Verkiezingsprogramma's 2025 overcirculair
De Partij voor de Dieren (PvdD) wil Nederland zo snel mogelijk omvormen tot een volledig circulaire economie, waarbij grondstoffen worden hergebruikt en afval wordt geminimaliseerd. Ze stellen concrete doelen, zoals minimaal 50% circulariteit in 2030, en voeren stevige maatregelen in zoals een grondstoffenplafond, circulaire aanbestedingseisen en fiscale prikkels voor hergebruik. De partij ziet circulariteit als essentieel voor klimaat, biodiversiteit en onafhankelijkheid van grondstoffen.
Nederland zo snel mogelijk volledig circulair maken
PvdD streeft naar een snelle transitie naar een circulaire economie, met als doel in 2030 minimaal 50% circulair te zijn. Dit moet Nederland minder afhankelijk maken van grondstoffen en bijdragen aan klimaatdoelen. Circulariteit wordt in het onderwijs, beleid en de economie breed verankerd.
“Nederland werkt zo snel mogelijk toe naar een volledig circulaire economie en is in 2030 minimaal 50% circulair.”
“Een circulaire economie is essentieel voor het oplossen van de klimaatcrisis, het stoppen van biodiversiteitsverlies en het verkleinen van geopolitieke afhankelijkheden.”
“We zetten in op een circulaire economie, zodat we uiteindelijk geen afval meer hebben.”
Circulaire eisen in overheidsbeleid en aanbestedingen
De overheid moet circulariteit als harde eis stellen bij aanbestedingen en beleid, zodat circulaire ondernemers worden ondersteund en de markt wordt gestimuleerd richting hergebruik en recycling.
“Circulariteit wordt een randvoorwaarde in het aanbestedingsbeleid van de overheid. Dit ondersteunt Nederlandse circulaire ondernemers.”
Grondstoffenplafond en afdwingbare reductiedoelen
PvdD wil een grondstoffenplafond invoeren: beleid en plannen mogen alleen doorgaan als ze binnen deze limiet passen. Er komen afdwingbare nationale doelen om productie en consumptie te verminderen.
“In de Rijksbegroting komt naast de uitgavenplafonds ook een grondstoffenplafond. De overheid mag alleen beleid en plannen uitvoeren als dat binnen het grondstoffenplafond past. Er komt een nationaal plan met afdwingbare doelstellingen om het aantal spullen dat we produceren en consumeren omlaag te brengen.”
Fiscale stimulansen voor circulaire producten en hergebruik
De partij wil circulaire producten goedkoper maken door fiscale maatregelen, zoals het schrappen van dubbele btw op refurbished producten en het invoeren van een circulariteitsbijdrage op lineaire producten.
“De dubbele btw op producten die voor hergebruik en refurbishment opnieuw op de markt worden gezet, wordt geschrapt.”
“Er komt een circulariteitsbijdrage op alle lineaire producten (producten waar geen circulair systeem voor is). Zo kunnen reparatie en circulaire producten goedkoper worden.”
Verplicht aandeel hergebruikt materiaal en materialenpaspoorten
Om de markt voor circulaire materialen te stimuleren, komt er een verplicht aandeel hergebruikt materiaal in producten en worden materialenpaspoorten verplicht in industrie en bouw.
Circulaire bouw en productie stimuleren
De bouwsector moet circulair en natuurinclusief worden, met gebruik van hernieuwbare en gerecyclede materialen en materialenpaspoorten voor gebouwen.
“We bouwen, lowtech, circulair en natuurinclusief. Er wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van natuurlijke, hernieuwbare en gerecyclede materialen en van natuurlijke bouwprincipes.”
“Alle gebouwen worden voorzien van een materialenpaspoort, zodat deze materialen bij sloop opnieuw kunnen worden ingezet, ook bij verbouwing en isolatie van bestaande gebouwen.”
Financiële ondersteuning voor circulaire bedrijven
Financiering en investeringen voor circulaire bedrijven worden makkelijker gemaakt, onder andere door publieke banken en fiscaal aantrekkelijk kapitaal.
“Financieringen en investeringen voor circulaire processen en bedrijven wordt makkelijker. We gebruiken hiervoor als leidraad het rapport 'Geld genoeg – maar niet voor circulaire bedrijven'.”
Onderwijs gericht op circulaire vaardigheden
Het onderwijs krijgt een belangrijke rol in de circulaire transitie, met aandacht voor productontwerp, reparatietechnieken en circulaire ambachten.
“In het onderwijs wordt dit ondersteund door in lessen extra aandacht te besteden aan herontwerp van producten naar circulaire producten en door les te geven in reparatietechnieken.”
“Het onderwijs moet beter aansluiten op toekomstige behoeften, waardoor mensen worden opgeleid voor een toekomstbestendige en duurzame arbeidsmarkt. Hierdoor gaan circulaire ambachten die juist heel hard nodig zijn, zoals reparatie of houtbewerking, niet verloren door vergrijzing.”
Volt ziet een circulaire economie als essentieel voor een duurzame toekomst en wil deze versnellen met concrete maatregelen zoals subsidies voor circulaire koplopers, het standaard maken van circulair bouwen, en het verbieden van vernietiging van ongebruikte producten. De partij legt nadruk op het stimuleren van reparatie, het creëren van een gelijk speelveld voor circulaire producten, en het bevorderen van circulaire landbouw en industrie. Volt koppelt circulair beleid aan innovatie, transparantie en Europese samenwerking om verspilling te verminderen en grondstoffen efficiënter te gebruiken.
Subsidies en stimulansen voor circulaire koplopers
Volt wil de overgang naar een circulaire economie versnellen door financiële stimulansen te bieden aan bedrijven die vooroplopen in circulaire productie. Hiermee wil de partij het prijsverschil met vervuilende alternatieven overbruggen en voorkomen dat innovatieve bedrijven verdwijnen voordat ze kunnen opschalen.
“We creëren gelijke kansen voor circulaire koplopers met een subsidie van Stimulering Circulaire Economie (SCE) voor de onrendabele top van duurzame productieprocessen, naar voorbeeld van de SDE(++). Deze subsidie overbrugt het prijsverschil tussen circulaire en vervuilende alternatieven, zoals gerecycled plastic versus virgin plastic, in een economie die nu nog gericht is op lineaire productie.”
Circulair bouwen als standaard
Volt wil circulair bouwen de norm maken, onder meer door biobased en lokaal geproduceerde materialen te stimuleren en door normen voor circulair slopen in te voeren. Dit moet innovatie versnellen en bijdragen aan een duurzame bouwsector.
“We bouwen circulair, duurzaam en snel. Dit doen we door vol in te zetten op biobased bouwen met lokaal geproduceerde bouwmaterialen.”
“We maken circulair bouwen de standaard via de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB), onder meer door normen voor circulair slopen via een oplopende ondergrens.”
Verbod op vernietiging ongebruikte producten en recht op reparatie
Om verspilling tegen te gaan, wil Volt een verbod op het vernietigen van ongebruikte producten en het recht op reparatie fors uitbreiden. Hiermee wordt reparatie aantrekkelijker en wordt hergebruik gestimuleerd.
Europese vraag naar circulaire producten en betere recyclebaarheid
Volt wil op Europees niveau de vraag naar circulaire producten stimuleren en duidelijke categorieën voor recyclebare stoffen invoeren. Dit moet investeringen en innovatie bevorderen en recycling vergemakkelijken.
“Daarom steunen wij de oproep om een Europees gecoördineerde vraag naar circulaire producten te organiseren (Call for Demand Creation EU).”
“We willen toe naar goed recyclebare producten. Dat betekent dat we op Europees niveau willen werken aan het definiëren van categorieën voor recyclebare stoffen.”
Circulaire landbouw stimuleren
Volt ziet circulaire landbouw als belangrijk voor zowel voedselvoorziening als de bouw- en industriesector. Door kennisdeling en financiële ondersteuning wil de partij een efficiënte, natuurinclusieve landbouwcyclus bevorderen.
“De circulaire landbouw wordt naast voedselvoorziening, ook belangrijk voor de bouw- en industriesector. We moeten toewerken naar een zo veel mogelijk natuurinclusieve en grondgebonden landbouwcyclus, waarin gewassen zo efficiënt mogelijk verwerkt worden in de keten.”
Het CDA ziet circulariteit als een essentieel onderdeel van duurzaamheid en wil de overgang naar een circulaire economie versnellen, vooral via Europese normering en overheidsvoorbeeldgedrag. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het versnellen van het Nationaal Programma Circulaire Economie, het stellen van circulaire eisen bij overheidsaanbestedingen, en het stimuleren van circulaire productie in de industrie. Hun visie is pragmatisch en gericht op samenwerking tussen overheid, bedrijven en burgers om grondstoffen te besparen en milieuschade te beperken.
Versnellen van de circulaire economie
Het CDA wil de transitie naar een circulaire economie versnellen door beleid, normering en investeringen, met een sterke rol voor de overheid als aanbesteder en investeerder. Dit moet leiden tot minder afval, efficiënter grondstoffengebruik en een duurzamere industrie.
“We versnellen het Nationaal Programma Circulaire Economie.”
“We stimuleren de vraag naar duurzame producten, zowel low-carbon als circulair, via Europese productnormering, in lijn met de Clean Industrial Deal.”
“In het overheidsaanbestedingbeleid wordt rekening gehouden met de duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk van producten.”
“We vertalen de Clean Industrial Deal naar Nederland voor het ontwikkelen van schone technologieën, circulaire productie en de vermindering van CO₂-uitstoot.”
Circulaire voorwaarden voor specifieke sectoren
Het CDA wil circulariteit als bindende voorwaarde stellen bij de instroom van vakkrachten in geselecteerde sectoren, waarmee circulariteit een harde eis wordt in sectorale arbeidsmarktbeleid.
“Er komt een vakkrachtenregeling, die voor bepaalde essentiële beroepen de instroom van vakkrachten reguleert op onder andere aantallen, huisvesting, toegang tot zorg en onderwijs voor de kinderen, met circulariteit voor geselecteerde sectoren als bindende voorwaarde.”
De ChristenUnie ziet de circulaire economie als essentieel voor de toekomst en wil deze versneld stimuleren door Europese normering, producentenverantwoordelijkheid en financiële ondersteuning van hergebruikketens. Ze pleiten voor het belonen van circulair bouwen en het verplichten van bronscheiding en een verbrandingsverbod op recyclebare materialen. De partij benadrukt dat circulaire producten aantrekkelijker en concurrerender moeten worden gemaakt, zonder onnodige administratieve lasten.
Versnellen en stimuleren van de circulaire economie
De ChristenUnie vindt dat circulaire bedrijven het moeilijk hebben, terwijl de circulaire economie noodzakelijk is voor een duurzame toekomst. Ze willen Europese normering van de vraag, meer producentenverantwoordelijkheid, financiële ondersteuning voor hergebruikketens en dwingender ketenafspraken. Het doel is een eerlijk speelveld en het voorkomen van onnodige administratieve lasten.
“Circulaire bedrijven hebben het zwaar terwijl de circulaire economie de toekomst is. Circulaire producten zijn duurder dan wegwerpproducten en de vraag blijft achter. Normering van de vraag op Europees niveau is noodzakelijk om het circulair maken van de economie te laten slagen.”
“We stimuleren de circulaire capaciteit van de industrie, bijvoorbeeld met ketenafspraken. Ketenafspraken met onvoldoende resultaat, zoals statiegeld op blikjes, worden dwingender opgelegd. Producenten worden waar mogelijk verantwoordelijk voor identificeerbare stromen, zoals luiers of plastics.”
“Bestaande, soms prille hergebruikketens worden indien nodig financieel ondersteund. Met verplichte bronscheiding of nasortering en een verbrandingsverbod op recyclebare materialen, blijven deze langer”
Belonen van circulair bouwen en materialen
De partij wil duurzaam en circulair bouwen stimuleren door het gebruik van herbruikbare of biobased materialen te belonen. Dit moet leiden tot innovatie in de bouwsector en een lagere milieu-impact van woningen.
“Wie kiest voor herbruikbare (circulaire) of biobased materialen, zoals duurzaam hout of hennep, wordt daarvoor beloond.”
Europese normering voor circulair geproduceerde producten
De ChristenUnie pleit voor Europese afspraken om markten te creëren voor duurzaam en circulair geproduceerde producten, zodat deze producten concurrerender worden en de circulaire economie kan groeien.
“We maken in Europees verband werk van het normeren van de vraag, zodat er ook Europese markten zijn voor de duurzaam (en circulair) geproduceerde producten.”
NSC wil de economie verduurzamen door sterk in te zetten op circulariteit: minder gebruik van nieuwe grondstoffen, meer hergebruik en biobased materialen. Ze pleiten voor concrete maatregelen zoals het stimuleren van circulaire producten, het verplichten van statiegeld op meer verpakkingen, en het bevorderen van reparatie en hergebruik. De partij ziet circulaire keuzes als de logische en voordelige optie en wil producenten en winkels hier actief bij betrekken.
Inzetten op een circulaire economie en materialen
NSC wil een transitie naar een circulaire economie, waarbij het gebruik van nieuwe grondstoffen wordt geminimaliseerd en afval als grondstof dient. Ze richten zich op het stimuleren van biobased en circulaire producten, met bijzondere aandacht voor de chemische industrie en Europese samenwerking. Het doel is om circulaire alternatieven aantrekkelijker en vanzelfsprekender te maken.
“Nieuw Sociaal Contract zet in op een circulaire economie. Hiervoor zijn duidelijke keuzes in de politiek noodzakelijk. We maken de transformatie van een fossiele chemische industrie naar een op duurzame koolstof gebaseerde chemische industrie mogelijk. We zetten in op Europese initiatieven die biobased en circulaire producten (plastics) stimuleren. Afval wordt zoveel mogelijk gebruikt als grondstof. We hebben hierbij bijzondere aandacht voor de einde-afvalstatus.”
“Circulaire keuzes moeten de logische en voordelige optie worden. We maken afspraken met winkels in elektronica, meubels en kleding over het aanbieden van tweedehands en refurbished producten.”
Reparatie, hergebruik en producentenverantwoordelijkheid
NSC wil reparatie en hergebruik van producten stimuleren door het laagdrempelig en betaalbaar te maken. Daarnaast leggen ze meer verantwoordelijkheid bij producenten voor het inzamelen van verpakkingen en het uitbreiden van statiegeldsystemen, om zo circulariteit in de praktijk te bevorderen.
“Reparatie moet laagdrempelig en niet te duur beschikbaar zijn, zodat het aantrekkelijk wordt producten een tweede leven te geven.”
“Nieuw Sociaal Contract wil dat producenten meer verantwoordelijkheid nemen en veel meer inleverpunten realiseren. Er komt verplicht statiegeld op alle plastic sapflessen en buitenlandse flesjes en blikjes. Dit voorkomt onduidelijkheid en ontwijkgedrag.”
Circulaire bouwstoffen en milieubescherming
NSC wil een nieuw systeem voor bouwstoffen op basis van industriële afvalstromen, waarbij eerst moet worden aangetoond dat een bouwstof geen milieuschade veroorzaakt voordat deze wordt toegepast. Dit moet de risico’s voor gezondheid en milieu beperken en circulariteit in de bouwsector stimuleren.
“Nieuw Sociaal Contract wil een nieuw systeem inrichten voor bouwstoffen op basis van industriële afvalstromen. In dit systeem moet eerst worden aangetoond dat een bouwstof géén milieuschade veroorzaakt, voordat toepassing wordt toegestaan.”
De SP wil de economie fundamenteel hervormen naar een circulair model waarin hergebruik, reparatie en recycling centraal staan, om verspilling en afhankelijkheid van buitenlandse grondstoffen te verminderen. Ze pleiten voor stevige publieke regie, strengere duurzaamheidseisen en het recht op reparatie, en willen circulaire landbouw stimuleren door jonge boeren toegang tot grond te geven. De kern van hun visie is dat een circulaire economie eerlijk, duurzaam en in dienst van mens en milieu moet staan, niet van aandeelhouders.
Circulaire economie als norm, weg van de wegwerpeconomie
De SP streeft naar een economie waarin producten langer meegaan, herbruikbaar en repareerbaar zijn, en recycling de standaard is. Dit moet verspilling tegengaan en Nederland onafhankelijker maken van buitenlandse grondstoffen. De partij ziet circulair als een fundamentele systeemverandering, niet als een technocratische bijzaak.
“Zo creëren we een toekomst waarin iedereen profiteert van een eerlijke, duurzame en circulaire economie.”
“We willen onafhankelijk zijn van onvrije landen en buitenlandse bedrijven voor onze grondstoffen. Daarom verminderen we ons grondstoffengebruik en bouwen we een circulaire economie op. Hergebruik, reparatie en recycling worden de norm.”
“We stoppen met de wegwerpeconomie. Producten worden herbruikbaar, repareerbaar en duurzaam. We ontmoedigen vervuiling en stimuleren hergebruik. Recyclen wordt de norm, net als schonere technologieën en alternatieve energiedragers zoals waterstof.”
Europese regels voor circulaire economie en recht op reparatie
De SP wil op Europees niveau afdwingen dat producten duurzaam en reparatievriendelijk worden, zodat landen niet tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden en de circulaire transitie versneld wordt. Dit moet de macht van aandeelhouders beperken en de economie meer in dienst stellen van mensen.
“We pleiten voor Europese regels die producten reparatievriendelijk en duurzaam maken, met strengere kwaliteitseisen en een recht op reparatie in alle lidstaten zodat we niet tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden. Zo maken we de transitie van een wegwerpeconomie, waarin grote aandeelhouders de dienst uitmaken, naar een circulaire economie die werkt voor mensen.”
Circulaire en duurzame landbouw stimuleren via Publiek Landfonds
De SP wil jonge en startende boeren ondersteunen die circulair en duurzaam willen werken, door hen via een Publiek Landfonds toegang tot landbouwgrond te geven. Dit voorkomt speculatie en versterkt landbouw die goed is voor bodem, klimaat en biodiversiteit.
“Er komt een Publiek Landfonds dat landbouwgrond opkoopt en beschikbaar stelt aan jonge en startende boeren die willen werken aan een circulaire en duurzame landbouw. Zo voorkomen we dat zij worden weggedrukt door grote investeerders en grondspeculanten en versterken we een landbouw die goed is voor bodem, klimaat, biodiversiteit en toekomstige generaties.”
D66 streeft naar een volledig circulaire economie in 2050, waarbij het gebruik van nieuwe grondstoffen drastisch wordt verminderd en hergebruik de norm wordt. Ze stellen concrete doelen per sector, stimuleren circulaire aanbestedingen door de overheid en zetten in op innovatie en regelgeving om circulaire productie en consumptie te bevorderen.
Nederland volledig circulair in 2050, met tussendoelen
D66 wil dat Nederland in 2050 volledig circulair is, met als tussenstap een halvering van het gebruik van nieuwe grondstoffen in 2030. Overheden moeten het goede voorbeeld geven door circulair aan te besteden, en per sector worden circulaire doelen gesteld. Dit moet innovatie stimuleren en verduurzaming versnellen.
“In 2050 is Nederland volledig circulair. In 2030 is het gebruik van nieuwe grondstoffen al gehalveerd. Overheden geven het goede voorbeeld: in 2035 is minstens de helft van hun aanbestedingen circulair en in 2045 alles. We maken per sector circulaire doelen, zoals voor de bouw, textiel, plastics en metalen.”
Stimuleren van circulaire productie en schone maakindustrie
D66 wil dat Nederland vooroploopt in circulaire productie, met name in sectoren als bouwmaterialen, chemie en plastics. Innovatie, infrastructuur en afzetmarkt moeten samenkomen om een circulaire economie te realiseren.
Investeren in innovatie voor een circulaire economie
D66 ziet technologische innovatie als essentieel voor het realiseren van een circulaire economie. Ze willen investeren in innovatie die maatschappelijke impact heeft en pleiten voor een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie.
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
GroenLinks-PvdA streeft naar een volledig circulaire economie in 2050, waarin grondstoffen worden hergebruikt en afval als secundaire grondstof dient. De partij wil dit bereiken door bedrijven te stimuleren en te verplichten tot circulariteit, onder meer via beprijzing van achterblijvers, bijmengverplichtingen voor circulaire plastics, en Europese regelgeving voor repareerbare hardware.
Volledig circulaire economie in 2050
GroenLinks-PvdA wil dat alle Nederlandse bedrijven en producten in 2050 volledig circulair zijn, om grondstoffenschaarste tegen te gaan en de economie te verduurzamen. De overheid ondersteunt koplopers en beprijsd achterblijvers, en stimuleert hergebruik van grondstoffen via wetgeving en verplichtingen.
“Nederlandse bedrijven en producten die in Nederland worden verkocht zijn volledig circulair in 2050. De overheid helpt circulaire koplopers, onder andere door achterblijvers te beprijzen.”
“Door naar een circulaire economie toe te groeien hergebruiken we grondstoffen en verduurzamen we onze economie.”
“Daarom komt er een bijmengverplichting van circulaire plastics en een ‘end-of-waste’ status zodat afval wordt geclassificeerd als secundaire grondstof en het makkelijker wordt circulair te ondernemen.”
Europese regelgeving voor circulaire hardware
De partij wil circulariteit ook in de digitale sector bevorderen door Europese regels die modulaire, repareerbare hardware stimuleren en veroudering tegengaan. Dit moet bijdragen aan minder grondstofverbruik en een duurzamere digitale samenleving.
“We sturen als overheid op circulariteit en efficiëntie. Wie hardware of media zoals films en videogames aanschaft, moet erop vertrouwen dat het blijvend bruikbaar is. We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
De SGP erkent het belang van circulaire economie en circulair bouwen, maar benadert dit pragmatisch: circulariteit moet werkbaar, betaalbaar en realistisch zijn, zonder te vervallen in onrealistisch wensdenken. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het stimuleren van circulair bouwen via aanbestedingen, het verlagen van btw op hergebruikte bouwmaterialen, en het vereenvoudigen van de ‘einde afval’ status voor herbruikbare materialen.
Circulair bouwen stimuleren via aanbestedingen en regelgeving
De SGP wil circulair bouwen beter verankeren door het gebruik van circulaire materialen en hergebruik te stimuleren in aanbestedingen en regelgeving. Dit moet bijdragen aan minder grondstoffengebruik en afval, mits het praktisch uitvoerbaar blijft.
“Het Rijk ondersteunt en stimuleert de toepassing van de RestWaarde Index bij gebouwen, zodat circulaire bouw beter verankerd wordt in onder meer aanbestedingen.”
“Er komt onderzoek naar de mogelijkheid om de BTW op hergebruikte bouwmaterialen te verlagen.”
“Herbruikbare afvalstoffen dienen eenvoudiger de ‘einde afval’ status te krijgen, mits aan het voorzorgsprincipe voldaan wordt dat de materialen geen schade aan...”
Kringlooplandbouw en realistische circulariteit in de landbouw
De SGP ziet kringlooplandbouw als een vorm van circulariteit die al langer bestaat en wil deze verder stimuleren, maar waarschuwt voor onrealistische verwachtingen. Het doel is minder grondstoffengebruik en beter gebruik van reststromen, zonder te vervallen in niet-reëel wensdenken.
“Kringlopen is werken voor boer en milieu... kringlooplandbouw is niet nieuw. We gaan voor kringlopen als werkwoord. Dat betekent werken aan minder grondstoffengebruik, minder verliezen naar het milieu en beter gebruik van reststromen, zonder onszelf te verliezen in niet reëel wensdenken.”
BBB ziet circulaire arbeidsmigratie als een kans om tekorten op de arbeidsmarkt gericht en tijdelijk op te vullen, waarbij vakmensen legaal in Nederland werken en daarna terugkeren. Het programma noemt verder circulaire toepassingen als een van de regionale economische kansen, maar werkt dit niet concreet uit. De focus ligt primair op circulaire arbeidsmigratie, met duidelijke selectiecriteria en samenwerking met werkgevers.
Circulaire arbeidsmigratie voor tijdelijke tekorten
BBB pleit voor een selectief en circulair arbeidsmigratiebeleid, waarbij vakmensen tijdelijk in Nederland werken om structurele tekorten op te lossen en daarna terugkeren. Dit moet bijdragen aan duurzame economische ontwikkeling zonder integratie- of huisvestingsproblemen, en vraagt om duidelijke selectiecriteria en samenwerking met werkgevers.
“Circulaire arbeidsmigratie, waarbij vakmensen tijdelijk legaal in Nederland werken en daarna terugkeren, biedt kansen voor wederzijdse ontwikkeling. Dit vraagt om duidelijke selectiecriteria en samenwerking met werkgevers, gebaseerd op behoefte, vaardigheden en maatschappelijke impact.”
“BBB wil daarom een zorgvuldig, selectief en circulair arbeidsmigratiebeleid van buiten de EU, gericht op vakmensen met aantoonbare economische en maatschappelijke meerwaarde; van verpleegkundigen tot elektriciens en van lassers tot gespecialiseerde koks.”
Circulaire toepassingen als regionale economische kans (niet uitgewerkt)
BBB noemt circulaire toepassingen als een van de potenties voor regionale economische ontwikkeling, maar werkt dit niet verder uit in concrete voorstellen of beleid.
“Of het nu gaat om agrofood, maakindustrie, zorgtechnologie, logistiek of circulaire toepassingen: de potentie is er, nu de overheid nog.”
BIJ1 pleit voor een radicaal eerlijke en circulaire omgang met grondstoffen en infrastructuur, waarbij minder wordt gebruikt, langer wordt hergebruikt en duurzaamheid centraal staat. De partij wil circulaire renovatie van bestaande huurwoningen en investeert in circulaire infrastructuur als onderdeel van de energietransitie. BIJ1 ziet circulair beleid als essentieel voor klimaatrechtvaardigheid en het tegengaan van grondstoffenverspilling.
Radicaal circulair omgaan met grondstoffen
BIJ1 wil productie en consumptie volledig herzien om tot een rechtvaardige, duurzame samenleving te komen, met circulair gebruik van grondstoffen als kernprincipe. Dit betekent minder gebruik, betere kwaliteit, langere levensduur en hergebruik, met nadruk op samenwerking tussen wetenschap, getroffen groepen en burgers.
“Daarom gaan we radicaal eerlijk en circulair om met grondstoffen: minder, beter, langer en opnieuw.”
Circulaire renovatie en verduurzaming van huurwoningen
De partij stelt voor om bestaande huurwoningen circulair te renoveren en te verduurzamen, gefinancierd met middelen die vrijkomen door het afschaffen van subsidies voor rijken. Dit moet bijdragen aan betaalbare, duurzame huisvesting en het verminderen van grondstoffenverbruik.
“Die miljarden gaan naar sociale woningbouw op grote schaal, coöperatieve woonvormen, en bestaande huurwoningen circulair renoveren en verduurzamen.”
Investeren in circulaire infrastructuur als publieke taak
BIJ1 wil dat de energietransitie een publieke taak wordt, met massale investeringen in circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en energieproductie onder collectief eigendom. Dit moet de energietransitie versnellen en grondstoffenverspilling tegengaan.
“De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
De VVD ziet circulariteit als een middel om uitstoot te verminderen, grondstoffen te besparen en geopolitieke afhankelijkheid te verkleinen, met duidelijke doelen: 50% circulariteit in 2030 en 100% in 2050. De partij wil onnodige regels schrappen, innovatie stimuleren en mkb-ondernemers ondersteunen, onder meer door mogelijk lagere btw op tweedehands producten en reparaties. De overheid krijgt een actieve rol, bijvoorbeeld via biobased bouwen, circulair slopen en het recht op reparatie.
Duidelijke doelen voor circulariteit en actieve overheidsrol
De VVD koppelt circulariteit aan economische kansen en duurzaamheid, met concrete doelen voor 2030 en 2050. Ze willen onnodige regels schrappen, innovatie stimuleren en mkb-ondernemers ondersteunen, waarbij de overheid een actieve rol speelt in het bevorderen van circulaire initiatieven.
“We streven naar 50% circulariteit in 2030 en 100% circulariteit in 2050. We willen daarom onnodige regels schrappen, we blijven investeringen in circulaire technologie en innovatie stimuleren, en samen met ondernemers nemen we praktische knelpunten weg. De overheid vervult een actieve rol, bijvoorbeeld door het stimuleren van biobased bouwen, circulair slopen, duurzaam design en het vormgeven van ‘recht op reparatie’. Om mkb-ondernemers te ondersteunen en de circulaire economie te stimuleren, onderzoeken we of we de btw op tweedehands consumentenproducten en reparaties kunnen verlagen.”
Circulariteit als middel, geen doel op zich
De VVD positioneert circulariteit expliciet als een middel om CO2-uitstoot te verminderen, grondstoffen te besparen en geopolitieke afhankelijkheid te beperken, niet als een doel op zichzelf.
“Circulariteit is geen doel op zichzelf, maar een middel om uitstoot te verminderen, uitputting van de aarde te voorkomen en om geopolitieke afhankelijkheid voor schaarse grondstoffen te beperken.”
Overheid als launching customer voor circulaire economie
De overheid moet haar inkoopkracht inzetten om de circulaire economie te stimuleren, door als eerste afnemer op te treden en duurzame keuzes te maken.
“De overheid moet in haar aanbestedingen in essentie streven naar de beste producten of diensten tegen de laagste prijs. Het gaat immers om belastinggeld. We willen echter dat de overheid voortaan in haar aanbestedingsbeleid vaker voorwaarden stelt waaraan Nederlandse bedrijven kunnen voldoen en belangrijke transities een zetje geeft, zoals de overgang naar een circulaire economie.”
50PLUS pleit voor een circulaire economie waarin het recyclen van grondstoffen concurrerend wordt met het gebruik van nieuwe basisgrondstoffen. Ze willen geen nationale koplopersrol of extra regels bovenop Europese afspraken, maar streven naar een gelijk speelveld en effectieve milieubescherming via Europese samenwerking.
Circulaire economie: recyclen concurrerend maken
50PLUS ziet een circulaire economie als middel om grondstoffen efficiënter te gebruiken en afval te verminderen, mits recycling economisch aantrekkelijk is. Ze verwerpen nationale koploperspolitiek en pleiten voor Europese afstemming om de concurrentiepositie van Nederland te beschermen.
JA21 ondersteunt duurzaamheid en de circulaire economie alleen als deze aantoonbaar economisch rendement opleveren. Het partijprogramma wijst symboolbeleid af en stelt dat circulaire initiatieven slechts gesteund worden wanneer ze bijdragen aan welvaart, strategische autonomie of concurrentiekracht van Nederland.
Alleen circulaire economie als het rendeert
JA21 is kritisch over circulaire economie en duurzaamheid, en wil deze alleen stimuleren als ze economisch voordeel opleveren. De partij verzet zich tegen beleid dat bedrijven op kosten jaagt zonder duidelijk rendement en pleit voor een pragmatische, op welvaart gerichte benadering.
“Duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteunen als het rendeert.”
De PVV is uitgesproken tegen het verplicht stellen of stimuleren van circulair bouwen en duurzaamheidseisen in de bouwsector. Zij willen het "geneuzel" over circulair bouwen stoppen en pleiten voor het schrappen van dergelijke verplichtingen om woningbouw te versnellen en betaalbaar te houden.
Stoppen met verplicht circulair bouwen
De PVV verzet zich tegen het opleggen van circulaire en duurzame bouwvoorschriften, omdat zij vinden dat deze de woningbouw onnodig vertragen en woningen duurder maken. Volgens de partij moeten regels rond circulair bouwen worden geschrapt of vereenvoudigd om sneller en goedkoper te kunnen bouwen.
“We stoppen met het eindeloze geneuzel over duurzaam en circulair bouwen. Er komen geen verplichte warmtepomp en geen nieuwe duurzaamheidseisen; we gaan ook niet verplicht van het gas af.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma