Forse investering in digitale weerbaarheid en inlichtingendiensten
De VVD wil de digitale weerbaarheid van Nederland vergroten door te investeren in inlichtingen- en veiligheidsdiensten, hun wettelijke bevoegdheden uit te breiden en samenwerking met private partijen te versterken. Dit is nodig vanwege de dagelijkse digitale aanvallen en de grote impact die een succesvolle aanval kan hebben op de samenleving.
“We moeten meer investeren in onze veiligheids- en inlichtingendiensten. Het is van belang dat onze diensten beschikken over voldoende wettelijke bevoegdheden. We maken de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) toekomstbestendig zodat we weerbaar blijven tegen toekomstige en nu nog onbekende dreigingen.”
“Daarnaast verstevigen we de wettelijke grondslag waarmee inlichtingendiensten structureel informatie kunnen delen met private bedrijven en breiden we het personeelsbestand van de diensten fors uit.”
Actieve voorbereiding op grootschalige cyberaanvallen op vitale sectoren
De VVD wil dat Nederland zich actief voorbereidt op grootschalige digitale aanvallen, met nadruk op het trainen van vitale sectoren, het delen van dreigingsinformatie en het betrekken van ethische hackers om kwetsbaarheden op te sporen.
“Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
“We zorgen ervoor dat onze inlichtingendiensten dreigingsinformatie wettelijk sneller en op structurele basis met (vitale) bedrijven mogen delen. Daarbij worden ethische hackers betrokken om kwetsbaarheden op te sporen. We trainen vaker op digitale uitval van vitale sectoren en zorgen ervoor dat vitale sectoren hun draaiboeken voor dit soort omstandigheden klaar hebben liggen.”
Uitsluiten van risicovolle technologie en harder straffen van spionage
Om de nationale veiligheid te beschermen, wil de VVD technologie uit risicolanden weren uit kritieke sectoren en de straffen voor statelijke spionage fors verhogen.
“Om onze nationale veiligheid te beschermen, blijven we in kritieke sectoren digitale apparatuur weren uit landen met een offensieve cyberagenda. Kritieke sectoren zoals havens, luchthavens telecombedrijven en bewakingssystemen mogen geen technologie uit risicolanden gebruiken. Tegelijkertijd verhogen we de straffen voor statelijke spionage fors.”
Europese samenwerking op cyberveiligheid en inlichtingen
De VVD streeft naar een sterke Europese samenwerking op het gebied van cyberveiligheid, met als doel een gecoördineerde aanpak van statelijke cyberaanvallen en het opzetten van een Europese “Five Eyes”.
“De VVD wil een sterke Europese samenwerking op het gebied van cyberveiligheid en inlichtingen. Dreigingen zoals statelijke cyberaanvallen, desinformatie en spionage vragen om een gecoördineerde aanpak waarbij ook samenwerking tussen het bedrijfsleven en inlichtingendiensten nodig is. We willen een Europese ‘’Five Eyes’’ waarin, binnen een select Europees gezelschap, wordt samengewerkt op inlichtingengebied.”
De ChristenUnie vindt cyberdefensie essentieel voor de bescherming van Nederland en haar bondgenoten, en wil daarom extra investeren in cyberveiligheid als onderdeel van het defensiebudget. Ze pleiten voor versterking van de digitale weerbaarheid van de krijgsmacht en vitale infrastructuur, en willen hoogtechnologische capaciteiten ontwikkelen om cyber- en hybride dreigingen het hoofd te bieden. Internationale samenwerking, vooral binnen de NAVO en EU, en het verminderen van afhankelijkheid van niet-Europese technologie zijn daarbij belangrijke speerpunten.
Extra investeren in cyberveiligheid binnen defensie
De ChristenUnie ziet cyberveiligheid als een kernonderdeel van de nationale en bondgenootschappelijke verdediging. Ze willen extra defensiegeld inzetten voor het verbeteren van cyberveiligheid, met nadruk op bescherming van wapensystemen en vitale infrastructuur tegen digitale aanvallen.
“Extra geld voor defensie gebruiken we daarom ook voor het verbeteren van cyberveiligheid.”
“Nederland moet zich goed beschermen tegen spionage, diefstal van militaire technologie, ontwrichting door desinformatie en het hacken van wapensystemen en vitale infrastructuur (zoals een waterkering).”
Ontwikkelen van hoogtechnologische cybercapaciteiten
De partij wil dat Nederland investeert in hoogtechnologische capaciteiten om effectief te kunnen optreden tegen dreigingen vanuit het cyberdomein en hybride dreigingen. Dit moet de krijgsmacht unieke capaciteiten geven die het verschil maken in internationale samenwerking.
“Daarnaast zet Nederland in op hoogtechnologische capaciteiten, om te kunnen optreden tegen dreigingen vanuit het cyberdomein en hybride dreigingen.”
Europese samenwerking en strategische autonomie in cyberdefensie
De ChristenUnie benadrukt het belang van samenwerking met Europese bondgenoten en het verminderen van afhankelijkheid van niet-Europese technologie, onder meer door te investeren in Europese cloudoplossingen en digitale infrastructuur.
“Voor het waarborgen van onze strategische autonomie is het hebben van een Europese cloudoplossingen noodzakelijk. Nederland zet zich in om dit te realiseren.”
“Nederland (en Europa) moet investeren in de ontwikkeling van hoogwaardige technologie waarmee we als land en continent onafhankelijk worden van de Verenigde Staten en China.”
D66 ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van de nationale en Europese veiligheid, waarbij investeren in digitale weerbaarheid en samenwerking centraal staat. De partij wil dat Nederland Europees koploper wordt op het gebied van cybersecurity voor defensie en pleit voor internationale samenwerking, innovatie en het betrekken van jongeren bij cybersecurity-taken. D66 benadrukt dat moderne oorlogsvoering hybride is en vraagt om structurele investeringen in digitale infrastructuur en menselijk kapitaal.
Investeren in cybersecurity voor defensie en digitale weerbaarheid
D66 wil dat Nederland en Europa vooroplopen in cybersecurity voor defensie, met investeringen in technologie, infrastructuur en menselijk kapitaal. Dit is nodig vanwege de toename van hybride dreigingen zoals cyberaanvallen en desinformatie, en om strategische zelfstandigheid te waarborgen. De partij koppelt dit aan innovatie, Europese samenwerking en het betrekken van jongeren bij cybersecurity.
“D66 wil dat Nederland in 2030 Europees koploper is op het gebied van AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity voor defensie.”
“Beveiliging tegen hybride oorlogsvoering vraagt om meer dan alleen een sterke krijgsmacht. Minstens zo belangrijk zijn investeringen in de fysieke en digitale infrastructuur, in strategische reserves, in een weerbare samenleving en in het tegengaan van desinformatie.”
“In het leger van de toekomst zijn óók mensen nodig die werken aan een weerbare samenleving, zoals in de zorg, logistiek en cybersecurity. D66 wil jongeren, als zij dat willen, betrekken bij deze brede maatschappelijke opgave.”
Internationale samenwerking op het gebied van cyberdefensie
D66 vindt dat cyberdefensie niet alleen nationaal, maar vooral in Europees en internationaal verband moet worden aangepakt. Door gezamenlijke innovatie, standaardisatie en samenwerking met bondgenoten wil de partij de digitale weerbaarheid vergroten en kosten besparen.
“Om Europees een vuist te maken, is samenwerking essentieel. We moeten gezamenlijk voorraden aanleggen, trainen en investeren in innovatie. Gezamenlijk materieel inkopen en meer standaardiseren. Door onze krachten te bundelen zijn we samen slagvaardiger en besparen we kosten.”
“D66 is voorstander van het opschalen en uitbreiden van internationale samenwerking om onze veiligheid te garanderen. Dit doen we ook buiten NAVO-verband en buiten de EU, met landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Canada, Japan en Australië.”
De Partij voor de Dieren ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van moderne veiligheid, met nadruk op bescherming tegen cyberaanvallen en hybride oorlogsvoering. Ze pleiten voor investeringen in digitale weerbaarheid, cyberbewustzijn en het beschermen van vitale infrastructuur, maar blijven kritisch op militaire uitgaven en willen prioriteit geven aan diplomatie, mensenrechten en privacy.
Investeren in bescherming tegen cyberaanvallen en hybride oorlogsvoering
PvdD erkent cyberaanvallen en hybride oorlogsvoering als serieuze bedreigingen voor de nationale en Europese veiligheid. Ze willen maatregelen nemen om de samenleving te beschermen tegen digitale sabotage en investeren in digitale autonomie en weerbaarheid, zonder dat dit ten koste gaat van andere maatschappelijke belangen.
“Nederland komt met maatregelen die de samenleving beschermen tegen hybride oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen en het vernielen van internetkabels en sabotage van waterzuiveringsinstallaties.”
“Dat gaat verder dan fysieke militaire dreiging: ook hybride oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen, bedreigt onze veiligheid.”
“Gezamenlijk lenen stelt Europese landen in staat te investeren in de eigen (digitale) verdediging, zonder te bezuinigen op deze belangrijke maatschappelijke posten.”
Cybersecurity, digitale autonomie en burgerweerbaarheid versterken
De partij wil cybersecurity, digitale autonomie en het bestrijden van cybercrime als integrale randvoorwaarden voor verdere digitalisering. Ze zetten in op kennisontwikkeling, cyberbewustzijn en het vergroten van de digitale weerbaarheid van burgers tegen digitale criminaliteit en buitenlandse beïnvloeding.
“Voor veilige verdere digitalisering is een domein-overstijgende regie op samenwerking nodig, waarbij cybersecurity, digitale autonomie, bestrijding van cybercrime en kennisontwikkeling als integrale onderdelen en noodzakelijke randvoorwaarden worden gezien.”
“Daarnaast zetten we ons actief in om burgers te helpen digitale criminaliteit, zoals identiteitsfraude en -diefstal, en buitenlandse beïnvloeding te herkennen en zich ertegen te weren.”
De SP erkent cyberaanvallen en digitale dreigingen als een moderne vorm van asymmetrische oorlogsvoering en pleit voor investeringen in verdediging hiertegen, met nadruk op bescherming van kritieke infrastructuur. Tegelijkertijd wil de partij digitale autonomie vergroten door minder afhankelijk te zijn van Amerikaanse technologie en meer in te zetten op Europese en open source alternatieven. De SP koppelt cyberdefensie nadrukkelijk aan publieke zeggenschap, ethiek en het voorkomen van winstgedreven militarisering.
Investeren in verdediging tegen cyberaanvallen en kritieke infrastructuur
De SP ziet cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en aanvallen op vitale infrastructuur als serieuze bedreigingen en wil investeren in bescherming hiertegen. Dit wordt expliciet genoemd als onderdeel van de bredere defensiestrategie, met aandacht voor publieke belangen en het voorkomen van overproductie van wapens.
“Er moet geïnvesteerd worden in de verdediging tegen asymmetrische oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en aanvallen op kritieke infrastructuur, zoals energie en watervoorziening.”
Minder afhankelijkheid van Amerikaanse technologie en meer digitale autonomie
De SP wil de digitale autonomie van Nederland versterken door minder afhankelijk te zijn van Amerikaanse digitale producten en diensten. Dit betekent investeren in Europese alternatieven, open source software en publieke datacentra, zodat cyberweerbaarheid en soevereiniteit worden vergroot.
“In grote mate is de Nederlandse overheid afhankelijk van Amerikaanse digitale producten, clouddiensten en datacentra. We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen.”
“Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
Publieke zeggenschap en ethische toets bij digitale defensie
De SP koppelt investeringen in (cyber)defensie aan publieke zeggenschap en ethische toetsing, om te voorkomen dat defensie-industrie en technologie worden gedreven door winstmaximalisatie of oncontroleerbare private belangen.
“Publieke investeringen moeten altijd gepaard gaan met publieke zeggenschap in de bedrijven. Het algemeen belang en de veiligheid moeten centraal staan, niet de winstmaximalisatie.”
“Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
DENK erkent het belang van digitale veiligheid en privacy, maar noemt "cyberdefensie" niet expliciet als militair domein. De partij pleit voor investeringen in digitale beveiliging, bescherming van persoonsgegevens en onafhankelijkheid van digitale infrastructuur, maar koppelt dit niet aan militaire of NAVO-cyberverdediging. Concrete voorstellen richten zich vooral op civiele digitale veiligheid en privacy, niet op cyberoorlog of cyberdefensie als onderdeel van Defensie.
Investeren in digitale veiligheid en infrastructuur
DENK wil dat de overheid meer investeert in digitale veiligheid en het beschermen van persoonsgegevens, met speciale aandacht voor het ondersteunen van kleine organisaties. Dit standpunt richt zich op het versterken van de civiele digitale weerbaarheid, niet op militaire cyberdefensie.
“Wij willen extra ondersteuning voor kleine organisaties om hun digitale beveiliging op orde te krijgen. De overheid investeert in een veilige digitale infrastructuur en de bescherming van persoonsgegevens.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
Geen expliciete uitbreiding van militaire cyberdefensie
DENK is kritisch op extra defensie-uitgaven en benoemt cyberdefensie niet als prioriteit binnen het defensiebeleid. De partij steunt alleen uitgaven die aantoonbaar nodig zijn voor de basis, zoals huisvesting en uitrusting van militairen, en wijst verdere militaire uitbreiding af.
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet.”
GroenLinks-PvdA ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van nationale en Europese veiligheid, met nadruk op het beschermen van vitale infrastructuur tegen cyberaanvallen en het versterken van Europese samenwerking. De partij wil investeren in cyberverdediging, structurele simulaties en trainingen bij kritieke organisaties, en pleit voor specialisatie in cybertechnologie binnen de defensiesector. Ze koppelen cyberdefensie expliciet aan maatschappelijke weerbaarheid en Europese autonomie.
Investeren in cyberverdediging voor vitale infrastructuur
GroenLinks-PvdA wil de digitale weerbaarheid van Nederland vergroten door te investeren in cyberverdediging, met name ter bescherming van vitale infrastructuur. Ze benadrukken het belang van voorbereiding op grootschalige cyberaanvallen via simulaties en trainingen bij kritieke bedrijven en organisaties.
“De overheid investeert in cyberverdediging om onze vitale infrastructuur te beschermen tegen cyberaanvallen. Bij kritieke bedrijven en organisaties voeren we regelmatig simulaties en trainingen uit, om voorbereid te zijn op grootschalige cyberaanvallen, storingen en noodsituaties waarbij digitale functies uitvallen.”
Europese samenwerking en specialisatie in cybertechnologie
De partij ziet cyberdefensie als een gezamenlijke Europese verantwoordelijkheid en wil dat Nederland zich specialiseert in cyber- en sensortechnologie binnen de Europese defensiesamenwerking. Dit moet leiden tot een onafhankelijkere Europese defensie-industrie en minder afhankelijkheid van de VS.
NSC ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van de moderne krijgsmacht en nationale veiligheid. Ze willen fors investeren in het Defensie Cyber Commando, inzetten op een offensief cyberprogramma en de samenwerking met technisch personeel en (cyber)reservisten versterken. Het doel is om Nederland beter te beschermen tegen digitale dreigingen en actief op te treden in het digitale domein.
Vergroten capaciteit Defensie Cyber Commando en offensief cyberprogramma
NSC erkent dat moderne oorlogsvoering nieuwe eisen stelt aan Defensie, met name op het gebied van cyberdreigingen. Daarom willen ze de capaciteit van het Defensie Cyber Commando vergroten en investeren in een offensief cyberprogramma, zodat Nederland zich zowel kan verdedigen als actief kan optreden tegen digitale dreigingen.
“Nieuw Sociaal Contract zet daarom in op een daadkrachtige cyberstrategie. We vergroten de capaciteit van het Defensie Cyber Commando en investeren in een offensief cyberprogramma. Alleen met deze inzet kan Nederland zich effectief verdedigen én actief optreden tegen digitale dreigingen.”
Samenwerking met technisch personeel en (cyber)reservisten
Om het tekort aan gespecialiseerd personeel op te vangen en de cyberweerbaarheid te vergroten, wil NSC actief samenwerken met bedrijven en organisaties waar technisch en specialistisch personeel werkt. Ook wordt ingezet op het opbouwen van een veelzijdig reservistenbestand, waaronder (cyber)reservisten.
“We bouwen aan een sterk en veelzijdig reservistenbestand met uiteenlopende expertise. Defensie moet actief de samenwerking zoeken met bedrijven en organisaties waar technisch en specialistisch personeel werkt, zoals monteurs, ICT’ers en zorgpersoneel.”
“We doen in het bijzonder een beroep op jongeren. We hebben jongeren nodig die bereid zijn zich in te zetten voor hun land: in de crisisbeheersing, in de zorg of als (cyber)reservist.”
De SGP ziet cyberdefensie als een essentieel onderdeel van de nationale veiligheid en pleit voor versterking van de digitale weerbaarheid van zowel Defensie als de samenleving. Ze willen investeren in cybercapaciteiten binnen de krijgsmacht, hogere veiligheidsstandaarden voor kritieke digitale infrastructuur en nauwe samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven om cyberdreigingen het hoofd te bieden. De partij benadrukt het belang van innovatie en modernisering om voorbereid te zijn op digitale aanvallen en verstoringen.
Investeren in cybercapaciteiten binnen Defensie
De SGP vindt dat de krijgsmacht moet moderniseren en leren van moderne dreigingen, waaronder cyberoorlogsvoering. Investeringen in innovatie en cybercapaciteiten zijn noodzakelijk om Nederland te beschermen tegen digitale aanvallen.
“De SGP wil dat de krijgsmacht moderniseert en van moderne dreigingen en oorlogsvoering leert. Nederland investeert in innovatie, drones, counterdrone systemen en overige cybercapaciteiten.”
Versterken van digitale weerbaarheid en kritieke infrastructuur
De SGP wil dat overheid en bedrijfsleven samen de cyberveiligheid van kritieke infrastructuur verhogen. Dit omvat strengere veiligheidsstandaarden en grootschalige tests om de weerbaarheid tegen digitale aanvallen te vergroten.
“Overheid en bedrijfsleven moeten zich samen voorbereiden op de noodscenario’s ten aanzien van cyberveiligheid van kritieke infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan communicatiestructuren, logistiek en de levensmiddelenbranche. Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk”
Ondersteuning van ondernemers bij cyberveiligheid
De SGP wil ondernemers actief ondersteunen bij het verbeteren van hun cyberveiligheid, onder andere door het versterken van het Digital Trust Centre.
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
50PLUS erkent het groeiende belang van digitale veiligheid en pleit voor extra investeringen in de bescherming van Nederlandse digitale systemen, met het doel minder afhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen. Concrete voorstellen over cyberdefensie blijven echter beperkt tot algemene uitspraken over digitale weerbaarheid en veiligheid, zonder specifieke maatregelen of strategieën voor cyberdefensie op nationaal of militair niveau. De partij legt de nadruk op digitale veiligheid als urgent maatschappelijk thema, maar werkt dit niet uit tot een samenhangend cyberdefensiebeleid.
Extra investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid
50PLUS wil dat Nederland extra investeert in de veiligheid van digitale systemen om minder afhankelijk te zijn van commerciële en buitenlandse partijen. Dit standpunt richt zich op het versterken van de digitale weerbaarheid van Nederland, maar blijft algemeen en noemt geen specifieke maatregelen voor cyberdefensie, zoals militaire cybercapaciteit of offensieve/defensieve cyberoperaties. De focus ligt op het beschermen van burgers en publieke diensten tegen digitale bedreigingen.
FVD wil fors investeren in cyberdefensie om Nederland te beschermen tegen digitale dreigingen en digitaal koploper te worden. Het programma noemt cyberdefensie expliciet als prioriteit binnen het defensiebeleid, maar blijft verder vaag over concrete invulling of specifieke maatregelen. De partij koppelt cyberdefensie aan nationale soevereiniteit en innovatie, zonder details te geven over uitvoering of budget.
Investeren in cyberdefensie
FVD ziet cyberdefensie als essentieel voor de bescherming van Nederland tegen digitale dreigingen en als kans om internationaal voorop te lopen op digitaal gebied. De partij noemt investeren in cyberdefensie expliciet als onderdeel van het versterken van de nationale defensie, maar werkt dit niet verder uit met concrete plannen of doelstellingen.
“We investeren in cyberdefensie, zodat Nederland beschermd blijft tegen digitale dreigingen en koploper wordt op digitaal gebied.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma