Verkiezingsprogramma's 2025 overanti fascisme
De ChristenUnie benoemt het bestrijden van racisme, antisemitisme en discriminatie als morele plicht, maar gebruikt het begrip "anti fascisme" niet expliciet in haar programma. De partij legt nadruk op het beschermen van de democratische rechtsstaat, het bestrijden van antisemitisme (vooral in onderwijs en samenleving), en het levend houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Concrete beleidsvoorstellen zijn gericht op educatie, wetgeving en bescherming van minderheden, maar een expliciet anti-fascistisch beleid of terminologie ontbreekt.
Bestrijding van racisme, antisemitisme en discriminatie
De ChristenUnie ziet het tegengaan van racisme, antisemitisme en discriminatie als essentieel voor het beschermen van menselijke waardigheid en de democratische rechtsstaat. Dit wordt vooral ingevuld via educatie, wetgeving en het ondersteunen van herinneringscentra, maar niet expliciet als "anti-fascisme" benoemd. De partij adresseert hiermee de dreiging van haat en uitsluiting, maar zonder de bredere historische of politieke context van fascisme te benoemen.
“De ChristenUnie stelt zich daarom teweer tegen het kwaad van racisme, antisemitisme en discriminatie op basis van levensovertuiging, geslacht, handicap of op welke grond dan ook.”
“Het actieplan Bestrijding Antisemitisme wordt doorgezet en waar nodig uitgebreid.”
“De taskforce in het onderwijs wordt ingezet om antisemitisme terug te dringen en te voorkomen dat steeds meer Joodse jongeren besluiten in het buitenland te studeren.”
“De zwarte bladzijden in onze geschiedenis hoe we zijn omgegaan met Joodse medeburgers worden op elke school besproken.”
“Iedere jongere moet een keer in zijn schooltijd het Nationaal Holocaustmuseum of één van de herdenkingscentra zoals kamp Amersfoort of Westerbork bezoeken.”
“De ChristenUnie maakt zich sterk voor het levend houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog.”
“Voor politieagenten die weigeren Joodse instellingen te beschermen of zich antisemitisch (of anderszins racistisch) uitlaten, is geen plaats bij het korps.”
Bescherming van de democratische rechtsstaat
De partij benadrukt het belang van een sterke democratische rechtsstaat als fundament tegen extremisme en ondermijning, maar verbindt dit niet expliciet aan anti-fascisme. De focus ligt op het beschermen van grondrechten, het tegengaan van polarisatie en het waarborgen van vrijheid en gelijkwaardigheid.
“De basis van onze samenleving is de democratische rechtsstaat, gefundeerd op waarden die in het christendom geworteld zijn, zoals menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid, vrijheid, verantwoordelijkheid, naastenliefde en ruimte voor verschil.”
“We leven in een sterke democratische rechtsstaat en in een betrokken samenleving. Toch voelt onze manier van samenleven soms kwetsbaar. We kunnen het zomaar kwijtraken.”
“Dit vraagt om politiek die stevig staat voor grondrechten, een weerbare samenleving, een krachtig en effectief justitieapparaat en scherpe normerende keuzes door ethische kaders en regie van de overheid.”
D66 positioneert zich als een uitgesproken verdediger van de democratische rechtsstaat en neemt expliciet stelling tegen haat, discriminatie en aanvallen op democratische instituties, maar gebruikt het woord "anti-fascisme" niet letterlijk. Hun concrete voorstellen richten zich op het beschermen van de democratie tegen autoritaire en populistische dreigingen, het bestrijden van discriminatie en het versterken van rechtsstatelijke waarborgen. De kern van hun visie is dat een vrije, inclusieve samenleving alleen mogelijk is als democratische waarden actief worden verdedigd tegen ondermijning van binnenuit en buitenaf.
Democratie beschermen tegen autoritaire en populistische dreigingen
D66 ziet het beschermen van de democratie en rechtsstaat als essentieel om fascistische of autoritaire tendensen te voorkomen. Ze benoemen expliciet de gevaren van populisme, autocratie en aanvallen op instituties, en willen deze actief tegengaan door de democratische rechtsstaat te versterken.
“We zien hoe leugens, haat en aanvallen op de rechtsstaat toenemen – ook in andere landen. In zo’n tijd is de democratie niet vanzelfsprekend. D66 wil de democratie beschermen én...”
“Maar die samenleving staat onder druk. Van buitenaf: autocratische regimes die met cyberaanvallen en desinformatie onze open samenleving aanvallen. Van de onderwereld: criminelen die onze wijken ontwrichten en ons bestuur ondermijnen. En druk van binnenuit: door populistische politici die verdeeldheid zaaien en het vertrouwen in instituties afbreken.”
“De afgelopen jaren hebben we in Nederland gezien wat er gebeurt als de politiek en democratie verzwakken. En we zien ook de afbrokkeling van de democratie in bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Hongarije. Democratie kan kapot. Dat is een les die ons aanspoort. Voor D66 betekent dit dat we daarom eerst onze liberale rechtsstaat versterken.”
Nieuwe brede antidiscriminatiewet tegen haat en uitsluiting
D66 wil alle vormen van discriminatie, waaronder racisme, antisemitisme, moslimhaat en queerhaat, actief bestrijden met een nieuwe, brede antidiscriminatiewet. Dit is een expliciete maatregel tegen de normalisering van haat en uitsluiting, die vaak gepaard gaan met fascistische tendensen.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, opleidingsniveau, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
“D66 wil daarom een nieuwe, brede Antidiscriminatiewet waar álle vormen van discriminatie onder vallen.”
“Deze Antidiscriminatiewet bevat ook actieve verplichtingen om discriminatie te voorkomen. Deze gelden zowel voor publieke als private organisaties – denk aan scholen, werkgevers, verhuurders en gemeentes.”
Internationale steun aan democratische bewegingen en bestrijding van dictatuur
D66 koppelt anti-fascisme aan internationale solidariteit door expliciet steun te beloven aan organisaties die wereldwijd werken aan democratisering en het tegengaan van dictatuur en agressie.
“Daarom wil D66 dat Nederland organisaties die werken aan democratisering, goed bestuur en vrije media internationaal blijft steunen, zoals ngo’s, politieke partijen en burgerbewegingen.”
“We treden zoveel mogelijk gezamenlijk op tegen dictatuur, agressie, uitbuiting van mensen, internationale achteruitgang van de natuur, vergiftiging van het milieu en opwarming van het klimaat.”
Het NSC-verkiezingsprogramma noemt het begrip "anti fascisme" niet expliciet en bevat geen directe, concrete voorstellen onder deze noemer. Wel benadrukt NSC het belang van het beschermen van de democratische rechtsstaat, het tegengaan van polarisatie, discriminatie, radicalisering en het waarborgen van fundamentele vrijheden en mensenrechten. De partij richt zich vooral op het versterken van weerbaarheid tegen extremisme, het bevorderen van tolerantie en het bestrijden van discriminatie, zonder expliciet een anti-fascistische agenda te formuleren.
Bescherming van de democratische rechtsstaat en bestrijding van extremisme
NSC legt nadruk op het beschermen van de rechtsstaat en het tegengaan van extremisme, waaronder radicalisering, antisemitisme en discriminatie. Dit wordt gepresenteerd als essentieel voor het behoud van een vrije, tolerante samenleving en het voorkomen van ondermijning van democratische waarden. Hoewel het woord "anti fascisme" niet wordt gebruikt, zijn deze voorstellen relevant voor het voorkomen van fascistische tendensen.
“Het verbod op discriminatie (art. 1 van de Grondwet) is de basis van de democratische rechtsstaat en een waarborg voor menselijke waardigheid. Dit verbod heeft betrekking op ras, godsdienst en geslacht, maar ook op seksuele diversiteit. We bestrijden alle vormen van discriminatie en zetten ons in voor een volwaardige acceptatie van LHBTI’ers in de samenleving.”
“Radicalisering en de dreiging van terrorisme vragen om permanente alertheid, inclusief de (gewelds)dreiging tegen Joodse personen en objecten door het oplaaiend antisemitisme. Het verheerlijken van terrorisme wordt strafbaar. Online echokamers moeten worden doorbroken.”
“Propaganda en desinformatie ontwrichten de Nederlandse samenleving en vergroten het wij-zijdenken. Een weerbare democratie vraagt erom dat mensen propaganda en desinformatie leren herkennen.”
“Steeds meer EU-lidstaten, zoals Hongarije en Slowakije, ondermijnen fundamentele rechtsstatelijke principes. Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
Bevorderen van tolerantie, mensenrechten en bescherming van minderheden
NSC benadrukt het belang van tolerantie, respect en bescherming van minderheden als fundament van de samenleving. Dit sluit aan bij anti-fascistische waarden, maar wordt niet als zodanig benoemd.
“Wie deel uitmaakt van onze samenleving, deelt niet alleen in de vrijheid, maar draagt ook verantwoordelijkheid. In ons land staan waarden als tolerantie en respect hoog in het vaandel.”
“We zetten ons in tegen vervolging van religieuze minderheden, zoals christenen en Yezidi’s.”
“We bestrijden alle vormen van discriminatie en zetten ons in voor een volwaardige acceptatie van LHBTI’ers in de samenleving.”
Weerbaarheid tegen polarisatie en desinformatie
NSC ziet het tegengaan van polarisatie en het herkennen van desinformatie als belangrijk voor het beschermen van de samenleving tegen extremistische en mogelijk fascistische invloeden.
“Door hen verantwoordelijkheden te geven – bijvoorbeeld bij crisiscommunicatie, noodsteunpunten of zorg – vergroten we hun betrokkenheid bij de samenleving en gaan we polarisatie tegen.”
GroenLinks-PvdA positioneert zich duidelijk tegen fascisme door het versterken van de democratische rechtsstaat, het actief bestrijden van extremisme, discriminatie en haat, en het beschermen van minderheden. Hun belangrijkste voorstellen zijn het investeren in preventie van radicalisering, het beveiligen van bedreigde groepen en instellingen, het versterken van democratische instituties, en het ondersteunen van internationale strijd tegen autocratische en extreemrechtse bewegingen. De kern van hun visie is dat vrijheid, gelijkheid en democratie actief verdedigd moeten worden tegen extremistische en antidemocratische krachten.
Versterken van de democratische rechtsstaat tegen extremisme
GroenLinks-PvdA ziet de opkomst van extremen als een directe bedreiging voor vrijheid en democratie en wil daarom de democratische rechtsstaat versterken met stevige controle, onafhankelijke rechtspraak en bescherming van de pers. Dit wordt gepresenteerd als een noodzakelijke dam tegen fascistische tendensen.
“Wij zullen onze vrijheid en democratie met kracht verdedigen tegen aanvallen van extremen. We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
“In een wereld waar (extreem)rechtse bewegingen de vrijheden van burgers aanvallen, staan wij op voor democratie en rechtsstaat.”
Actief bestrijden van extremisme, radicalisering en discriminatie
De partij investeert in het voorkomen van radicalisering en extremisme, met speciale aandacht voor jongeren, en pakt discriminatie, antisemitisme, moslimhaat en andere vormen van haat aan. Dit beleid is gericht op het tegengaan van de voedingsbodem voor fascistische ideologieën.
“We investeren in het voorkomen van radicalisering en extremisme, in het bijzonder onder jongeren. Daarbij pakken we antisemitisme, moslimhaat, racisme en lhbti+ en vrouwenhaat aan.”
“We strijden daarom tegen alle vormen van discriminatie, seksisme en geweld tegen vrouwen, waaronder femicide. Haat begint niet bij het bekladden van een synagoge of moskee, of met het verbranden van een regenboogvlag. Het begint met woorden.”
Beschermen van minderheden en bedreigde groepen
GroenLinks-PvdA wil Joodse instellingen, moskeeën en andere bedreigde groepen actief beveiligen en discriminatie strenger bestraffen. Dit is een concrete maatregel om te voorkomen dat fascistische of extreemrechtse dreiging leidt tot geweld of uitsluiting.
“Met meer politiecapaciteit beveiligen we Joodse instellingen en moskeeën.”
“Het OM krijgt meer middelen om discriminatiezaken te vervolgen. We zorgen voor meer speciale discriminatierechercheurs om de drempel voor aangifte te verlagen, en trainen agenten om discriminatie beter te herkennen en etnisch profileren te voorkomen.”
Internationale steun tegen autocratie en extreemrechts
De partij steunt wereldwijd ngo’s, vakbonden en journalisten in hun strijd tegen autocratische regimes en extreemrechtse bewegingen, en draagt actief de universaliteit van mensenrechten uit. Dit internationale perspectief verbindt hun anti-fascistische inzet aan bredere solidariteit.
“We steunen ngo’s, vakbonden en journalisten wereldwijd in hun strijd tegen autocratische regimes.”
De Partij voor de Dieren positioneert zich duidelijk tegen fascisme door te pleiten voor een sterke, weerbare rechtsstaat, het beschermen van grondrechten, en het actief bestrijden van discriminatie, antisemitisme en moslimhaat. Hun belangrijkste voorstellen zijn het versterken van het demonstratierecht, het tegengaan van extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat, en het waarborgen van gelijke behandeling voor iedereen. De kern van hun visie is dat een rechtvaardige samenleving alleen mogelijk is als grondrechten en democratische waarden voor iedereen worden beschermd, ongeacht politieke windrichting.
Verzet tegen extreemrechts en ondermijning van de rechtsstaat
De PvdD waarschuwt expliciet voor de gevaren van populisme en extreemrechtse ondermijning van de democratische rechtsstaat, en verbindt dit aan het belang van het beschermen van grondrechten en het tegengaan van discriminatie. Dit standpunt adresseert de voedingsbodem van fascisme en benadrukt het belang van een inclusieve, rechtvaardige samenleving.
“Onze democratische rechtsstaat kraakt onder druk van ophitspolitiek. Populisme, extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat en het systematisch uitstellen van het oplossen van problemen, schaden het vertrouwen in overheid en politiek.”
Actief bestrijden van discriminatie, antisemitisme en moslimhaat
De partij stelt dat discriminatie, antisemitisme en moslimhaat structureel moeten worden bestreden, omdat deze vormen van uitsluiting de basis vormen voor fascistische tendensen. Ze pleiten voor gelijke behandeling en het beschermen van minderheden als fundament tegen fascisme.
“We verzetten ons tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme. Kortom: een samenleving waarin ieders grondrechten worden gerespecteerd ongeacht de politieke windrichting.”
“De overheid treedt daadkrachtig op tegen alle vormen van discriminatie op basis van (vermeende) afkomst, etniciteit, seksuele geaardheid, gender, religie of levensovertuiging, handicap, leeftijd of politieke overtuiging.”
Beschermen en versterken van het demonstratierecht
De PvdD ziet het demonstratierecht als essentieel voor het tegengaan van autoritaire en fascistische tendensen. Ze verzetten zich tegen het inperken van dit recht en benadrukken het belang van vreedzaam protest als democratisch middel.
“Het demonstratierecht is geen obstakel, maar een voorwaarde voor een vrije samenleving. De Partij voor de Dieren beschermt, versterkt en koestert dit recht, juist nu het onder druk staat.”
“De toename van politiegeweld bij protesten is geen toeval. Het is het directe gevolg van een ophitspolitiek waarin demonstranten worden weggezet als extremisten, en de politie wordt aangemoedigd harder op te treden.”
Holocausteducatie en waakzaamheid tegen herhaling
De partij benadrukt het belang van educatie over de Holocaust en de omstandigheden die tot fascistische misdaden leidden, om waakzaamheid in de samenleving te bevorderen en herhaling te voorkomen.
“Educatie over de holocaust legt zowel de nadruk op de gruweldaden zelf als op de signalen en omstandigheden die eraan voorafgingen, om waakzaamheid in de samenleving te bevorderen.”
De VVD benoemt het belang van het beschermen van de liberale democratische rechtsstaat en het tegengaan van antidemocratische, radicale en extremistische stromingen, maar noemt "anti fascisme" niet expliciet. Hun concrete voorstellen richten zich op het verbieden van organisaties met antidemocratische of extremistische ideologieën en het beschermen van vrije waarden tegen intolerantie en haat. De kern van hun visie is het verdedigen van individuele vrijheid en gelijkheid door juridische en bestuurlijke maatregelen tegen extremisme en antidemocratische invloeden.
Verbieden van antidemocratische en extremistische organisaties
De VVD wil organisaties die een radicale, antidemocratische ideologie verspreiden, sneller kunnen verbieden, met expliciete aandacht voor organisaties die de democratische rechtsstaat ondermijnen. Dit wordt gepresenteerd als bescherming van de vrije samenleving tegen extremisme, wat indirect aansluit bij anti-fascistische doelen, maar zonder de term "anti fascisme" te gebruiken.
“De VVD wil dat de overheid alle juridische ruimte benut, en waar nodig verruimt, om organisaties die een radicale, antidemocratische ideologie verspreiden te kunnen verbieden.”
“Zo wordt het naar Duits voorbeeld sneller mogelijk een vereniging of organisatie zoals Samidoun, de PFLP en andere antirechtsstatelijke, anti-LHBTIQ+ en antisemitische organisaties te ontbinden en verboden te verklaren.”
Beschermen van liberale waarden tegen intolerantie
De VVD positioneert zich als verdediger van liberale waarden en individuele vrijheden, en stelt dat intolerantie en antidemocratische ideologieën niet getolereerd worden. Dit wordt vooral gekoppeld aan het beschermen van minderheden en het tegengaan van haat, maar blijft algemeen en noemt fascisme niet expliciet.
“We buigen niet voor kwalijke ideologieën en religieuze dogma’s die de emancipatie van LHBTIQ+’ers en vrouwen honderd jaar terug in de tijd duwen.”
“We staan pal voor de liberaal-democratische rechtstaat, zowel in woord als in daad. Voorstellen die daar tegenin gaan, zullen we niet indienen of steunen.”
Harder optreden tegen antisemitisme en haat
De VVD noemt expliciet het bestrijden van antisemitisme en het beschermen van de Joodse gemeenschap, wat historisch gezien vaak samenhangt met anti-fascistische inzet. Toch blijft de focus op antisemitisme en niet op fascisme als bredere ideologie.
Volt spreekt zich niet expliciet uit over "anti-fascisme" als term, maar neemt wel duidelijke standpunten in tegen racisme, discriminatie en rechtsextremisme, die vaak met fascisme worden geassocieerd. De partij zet in op antiracisme, bescherming van democratische rechten en het tegengaan van rechtsextremisme en polarisatie. Concrete voorstellen zijn onder andere structurele antidiscriminatie in onderwijs, strengere aanpak van haatmisdrijven en bescherming van demonstratierecht.
Structureel antiracisme en antidiscriminatie in beleid en onderwijs
Volt ziet racisme en discriminatie als bedreigingen voor een inclusieve democratie en wil deze structureel bestrijden, onder meer door onderwijs, wetgeving en overheidsbeleid. Dit sluit aan bij anti-fascistische principes door actief te werken aan een samenleving zonder uitsluiting of haat.
“Wij zetten ons in voor antiracisme en antidiscriminatie en bestrijden alle vormen van racisme en discriminatie.”
“Wij maken discriminatiebestrijding een structureel onderdeel van het onderwijs. Leraren worden goed geschoold in het herkennen van vooroordelen en het voeren van moeilijke gesprekken in de klas. Leerlingen leren over de werking van structureel racisme, institutionele uitsluiting en privileges.”
“Haatmisdrijven, zowel offline als online, bestraffen we strenger.”
Bescherming van democratie tegen rechtsextremisme en polarisatie
Volt benoemt expliciet de dreiging van rechtsextremisme en polarisatie voor de democratie en kiest voor verbinding en bescherming van democratische rechten, zoals het demonstratierecht. Dit is een indirecte, maar duidelijke anti-fascistische positie.
“En in Nederland zetten rechtsextremisme en polarisatie onze democratie onder druk. Waar andere partijen kiezen voor verdeeldheid, kiezen wij voor verbinding.”
“We beschermen het recht op demonstratie en zorgen we dat overheid, technologie en media samenwerken aan een democratie die werkt voor iedereen.”
“We willen dat deelnemers van niet-aangemelde, vreedzame demonstraties niet worden aangehouden. Alleen wanneer wordt opgeroepen tot haat, belediging, geweld of wanorde kan een burgemeester of andere bestuurder beperkingen aan een demonstratie opleggen.”
BIJ1 neemt een uitgesproken anti-fascistisch standpunt in en pleit voor een harde aanpak van fascistische en neonazistische groepen, inclusief een verbod op deze organisaties. Het programma bevat concrete voorstellen zoals zwaardere straffen voor haatmisdrijven, meer educatie over fascisme, en het wettelijk verbieden van het vereren van Adolf Hitler. BIJ1 ziet anti-fascisme als essentieel voor het beschermen van gemeenschappen tegen racisme en discriminatie.
Verbod op fascistische en neonazistische groepen
BIJ1 wil fascistische en neonazistische organisaties expliciet verbieden om de samenleving te beschermen tegen haat en geweld. Dit wordt gezien als een noodzakelijke stap om racisme en fascisme structureel te bestrijden en kwetsbare groepen te beschermen.
“Neonazi- en fascistische groepen verbieden we.”
Zwaardere straffen voor haatmisdrijven
Het programma stelt voor om haatmisdrijven, waaronder fascistisch geweld, zwaarder te bestraffen. Dit moet een afschrikwekkend effect hebben en duidelijk maken dat fascisme en racisme niet worden getolereerd.
Meer educatie over fascisme en bestrijding van fascistische theorieën
BIJ1 wil meer aandacht voor educatie over fascisme in alle vormen, om racistische en antisemitische theorieën te bestrijden. Dit moet bijdragen aan het voorkomen van de verspreiding van fascistisch gedachtegoed.
“Er komt meer aandacht voor educatie over fascisme in alle vormen. Zodat we racistische en antisemitische theorieën zoals de omvolkingstheorie, ‘cultuurmarxisme’ of leugens over een Joods complot beter kunnen bestrijden.”
Wettelijk verbod op het vereren van Adolf Hitler en bezit van nazi-attributen
Het programma bevat het voorstel om het vereren van Adolf Hitler wettelijk te verbieden en het bezit van nazi-attributen te reguleren, behalve in musea of met vergunning. Dit is bedoeld om fascistische symboliek uit de samenleving te weren.
“Bezitt van nazi-attributen mag voortaan alleen met een vergunning, behalve in musea. Vereren van Adolf Hitler verbieden we in de wet.”
Het CDA noemt het begrip "anti fascisme" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar spreekt zich wel uit tegen extremisme, discriminatie en bedreigingen van de democratische rechtsstaat. De partij zet in op het weerbaar maken van de samenleving tegen extremistische stromingen en het beschermen van democratische waarden, met concrete voorstellen gericht op het bestrijden van extremisme en het versterken van de democratische rechtsorde.
Hard optreden tegen extremisme en antidemocratische stromingen
Het CDA wil de samenleving en rechtsstaat beschermen tegen zowel rechts- als linksextremisme, ultraconservatisme en andere antidemocratische krachten. Dit standpunt adresseert het risico van ondermijning van de democratie en rechtsstaat, wat historisch gezien ook de voedingsbodem van fascisme is. De partij noemt expliciet het belang van weerbaarheid tegen deze excessen.
“Samenleving en rechtsstaat moeten weerbaar zijn tegen excessen zoals rechts- en linksextremisme, ultraconservatisme, jihadistisch terrorisme en islamitisch extremisme en statelijke factoren zoals Rusland.”
Strijd tegen discriminatie, haat en bedreiging van democratische instituties
Het CDA verbindt het beschermen van de democratische rechtsorde aan het bestrijden van haat, discriminatie en bedreiging van publieke ambtsdragers. Dit sluit aan bij de kern van anti-fascisme: het tegengaan van ondermijning van democratische waarden en het beschermen van minderheden.
Versterken van democratische waarden en instituties
Het CDA benadrukt het belang van het versterken van het democratisch ethos en het beschermen van de rechtsstaat als fundament tegen autoritaire en extremistische tendensen. Dit is een indirecte, maar wezenlijke component van anti-fascisme.
“Een vrije democratie blijft alleen mogelijk als we het democratisch ethos versterken: als we samen verantwoordelijkheid nemen. Voor elkaar, voor de waarheid en voor de toekomst van onze democratische instituties en de rechtsstaat.”
BBB benoemt het belang van bescherming van de democratische rechtsstaat en het tegengaan van antisemitisme, maar gebruikt nergens expliciet de term "anti fascisme" of een direct anti-fascistisch kader. De partij focust vooral op het beschermen van Joodse Nederlanders, het erkennen van de Holocaust en het bestrijden van haatdragend extremisme, zonder een bredere of expliciete anti-fascistische agenda te formuleren.
Bescherming Joodse gemeenschap en erkenning Holocaust
BBB legt nadruk op het beschermen van Joodse Nederlanders en het tegengaan van antisemitisme, mede door het erkennen van de Holocaust in het inburgeringstraject. Dit wordt gepresenteerd als een waarborg voor vrijheid en veiligheid, maar niet expliciet als anti-fascisme.
“Bescherming van onze Joodse gemeenschap. Het beschermen van Joodse Nederlanders is urgenter dan ooit. Antisemitisme neemt in alarmerend tempo toe. Intimidatie, bedreiging en zelfs geweld tegen Joden zijn helaas weer realiteit geworden. BBB staat voor onze Joodse gemeenschap en vindt dat deze onvoorwaardelijk beschermd moet worden. Wij zijn er trots op dat erkenning van de Holocaust, mede dankzij onze inzet, is opgenomen in het inburgeringstraject. Omdat vrijheid en veiligheid nooit vanzelfsprekend zijn.”
“In dat licht is het beschermen van Joodse Nederlanders urgenter dan ooit. Antisemitisme neemt in alarmerend tempo toe. Intimidatie, bedreiging en zelfs geweld tegen Joden zijn helaas weer realiteit geworden. BBB staat voor onze Joodse gemeenschap en vindt dat deze onvoorwaardelijk beschermd moet worden. Wij zijn er trots op dat erkenning van de Holocaust, mede dankzij onze inzet, is opgenomen in het inburgeringstraject. Omdat vrijheid en veiligheid nooit vanzelfsprekend zijn.”
Geen haatdragende demonstraties op onderwijsinstellingen
BBB wil optreden tegen antisemitische en andere haatdragende demonstraties, vooral binnen onderwijsinstellingen, maar verbindt dit niet expliciet aan anti-fascisme.
“Geen haatdragende demonstraties en vernielingen. Bij antisemitische of andere haatdragende demonstraties en vernielingen dienen onderwijsinstellingen onmiddellijk daadkrachtig op te treden. We willen dat de Onderwijsinspectie dit meeneemt in haar beoordeling van onderwijsinstellingen.”
DENK positioneert zich expliciet als anti-fascistische partij en wil anti-fascisme grondwettelijk verankeren. Hun belangrijkste concrete voorstel is het expliciet opnemen van de afwijzing van fascisme en extreemrechtse politiek in de Grondwet, waarmee zij een duidelijke rode lijn willen trekken tegen de normalisatie van extreemrechts en discriminatie in Nederland.
Anti-fascisme expliciet in de Grondwet opnemen
DENK wil dat Nederland zich ondubbelzinnig uitspreekt tegen fascisme door dit expliciet in de Grondwet vast te leggen. Hiermee willen zij voorkomen dat fascistisch en extreemrechts gedachtegoed ooit weer genormaliseerd of politiek gelegitimeerd wordt, en zo de pluriforme rechtsstaat en gelijke behandeling beschermen.
“Antifascisme in de Grondwet. Nooit meer is nu: in de Grondwet wordt expliciet opgenomen dat Nederland het fascisme en extreemrechtse politiek afwijst en kiest voor een pluriforme rechtsstaat waarin iedereen gelijkwaardig is.”
Strijd tegen normalisatie van extreemrechts en fascisme in de politiek
DENK ziet de opkomst van extreemrechts en de normalisatie van fascistisch gedachtegoed als een direct gevaar voor de democratische rechtsstaat. Ze positioneren zichzelf als het politieke schild tegen deze ontwikkeling en benadrukken het belang van een actieve, consequente oppositie tegen extreemrechtse regeringsdeelname.
“De politieke partijen die deze regering mogelijk hebben gemaakt hebben een gevaarlijke weg geopend van de normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders.”
“Het gevaar van extreemrechts is nog nooit zo concreet geweest. DENK is harder nodig dan ooit. DENK is dé verzekeringspolis voor de bescherming van jouw rechten. De bestrijding van discriminatie en de strijd tegen extreemrechts is waarom wij zijn opgericht.”
JA21 benoemt "anti fascisme" niet expliciet, maar positioneert zich duidelijk tegen activisme, ideologische beïnvloeding en intimidatie in het onderwijs en publieke debat. De partij pleit voor het beschermen van de vrijheid van meningsuiting en het tegengaan van activistische stromingen die volgens hen de democratische rechtsstaat en academische vrijheid bedreigen. Concrete voorstellen zijn het sanctioneren van activisme in onderwijsinstellingen en het waarborgen van een veilige, ideologisch neutrale omgeving.
Universiteiten en onderwijsinstellingen moeten activisme-vrij zijn
JA21 ziet activisme en ideologische beïnvloeding als een bedreiging voor de academische vrijheid en veiligheid, en wil dat onderwijsinstellingen streng optreden tegen activistische intimidatie en beïnvloeding. Dit standpunt adresseert het risico dat radicale stromingen (waaronder anti-fascistische groepen) het onderwijsproces verstoren of studenten intimideren, en pleit voor ontslag bij schending.
“Daar past geen beïnvloeding bij door activisme of intimidatie onder invloed van ideologische stromingen. Ons onderwijs hoort vrij van activisme te zijn. De docent moet zijn persoonlijke of maatschappelijke overtuigingen niet aan zijn studenten opdringen.”
“De universiteiten en HBO-instellingen moeten zorgen voor een veilige omgeving bijvoorbeeld door kaders te stellen wat betreft het ‘activisme-vrij’ zijn van de collegebanken en gebouwen, door uit te spreken dat ideologische beïnvloeding niet wordt getolereerd en bij schending tot ontslag kan leiden, door tijdig in te grijpen wanneer actiegroepen het onderwijsproces verstoren door de onderwijsgebouwen binnen te dringen en vernielingen aan te richten én schade op de daders te verhalen.”
Bescherming van vrijheid van meningsuiting tegen activistische intimidatie
JA21 stelt dat activistische groepen, waaronder de woke-beweging en Extinction Rebellion, de vrijheid van meningsuiting van anderen inperken door intimidatie en het onmogelijk maken van bijeenkomsten van andersdenkenden. De partij wil dat niemand het recht heeft een ander de mond te snoeren, en dat de wet gehandhaafd wordt tegen dergelijke praktijken.
“Onder het mom van 'vrijheid van meningsuiting' en 'vrijheid van demonstreren' worden daarnaast steeds vaker diezelfde rechten van anderen ingeperkt en met voeten getreden. De zogenoemde woke-beweging en organisaties als Extinction Rebellion bezondigen zich daar regelmatig aan, en bezetten en vernielen bijvoorbeeld snelwegen en universiteiten en maken bijeenkomsten van andersdenkenden feitelijk onmogelijk. Niemand staat echter boven de wet, en niemand heeft het recht een ander de mond te snoeren.”
De SP neemt een uitgesproken anti-fascistisch standpunt in en waarschuwt voor de opkomst van fascistische bewegingen en organisaties, zowel in Nederland als internationaal. Hun belangrijkste voorstel is het actief bestrijden van fascisme in al zijn hedendaagse vormen, met nadruk op het voorkomen dat deze ideologie opnieuw voet aan de grond krijgt.
Fascisme actief bestrijden en voorkomen
De SP ziet de opkomst van fascistische bewegingen als een directe bedreiging voor mensenrechten, democratie en de rechten van de werkende klasse. Ze pleiten voor een actieve bestrijding van fascisme, het blootleggen van geldstromen achter antirechtenbewegingen, en het voorkomen dat fascistische ideologieën en organisaties opnieuw invloed krijgen. Dit standpunt is expliciet verbonden aan het beschermen van verworvenheden en het leren van de geschiedenis.
“Fascisme moet bestreden worden. We zien op verschillende plekken in de wereld de opkomst van organisaties en bewegingen die fascistische kenmerken hebben. De hedendaagse verschijningsvormen zijn soms anders dan in het verleden. Toch zijn er verontrustende parallellen, zoals het demoniseren van groepen, ondermijnen van de rechten van mensen, aanvallen van de journalistiek, uithollen van verworvenheden van de werkende klasse, en aanjagen van ongelijkheid. Onze geschiedenis leert ons wat de gevolgen hiervan kunnen zijn en hoe onverwachts snel het onvoorstelbare realiteit kan worden. Daarom laten we nooit toe dat deze ideologie, haar verschillende verschijningsvormen en organisaties opnieuw voet aan de grond krijgen.”
“De geldstromen binnen de antirechtenbeweging moeten worden blootgelegd en de organisaties die hierachter zitten moeten worden bestreden.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma