Verkiezingsprogramma's 2025 overcentrum partijen
FVD positioneert zich expliciet tégen de gevestigde "centrum partijen", die zij aanduiden als een gesloten "partijkartel" dat vernieuwing en afwijkende meningen uitsluit. Hun belangrijkste voorstellen zijn het openbreken van dit kartel door bindende referenda, het beëindigen van partijpolitieke benoemingen en het vernieuwen van de ambtelijke top. De kern van hun visie is dat de macht terug moet naar de burger en dat het politieke midden te veel vasthoudt aan consensus en technocratische besluitvorming.
Partijkartel van centrum partijen openbreken
FVD beschouwt de traditionele centrum partijen als een gesloten machtsblok ("partijkartel") dat vernieuwing tegenhoudt en afwijkende visies buitensluit. Ze willen deze greep op de macht doorbreken door bestuurlijke vernieuwing, het beëindigen van partijpolitieke benoemingen en het stimuleren van nieuwe ideeën en talenten.
“In ons land vormen de gevestigde partijen een gesloten partijkartel. Een kleine groep bestuurders rouleert al decennia in dezelfde functies, schuift elkaar baantjes toe en schermt de macht af voor nieuw talent en frisse ideeën.”
“We breken het partijkartel open, stoppen partijpolitieke benoemingen en zorgen dat nieuwe ideeën en talenten weer een kans krijgen.”
Macht terug naar de burger via referenda
FVD stelt dat centrum partijen de burger buitensluiten van echte invloed. Ze willen bindende referenda invoeren naar Zwitsers model, zodat burgers direct kunnen beslissen over belangrijke kwesties en het politieke midden niet langer de koers bepaalt zonder inspraak.
Vernieuwing van de ambtelijke top en afschaffen technocratische overlegstructuren
FVD verwijt centrum partijen dat zij via technocratische instituten en vaste ambtelijke structuren hun macht behouden. Ze willen de ambtelijke top vernieuwen en planbureaus en overlegstructuren afschaffen om de invloed van het kartel te breken.
“We laten topambtenaren en ambassadeurs opnieuw solliciteren bij de start van een nieuwe regering en schaffen de Algemene Bestuursdienst (ABD) af, zodat de ambtelijke macht niet langer in handen blijft van een gesloten kring.”
“We schaffen achterhaalde adviesorganen zoals CPB, SCP, SER en PBL af, zodat beleid niet langer wordt bepaald door technocraten en lobbyclubs.”
De VVD positioneert zichzelf expliciet als een centrum-rechtse partij en zet zich af tegen zowel linkse als vermeend rechtse partijen, die volgens hen onvoldoende opkomen voor de werkende middenklasse. Hun belangrijkste voorstellen zijn het verminderen van lasten en regels voor de middenklasse, het stoppen met nivelleren, en het bouwen van meer koopwoningen, zodat werken weer loont en de middenklasse kan bloeien.
Kiezen voor centrum-rechts in plaats van centrum partijen
De VVD presenteert zichzelf als het verstandige centrum-rechtse alternatief en bekritiseert andere partijen van links tot vermeend rechts, die volgens hen de belangen van de werkende Nederlander en de middenklasse niet voldoende dienen. Ze stellen dat hun beleid een duidelijke breuk is met het beleid van andere (centrum)partijen, door te kiezen voor minder nivellering, lagere lasten en meer ruimte voor werkenden.
“De VVD hamert daar al lange tijd op, maar partijen van links tot vermeend rechts maken steevast andere afwegingen. Het gevolg: de lasten stijgen, hard werken levert te weinig op en steeds meer mensen kunnen geen eigen huis vinden.”
“Kiest Nederland voor verstandig centrum-rechts, dan gaat werken weer lonen en krijgen mensen die bijdragen meer ruimte, waardering en vooruitgang.”
“Met deze verkiezingen staat Nederland op een tweesprong. Gaat Nederland linksaf, dan zullen werkende Nederlanders onvoldoende ruimte krijgen om zelf hun leven te leiden.”
Middenklasse en werkenden centraal stellen
De VVD stelt de middenklasse en werkenden centraal, in tegenstelling tot andere partijen die volgens hen vooral herverdelen en nivelleren. Ze willen de lasten voor middeninkomens verlagen, het bouwen van koopwoningen stimuleren en de zogenaamde 'Haagse herverdelingsmachine' inperken.
“De VVD perkt de Haagse herverdelingsmachine in. We stoppen met steeds maar weer verder nivelleren, verlagen de lasten voor middeninkomens en zetten de werkende Nederlander weer op één.”
“Met het plan van de VVD wordt Nederland weer een eerlijk land waar de middenklasse kan bloeien. Waar je door hard te werken zonder geldzorgen in vrijheid kan leven.”
“Er zijn scherpe keuzes nodig om de middenklasse op één te zetten. De VVD kiest met dit verkiezingsprogramma voor de grote werkende meerderheid van Nederland die zo actief bijdraagt aan de toekomst.”
D66 positioneert zichzelf expliciet als sociaal-liberale partij in het politieke centrum, met nadruk op individuele vrijheid én sociale rechtvaardigheid. Ze profileren zich als alternatief voor zowel links als rechts, en benadrukken daadkracht, inclusiviteit en pragmatische oplossingen. Concrete voorstellen zijn gericht op het combineren van vrijheid met gelijke kansen en het doorbreken van politieke stilstand.
D66 noemt zichzelf expliciet een sociaal-liberale centrumpartij
D66 presenteert zich als een partij die het politieke midden vertegenwoordigt, met een sociaal-liberale visie die vrijheid en sociale rechtvaardigheid combineert. Dit onderscheidt hen van uitgesproken linkse of rechtse partijen en positioneert D66 als een typische centrumpartij.
“Wij zijn sociaal-liberalen. Dat betekent voor ons dat vrijheid pas echt bestaat als iedereen de kansen en mogelijkheden heeft om ook echt vrij te zijn.”
Daadkracht en pragmatisme als kern van het centrum
D66 benadrukt dat hun centrumpositie betekent dat ze pragmatisch en oplossingsgericht zijn, gericht op het doorbreken van politieke stilstand en het zoeken naar werkbare compromissen. Dit wordt gepresenteerd als een alternatief voor ideologische starheid aan de flanken.
Gelijke kansen en inclusiviteit als centrumwaarden
D66 koppelt hun centrumpositie aan het streven naar gelijke kansen en inclusiviteit, waarbij niemand wordt uitgesloten en iedereen zichzelf kan zijn. Dit wordt gepresenteerd als een fundamentele waarde van het politieke midden.
Volt noemt "centrum partijen" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en heeft geen afzonderlijk beleid gericht op deze partijcategorie. Wel pleit Volt voor het versterken van samenwerking over partijgrenzen heen en het verminderen van strategisch machtsspel, waarmee het impliciet ook de rol van centrum partijen in het politieke landschap adresseert. De partij stelt hervormingen voor die coalitievorming en traditionele machtsblokken (waar centrum partijen vaak een spilfunctie hebben) willen doorbreken, ten gunste van meer transparantie, wisselende meerderheden en parlementaire groepen.
Coalitievorming loslaten en regeringsverantwoordelijkheid verdelen
Volt wil het traditionele model van coalitievorming – waarin centrum partijen vaak een sleutelrol spelen – loslaten en regeringsverantwoordelijkheid automatisch verdelen op basis van zetelaantallen van parlementaire groepen. Dit moet strategisch machtsspel verminderen en samenwerking over partijgrenzen heen bevorderen, waardoor de invloed van centrum partijen als ‘machtsmakelaars’ wordt beperkt.
“het automatisch verdelen van regeringsverantwoordelijkheid op basis van zetelaantallen van groepen, waarbij de grootste groep de premier levert; het loslaten van coalitievorming;”
Wisselende meerderheden en visiedebatten stimuleren
Volt wil af van vaste coalities en pleit voor beleid op basis van wisselende meerderheden per onderwerp. Dit vermindert de traditionele rol van centrum partijen als stabiele coalitiepartners en bevordert inhoudelijke samenwerking tussen verschillende partijen.
“het maken van beleid op basis van wisselende meerderheden per onderwerp;”
“We gaan minder debatteren over de politieke ‘waan van de dag’ (de Haagse realiteit) en meer over de grote uitdagingen die voor ons liggen. Volt wil vaker visiedebatten houden over waar we op de lange termijn naartoe moeten.”
Parlementaire groepen vormen in plaats van losse fracties
Volt stelt voor om na de verkiezingen parlementaire groepen te vormen, naar voorbeeld van het Europees Parlement. Dit kan de invloed van individuele centrum partijen verkleinen en samenwerking op inhoud stimuleren.
“het vormen van parlementaire groepen na de verkiezingen;”
“We willen het functioneren van de Tweede Kamer verbeteren, zonder daarbij de toegang voor nieuwe partijen te beperken. Daarom pleiten we voor de invoering van parlementaire groepen, naar voorbeeld van het Europees Parlement: samenwerkingsverbanden van fracties die samen ten minste vijf zetels vertegenwoordigen.”
Het CDA positioneert zichzelf als een centrum partij die inzet op verantwoordelijkheid, fatsoen en samenwerking, met nadruk op een betrokken samenleving en een betrouwbare overheid. Het programma benadrukt het belang van een politiek die doet wat nodig is, samenwerkt en doordachte plannen maakt, en pleit voor versterking van de democratie en interne partijdemocratie. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van de interne democratie binnen partijen en het onderzoeken van een verhoogde kiesdrempel.
Versterken van interne partijdemocratie en weerbaarheid
Het CDA wil de betrokkenheid van burgers vergroten door interne partijdemocratie te verplichten voor politieke partijen en onderzoekt of een hogere kiesdrempel de democratie weerbaarder maakt. Dit sluit aan bij hun positie als centrum partij die stabiliteit en samenwerking nastreeft, en polarisatie wil tegengaan.
Politiek van samenwerking en verantwoordelijkheid
Het CDA profileert zich als een centrum partij door te pleiten voor een politiek die eerlijk is over wat moet, hoopvol over wat kan, en gericht is op samenwerking en doordachte plannen. Dit onderscheidt het CDA van meer polariserende of radicale partijen.
“Het CDA kiest voor verantwoordelijkheid, fatsoen en vertrouwen als de weg vooruit. Een politiek die eerlijk is over wat moet en hoopvol over wat kan. Een politiek die doet wat nodig is.”
“Als ook de politiek weer normaal doet, samenwerkt en doordachte plannen maakt, houdt ons niets tegen om Nederland weer in beweging te krijgen.”
DENK noemt "centrum partijen" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en neemt geen direct standpunt in over deze partijcategorie. Het programma richt zich vooral op het afzetten tegen extreemrechts en het benadrukken van het eigen, uitgesproken linkse profiel, waarbij centrum partijen impliciet worden gepositioneerd als onvoldoende daadkrachtig of principieel in het tegengaan van uitsluiting en ongelijkheid. Concrete beleidsvoorstellen richten zich op het versterken van bestaanszekerheid, het bestrijden van discriminatie en het vergroten van sociale rechtvaardigheid.
Afzetten tegen extreemrechts, impliciete kritiek op centrum
DENK positioneert zichzelf als het duidelijke alternatief voor extreemrechts en verwijt andere partijen – waaronder impliciet de centrum partijen – dat zij onvoldoende stelling nemen tegen uitsluiting en discriminatie. Centrum partijen worden niet bij naam genoemd, maar worden in de context van de huidige politieke situatie als onvoldoende weerbaar of zelfs faciliterend aan extreemrechts neergezet.
“De politieke partijen die deze regering mogelijk hebben gemaakt hebben een gevaarlijke weg geopend van de normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders.”
“Wij zijn als samenleving aan zet om ervoor te zorgen dat haat niet meer in het centrum van de macht kan komen: Nooit meer is nu!”
“Op 29 oktober moeten we een rode lijn trekken tegen alle uitwassen van de huidige politiek: Nooit meer is nu!”
BVNL positioneert zich expliciet als een partij die zich afzet tegen het politieke midden en centrum partijen, en benadrukt dat zij geen compromissen sluiten zoals centrum partijen doen. In plaats daarvan kiest BVNL voor duidelijke, uitgesproken standpunten en een klassiek-liberaal, economisch rechts profiel. Hun kernvoorstel is het maken van scherpe keuzes in plaats van het zoeken naar compromissen, waarmee ze zich onderscheiden van het politieke centrum.
Afwijzing van compromissen en centrum partijen
BVNL bekritiseert centrum partijen vanwege hun compromisgerichte politiek en presenteert zichzelf als een partij van duidelijke keuzes. Ze stellen dat centrum partijen te veel polderen en geen heldere koers varen, wat volgens BVNL leidt tot bestuurlijke stilstand en gebrek aan visie. BVNL wil juist scherpe keuzes maken en zich niet laten leiden door het zoeken naar het midden.
“Belang Van Nederland is geen partij van compromissen, maar van duidelijke keuzes.”
“We starten een beweging waarin mensen zich thuis voelen die dezelfde kernwaarden onderschrijven en die het gekissebis zat zijn. Wij gaan Nederland weer terugpakken en we gaan door waar anderen ophouden.”
De SP positioneert zich expliciet tegen centrum partijen en het politieke midden, die volgens hen verantwoordelijk zijn voor het uitblijven van echte sociale veranderingen. De partij verwijt centrum partijen dat zij kiezen voor behoud van macht en halve maatregelen, en benadrukt dat grote, supersociale keuzes nodig zijn om de problemen van gewone mensen op te lossen. De SP pleit daarom voor een duidelijke breuk met het midden en voor radicale sociale hervormingen.
Afwijzing van centrum partijen en het politieke midden
De SP bekritiseert centrum partijen omdat zij volgens de SP niet kiezen voor fundamentele sociale verandering, maar voor behoud van macht en compromissen die de status quo in stand houden. De partij stelt dat het schuiven naar het midden leidt tot uitstel van echte oplossingen en dat alleen een uitgesproken sociale koers de problemen van gewone mensen kan aanpakken.
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma