Verkiezingsprogramma's 2025 overAI delta plan
De Partij voor de Dieren pleit voor een ambitieus, publiek gestuurd AI-beleid dat AI-technologie onder democratische controle brengt en inzet voor mens, dier en planeet. Ze willen een nationaal en Europees "AI-deltaplan" met strenge toetsing op ecologische, ethische en sociale impact, transparantie over energieverbruik, en structurele investeringen in AI-veiligheid en onafhankelijk onderzoek. Commerciële AI-toepassingen worden alleen toegestaan als ze bijdragen aan duurzame en sociaal rechtvaardige doelen.
AI onder publieke en democratische controle
De PvdD wil dat AI snel onder publieke regie komt, met nadruk op ecologische grenzen, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. De overheid moet zeggenschap krijgen over AI-infrastructuur en technologie, en AI mag alleen worden ingezet als het aantoonbaar publieke doelen dient.
“De Partij voor de Dieren wil dat AI snel onder publieke en democratische controle komt, met nadrukkelijke aandacht voor ecologische grenzen, mensenrechten, dierenwelzijn, mededogen en sociale rechtvaardigheid.”
“De overheid, nationaal én Europees, moet zeggenschap krijgen over zowel de AI-infrastructuur (zoals datacenters) als over het ontwerp en de regulering van de technologie zelf.”
“De overheid zet AI alleen in als de toepassing aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen, zoals dierenwelzijn, natuurherstel, energiebesparing, betere zorg of armoedebestrijding.”
Strenge toetsing en transparantie over AI-impact
AI-systemen moeten vooraf getoetst worden op ecologische, ethische en sociale aspecten, inclusief energie- en waterverbruik. Transparantie over onzekerheid en impact is verplicht, en AI mag niet bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie of gedragsmanipulatie.
“Elke voorgenomen toepassing wordt vooraf getoetst op ecologische impact. Transparantie over energie- en waterverbruik van AI-systemen is verplicht.”
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
“Alle AI-systemen die invloed hebben op mensenlevens, inclusief systemen die worden ingezet ten behoeve van de veiligheid, worden aan de voorkant ontworpen en later getoetst op beheersbaarheid, ethiek, lichamelijke integriteit en privacy.”
Structurele investeringen in AI-veiligheid en onafhankelijk onderzoek
De partij erkent de existentiële risico’s van AI en wil structureel investeren in AI-veiligheidsonderzoek, onafhankelijk onderzoek naar maatschappelijke en ecologische impact, en internationale samenwerking voor AI-regulering.
“Nederland erkent publiekelijk de systemische en existentiële risico’s van AI en investeert structureel in AI-veiligheidsonderzoek.”
“Er komt structurele financiering voor onafhankelijk onderzoek naar de ecologische en maatschappelijke impact van AI.”
“Daarnaast worden we aanjager van een daadkrachtige uitvoering van de Europese AI act, en pleiten we voor een internationaal AI-veiligheidsverdrag en AI-toezichtsautoriteit.”
GroenLinks-PvdA pleit voor een ambitieus nationaal AI-plan, vergelijkbaar met een "AI-deltaplan", gericht op het veilig, eerlijk en onafhankelijk ontwikkelen en inzetten van kunstmatige intelligentie in Nederland. Ze willen investeren in een eigen AI-fabriek en taalmodel, strenge regulering van riskante AI-systemen, en het stimuleren van Europese samenwerking en digitale soevereiniteit. De partij benadrukt het belang van publieke waarden, mensenrechten en duurzaamheid bij alle AI-ontwikkelingen.
Nationaal AI-deltaplan voor veilige en eerlijke AI
GroenLinks-PvdA wil een grootschalig, gecoördineerd AI-deltaplan om Nederland digitaal onafhankelijk te maken en publieke waarden te waarborgen. Dit plan omvat investeringen in een eigen AI-fabriek, het ontwikkelen van een Nederlands/Europees taalmodel, en het stimuleren van samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijven. Het doel is om de afhankelijkheid van buitenlandse (met name Amerikaanse) techbedrijven te verminderen en AI in te zetten voor maatschappelijke doelen.
“We lanceren een nationaal AI-deltaplan, zodat Nederland digitaal onafhankelijk wordt en publieke waarden, mensenrechten en duurzaamheid centraal staan.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
“Een eigen AI-fabriek en taalmodel. We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
Strenge regulering en toezicht op riskante AI-systemen
De partij wil riskante AI-systemen, zoals realtime gezichts- of emotieherkenning, verbieden en AI-content altijd herkenbaar maken. Ze pleiten voor een sterke algoritmetoezichthouder, samenwerking met Europese toezichthouders, en bescherming van privacy en mensenrechten. Dit moet voorkomen dat AI leidt tot misbruik, discriminatie of verlies van controle.
“We verbieden riskante AI-systemen, zoals systemen voor realtime gezichts- of emotieherkenning.”
“AI-gegenereerde content moet altijd als zodanig herkenbaar zijn, met duidelijke bronvermelding.”
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder en faciliteren samenwerking met andere Europese toezichthouders.”
Europese digitale soevereiniteit en aanpak Big Tech
GroenLinks-PvdA wil de macht van Amerikaanse techgiganten terugdringen door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen cloud en veilige AI. Ze pleiten voor het opknippen van Big Tech en het stimuleren van verantwoorde technologie via een civiel techfonds.
JA21 pleit voor een nationale strategie en grootschalige investeringen om Nederland tot een topspeler in kunstmatige intelligentie (AI) te maken, vergelijkbaar met een "AI deltplan". De partij wil AI actief omarmen, kennis op bestuursniveau vergroten, en het gebruik van AI in sectoren als zorg en bedrijfsleven stimuleren, met als doel economische groei, productiviteit en beheersing van zorgkosten. JA21 benadrukt dat ethische kaders alleen niet volstaan en dat de focus moet liggen op praktische toepassingen en digitale soevereiniteit.
Nationale strategie en investeringen voor AI-toppositie
JA21 ziet het risico dat Nederland achterop raakt in de internationale AI-race en wil daarom een nationale strategie waarin overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten samenwerken. Het doel is om digitalisering en AI breed te stimuleren, vooral in het mkb, en Nederland digitaal soeverein te maken. Dit wordt gepresenteerd als een noodzakelijke, grootschalige aanpak vergelijkbaar met een "AI deltplan".
“Terwijl andere landen grote investeringen doen in digitalisering en kunstmatige intelligentie, dreigt Nederland achterop te raken. Het succes van ons bedrijfsleven hangt voor een groot deel af van of we meekomen op de digitaliseringsgolf...”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“AI actief omarmen en kennis van AI op bestuursniveau vergroten.”
AI inzetten voor kostenbeheersing en innovatie in de zorg
JA21 wil dat AI grootschalig wordt ingezet in de zorg om toekomstige kostenstijgingen op te vangen. Dit vereist volgens de partij een cultuuromslag binnen zorginstellingen en concrete beleidsvorming op bestuursniveau.
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
“Grootschalige inzet van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg vraagt een cultuuromslag binnen instellingen die in veel gevallen nog erg behoudend acteren. JA21 wil van instellingen verlangen dat zij aantoonbaar kennis verwerven op bestuursniveau en concreet beleid maken.”
Digitale soevereiniteit en strategische onafhankelijkheid
JA21 benadrukt het belang van digitale soevereiniteit en het verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven als onderdeel van het AI-beleid. Investeren in strategische technologie en digitale veiligheid is hierbij essentieel.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
De SGP pleit voor een krachtig nationaal AI-beleid gericht op technologische soevereiniteit, ethische waarborgen en investeringen in eigen AI-capaciteit. Ze willen een "AI-fabriek" in Groningen, strengere regels voor risicovolle AI-systemen en duidelijke ethische kaders, waarbij de eindbeslissing altijd bij de mens ligt. Nederland moet volgens de SGP niet afhankelijk worden van grootmachten als China en de VS, en publieke waarden en transparantie moeten centraal staan.
Investeren in Nederlandse AI-capaciteit en soevereiniteit
De SGP wil dat Nederland fors investeert in eigen AI-ontwikkeling en productie om technologische afhankelijkheid van andere landen te voorkomen. Dit moet onder meer door het opzetten van een AI-fabriek in Groningen en het stellen van het Nederlands belang boven het Europese. Het doel is meer technologische soevereiniteit en het beschermen van strategische belangen.
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen.”
“Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
Strenge ethische en transparantie-eisen voor AI
De SGP benadrukt het belang van ethische kaders, transparantie en menselijke controle bij AI-systemen. Ze willen dat AI-systemen voldoen aan principes als proportionaliteit, dataminimalisatie en transparantie, en dat de eindbeslissing altijd bij een mens ligt. Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om eerlijkheid, veiligheid en betrouwbaarheid te waarborgen.
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om te garanderen dat AI-systemen op een eerlijke, veilige en betrouwbare manier functioneren.”
“Er dient altijd helder onderscheid te zijn tussen wat door een mens en wat door AI gegenereerd is.”
“Algoritmes moeten altijd te herleiden zijn zodat beslissingen en de manier waarop deze tot stand gekomen zijn duidelijk en controleerbaar blijven.”
Strengere regels voor risicovolle AI en export
De SGP wil strengere regels voor de verkoop van risicovolle AI-systemen aan het buitenland om strategische technologie te beschermen. Dit moet voorkomen dat gevoelige of gevaarlijke AI in verkeerde handen valt.
“De regels voor verkoop van riskante AI-systemen aan buitenlandse partijen moeten aangescherpt worden.”
Volt pleit voor een ambitieus, Europees georiënteerd AI-beleid dat inzet op digitale autonomie, ethische innovatie en open technologie. Hun belangrijkste voorstellen zijn de ontwikkeling van opensource AI-modellen, een AI-fabriek in Groningen voor regionale innovatie, en het voorkomen van afhankelijkheid van niet-EU-landen door investeringen in Europese AI-start-ups en infrastructuur. Transparantie, ethiek en publieke beschikbaarheid van met overheidsgeld ontwikkelde AI staan centraal in hun visie.
Ontwikkeling van opensource en betrouwbare AI-modellen
Volt wil dat Nederland en de EU investeren in de ontwikkeling van geavanceerde, transparante en betrouwbare AI-modellen op basis van opensource, getraind met publieke data. Dit moet de digitale autonomie versterken en innovatie stimuleren, zonder afhankelijk te zijn van niet-EU-landen.
“Als onderdeel van de strategie voor digitale autonomie worden de meest geavanceerde, transparante en betrouwbare AI-modellen ontwikkeld. De technologie wordt opgebouwd uit opensource-componenten en getraind met betrouwbare data van de overheid en de maatschappij.”
“EU-bedrijven die alternatieven ontwikkelen voor Amerikaanse cloud-, AI- en cybersecuritydiensten worden erkend als innovatieve spelers en krijgen betere toegang tot financiering.”
AI-fabriek in Groningen voor regionale innovatie
Volt ondersteunt de bouw van een AI-fabriek in Groningen die ondernemers en onderzoeksinstellingen helpt AI ethisch en innovatief toe te passen. Dit moet een ecosysteem creëren voor Europese samenwerking, kennisdeling en duurzame innovatie.
“Volt steunt de bouw van de AI-fabriek in Groningen. Deze fabriek moet actief ingezet worden om ondernemers te helpen AI op een ethisch verantwoorde en innovatieve manier in te zetten.”
“Een AI-fabriek staat ten dienste van ondernemers in de regio. Regionale onderzoeksinstellingen maken ook gebruik van de AI-fabriek om onderzoek te verrichten en de resultaten beschikbaar te stellen aan internationale studenten en het bedrijfsleven.”
Publieke AI en verplichte openbaarheid
Volt vindt dat AI en algoritmen die met overheidsgeld zijn ontwikkeld, publiek beschikbaar moeten zijn. Transparantie en publieke controle zijn essentieel om burgerrechten te waarborgen en monopolisering te voorkomen.
“Algoritmen en trainingsdatasets die ontwikkeld zijn met overheidsgeld (‘publieke AI’) moeten gratis beschikbaar zijn voor alle inwoners en instellingen in de EU.”
“Software die met dit doel (mede) ontwikkeld wordt met EU-onderzoeksgelden dient als open source breed beschikbaar te zijn. Zo voorkomen we het monopolie van en overmatige winsten op maatschappelijk gevoelige digitale toepassingen.”
Investeren in Europese AI-start-ups en strategische autonomie
Volt wil investeren in durfkapitaal voor deep-tech en AI-start-ups, met zowel Nederlandse als EU-investeringsfondsen gericht op ethische en open technologieën. Dit voorkomt dat Europese innovatie wordt opgekocht door buitenlandse partijen en versterkt de strategische autonomie.
“Nederland moet inzetten op durfkapitaal voor deep-tech en AI-start-ups. We pleiten voor zowel een Nederlands als een EU-investeringsfonds die zich op ethische en open technologieën richten om te voorkomen dat start-ups in AI, quantum computing en cybersecurity, vanwege moeilijk toegang tot opschalingsfinanciering, vaak verkocht worden aan buitenlandse partijen of nog erger: buiten de EU gevestigde bedrijven.”
Het CDA pleit voor een krachtig nationaal en Europees AI-deltaplan om digitale autonomie te vergroten en minder afhankelijk te worden van Big Tech. Ze willen investeren in sleuteltechnologieën als AI, een centrale AI-commissaris aanstellen, en de ontwikkeling van Europese AI-infrastructuur en chips stimuleren. De partij legt nadruk op ethiek, samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid, en het versterken van de Nederlandse en Europese AI-positie.
Investeren in een nationaal en Europees AI-deltaplan
Het CDA ziet AI als strategisch essentieel en wil een breed AI-deltaplan met investeringen in sleuteltechnologieën, eigen cloud, chips en een AI-fabriek. Dit moet de digitale autonomie van Nederland en Europa versterken en de afhankelijkheid van Big Tech verminderen. Centrale regie, samenwerking en ethische waarborgen zijn hierbij cruciaal.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
Verankeren van AI-ethiek en digitale weerbaarheid
Het CDA benadrukt het belang van ethiek en weerbaarheid bij AI-ontwikkeling. Ze willen AI-ethiek, mediawijsheid en cyberveiligheid structureel in het onderwijs en het bedrijfsleven verankeren, zodat AI verantwoord wordt ingezet en de samenleving digitaal weerbaar blijft.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken. Ook bedrijven, vooral het mkb, dragen bij door hun medewerkers te scholen en toepassingen verantwoord in te zetten.”
Centrale regie en toezicht op AI
Om versnippering te voorkomen en samenwerking te stimuleren, wil het CDA een AI-commissaris aanstellen voor centrale regie. Onafhankelijke toezichthouders moeten toezien op naleving van AI-wetgeving.
“Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie. Zo stimuleren we steviger samenwerking en data-uitwisseling tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden. Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
D66 wil dat Nederland en Europa koplopers worden in waardengedreven en verantwoorde AI, met een sterke focus op digitale autonomie en onafhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven. Ze pleiten voor een grootschalig investerings- en innovatieoffensief, waarbij Nederland producent wordt van AI-technologie op basis van Europese waarden, ondersteund door krachtige toezichthouders en een actieve rol van de overheid als launching customer. Het doel is om technologische soevereiniteit te waarborgen en de risico’s van afhankelijkheid en misbruik door grote techbedrijven te minimaliseren.
Nederland en Europa als producent van verantwoorde AI
D66 wil dat Nederland en Europa niet afhankelijk zijn van buitenlandse AI-technologie, maar zelf producent worden van AI die voldoet aan Europese waarden en standaarden. Dit moet de digitale autonomie versterken en de risico’s van buitenlandse dominantie en misbruik beperken.
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie. De strijd om de dominantie op het gebied van AI in de wereld is in volle gang. Nederland en Europa dreigen nog afhankelijker te worden van vijandige of ongewenste machten. D66 wil dat we producent zijn, geen consument. We bouwen daarom onze eigen kennis en kracht op het gebied van AI op, op basis van Europese waarden en standaarden.”
Digitale autonomie en onafhankelijke controle
D66 streeft naar digitale onafhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven, met sterke toezichthouders en een actieve overheid die Europese alternatieven stimuleert. Dit moet de democratische grip op digitale infrastructuur en AI versterken.
“D66 staat voor democratische grip en onafhankelijke controle op ons digitale bestaan. Digitale autonomie is daarvoor cruciaal. Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. We zorgen dat deze toezichthouders genoeg capaciteit hebben om sterk te handhaven.”
“Onder leiding van de bewindspersoon zet de overheid sterk de toon bij aanbestedingen en contracteisen van ICT, vooral in belangrijke publieke sectoren. De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
Investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector
D66 wil fors investeren in de Nederlandse en Europese ICT-sector, met nadruk op halfgeleiders, innovatieve softwarebedrijven en start-ups, om technologische soevereiniteit en economische kracht te vergroten.
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software. Dat is goed voor onze veiligheid én voor een sterke positie van de Nederlandse economie.”
NSC benoemt geen specifiek "AI delta plan" in haar verkiezingsprogramma, noch een samenhangend nationaal actieplan voor AI vergelijkbaar met een Deltaplan. Wel zet NSC in op gerichte investeringen in AI-talent, infrastructuur en soevereine AI-modellen, met aandacht voor digitale autonomie, privacy en bescherming tegen de macht van grote techbedrijven. De partij wil AI inzetten voor economische groei en strategische autonomie, maar benadrukt ook de risico’s voor arbeidsmarkt, privacy en burgerrechten.
Investeren in AI-talent en AI-infrastructuur
NSC ziet het belang van AI voor de economie en strategische sectoren en wil investeren in talent, rekenkracht en regionale AI-initiatieven. Dit moet Nederland minder afhankelijk maken van buitenlandse technologie en het mkb en strategische sectoren ondersteunen.
“We investeren in technisch talent. Daarbij zetten we extra in op de instroom in mbo-, hbo- en wo-opleidingen voor strategische sectoren die echt om mensen staan te springen zoals de halfgeleiderindustrie, AI en energietechnologie.”
“We steunen de oprichting van een AI-fabriek in Groningen die rekenkracht, data en talent beschikbaar maakt voor het mkb en strategische sectoren.”
Voorkeur voor soevereine en lokaal draaiende AI-modellen
NSC wil dat de overheid bij AI-toepassingen kiest voor soevereine of lokaal draaiende modellen om privacy en veiligheid te waarborgen en te voorkomen dat data van burgers bij grote techbedrijven terechtkomen.
“De overheid moet wanneer het nuttig is zeker gebruik maken van AI-toepassingen, maar hierbij omwille van de veiligheid en privacy bij voorkeur kiezen voor soevereine of lokaal draaiende AI-modellen.”
Bescherming van burgers tegen negatieve effecten van AI
NSC erkent de risico’s van AI voor privacy, arbeidsmarkt en burgerrechten en pleit voor strengere handhaving van bestaande regels en bescherming tegen misbruik door grote technologiebedrijven.
“Burgers staan nog te vaak machteloos tegen AI-toepassingen die een grote impact hebben op hun persoonlijke levenssfeer. Er moet strengere handhaving zijn op de bestaande regels.”
Stimuleren van bijscholing voor AI-gerelateerde arbeidsmarktveranderingen
NSC verwacht grote en onzekere effecten van AI op de arbeidsmarkt en wil bedrijven stimuleren om personeel bij te scholen zodat zij wendbaar blijven.
“We voorzien dat de doorontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) grote en onzekere effecten zal hebben op de arbeidsmarkt, zowel in positieve als in negatieve zin. Bedrijven moeten gestimuleerd worden om hun personeel bij te scholen zodat zij wendbaar met deze veranderingen om kunnen gaan.”
De SP noemt geen "AI delta plan" in haar verkiezingsprogramma en heeft geen concreet voorstel onder die naam. Wel uit de partij stevige kritiek op de inzet van AI en algoritmes door de overheid, met nadruk op mensenrechten, transparantie en het voorkomen van discriminatie. De SP wil menselijke controle behouden bij belangrijke besluiten en pleit voor digitale autonomie van Nederland en Europa.
Menselijke controle bij AI-besluitvorming verplicht
De SP verzet zich tegen het volledig automatiseren van beslissingen die impact hebben op mensenlevens, zoals bij uitkeringen of fraudeopsporing. De partij wil dat altijd mensen betrokken blijven bij zulke besluiten, om willekeur, fouten en discriminatie door algoritmes te voorkomen.
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes.”
“De inzet van algoritmen, Kunstmatige Intelligentie en geautomatiseerde besluitvorming om fraude op te sporen en besluiten te nemen is niet langer toegestaan wanneer mensen rechten niet gewaarborgd kunnen worden.”
Verbod op digitale discriminatie en risicoprofilering met AI
De SP wil dat AI en algoritmes niet leiden tot discriminatie, bijvoorbeeld bij risicoprofilering door de overheid. De partij wijst op de risico’s van vooringenomenheid en beperkte datasets, en wil het gebruik van dergelijke systemen aan banden leggen.
“Stop digitale discriminatie vanuit de overheid. Risicoprofilering en AI mogen niet leiden tot discriminatie. Verschillende overheidsorganisaties, zoals de politie en belastingdienst, maken gebruik van profileringsalgoritmes om fraude of verdacht gedrag te voorspellen. Maar profileringsalgoritmen bevatten te vaak vooroordelen van hun makers of zijn getraind met beperkte datasets.”
Investeren in digitale autonomie en open source
De SP wil de afhankelijkheid van Amerikaanse digitale producten en clouddiensten verminderen door te investeren in Europese alternatieven, open source software en publieke datacentra. Dit moet de digitale soevereiniteit van Nederland versterken.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
“Publieke data wordt veilig opgeslagen in publieke datacentra in Nederland.”
De VVD wil fors inzetten op kunstmatige intelligentie (AI) als motor voor economische groei en technologische onafhankelijkheid. Ze pleiten voor grote investeringen in AI-infrastructuur, zoals een AI-fabriek in Groningen en een AI-gigafabriek in Nederland, en willen een nationale AI-hub creëren om innovatie te stimuleren en de afhankelijkheid van de VS en China te verminderen.
Grote investeringen in AI-infrastructuur en innovatie
De VVD ziet AI als essentieel voor de toekomst van de Nederlandse economie en technologische soevereiniteit. Ze willen via een nationale investeringsagenda investeren in AI-fabrieken en een AI-hub, met als doel Nederland een leidende positie te geven en het mkb te laten profiteren van AI. Dit moet voorkomen dat Nederland afhankelijk wordt van buitenlandse grootmachten op AI-gebied.
“Deze investeringsagenda moet bijdragen aan de komst van een ‘normale’ AI-fabriek in Groningen en een AI-gigafabriek in Nederland mogelijk maken. Verder zorgen we dat we met dit fonds een AI-hub krijgen.”
“We helpen het mkb volop de kansen van kunstmatige intelligentie te benutten. Door de inzet op kunstmatige intelligentie krijgt het hele land een impuls.”
“Kunstmatige intelligentie heeft de toekomst. Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij. Anders worden we sterk afhankelijk van de VS en China.”
AI inzetten voor een effectievere overheid
De VVD ziet AI als een kans om de overheid efficiënter en klantgerichter te maken. Ze willen dat de overheid leert omgaan met nieuwe technologieën zoals AI om falende ICT-projecten en bureaucratie te voorkomen, en pleiten voor een rijksbreed ICT-team dat AI-gedreven werkt.
“AI kan zorgen voor een revolutie bij de overheid, maar dan moet de overheid wel om leren gaan met techniek.”
AI stimuleren in mobiliteitsinnovatie
De VVD wil dat Nederland koploper wordt in mobiliteitsinnovatie door AI actief toe te passen in het vervoer en belemmerende regels weg te nemen.
“We blijven innovatie hier stimuleren, maken gebruik van AI waar mogelijk en nemen regels weg die innovatie stimuleren.”
BVNL ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een belangrijke innovatie en wil onderzoek en ontwikkeling op dit gebied stimuleren, maar benadrukt het belang van privacy en een zorgvuldige omgang met AI. Er wordt gepleit voor een innovatievriendelijk klimaat en het ontwikkelen van een nationale strategie voor digitale veiligheid, zonder expliciet te spreken over een "AI delta plan" of een grootschalig nationaal AI-programma. De partij is kritisch op overheidscontrole en wil dat AI geen gevaar vormt voor privacy.
Stimuleren van AI-onderzoek en innovatie
BVNL wil investeren in onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën, met als doel een innovatievriendelijk klimaat te creëren voor bedrijven, startups en academici. Dit moet de positie van Nederland als technologisch voorloper versterken, maar altijd met oog voor privacy en verantwoord gebruik.
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie. We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen.”
“Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
AI alleen bij zorgvuldige omgang en waarborging privacy
BVNL erkent de kansen van AI, maar stelt duidelijke grenzen: AI mag geen gevaar vormen voor privacy en moet zorgvuldig worden ingezet, bijvoorbeeld in het onderwijs. De partij is kritisch op overheidscontrole en profilering van burgers via digitale middelen.
“Artificial Intelligence (AI) is een welkome innovatie, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Het is een taak voor de overheid om na te gaan hoe AI bijvoorbeeld kan worden geïncorporeerd in het onderwijs. Privacy is een groot goed en AI mag geen gevaar worden voor onze privacy.”
Nationale strategie voor digitale veiligheid
BVNL pleit voor een nationale strategie om digitale veiligheid te waarborgen, waarin ook AI een rol speelt. De partij wil investeren in cybersecurity en benadrukt het belang van privacybescherming en digitale weerbaarheid.
“Er wordt een nationale strategie ontwikkeld om de digitale veiligheid te waarborgen.”
50PLUS benoemt geen expliciet "AI delta plan" in haar verkiezingsprogramma, maar erkent het belang van kunstmatige intelligentie (AI) voor ouderen en de economie. De partij wil AI inzetten om het leven van ouderen te verbeteren en benadrukt het belang van voldoende energievoorziening om de technologische vooruitgang, waaronder AI, mogelijk te maken.
AI inzetten voor het welzijn van ouderen
50PLUS ziet AI als een kans om het leven van ouderen te vergemakkelijken, de zorg te verbeteren en zelfstandigheid te bevorderen. De partij wil dat de overheid de implementatie van digitale zaken en AI beter coördineert, met specifieke aandacht voor toepassingen die ouderen ondersteunen.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
Energievoorziening als randvoorwaarde voor AI-ontwikkeling
50PLUS koppelt de ontwikkeling van AI en high-tech sectoren aan de noodzaak van een betrouwbare energievoorziening. De partij pleit voor het oplossen van knelpunten in het elektriciteitsnet en de bouw van nieuwe kerncentrales om de technologische vooruitgang, waaronder AI, te faciliteren.
“Meer elektriciteit opwekken is nodig als Nederland wil meedoen met de revolutie van high-tech en artificiële intelligentie. Door het oplossen van knelpunten kunnen we grote bedrijven behouden en aantrekken.”
DENK noemt in haar verkiezingsprogramma geen "AI delta plan" en presenteert geen concreet, samenhangend nationaal actieplan voor kunstmatige intelligentie. Wel benoemt DENK enkele losse beleidsmaatregelen rond toezicht, privacy en digitale veiligheid in relatie tot AI, maar een breed of ambitieus AI-innovatieplan ontbreekt volledig.
Sterker toezicht op AI en privacybescherming
DENK wil de Autoriteit Persoonsgegevens versterken en de privacy van burgers beter beschermen in het licht van kunstmatige intelligentie. De partij richt zich vooral op toezicht, regulering en het beperken van de macht van grote technologiebedrijven, niet op innovatie of een nationale AI-strategie.
“De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
BBB heeft geen expliciet "AI delta plan", maar wil wel investeren in een Nederlands AI-netwerk, met aandacht voor regionale hubs en verantwoorde inzet van AI door de overheid. De partij koppelt AI-ontwikkeling vooral aan defensie, innovatie en regionale economische versterking, maar blijft vaag over een breed nationaal AI-deltaplan.
Investeren in Nederlands AI-netwerk en regionale AI-hubs
BBB ziet de ontwikkeling van een Nederlands AI-netwerk als strategisch, met investeringen via Defensie in onder andere een AI-fabriek in Groningen en lokale AI-hubs. Dit moet innovatie stimuleren en de positie van Nederland op het gebied van AI versterken, vooral in relatie tot defensie en regionale economie.
“Nederland investeert via Defensie structureel in de ontwikkeling van het Nederlandse AInetwerk waaronder de AIfabriek in Groningen en lokale AIhubs.”
Verantwoorde inzet van AI door de overheid
BBB benadrukt dat de overheid AI op een verantwoorde en doelmatige manier moet inzetten, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s. Dit standpunt richt zich op het voorkomen van misbruik en het waarborgen van publieke waarden bij digitalisering.
“De overheid zet AI op een verantwoorde en doelmatige manier in, met nadruk op transparantie, menselijk toezicht en het beperken van risico’s.”
BIJ1 pleit niet voor een nationaal "AI delta plan" gericht op het stimuleren of coördineren van kunstmatige intelligentie, maar kiest juist voor een restrictieve benadering: het gebruik en de ontwikkeling van AI voor militaire doeleinden wordt direct stopgezet. Hun visie op AI is vooral ingegeven door zorgen over vrede, veiligheid en ethiek, waarbij technologische kennis uit de wapenindustrie juist civiel moet worden ingezet.
Directe stop op AI voor militaire doeleinden
BIJ1 verzet zich tegen de militarisering van AI en wil het gebruik en de ontwikkeling van AI-systemen voor militaire toepassingen per direct verbieden. Dit standpunt komt voort uit hun streven naar vrede, demilitarisering en het voorkomen van technologische escalatie in oorlogsvoering.
“Daarbij komt er direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
Stimuleren civiele inzet van technische kennis uit wapenindustrie
In plaats van AI te stimuleren via een nationaal plan, wil BIJ1 technische kennis uit de wapenindustrie inzetten voor civiele toepassingen. Dit sluit aan bij hun bredere visie om technologie ten goede te laten komen aan de samenleving en niet aan militaire of destructieve doeleinden.
“We moedigen de inzet aan van ontwikkelde technische kennis in de wapenindustrie voor de civiele industrie.”
Het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie bevat geen enkel concreet voorstel of visie onder de noemer "AI delta plan". Er wordt nergens een samenhangend of specifiek deltaplan voor kunstmatige intelligentie (AI) genoemd. Wel zijn er enkele losse uitspraken over AI in de zorg en de rechtsstaat, maar deze zijn niet gebundeld tot een breed, integraal AI-deltaplan.
Ethische kaders en regie op AI
De ChristenUnie ziet de opkomst van kunstmatige intelligentie als een grote maatschappelijke uitdaging en pleit voor duidelijke ethische kaders en regie van de overheid. Dit standpunt richt zich op het voorkomen van ontwrichtende gevolgen van AI, met name voor de rechtsstaat.
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Voorwaarden voor AI-gebruik in de zorg
De ChristenUnie erkent de mogelijkheden van AI in de zorg, maar stelt strikte voorwaarden aan het gebruik ervan. De privacy van patiënten moet worden gewaarborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt. ... Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
FVD pleit niet voor een specifiek "AI delta plan", maar wil wel het gebruik van kunstmatige intelligentie breed stimuleren, vooral binnen de overheid en het onderwijs. Hun focus ligt op het verhogen van productiviteit, het verminderen van ambtenaren en het voorbereiden van vakmensen op de toekomst met AI. Concrete voorstellen voor een nationaal AI-deltaplan ontbreken; de partij kiest voor pragmatische, sectorale inzet van AI.
Breed gebruik van AI binnen overheid stimuleren
FVD ziet kunstmatige intelligentie als middel om de overheid efficiënter te maken en het aantal ambtenaren te verminderen. Dit wordt gepresenteerd als een praktische oplossing om de productiviteit te verhogen, zonder een overkoepelend nationaal AI-plan.
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
Integratie van AI in beroepsopleidingen
De partij wil AI en nieuwe technologieën integreren in het beroepsonderwijs, zodat vakmensen beter voorbereid zijn op de arbeidsmarkt van de toekomst. Dit is gericht op praktische vaardigheden en het versterken van de positie van Nederlandse vakmensen.
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma