Verkiezingsprogramma's 2025 overAI en digitalisatie
BVNL ziet digitalisatie en kunstmatige intelligentie (AI) als belangrijke innovaties, mits deze zorgvuldig worden ingezet met waarborgen voor privacy, vrijheid en digitale veiligheid. De partij pleit voor een efficiënte en veilige digitale overheid, bescherming van encryptie, stimulering van AI-innovatie, en verzet zich tegen digitale censuur en overmatige staatscontrole. Concrete voorstellen zijn onder meer het waarborgen van privacy, het stimuleren van AI-onderzoek, het behouden van offline rechten, en het afwijzen van programmeerbaar geld en een Central Bank Digital Currency (CBDC).
Efficiënte en veilige digitale overheid
BVNL benadrukt het belang van een goed functionerende digitale overheid die privacy respecteert en digitale inclusie bevordert. De partij hekelt mislukte ICT-projecten en overmatige staatscontrole via digitalisering.
“De overheid heeft een slechte reputatie als het gaat om interne ICT-projecten. De ICT bij de Belastingdienst is een chaos en ook bij andere overheidsinstellingen, zoals het UWV, gaat het niet goed.”
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers.”
“De overheid stopt met ongeremde informatieverzameling over burgers en het samenstellen van profielen van burgers (met bijvoorbeeld het programma Palentir e.d.).”
“De overheid gaat zo spoedig mogelijk haar eigen ICT-systemen op orde brengen, zodat de Belastingdienst en het UWV weer naar behoren kunnen functioneren.”
Bescherming van privacy, encryptie en offline rechten
BVNL stelt privacy centraal bij digitalisering en AI, wil encryptie beschermen en waarborgt het recht op een offline leven.
“Wij hechten grote waarde aan privacy voor de burger, ook ten opzichte van de overheid.”
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim.”
“We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden, en in plaats daarvan investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.”
“Dat het recht behouden blijft op een offline leven en offline toegang tot essentiële maatschappelijke diensten gewaarborgd blijft.”
Stimuleren van AI-innovatie, mits privacy gewaarborgd
BVNL ziet AI als een welkome innovatie, maar benadrukt het belang van zorgvuldigheid en privacybescherming. De partij wil investeren in AI-onderzoek en toepassing, bijvoorbeeld in het onderwijs.
“Artificial Intelligence (AI) is een welkome innovatie, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Het is een taak voor de overheid om na te gaan hoe AI bijvoorbeeld kan worden geïncorporeerd in het onderwijs. Privacy is een groot goed en AI mag geen gevaar worden voor onze privacy.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
“Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
Verzet tegen digitale censuur en staatscontrole
BVNL verzet zich tegen digitale censuur, overheidsbemoeienis met sociale media, en het labelen van alternatieve meningen als desinformatie.
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
“Er komt geen 'Ministerie van Waarheid' en alternatieve media en onwelgevallige meningen zijn geen ‘desinformatie’.”
Afwijzen van programmeerbaar geld en CBDC
BVNL is tegen de invoering van programmeerbaar geld en een Central Bank Digital Currency (CBDC), uit zorg voor privacy en financiële autonomie.
“De overheid zal geen medewerking verlenen aan het invoeren van programmeerbaar geld. Er komt geen Central Bank Digital Currency (CBDC).”
Nationale strategie voor digitale veiligheid en cybersecurity
BVNL wil een nationale strategie voor digitale veiligheid, investeringen in cybersecurity en stimulering van private initiatieven voor digitale scholing.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
“De overheid neemt een actieve rol aan bij het waarschuwen voor en optreden tegen cybercriminaliteit. We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“Private initiatieven voor cybersecuritytrainingen en digitale scholing om digitale geletterdheid verhogen.”
GroenLinks-PvdA ziet AI en digitalisatie als kansen voor innovatie, duurzaamheid en inclusiviteit, maar benadrukt strikte publieke controle, bescherming van mensenrechten en het tegengaan van ongelijkheid en misbruik. De partij wil investeren in verantwoorde AI, digitale geletterdheid, Europese digitale autonomie, en stevige regulering van risicovolle AI-toepassingen. Kernpunten zijn: publieke regie, eerlijke algoritmes, verbod op riskante AI-systemen, en bescherming van privacy en auteursrecht.
Publieke regie en verantwoorde inzet van AI
GroenLinks-PvdA wil dat digitalisering en AI onder publieke controle staan, met nadruk op democratische waarden, transparantie en het tegengaan van sturing door onzichtbare algoritmes of buitenlandse techbedrijven. AI moet bijdragen aan de samenleving en mag ongelijkheid niet vergroten.
“In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes of de politieke agenda van buitenlandse techmiljardairs. We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving.”
“Daarom kiezen we in alles wat we doen voor verantwoordelijk gebruik en publieke controle.”
“We investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving. Zo voorkomen we dat de ongelijkheid toeneemt en beschermen we onze vrijheden.”
Verbod op riskante en discriminerende AI-systemen
De partij wil riskante AI-systemen, zoals realtime gezichts- of emotieherkenning, verbieden en stelt strenge eisen aan transparantie, uitlegbaarheid en non-discriminatie van algoritmes, vooral bij overheidsgebruik.
“We verbieden riskante AI-systemen, zoals systemen voor realtime gezichts- of emotieherkenning.”
“AI-gegenereerde content moet altijd als zodanig herkenbaar zijn, met duidelijke bronvermelding. Het verplicht afstaan van data voor het trainen van AI-modellen is niet toegestaan.”
“Besluiten met grote impact mogen nooit volledig door een algoritme of AI worden genomen.”
“Transparantie en uitlegbaarheid worden wettelijk verplicht bij iedere vorm van geautomatiseerde beoordeling.”
Bescherming van privacy, auteursrecht en mensenrechten
GroenLinks-PvdA wil privacy en mensenrechten beschermen door strengere regulering van data, verbod op handel in persoonsgegevens, en aandacht voor de impact van AI op auteursrecht en culturele sector.
“Binnen de EU pleiten we voor een verbod op de handel in persoonsgegevens en profielen.”
“We verankeren het auteursrecht op eigen gezicht en stem, met uitzondering van satire.”
“We hebben aandacht voor de gevolgen van generatieve AI op het auteursrecht.”
“Met nieuwe Europese regelgeving voorkomen we de export van (AI)software in de surveillance- en defensie-industrie die bijdraagt aan mensenrechtenschendingen.”
Investeren in Europese digitale autonomie en AI-infrastructuur
De partij wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen AI-fabriek en taalmodel, en het stimuleren van Europese alternatieven.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
“We ondersteunen initiatieven voor Europese chipfabrieken en sturen bij de Europese Commissie aan op publieke garanties, zoals bij het InvestEU-programma.”
Digitale geletterdheid en inclusiviteit
GroenLinks-PvdA wil dat iedereen digitaal mee kan doen, met nadruk op digitale geletterdheid in het onderwijs en toegankelijke digitale overheidsdiensten, zonder dat basisvaardigheden lijden onder AI-gebruik.
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum. Elke jongere moet voldoende geletterd en gecijferd het onderwijs verlaten. Kerndoelen zoals lezen, schrijven en kritisch nadenken mogen niet lijden onder het gebruik van AI.”
“Alle overheidswebsites moeten toegankelijk zijn (A-status) en er moet altijd een niet-digitaal alternatief zijn voor contact met de overheid.”
Duurzame digitalisering en AI
De partij erkent de milieu-impact van digitalisering en AI en wil sturen op circulaire, energiezuinige en repareerbare hardware, en verantwoord gebruik van AI.
“De digitale samenleving verbruikt veel stroom, vaak door onnodig AI-gebruik of door ICT alsmaar te laten draaien.”
“We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
De SGP erkent de potentie van AI en digitalisatie, maar stelt strikte ethische, menselijke en soevereiniteitskaders centraal. De partij wil AI en digitale technologie alleen inzetten als publieke waarden, transparantie, privacy en menselijke controle gewaarborgd zijn, en pleit voor concrete maatregelen zoals ethische toetsing, investeringen in eigen AI-capaciteit, en bescherming van kwetsbare groepen.
Menselijke controle en ethische kaders voor AI
De SGP vindt dat AI-systemen altijd onder menselijke controle moeten staan en aan strenge ethische eisen moeten voldoen, om misbruik, vooringenomenheid en verlies van menselijke waardigheid te voorkomen. Ze benadrukken het belang van transparantie, dataminimalisatie en het voorkomen van een te controlerende overheid.
“De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy.”
“Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld. De mens beschikt over een ziel, verstand en geest, maar AI niet. Bijbels gezien is de mens daarom de enige die moreel verantwoordelijk gehouden kan worden voor de functie die technologie vervult. Ook zijn we ervoor beducht dat AI leidt tot een te grote controlerende overheid.”
“Bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg moet een menswaardige toepassing centraal staan.”
Transparantie, controleerbaarheid en soevereiniteit
De SGP wil dat algoritmes en AI-systemen transparant en controleerbaar zijn, en dat Nederland investeert in eigen AI-capaciteit om technologische afhankelijkheid van andere landen te voorkomen.
“Algoritmes moeten altijd te herleiden zijn zodat beslissingen en de manier waarop deze tot stand gekomen zijn duidelijk en controleerbaar blijven.”
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen.”
“Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
Bescherming van privacy en eigenaarschap van data
De SGP pleit voor individueel eigenaarschap van data, transparantie van bedrijven over datagebruik, en een verbod op deepfakes, met extra bescherming van persoonlijke kenmerken.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Bedrijven en organisaties moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.”
“Er komt een verbod op het creëren en verspreiden van deepfakes. Burgers krijgen, naar Deens voorbeeld, op grond van de Auteurswet copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem.”
Bescherming van kinderen en kwetsbare groepen tegen AI
De SGP wil kinderen en kwetsbare groepen beschermen tegen misleiding, uitbuiting en schadelijke AI-toepassingen, met nadruk op verbodsbepalingen en leeftijdsverificatie.
“Kunstmatige intelligentie mag nooit gebruikt worden om kinderen ergens toe te dwingen of hen te misleiden. Zij zijn extra kwetsbaar.”
“Het creëren en verspreiden van kinderpornografisch materiaal door middel van AI moet worden verboden en bestreden.”
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen.”
Kritische houding tegenover digitale euro en Europees digitaal paspoort
De SGP is uitgesproken tegen een digitale euro en een Europees digitaal paspoort, uit zorgen over privacy en een te machtige overheid.
“De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro.”
Investeren in digitale weerbaarheid en cyberveiligheid
De SGP wil hogere veiligheidsstandaarden, frequente beveiligingstests en versterking van cyberweerbaarheid, vooral voor kritieke infrastructuur.
“Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk.”
“De SGP wil ondernemers ondersteunen bij het werken aan cyberveiligheid. De capaciteit van het Digital Trust Centre wordt versterkt.”
Volt ziet AI en digitalisatie als essentiële motoren voor een rechtvaardige, innovatieve en digitale samenleving, waarbij Europese waarden, transparantie en burgerrechten centraal staan. Ze pleiten voor een Ministerie van Digitale Zaken, investeren in digitale vaardigheden en AI-geletterdheid, en willen strenge ethische en wettelijke kaders voor AI-gebruik, vooral door de overheid. Volt zet in op open source, digitale autonomie, en concrete waarborgen tegen misbruik van AI, met oog voor inclusiviteit en publieke controle.
Ministerie van Digitale Zaken en regie op digitalisering
Volt wil een aparte minister en ministerie voor Digitale Zaken om digitale infrastructuur, AI, cybersecurity en innovatie integraal te sturen. Dit moet politieke grip op digitalisering vergroten en publieke belangen waarborgen.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, kennisontwikkeling en cybersecurity integraal aan te pakken.”
“Technologie vormt de samenleving van morgen. Het bepaalt hoe we leven, werken en ons laten informeren. Maar politieke grip ontbreekt. Daarom komt er een minister en ministerie van Digitale Zaken.”
Strenge ethische en wettelijke kaders voor AI-gebruik door overheid
Volt eist dat AI en algoritmen die door de overheid worden ingezet, altijd getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders, met verplichte transparantie en menselijke controle om schandalen te voorkomen.
“AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.”
“De overheid moet een nieuw, AI-gedreven, toeslagenschandaal voorkomen. De mens moet centraal blijven staan en het laatste woord hebben bij beslissingen.”
Investeren in AI-geletterdheid en digitale vaardigheden
Volt wil dat burgers, politici en ambtenaren beter worden opgeleid in digitale vaardigheden en AI, zodat iedereen kan meedoen en de risico’s begrijpt.
“Door Nederlanders proactief te informeren en te onderwijzen over AI, bijvoorbeeld door middel van chatbots op basis van GPT-NL, vergroten we de AI-geletterdheid van Nederlanders.”
“Er moet een verplichte basistraining komen voor politici en ambtenaren op het gebied van digitale vaardigheden en AI.”
Open source en digitale autonomie als Europese strategie
Volt streeft naar digitale autonomie door open source technologieën te stimuleren, afhankelijkheid van niet-EU-leveranciers te verminderen en Europese AI-ecosystemen te bouwen.
“De overheid kan het gebruik van open source en open standaarden mogelijk maken en stimuleren. We laten ons hierbij inspireren door goede voorbeelden uit andere EU-landen zoals Denemarken en Frankrijk.”
“Volt streeft naar een innovatieve, digitale en rechtvaardige samenleving en zet daarom vol in op Europese digitale autonomie.”
Transparantie en publieke controle op AI en algoritmen
Volt wil verplichte openheid over gebruikte algoritmen en datasets, een verplicht algoritmeregister en publieke beschikbaarheid van met overheidsgeld ontwikkelde AI.
“Iedereen moet inzage kunnen hebben in de informatie en algoritmes die door de overheid gebruikt worden. Daarvoor is het van belang dat we zo snel mogelijk overschakelen naar open standaarden en een verplicht algoritmeregister invoeren.”
“Algoritmen en trainingsdatasets die ontwikkeld zijn met overheidsgeld (‘publieke AI’) moeten gratis beschikbaar zijn voor alle inwoners en instellingen in de EU.”
AI inzetten voor publieke dienstverlening en administratieve lasten
Volt wil AI inzetten om overheidsprocessen efficiënter, objectiever en toegankelijker te maken, mits privacy en menselijke maat gewaarborgd blijven.
“We zetten kunstmatige intelligentie (AI) in om de administratieve en personele lastendruk bij inkoopprocessen te verlagen, bijvoorbeeld bij offertebeoordelingen en het beantwoorden van vragen.”
“Ook gebruiken we een soortgelijke toepassing als direct contactpunt met de landelijke overheid voor inwoners. Zo brengen we de overheid dichter naar de inwoner.”
Europese AI-regulering en internationale AI-standaarden
Volt ondersteunt strenge Europese AI-regulering, verplichte labels voor AI-content en wil EU-standaarden internationaal uitdragen.
“Nederland moet AI-regulering invoeren voor de bescherming van onze democratische waarden. Er komen verplichte labels voor AI-gegenereerde content en real-time detectiesystemen voor deepfakes, zodat burgers onderscheid kunnen maken tussen authentieke en kunstmatig gegenereerde informatie.”
“Nederland zet zich in voor het internationaal verspreiden van EU-standaarden met betrekking tot AI en draagt via AI-diplomatie bij aan de ontwikkeling van internationale afspraken omtrent AI.”
AI en digitalisatie in zorg en onderwijs
Volt stimuleert AI-toepassingen in zorg en onderwijs, mits verantwoord, inclusief en gericht op publieke meerwaarde.
“We zetten in op het benutten van de kansen die digitale en hybride zorgvernieuwingen bieden, onder andere door het stimuleren van de toepassing van AI en e-health in de zorg.”
“Volt pleit ervoor dat middelbare scholieren leren over kunstmatige intelligentie (AI) en hoe deze technologie verantwoord wordt ingezet.”
De SP wil digitalisering en kunstmatige intelligentie (AI) streng reguleren om mensenrechten, privacy en sociale gelijkheid te beschermen. Ze pleiten voor menselijke controle bij digitale besluitvorming, transparantie over algoritmes, strenge regels voor AI-gebruik en het recht op een offline leven. De partij wil Big Tech en dataverzameling aan banden leggen, publieke alternatieven stimuleren en digitale autonomie voor Nederland en Europa vergroten.
Menselijke controle bij digitale besluitvorming
De SP vindt dat algoritmes en AI nooit zelfstandig mogen beslissen over zaken die mensen direct raken; menselijke betrokkenheid en transparantie zijn essentieel. Dit voorkomt ontmenselijking en digitale discriminatie, en waarborgt dat burgers altijd uitleg kunnen krijgen over besluiten.
“Algoritmes nemen geen beslissingen over ons. Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes. Ook moet het altijd duidelijk zijn welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
“In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming.”
Strenge regulering en transparantie van AI en algoritmes
De SP wil dat AI en algoritmes streng worden gereguleerd, met een ethische toets vooraf, transparantie over hun werking en bescherming tegen misbruik zoals deepfakes en digitale discriminatie. Ze eisen dat AI alleen met publieke informatie wordt getraind en dat mensen auteursrechten krijgen over hun eigen data.
“Kunstmatige Intelligentie reguleren. Kunstmatige Intelligentie maakt het steeds moeilijker om te achterhalen wat echt en wat nep is; wat door mensen is gemaakt of door AIsoftware. Dit kan leiden tot misbruik, zoals bij deepfake porno of het gebruik van kunst en kennis van anderen zonder betaling. Daarom is strenge regulering nodig. Het moet altijd duidelijk zijn wanneer iets door AI is gemaakt.”
“Stop digitale discriminatie vanuit de overheid. Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie.”
“Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
“Transparantie over algoritmes”
Recht op een offline leven en niet-digitale alternatieven
De SP vindt dat digitalisering nooit mag leiden tot uitsluiting of tweedeling. Iedereen moet kunnen kiezen voor offline alternatieven, en de overheid moet dit actief mogelijk maken.
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
“Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van Big Tech
De SP wil de afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven verminderen door te investeren in Europese en Nederlandse alternatieven, open source software en publieke datacentra.
“In grote mate is de Nederlandse overheid afhankelijk van Amerikaanse digitale producten, clouddiensten en datacentra. We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen.”
“Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
Bescherming van privacy en beperking van dataverzameling
De SP wil dataminimalisatie als norm, verbiedt onnodige dataverzameling en wil consumenten beschermen tegen het verdienmodel van Big Tech en gepersonaliseerde advertenties.
“Dataminimalisatie wordt de norm. Overheden en bedrijven mogen geen overbodige persoonsgegevens verzamelen, zoals locatiegegevens zonder duidelijke noodzaak.”
“Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
Versterking toezicht en digitale burgerrechten
De SP wil een sterke digitale waakhond, een ministerie van Digitale Zaken en een permanent onderzoeksinstituut voor digitale burgerrechten en ethiek.
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
“Een ministerie van Digitale Zaken zorgt voor een gerichte aanpak om zowel de digitalisering binnen de overheid als daarbuiten in goede banen te leiden.”
“Wij versterken de volksvertegenwoordiging met een permanent onderzoeksinstituut dat adviseert over de maatschappelijke gevolgen van technologische ontwikkelingen en voorstellen doet voor aanvullende burgerrechten in het digitale tijdperk.”
De Partij voor de Dieren wil dat AI en digitalisatie volledig onder publieke en democratische controle komen, met nadruk op mensenrechten, ecologische grenzen en sociale rechtvaardigheid. Ze pleiten voor strenge regulering van AI, bescherming van privacy en autonomie, en transparantie over het gebruik en de impact van digitale technologie. Concrete voorstellen zijn onder meer een verbod op deepfakes zonder toestemming, verplichte transparantie over AI-gebruik, publieke regie over AI-infrastructuur, en het weren van gezichtsherkenning in de openbare ruimte.
Publieke en democratische controle op AI
De PvdD vindt dat AI niet mag worden overgelaten aan commerciële belangen, maar onder publieke regie moet vallen, met aandacht voor mensenrechten, ecologie en sociale rechtvaardigheid. Ze willen AI-veiligheid structureel onderzoeken en pleiten voor internationale regulering.
“De Partij voor de Dieren wil dat AI snel onder publieke en democratische controle komt, met nadrukkelijke aandacht voor ecologische grenzen, mensenrechten, dierenwelzijn, mededogen en sociale rechtvaardigheid.”
“Nederland erkent publiekelijk de systemische en existentiële risico’s van AI en investeert structureel in AI-veiligheids-onderzoek. Daarnaast worden we aanjager van een daadkrachtige uitvoering van de Europese AI act, en pleiten we voor een internationaal AI-veiligheidsverdrag en AI-toezichtsautoriteit.”
“De regie over essentiële AI-infrastructuur komt in publieke handen. De overheid zorgt ervoor dat in Europees verband geïnvesteerd wordt in goede publieke AI-technologie, zodat er geen afhankelijkheid ontstaat van problematische regimes of buitenlandse commerciële partijen.”
Strenge regulering en transparantie van AI-toepassingen
De partij wil dat AI alleen wordt ingezet als het aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen en niet leidt tot ongelijkheid, manipulatie of overconsumptie. Transparantie over het gebruik, de werking en de ecologische impact van AI is verplicht.
“De overheid zet AI alleen in als de toepassing aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen, zoals dierenwelzijn, natuurherstel, energiebesparing, betere zorg of armoedebestrijding. Elke voorgenomen toepassing wordt vooraf getoetst op ecologische impact. Transparantie over energie- en waterverbruik van AI-systemen is verplicht.”
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
“Beelden en audio die gemaakt zijn door AI moeten altijd direct te herkennen zijn door bijvoorbeeld een watermerk of logo. Teksten die zich (deels) baseren op informatie die door AI gegenereerd is, vermelden dit expliciet.”
Bescherming van privacy, autonomie en anti-discriminatie
De PvdD wil burgers beschermen tegen misbruik, manipulatie en identiteitsfraude door AI. Ze eisen dat AI-systemen aantoonbaar anti-discriminatoir zijn en dat deepfakes zonder toestemming verboden worden.
“Iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden.”
“Alle AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, inclusief systemen die worden ingezet ten behoeve van de veiligheid, worden aan de voorkant ontworpen en later getoetst op beheersbaarheid, ethiek, lichamelijke integriteit en privacy. Deze systemen moeten aantoonbaar anti-discriminatoir zijn.”
Geen gezichtsherkenning in de openbare ruimte
De partij is fel tegen het gebruik van gezichtsherkenning door camera’s in de openbare ruimte, winkels en horeca, en wil een verbod op dergelijke toepassingen.
“Camera’s met gezichtsherkenning staan we niet toe in de openbare ruimte, winkels en horeca. Daarnaast komt er een verbod op particuliere camera’s met gezichtsherkenning, zoals slimme deurbellen, in de openbare ruimte.”
Modernisering auteursrecht en bescherming makers tegen AI
De PvdD wil het auteursrecht moderniseren zodat makers beschermd worden tegen het ongewenst gebruik van hun werk door AI-systemen, inclusief het trainen van AI op hun creaties.
“Door kunstmatige intelligentie kunnen computers met één druk op de knop nieuwe kunst maken in de stijl van bestaande kunstenaars. Daarom moderniseren we het auteursrecht, zodat dit beter aansluit bij de huidige tijd. Hierbij is het belangrijk dat makers een passende vergoeding krijgen.”
“Makers worden beschermd tegen het gebruik van hun creaties voor de training van AI-systemen.”
Kritisch onderwijs over AI en digitale vaardigheden
De partij wil dat onderwijs zich richt op het ontwikkelen van vaardigheden los van AI, maar ook op verantwoord werken mét AI, en dat leerlingen leren omgaan met de ethische aspecten van AI.
“Kritisch denken, digitale vaardigheden (inclusief de ethische aspecten van AI en digitale weerbaarheid) en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum.”
“Het onderwijs richt zich daarom op zowel het ontwikkelen van deze vaardigheden lós van AI, als op het verantwoord werken mét AI.”
Transparantie van AI-gebruik door nieuwsmedia
De PvdD wil dat aanbieders van AI transparant zijn over hoe ze nieuwsartikelen en bronnen gebruiken.
“Er komt een verplichting voor kunstmatige intelligentie (AI)-aanbieders om transparant te zijn over de manier waarop ze gebruikmaken van nieuwsartikelen en ander bronnen.”
Het CDA ziet AI en digitalisatie als cruciale motoren voor economische groei, wetenschappelijke vooruitgang en geopolitieke positie, maar benadrukt het belang van ethiek, autonomie en veiligheid. Ze willen investeren in Europese digitale infrastructuur, AI-ontwikkeling en onderwijs, en pleiten voor strenge regulering van Big Tech en verantwoord gebruik van AI in publieke sectoren. Concrete voorstellen zijn onder meer een Europese cloud, een AI-commissaris, AI-ethiek in het onderwijs, en het stimuleren van Nederlandse AI-innovatie.
Investeren in Europese digitale autonomie en AI
Het CDA wil minder afhankelijk zijn van Big Tech buiten Europa en zet in op eigen Europese cloudoplossingen, versterking van de chipsector en centrale regie op AI. Dit moet de digitale soevereiniteit vergroten en innovatie stimuleren, met een focus op samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
Verankeren van digitale ethiek en AI-onderwijs
Het CDA benadrukt het belang van digitale ethiek, transparantie van algoritmes en mediawijsheid. Ze willen AI-ethiek en cyberveiligheid structureel opnemen in het onderwijs en bedrijven stimuleren om verantwoord met AI om te gaan.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten.”
Strenge regulering en toezicht op AI en Big Tech
Het CDA wil dat toezichthouders onafhankelijk toezien op naleving van AI-wetgeving en dat platforms die regels overtreden streng worden aangepakt. Ze pleiten voor aanscherping van Europese regelgeving om desinformatie en misbruik tegen te gaan.
“Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
“Naast strenge handhaving moet Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren.”
Verantwoord gebruik van AI in publieke sectoren
Het CDA wil AI inzetten om processen bij de overheid en in de zorg efficiënter te maken, maar benadrukt dat technologie menselijk contact niet mag vervangen en dat ethische kaders leidend moeten zijn.
“Door inzet van AI bij de aangiftebehandeling willen we de druk op de uitvoering verlichten.”
“Waar mogelijk en verantwoord zetten we AI in om vergunningsprocedures te versnellen, met name om informatieverstrekking te versimpelen.”
“Medische opleidingen hebben aandacht voor de werking, kansen en risico’s van technologie en met name AI.”
“Slimme technologie helpt, maar vervangt geen menselijk contact.”
NSC ziet AI en digitalisatie als onvermijdelijke ontwikkelingen die zowel kansen als risico’s bieden voor samenleving, economie en overheid. De partij pleit voor strenge privacybescherming, digitale autonomie, transparantie van algoritmen, en investeringen in digitale infrastructuur en vaardigheden, met bijzondere aandacht voor de bescherming van burgers tegen misbruik van AI en de macht van techbedrijven. NSC wil een dienstbare, toegankelijke digitale overheid, meer Europese technologie, en concrete maatregelen tegen deepfakes, privacyschendingen en cybercrime.
Strenge privacybescherming en digitale autonomie
NSC maakt zich zorgen over de macht van techreuzen, privacyschendingen en afhankelijkheid van buitenlandse technologie. De partij wil dat gevoelige data lokaal worden opgeslagen, dat AI-toepassingen van de overheid soeverein zijn, en dat burgers meer zeggenschap krijgen over hun data.
“We moeten voorkomen dat de overheid data van onze burgers voedt aan de tech-reuzen omdat zij hun AI-modellen daarop trainen. De overheid moet wanneer het nuttig is zeker gebruik maken van AI-toepassingen, maar hierbij omwille van de veiligheid en privacy bij voorkeur kiezen voor soevereine of lokaal draaiende AI-modellen.”
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen, in lijn met de voorstellen uit onze initiatiefnota ‘Wolken aan de horizon’.”
“Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld. Wanneer een persoon/bedrijf/instantie deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger.”
Transparantie en controle op algoritmen
NSC wil dat het gebruik van algoritmen en AI door de overheid aan strenge, transparante standaarden voldoet om fouten, discriminatie en onrecht te voorkomen. Er moet een openbaar algoritmeregister komen en periodieke toetsing plaatsvinden.
“We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid. Deze standaard moet openbaar en navolgbaar zijn.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt. Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
Bescherming tegen AI-misbruik en deepfakes
NSC erkent de risico’s van AI voor burgers, zoals deepfakes, privacyschendingen en cybercrime, en wil strengere handhaving, strafbaarstelling van deepfakes, en Europese verplichtingen voor watermerken op AI-content.
“Het maken en verspreiden van deepfakes wordt strafbaar gesteld via het auteursrecht, met een verplichte snelle verwijdering van dit materiaal.”
“We pleiten voor een verplichting op Europees niveau voor ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie om zichtbare en onzichtbare watermerken toe te voegen wanneer hun software wordt gebruikt om bestaande mensen na te bootsen.”
“Er moet strengere handhaving zijn op de bestaande regels. Zo mogen er geen camera’s met gezichtsherkenning in de openbare ruimte of in supermarkten hangen.”
Investeren in digitale infrastructuur, vaardigheden en Europese technologie
NSC wil investeren in digitale infrastructuur, cloudtechnologie, en AI-ecosystemen, met speciale aandacht voor Europese en Nederlandse oplossingen. Ook wordt ingezet op digitale vaardigheden voor burgers en bedrijven.
“We ondersteunen het EuroStack initiatief om meer Europese digitale technologie te ontwikkelen.”
“Er wordt een Nederlandse AI-faciliteit in Groningen gebouwd. Dit moet leiden tot een ecosysteem waarop bedrijfsleven, wetenschap en overheid zo zijn aangesloten dat het bijdraagt aan de brede welvaart van de regio. We ondersteunen daarnaast de ontwikkeling van GPT-NL als Nederlands taalmodel.”
“Al vanaf de basisschool moet er aandacht zijn voor digitale vaardigheden. Ook voor volwassenen en bedrijven moet educatie beschikbaar zijn, onder meer via openbare bibliotheken, om de digitale vaardigheden te vergroten.”
Arbeidsmarkt en AI: bijscholing en bescherming
NSC voorziet grote, onzekere effecten van AI op de arbeidsmarkt en wil bedrijven stimuleren om personeel bij te scholen, zodat zij wendbaar blijven.
“We voorzien dat de doorontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) grote en onzekere effecten zal hebben op de arbeidsmarkt, zowel in positieve als in negatieve zin. Bedrijven moeten gestimuleerd worden om hun personeel bij te scholen zodat zij wendbaar met deze veranderingen om kunnen gaan.”
D66 wil dat Nederland en Europa digitaal en technologisch onafhankelijk worden, met AI en digitalisatie die in dienst staan van menselijke waardigheid, veiligheid en democratie. Ze pleiten voor sterke regie op AI-ontwikkeling op basis van Europese waarden, meer controle over eigen data, en bescherming tegen de macht van grote techbedrijven. Concrete voorstellen zijn onder meer een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, investeren in een Europese AI-sector, en strenge regulering van algoritmes en digitale diensten.
Digitale autonomie en controle over eigen data
D66 vindt dat burgers en Europa zelf de regie moeten hebben over digitale infrastructuur, data en algoritmes, om afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven te voorkomen. Ze willen digitale autonomie wettelijk en praktisch versterken, met nadruk op Europese oplossingen en handhaving.
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
“Onze digitale toekomst is aan ons. Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data.”
Europese en nationale AI-ontwikkeling stimuleren
D66 wil dat Nederland en Europa koploper worden in verantwoorde AI, met investeringen in een eigen AI-sector en halfgeleiderindustrie. Ze willen AI inzetten voor maatschappelijke doelen, maar waarschuwen voor risico’s als afhankelijkheid, discriminatie en verlies van democratische controle.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie. De strijd om de dominantie op het gebied van AI in de wereld is in volle gang. Nederland en Europa dreigen nog afhankelijker te worden van vijandige of ongewenste machten.”
“We bouwen daarom onze eigen kennis en kracht op het gebied van AI op, op basis van Europese waarden en standaarden.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
Bewindspersoon voor Technologie en Innovatie
Om regie te houden op digitalisering en AI, wil D66 een aparte bewindspersoon met een eigen begroting en mandaat. Deze moet publieke sectoren losmaken van grote buitenlandse techbedrijven en zorgen voor verantwoorde aanbestedingen en contracteisen.
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken.”
Bescherming tegen schadelijke algoritmes en AI
D66 wil burgers beschermen tegen de negatieve effecten van AI en algoritmes, zoals discriminatie, verslaving en manipulatie. Ze pleiten voor sterke toezichthouders, duidelijke leeftijdsgrenzen voor verslavende apps, en snelle verwijdering van deepfakes.
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven.”
“Hun nieuwsgierige brein is een verdienmodel voor grote techbedrijven. Daarom beschermt D66 het welzijn, de ontwikkeling en de online leefwereld van kinderen tegen verslaving, slechtere leerprestaties en misdrijven. Zolang grote techbedrijven niet gereguleerd zijn, wil D66 een duidelijke leeftijdsgrens van 15 jaar voor verslavende apps die zorgen dat je maar blijft scrollen.”
“Ongewenste deepfakes, zoals nepporno of andere gemanipuleerde video’s, richten enorme schade aan bij slachtoffers en hun omgeving. D66 geeft daarom iedereen het auteursrecht over het eigen gezicht, lichaam en de eigen stem. Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen.”
Open source en samenwerking voor digitale soevereiniteit
D66 ziet open source als sleutel voor innovatie, samenwerking en het waarborgen van Europese waarden in digitalisering en AI. Ze willen dat kennis breed toegankelijk blijft en dat Europese bedrijven kunnen concurreren met grote buitenlandse spelers.
“Open source speelt hierin een sleutelrol: het vergroot samenwerking, versnelt innovatie en zorgt dat kennis breed toegankelijk blijft voor de samenleving.”
FVD ziet digitalisatie en AI vooral als middelen om innovatie, efficiëntie en vrijheid te vergroten, maar waarschuwt nadrukkelijk voor digitale controle en privacyverlies. Ze willen breed gebruik van AI stimuleren in de overheid en het onderwijs, maar verzetten zich tegen digitale surveillance, centrale digitale identiteiten en biometrische registratie. Hun kernvoorstellen zijn gericht op het beschermen van privacy, het waarborgen van anonimiteit online, en het benutten van AI voor productiviteit en arbeidsmarktpositie.
Breed gebruik van AI in overheid en onderwijs
FVD wil kunstmatige intelligentie inzetten om de overheid efficiënter te maken en minder ambtenaren nodig te hebben. Ook moet AI geïntegreerd worden in beroepsopleidingen, zodat jongeren voorbereid zijn op de arbeidsmarkt van de toekomst. Dit wordt gepresenteerd als een manier om innovatie te stimuleren en de concurrentiepositie van Nederland te versterken.
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
“Kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken. Zo kiezen we voor een toekomst waarin vrijheid en innovatie hand in hand gaan.”
Beschermen van privacy en anonimiteit bij digitalisatie
FVD ziet digitalisering als een risico voor privacy en vrijheid als het leidt tot meer controle en surveillance. Ze verzetten zich tegen Europese Digital ID, biometrische registratie en pleiten voor anonimiteit als norm op internet. Hun voorstellen zijn gericht op het beperken van digitale overheidsmacht en het waarborgen van vertrouwelijke communicatie.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
“We moeten waken voor digitale surveillance. We gaan nooit akkoord met verplichte gezondheidsregistraties of de herinvoering van QR-codes.”
Digitalisering inzetten voor innovatie, maar tegen centrale digitale controle
FVD ondersteunt digitalisering en technologische innovatie, zoals blockchain en cryptocurrencies, maar is fel tegen centrale digitale controlemechanismen zoals de Digitale Euro (CBDC) en Europese Digital ID. Ze zien deze als bedreigingen voor individuele vrijheid en privacy.
“We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven.”
“Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“Cryptocurrencies en blockchain zijn innovaties die meer financiële vrijheid brengen, en kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken.”
De VVD ziet AI en digitalisatie als essentiële kansen voor economische groei, een efficiëntere overheid en een sterkere internationale positie. Ze willen fors investeren in kunstmatige intelligentie, digitalisering van de overheid en het stimuleren van innovatie, met aandacht voor veiligheid, toegankelijkheid en minder afhankelijkheid van buitenlandse technologie. Concrete voorstellen zijn onder andere het opzetten van AI-fabrieken, het stimuleren van AI in de zorg en overheid, en het versoepelen van Europese AI-regelgeving.
Vol inzetten op kunstmatige intelligentie voor economische groei
De VVD wil Nederland tot koploper maken op het gebied van AI door grootschalige investeringen, het opzetten van AI-fabrieken en het stimuleren van samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Dit moet de afhankelijkheid van de VS en China verminderen en het mkb en start-ups helpen profiteren van AI-ontwikkelingen.
“Kunstmatige intelligentie heeft de toekomst. Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij. Anders worden we sterk afhankelijk van de VS en China. Deze investeringsagenda moet bijdragen aan de komst van een ‘normale’ AI-fabriek in Groningen en een AI-gigafabriek in Nederland mogelijk maken.”
“We helpen het mkb volop de kansen van kunstmatige intelligentie te benutten. Door de inzet op kunstmatige intelligentie krijgt het hele land een impuls.”
“We zetten vol in op kunstmatige intelligentie.”
Digitalisering en AI voor een efficiëntere en klantvriendelijke overheid
De VVD wil de overheid moderniseren door digitalisering en AI breed in te zetten voor meer efficiëntie, lagere kosten en betere dienstverlening. Ambtenaren worden opgeleid in AI, digitale inkoop wordt gecentraliseerd, en er komt een rijksbreed ICT-team om falende projecten aan te pakken.
“We zien kunstmatige intelligentie als kans en niet alleen als risico. Daarom zetten we vol in op de efficiëntie- en kwaliteitsslag die kunstmatige intelligentie ons kan bieden en scholen we ambtenaren op grote schaal om.”
“AI kan zorgen voor een revolutie bij de overheid, maar dan moet de overheid wel om leren gaan met techniek. Falende ict-projecten en de stapeling van budgetoverschrijdingen bij hervormingen en in de uitvoering moeten verleden tijd zijn. Er komt een nieuw rijksbreed ict-team dat los van verstikkende overheidsstructuren en –procedures eindeloze ict-projecten vlot trekt, bijvoorbeeld bij de Belastingdienst en DUO en we kopen software rijksbreed in om betere prijzen te bedingen.”
AI en digitalisering stimuleren in zorg en wetenschap
De VVD ziet AI en digitalisering als middelen om de zorg te verbeteren, administratieve lasten te verminderen en innovatie in onderzoek te versnellen, bijvoorbeeld door het vervangen van dierproeven.
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering vooraf voorkomen.”
“Dankzij nieuwe onderzoeksmethoden en innovatieve alternatieven zoals de inzet van AI kunnen dierproeven vervangen, verminderd of verfijnd worden.”
Minder strenge Europese AI-regelgeving
De VVD vindt dat Europese regelgeving innovatie op het gebied van AI te veel belemmert en pleit voor versoepeling van de AI-act en andere relevante wetgeving.
“We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR).”
AI inzetten voor veiligheid, recht en infrastructuur
De VVD wil AI en digitalisering inzetten om de veiligheid te vergroten, criminaliteit te bestrijden en infrastructuur te verbeteren, bijvoorbeeld in de strafrechtketen en verkeersveiligheid.
“De samenwerking tussen organisaties in de strafrechtketen moet worden verbeterd met gebruik van digitalisering en artificiële intelligentie.”
“We maken gebruik van AI waar mogelijk en nemen regels weg die innovatie stimuleren. We passen regels en wetgeving daarvoor aan om vervoerinnovatie te vergemakkelijken en verschillende (nieuwe) vervoersmodaliteiten te combineren.”
JA21 ziet kunstmatige intelligentie (AI) en digitalisatie als essentiële motoren voor economische groei, innovatie en het versterken van de Nederlandse concurrentiepositie. De partij wil ondernemers en sectoren als zorg, defensie en politie actief stimuleren om AI en digitalisering te omarmen, met nadruk op productiviteit, digitale soevereiniteit en het verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven. JA21 pleit voor minder regeldruk, meer investeringen in digitale vaardigheden en een pragmatische, resultaatgerichte inzet van AI, vooral in het mkb en de publieke sector.
Ondernemers ruimte geven voor digitalisering en AI
JA21 vindt dat Nederland een topspeler moet worden op het gebied van technologie en digitalisering, waarbij ondernemers voorop moeten kunnen lopen. De partij wil regelgeving vereenvoudigen, versnipperd beleid tegengaan en het gebruik van AI in het mkb stimuleren met focus op productiviteit in plaats van alleen ethiek. Ook wil JA21 investeren in digitale vaardigheden en digitale soevereiniteit waarborgen.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
AI en digitalisatie inzetten in de zorg
JA21 ziet grote kansen voor AI in de zorg om stijgende kosten op te vangen en personeelstekorten te verlichten. De partij wil dat instellingen AI actief omarmen, kennis op bestuursniveau vergroten en innovatie prioriteren, waarbij een cultuuromslag noodzakelijk wordt geacht.
“AI actief omarmen en kennis van AI op bestuursniveau vergroten.”
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
“Grootschalige inzet van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg vraagt een cultuuromslag binnen instellingen die in veel gevallen nog erg behoudend acteren.”
AI en digitalisatie voor veiligheid en defensie
JA21 wil investeren in AI en digitalisering bij politie en defensie om efficiënter te werken, innovatie te stimuleren en de nationale veiligheid te versterken. De partij noemt expliciet de inzet van AI bij de politie en de integratie van AI in de krijgsmacht.
“Meer blauw op straat. Dat betekent: de politiecapaciteit maximaal uitbreiden, maar ook efficiënter gaan werken. Dit willen we onder meer doen door te investeren in kunstmatige intelligentie (AI) en door agenten meer de ruimte te geven om te focussen op hun kerntaken.”
“De krijgsmacht moet op innovatieve wijze de laatste technologische ontwikkelingen toepassen in de organisatie, waaronder met de integratie van drones en AI.”
50PLUS ziet digitalisatie en kunstmatige intelligentie (AI) vooral als kans om het leven van ouderen te verbeteren, mits de overheid regie voert en digitale inclusie waarborgt. De partij wil AI en digitale technologie inzetten voor betere zorg en zelfstandigheid van ouderen, maar benadrukt ook het belang van digitale veiligheid, privacy en toegankelijke alternatieven voor wie niet digitaal vaardig is. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk waarborgen van digitale inclusie, het coördineren van AI-implementatie door de overheid, en het aanbieden van digitale cursussen voor ouderen.
AI en digitalisatie in dienst van ouderen
50PLUS beschouwt AI en digitalisatie als middelen om het leven van ouderen te vergemakkelijken, vooral op het gebied van zorg en zelfstandig wonen. De partij wil dat de overheid de regie neemt bij de implementatie van AI en digitale technologie, zodat deze daadwerkelijk ten goede komt aan ouderen en niet tot uitsluiting leidt.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
Wettelijke plicht voor digitale inclusie van ouderen
Om te voorkomen dat ouderen buitengesloten raken door digitalisering, wil 50PLUS dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk worden voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners. Dit moet digitale ongelijkheid tegengaan en garanderen dat iedereen kan meedoen.
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen. Net zoals gemeenten verantwoordelijk zijn voor de WMO, worden zij ook verantwoordelijk voor de digitale zelfredzaamheid van hun oudere inwoners.”
Digitale veiligheid en privacy voor ouderen
De partij erkent de risico’s van digitalisering, zoals oplichting en identiteitsdiefstal, en wil ouderen hiertegen beschermen door strengere privacy- en veiligheidsmaatregelen en het beperken van anonieme accounts.
Digitale vaardigheden en alternatieven voor ouderen
50PLUS wil dat ouderen ondersteund worden in het ontwikkelen van digitale vaardigheden via cursussen, en dat er altijd papieren of telefonische alternatieven blijven voor wie niet digitaal vaardig is.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Overheidsdiensten en facilitaire bedrijven bieden ouderen en gehandicapten die moeite hebben met digitale formulieren, een papieren alternatief.”
“Overheidsdiensten en maatschappelijke organisaties (zoals DigiD, MijnOverheid, zorgportalen) zijn altijd ook bereikbaar via post, telefoon of fysieke balie.”
BBB ziet digitalisatie en AI als kansen, mits deze technologieën transparant, verantwoord en in dienst van de mens worden ingezet. De partij wil digitale soevereiniteit versterken, afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen, en AI alleen onder menselijk toezicht en met duidelijke waarborgen toepassen. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk verbieden van illegale deepfakes, het beperken van gezichtsherkenning, investeren in Nederlandse AI-ontwikkeling, en het waarborgen van digitale grondrechten.
Verantwoorde inzet van AI door de overheid
BBB wil dat de overheid AI alleen inzet op een transparante, doelmatige en controleerbare manier, met menselijk toezicht en risicobeperking. Dit moet voorkomen dat technologie de menselijke maat verdringt en waarborgen dat AI ten dienste staat van burgers.
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van buitenlandse tech
BBB ziet de groeiende afhankelijkheid van buitenlandse cloud- en softwareleveranciers als een risico voor privacy, autonomie en nationale veiligheid. De partij wil vitale digitale infrastructuur en data zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen houden.
“Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
Investeren in Nederlandse AI-ontwikkeling
BBB wil investeren in een eigen Nederlands AI-netwerk, onder andere via Defensie en regionale AI-hubs, om innovatie en technologische onafhankelijkheid te stimuleren.
“Nederland investeert via Defensie structureel in de ontwikkeling van het Nederlandse AInetwerk waaronder de AIfabriek in Groningen en lokale AIhubs.”
Bescherming tegen deepfakes en ongewenste surveillance
De partij wil illegale deepfakes strafbaar stellen en het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte beperken, tenzij er expliciete wetgeving en toezicht is. Dit moet burgers beschermen tegen misbruik van digitale technologie.
“Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en bestraft.”
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
Digitale grondrechten verankeren
BBB wil privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein grondwettelijk beschermen, zodat fundamentele rechten ook in een digitale samenleving gewaarborgd blijven.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
De ChristenUnie ziet digitalisatie en kunstmatige intelligentie (AI) als kansen, maar benadrukt vooral de risico’s voor privacy, democratie en maatschappelijke samenhang. Ze pleiten voor strikte regulering van algoritmes, transparantie, ethische kaders en bescherming tegen de macht van grote techbedrijven. Concrete voorstellen zijn onder meer een verplicht algoritmeregister, privacybescherming, en het beperken van AI-gebruik tot ondersteunende rollen in bijvoorbeeld de zorg.
Strikte regulering en transparantie van algoritmes en AI
De ChristenUnie wil dat de overheid duidelijke grenzen stelt aan het gebruik van AI en algoritmes, met verplichte transparantie en ethische kaders. Dit moet voorkomen dat privacy en democratische waarden onder druk komen te staan door ondoorzichtige technologie en de macht van grote techbedrijven.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Bescherming van privacy en beperking van data-gebruik
De partij benadrukt het belang van privacy en wil dat burgers meer controle krijgen over hun data, met specifieke maatregelen tegen het verzamelen en commercieel gebruik van persoonsgegevens door bedrijven en AI-systemen.
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
“Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
AI als ondersteunend middel, geen vervanging van menselijke verantwoordelijkheid
AI mag volgens de ChristenUnie alleen ondersteunend zijn, bijvoorbeeld in de zorg, waarbij de mens altijd eindverantwoordelijk blijft en de relatie tussen arts en patiënt centraal staat.
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt.”
Minder afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven
De ChristenUnie wil de afhankelijkheid van grote, vooral niet-Europese, techbedrijven verminderen door in te zetten op Europese alternatieven en open source oplossingen.
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
DENK ziet kunstmatige intelligentie en digitalisatie als ontwikkelingen die strenge waarborgen en toezicht vereisen om mensenrechten, privacy en gelijke behandeling te beschermen. De partij pleit voor een algoritmewet, transparantie via een algoritmeregister, en versterkt toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. DENK wil discriminatie door algoritmes en risicomodellen actief tegengaan en investeert in digitale veiligheid.
Algoritmewet en verbod op discriminatie door AI
DENK wil wettelijke waarborgen tegen discriminatie door algoritmes en risicoprofielen, met een expliciet verbod op het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken. Dit moet voorkomen dat AI-systemen leiden tot ongelijke behandeling en schending van mensenrechten.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
Transparantie en toezicht op algoritmes
DENK wil dat het gebruik van algoritmes transparant wordt gemaakt via een verplicht algoritmeregister voor zowel overheid als bedrijven, en dat de Autoriteit Persoonsgegevens meer middelen en expertise krijgt om toezicht te houden op AI.
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Investeren in digitale veiligheid en infrastructuur
Om de risico’s van digitalisering te beperken, wil DENK investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid van systemen, met betere bescherming van privacy en beperking van de macht van bigtech.
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
AI inzetten tegen online discriminatie (specifiek aspect)
DENK wil AI ook inzetten om online discriminatie op te sporen, bijvoorbeeld via een hatespeech detector.
“Online komt er een hatespeech detector die door middel van een algoritme online discriminatie opspoort.”
BIJ1 is kritisch over de inzet van AI en digitalisatie, vooral waar deze de privacy, veiligheid en democratische rechten van burgers kan schaden. Ze willen een verbod op AI-systemen voor militaire doeleinden en pleiten voor strenge privacywaarborgen, inclusief een verbod op automatische gezichtsherkenning en beperking van dataverzameling. Hun visie is dat digitalisering nooit mag leiden tot repressie, discriminatie of verlies van controle door burgers.
Verbod op AI voor militaire doeleinden
BIJ1 verzet zich expliciet tegen het ontwikkelen en inzetten van AI-systemen voor militaire toepassingen, uit zorg voor ethische risico’s en het voorkomen van geautomatiseerd geweld. Ze willen dat technische kennis uit de wapenindustrie wordt ingezet voor civiele doeleinden in plaats van militaire.
“Daarbij komt er direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
Verbod op automatische gezichtsherkenning en beperking surveillance
BIJ1 wil de inzet van automatische gezichtsherkenning verbieden en cameratoezicht sterk beperken, om de privacy van burgers te beschermen en grootschalige surveillance tegen te gaan. Ze stellen dat bestaande video-archieven kritisch moeten worden onderzocht en onnodig beeldmateriaal verwijderd.
Minimaliseren en streng controleren van dataverzameling
BIJ1 wil dat dataverzameling door overheid en justitie tot het strikt noodzakelijke wordt beperkt, met streng toezicht door privacywaakhonden. Ze eisen dat adviezen van privacywaakhonden openbaar en afdwingbaar worden, met zwaardere sancties bij overtredingen.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden.”
“De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
De PVV noemt kunstmatige intelligentie (AI) en digitalisatie slechts zijdelings in haar verkiezingsprogramma. Het enige concrete voorstel betreft het inzetten van AI om de administratiedruk in de zorg te verlagen; verder ontbreken bredere visies of beleidsmaatregelen op het gebied van AI, digitalisering of digitale infrastructuur. De partij ziet AI vooral als een hulpmiddel om bestaande problemen in de zorgpraktijk aan te pakken, zonder in te gaan op bredere maatschappelijke, ethische of economische implicaties van digitalisering.
Slimme inzet van kunstmatige intelligentie om administratiedruk in de zorg te verlagen
De PVV wil AI inzetten om de administratieve lasten voor zorgverleners te verminderen, zodat zij meer tijd aan zorg kunnen besteden en minder aan papierwerk. Dit wordt gepresenteerd als een praktische oplossing voor het personeelstekort en de hoge werkdruk in de zorg, zonder verdere uitwerking op digitalisering in andere sectoren of bredere AI-strategieën.
“Met slimme inzet van kunstmatige intelligentie verlagen we de administratiedruk.”