Verkiezingsprogramma's 2025 over5 belangrijkste punten van d66
De PVV staat lijnrecht tegenover de vijf belangrijkste punten van D66, zoals klimaatbeleid, migratie, Europa, onderwijs en gelijke rechten. De partij verwerpt streng klimaatbeleid, pleit voor een totale asielstop, wil minder macht naar de EU, verbiedt “woke” en genderbeleid in onderwijs en samenleving, en zet de Nederlandse cultuur en soevereiniteit centraal. De PVV kiest voor nationale controle, behoud van traditionele waarden en het schrappen van progressieve maatregelen die D66 juist voorstaat.
Streng klimaatbeleid en energietransitie afwijzen
De PVV verzet zich fel tegen het klimaatbeleid en de energietransitie die D66 als speerpunt heeft. Ze willen geen verplichte verduurzaming, geen nieuwe wind- of zonneparken, en zetten in op goedkope energie uit kolen, gas en kerncentrales.
“Geen miljardenverspilling aan klimaatbeleid, maar een betaalbare energierekening.”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei wordt het ministerie van Betaalbare Energie”
Totale asielstop en strenge migratiebeperking
Waar D66 inzet op humane opvang en internationale solidariteit, kiest de PVV voor een totale asielstop en het uitzetten van vreemdelingen bij overtredingen.
“Nederland is één van de dichtstbevolkte landen van Europa. De afgelopen decennia zijn er meer dan een miljoen niet-westerse immigranten ons land binnengekomen; onze bevolking groeit alleen nog door immigratie.”
“Wij sluiten onze grenzen voor alle asielzoekers en sturen Oekraïense mannen terug naar Oekraïne.”
“Vreemdelingen (waaronder statushouders) worden na veroordeling voor één misdrijf – na het uitzitten van de straf en intrekking van de verblijfsstatus – direct uitgezet”
Minder macht naar de EU, nationale soevereiniteit
De PVV wil geen verdere Europese integratie, geen uitbreiding van de EU, en het terughalen van bevoegdheden naar Nederland, in tegenstelling tot het pro-Europese standpunt van D66.
Traditioneel onderwijs, verbod op woke en genderbeleid
De PVV verwerpt het progressieve onderwijsbeleid van D66, met nadruk op basisvaardigheden, verbod op islamitisch onderwijs, en het weren van “woke” en genderdiversiteit uit het onderwijs.
Afwijzing van genderdiversiteit en progressieve gelijkheidsmaatregelen
De PVV keert zich tegen het D66-standpunt op het gebied van genderdiversiteit, LHBTI+ rechten en inclusie, en wil deze onderwerpen uit beleid en samenleving weren.
“Stoppen met wokebeleid: er zijn slechts twee geslachten – man en vrouw – en het biologische geslacht is leidend, dus geen “X” in het paspoort”
“Geen (transgender)mannen in vrouwensporten, -gevangenissen, -toiletten en -kleedkamers”
“Geen links-liberale seksuele indoctrinatie via het onderwijs”
JA21 positioneert zich als een duidelijke tegenpool van D66 op de vijf belangrijkste punten van D66, met nadruk op nationale zeggenschap, beperking van migratie, behoud van fossiele energie, minder EU-invloed en een kleinere overheid. De partij verwerpt D66-standpunten als verdere Europese integratie, ruimhartig migratiebeleid, ambitieuze klimaatdoelen, progressieve sociale agenda en een grote rol voor de overheid. JA21 kiest voor concrete maatregelen die Nederlandse autonomie, veiligheid en economische vrijheid centraal stellen.
Nationale zeggenschap boven Europese integratie
JA21 verzet zich tegen verdere machtsoverdracht aan de EU en pleit voor meer nationale autonomie, in tegenstelling tot D66 dat juist Europese samenwerking en integratie voorstaat. JA21 wil minder EU-invloed op wetgeving, economie en energiebeleid.
“Meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
“Rigoureuze deregulering van beperkende EU-wetgeving die onze ondernemers en industrie al te lang vastzet.”
“Energiesoevereiniteit; nationale zeggenschap over de energiemix. Niet Brussel, maar Nederland bepaalt zelf hoe we energie opwekken.”
Strenge beperking van migratie en behoud nationale identiteit
Waar D66 migratie als verrijking ziet en inzet op inclusiviteit, stelt JA21 scherpe grenzen aan migratie en koppelt dit direct aan woningmarkt, verzorgingsstaat en nationale identiteit. Integratie wordt verplicht gesteld.
“Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren. JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
“Een beleid ontwikkelen om de bevolkingsgroei van Nederland te beperken. Dat betekent onder meer het juridisch verankeren van migratie plafonds en scherpe selectie van arbeidsmigranten en gezinshereniging.”
Geen extra klimaatmaatregelen, focus op kernenergie en fossiel
JA21 verwerpt het ambitieuze klimaatbeleid van D66 en kiest voor behoud van fossiele infrastructuur, geen extra nationale klimaatheffingen en grootschalige inzet op kernenergie. Duurzaamheid wordt alleen gesteund als het economisch rendeert.
“Onze betrouwbare fossiele infrastructuur behouden: kolen- en aardgascentrales niet sluiten.”
“Bovenop Europese regels introduceren we geen nationale klimaatheffingen of andere klimaatregelgeving.”
“Ten minste 20 Gigawatt aan nieuwe kerncentrales realiseren in de komende 25 jaar.”
“Duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteunen als het rendeert.”
Kleiner en efficiënter bestuur, minder overheid
In tegenstelling tot D66’s pleidooi voor een actieve, sturende overheid, wil JA21 de overheid afslanken, decentraliseren en zich beperken tot kerntaken. Er komt een minister voor Overheidsefficiëntie en meer directe burgerzeggenschap.
“Een overheid die zich richt op de kerntaken van veiligheid, publieke voorzieningen, woningbouw en infrastructuur.”
“Een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die de inspraak van Nederlanders bewaakt en de overheid afslankt.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
Behoud klassieke vrijheden, tegen progressieve sociale agenda
JA21 verzet zich tegen de progressieve sociale agenda van D66, zoals diversiteitsbeleid en herstelbetalingen, en verdedigt klassieke vrijheden en Nederlandse normen en waarden.
“Een betrokken overheid die de Nederlandse normen en waarden uitdraagt en de klassieke vrijheidsrechten als de vrijheid van meningsuiting met hand en tand verdedigt.”
“Een einde aan de doorgeslagen en geldverslindende diversiteits- en inclusietrainingen bij de overheid.”
“Niet overgaan tot herstelbetalingen voor het Nederlandse slavernijverleden.”
BVNL staat lijnrecht tegenover de vijf belangrijkste punten van D66 en verzet zich tegen hun kernbeleid op het gebied van klimaat, Europese integratie, immigratie, sociale gelijkheid en onderwijs. BVNL pleit voor minder overheid, nationale soevereiniteit, een asielstop, afschaffing van woke- en diversiteitsbeleid, en het schrappen van klimaatmaatregelen. Hun voorstellen zijn concreet gericht op het terugdraaien van D66-beleid en het versterken van individuele vrijheid en nationale controle.
Minder klimaatmaatregelen en afschaffen stikstofbeleid
BVNL verwerpt het klimaatbeleid en de stikstofmaatregelen die D66 voorstaat. Zij zien deze als bureaucratisch en schadelijk voor ondernemers en willen deze volledig afschaffen.
“BVNL wil dat het 'stikstofprobleem' van tafel gaat. Technisch gezien is er geen stikstofprobleem en we moeten stoppen met het lastigvallen van boeren, vissers en andere ondernemers op grond van een zelf gecreëerd bureaucratisch probleem.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
“CCS (Carbon Capture and Storage) wordt verboden. Deze techniek levert niets op en kost heel erg veel geld.”
Stoppen met Europese integratie en behoud nationale soevereiniteit
In tegenstelling tot D66, dat Europese samenwerking en integratie voorstaat, wil BVNL juist minder macht naar de EU en meer nationale zeggenschap.
“BVNL wil dat Nederland weer soeverein wordt. We moeten stoppen met het overhevelen van zeggenschap naar ongekozen supranationale organen zoals de WHO, de EU, de VN en de NAVO.”
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was.”
“Daar waar het Nederlands belang haaks staat op Brusselse regelgeving zullen wij Brussel informeren dat Nederland zijn eigen soevereine koers vaart.”
Asielstop en beperking immigratie
Waar D66 inzet op een humaan en inclusief migratiebeleid, kiest BVNL voor een volledige asielstop en het beperken van immigratie als oplossing voor maatschappelijke problemen.
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan.”
“De huidige bevolking krimpt en veel van de problemen in de zorg, het onderwijs en op de woningmarkt kunnen worden opgelost door de grenzen te sluiten.”
“Voer een asielstop in. De Nederlandse bevolking krimpt, dus zonder immigratie zou er een overschot zijn aan woningen en zouden de huur- en koopprijzen kelderen.”
Afschaffen woke- en diversiteitsbeleid
BVNL verzet zich expliciet tegen het diversiteits- en inclusiebeleid dat D66 promoot, en wil alle vormen van woke-beleid en positieve discriminatie beëindigen.
“Er komt een einde aan al het woke- en diversiteitsbeleid. De overheid kiest voor kwaliteit ongeacht huidskleur, achtergrond of geaardheid of politieke affiliatie.”
“Genderneutrale toiletten worden in alle overheidsgebouwen en door de overheid gefinancierde instellingen verboden.”
“Biologische mannen worden niet toegelaten in vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en ander voor vrouwen bedoelde ruimten.”
Minder overheid en afschaffen subsidies
In tegenstelling tot D66, dat vaak pleit voor een actieve overheid en investeringen in publieke sectoren, wil BVNL de overheid fors verkleinen en subsidies grotendeels afschaffen.
“BVNL wil een kleinere overheid, minder ambtenaren en minder bureaucratie. De overheid wordt veel te groot, er zijn te veel ambtenaren, er is teveel controledrang en de bureaucratie neemt onevenredig toe.”
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
De VVD onderscheidt zich duidelijk van D66 door te kiezen voor radicale economische groei, een kleinere overheid, streng migratiebeleid, en het centraal stellen van vrijheid en veiligheid. Waar D66 inzet op vergroening, sociale gelijkheid en een sterke publieke sector, legt de VVD de nadruk op individuele verantwoordelijkheid, minder regels, en het beschermen van liberale waarden. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van de asielinstroom, het laten lonen van werk, en het terugdringen van bureaucratie.
Radicale economische groei en minder overheid
De VVD kiest voor economische groei als fundament voor welvaart en publieke voorzieningen, en wil de overheid kleiner en effectiever maken. Dit contrasteert met D66, dat doorgaans meer inzet op vergroening en een actieve overheid. De VVD wil minder regeldruk, lastenverlichting voor werkenden, en een deltaplan om bureaucratie te verminderen.
“De VVD kiest voor een overheid die uitgaat van een sterke samenleving en alle Nederlanders gelijkwaardig behandelt. Met een deltaplan ‘ontregelen’ willen we de overheid doelmatiger en effectiever maken, beleid en uitvoering dichter bij elkaar brengen, minder regeldruk en af van doorgeslagen bureaucratie.”
“De VVD kiest voor een overheid die rechtvaardig is én optreedt tegen fraude.”
“Wij kiezen voor investeren in veiligheid, van je eigen straat tot wereldwijd. We maken geld vrij om de economie flink te laten groeien, zodat we ook in de toekomst een welvarend land zijn. Om dat te kunnen betalen, kiest de VVD voor minder uitgeven in plaats van hogere belastingen.”
Strenger migratie- en asielbeleid
In tegenstelling tot D66, dat doorgaans een humaner en opener migratiebeleid voorstaat, wil de VVD de asielinstroom fors beperken en stelt zij strenge eisen aan nieuwkomers. De nadruk ligt op veiligheid, integratie via werk, en het beschermen van de Nederlandse cultuur en waarden.
“We willen de asielinstroom aanzienlijk terugdringen en onze cultuur versterken.”
“De VVD wil dit systeem fundamenteel veranderen: vluchtelingen kunnen alleen nog via hervestiging naar Nederland komen. Dit betekent dat er niet meer in Nederland asiel kan worden aangevraagd.”
“De VVD wil dat elke nieuwkomer direct bij het krijgen van huisvesting een leerwerkplek of startbaan krijgt aangeboden en we verhogen de taaleis voor naturalisatie naar het basisniveau voor de werkvloer.”
Werken moet meer lonen en minder nivellering
De VVD stelt het belang van werkenden centraal en wil dat werken meer loont, in tegenstelling tot D66 dat meer inzet op herverdeling en sociale gelijkheid. De VVD wil lastenverlichting voor de middenklasse, minder toeslagen en een eenvoudiger belastingstelsel.
“Nederland moet werken voor mensen die werken of decennia lang gewerkt hebben. En in Nederland zou iedere werkende een eigen huis moeten kunnen betalen.”
“De VVD perkt de Haagse herverdelingsmachine in. We stoppen met steeds maar weer verder nivelleren, verlagen de lasten voor middeninkomens en zetten de werkende Nederlander weer op één.”
“Voor te veel Nederlanders loont het niet om meer uren te werken door een wirwar aan toeslagen en heffingskortingen. Die uren leveren netto soms zelfs minder op dan het minimumloon. Daarom geven we een werkbonus aan tweeverdieners.”
Beschermen van liberale waarden en veiligheid
De VVD stelt het beschermen van liberale waarden, vrijheid en veiligheid centraal, en is kritisch op ideologieën die deze waarden ondermijnen. Dit verschilt van D66, dat meer inzet op inclusiviteit en progressieve waarden.
“We staan pal voor de liberaal-democratische rechtstaat, zowel in woord als in daad. Voorstellen die daar tegenin gaan, zullen we niet indienen of steunen.”
“Wij koesteren onze vrije waarden en verdedigen onze manier van leven. Van iedereen, dus ook van mensen die hier komen voor werk, opleiding of asiel, verwachten we dat zij deze waarden onderschrijven.”
“De VVD kiest voor een samenleving waarin we trots zijn op onze vrijheden en die onvoorwaardelijk verdedigen.”
Investeren in veiligheid en defensie
De VVD maakt van veiligheid en defensie een topprioriteit, met de grootste investeringen ooit in deze sectoren. Dit is een duidelijk verschil met D66, dat veiligheid minder centraal stelt en meer inzet op diplomatie en internationale samenwerking.
“De grootste investering ooit in onze veiligheid: Investeren in veiligheid is investeren in vrijheid. Zonder veiligheid, bestaat immers geen vrijheid. We hebben een sterke defensie nodig om onze vrije manier van leven te beschermen.”
“Nederland beschermen met het beste materieel voor onze krijgsmacht.”
“We kiezen voor investeren in veiligheid, van je eigen straat tot wereldwijd.”
De SGP staat op fundamenteel veel punten lijnrecht tegenover de vijf belangrijkste punten van D66, zoals progressief sociaal beleid, ruimhartige migratie, seculiere waarden, Europese integratie en klimaatambitie. De SGP benadrukt juist christelijke waarden, beperking van abortus, restrictief migratiebeleid, behoud van nationale soevereiniteit en een kritische houding tegenover Europese macht. Hun concrete voorstellen zijn vooral gericht op het beschermen van traditioneel gezinsleven, het beperken van migratie, het afwijzen van progressieve sociale normen en het behouden van nationale controle.
Beperking van abortus en afwijzing van progressieve sociale waarden
De SGP verzet zich expliciet tegen het liberaliseren van abortus en het omarmen van progressieve waarden zoals het homohuwelijk, wat haaks staat op het D66-standpunt van individuele keuzevrijheid en gelijke rechten.
Grenzen aan migratie en strenge integratie-eisen
Waar D66 pleit voor een ruimhartig en humaan migratiebeleid, stelt de SGP juist duidelijke grenzen aan migratie en legt zij de nadruk op culturele assimilatie en selectie.
“Grenzen aan migratie, eisen voor integratie”
“Bij toelating van (arbeids)migranten wordt allereerst gekeken naar werving van Nederlanders en Nederlandstaligen in het buitenland, vervolgens naar mensen met zo min mogelijk culturele afstand tot de Nederlandse samenleving.”
“Inburgering dient in ieder geval te leiden tot een basale beheersing van de Nederlandse taal, maar ook tot kennis van historische gebeurtenissen, nationale symbolen (zoals ons volkslied en koningshuis), ons cultureel erfgoed en de manier waarop wij in een rechtsstaat samenleven.”
Kritisch op Europese integratie en behoud nationale soevereiniteit
De SGP is uitgesproken kritisch over verdere Europese integratie, in tegenstelling tot D66 dat juist voorstander is van een sterker Europa.
“De SGP wil echter geen Europees leger en vindt de nieuwe Europese Defensiecommissaris ongewenst. Niet Brussel, maar Den Haag blijft besluiten over het uitzenden van troepen.”
“Wij zijn uiterst kritisch op een te machtige overheid. De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro.”
“Krachtig wereldwijd, kritisch Europees”
Behoud van christelijke waarden en traditioneel gezin
De SGP stelt het gezin en christelijke waarden centraal, wat contrasteert met het seculiere en individualistische mensbeeld van D66.
“Een samenleving begint bij een stabiel gezin en een veilige thuissituatie. We maken ons hard voor het klassieke huwelijk, gezinswaarden en een financieel gezond bestaan voor elk huishouden.”
“Oog voor de mens, houvast aan christelijke waarden”
“De Tien Geboden vormen daarvoor de enige basis. Richtingwijzers voor vrede, recht en barmhartigheid.”
Kritisch op klimaatambities en nadruk op haalbaarheid
Waar D66 inzet op ambitieuze klimaatdoelen, kiest de SGP voor een meer pragmatische en behoedzame benadering van verduurzaming.
“Ons verdienvermogen onder druk staat door torenhoge klimaatambities en toenemende regeldruk is het van belang dat er voldoende ruimte blijft om te ondernemen.”
“De energievoorziening wordt verduurzaamd en de import van fossiele brandstoffen afgebouwd. We kiezen daarbij wel voor een brede en evenwichtige energiemix met het oog op betrouwbaarheid en leveringszekerheid.”
NSC onderscheidt zich duidelijk van D66 op de vijf belangrijkste punten van D66: klimaat, onderwijs, migratie, bestaanszekerheid en democratische vernieuwing. NSC legt de nadruk op bestaanszekerheid, beperking van migratie, terughoudendheid in klimaatambities, herstel van vertrouwen in de overheid en versterking van parlementaire controle. Hun voorstellen zijn concreet, gericht op nationale regie, en vaak minder progressief dan die van D66.
Bestaanszekerheid als kerntaak, niet alleen vergroening
NSC ziet bestaanszekerheid als de primaire taak van de overheid, met focus op inkomen, vaste contracten en betaalbare woningen, in plaats van eenzijdige nadruk op klimaat of onderwijsinnovatie.
“Bestaanszekerheid is een grondwettelijke taak van de overheid. Mensen moeten (zicht op) werk hebben en financieel kunnen rondkomen.”
“Voldoende en betaalbare woningen voor ouderen, gezinnen en jongeren.”
“Een toereikend minimumloon van € 18,- zodat werken weer loont.”
“Vast contract is de regel; tegen schijnzelfstandigheid.”
Klimaat: kernenergie en realisme, geen koploper
NSC kiest voor een realistische klimaatkoers met kernenergie als speerpunt, en wil niet verder gaan dan Europese doelen, in tegenstelling tot D66 dat vaak voorop wil lopen.
“Kernenergie is onmisbaar als schone en betrouwbare bron in de energiemix van de toekomst. We steunen de ambitie om op termijn klimaatneutraal en energie-onafhankelijk te worden.”
“Nederland moet baas blijven in eigen land. En we hoeven ook niet het knapste jongetje van de klas te zijn door Europese doelstellingen te overtreffen.”
Migratie beperken en reguleren
NSC wil migratie, inclusief arbeids-, kennis- en asielmigratie, fors beperken en strenger reguleren, waar D66 juist inzet op openheid en internationale samenwerking.
“Aanpak arbeidsmigratie door misstanden en uitbuiting tegen te gaan. Afscheid nemen van het verdienmodel laagbetaalde arbeid door een werkgeversheffing.”
“Verdere versobering van de voordelen voor kennismigranten.”
“Beperken asielmigratie door strenge, uitvoerbare asielmaatregelen, met nadruk op opvang in de regio.”
Onderwijs: focus op basisvaardigheden en Nederlands
NSC legt de nadruk op herstel van basisvaardigheden, vooral leesvaardigheid en de Nederlandse taal, in plaats van internationalisering en Engelstalig onderwijs.
“Vooral als we kijken naar de leesvaardigheid is de situatie uiterst zorgwekkend. Goed kunnen lezen is essentieel om kennis te verwerven op vrijwel elk vakgebied.”
“Voortzetting beheersing studiemigratie door terugdringen van de wildgroei in Engelstalige opleidingen en voorrang voor eigen studenten.”
Democratische vernieuwing: regionaal kiesstelsel en tegenmacht
NSC wil de band tussen kiezer en Kamerlid versterken via een regionaal kiesstelsel en meer tegenmacht, in plaats van alleen bestuurlijke vernieuwing of burgerparticipatie.
Het verkiezingsprogramma van de Partij voor de Dieren (PvdD) wijkt op fundamentele punten af van de vijf belangrijkste standpunten van D66, zoals klimaatbeleid, sociale zekerheid, onderwijs, wonen en democratische rechtsstaat. PvdD kiest voor radicalere, structurele hervormingen gericht op duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en het centraal stellen van natuur, dier en mens, met concrete voorstellen zoals het afschaffen van toeslagen, het verhogen van het minimumloon, en het stoppen van fossiele subsidies.
Radicaal klimaatbeleid en stoppen fossiele subsidies
PvdD kiest voor een veel verdergaande aanpak van de klimaatcrisis dan D66, met directe afbouw van fossiele brandstoffen en het belasten van vervuilers. Waar D66 inzet op versnelling van de energietransitie, gaat PvdD verder door fossiele subsidies direct te schrappen en de economie structureel te vergroenen.
“We stoppen direct met nieuwe concessies voor gas- en olievelden, schaffen investeringssubsidies af en stoppen met uitbreiding van fossiele infrastructuur, zoals LNG-terminals, in lijn met het Fossiele Brandstof Non-Proliferatieverdrag.”
“Zo werken we toe naar de norm om 5% van het BBP in te zetten voor het bestrijden van de natuur- en klimaatcrisis.”
Sociale zekerheid zonder toeslagen en hoger minimumloon
In tegenstelling tot D66, dat inzet op vereenvoudiging van het toeslagenstelsel, wil PvdD alle toeslagen afschaffen en garanderen dat iedereen een toereikend inkomen heeft. Daarnaast pleit PvdD voor een fors hoger minimumloon en het afschaffen van het jeugdloon.
“We maken uiteindelijk alle toeslagen overbodig. Ieder mens moet een voldoende hoog inkomen hebben om in de basisbehoeften te voorzien.”
“Het minimumloon gaat omhoog naar 18 euro per uur. Het beweegt voortaan automatisch mee met de mediane lonen, met als ondergrens 60% van het mediane inkomen. Uitkeringen zoals de AOW, WIA, Wajong en bijstand stijgen mee.”
“We schaffen het minimumjeugdloon af. Iedereen”
Betaalbaar wonen met focus op sociale huur
PvdD legt de nadruk op structurele oplossingen voor de woningmarkt, met een minimumpercentage sociale huur in nieuwbouw en het tegengaan van gentrificatie. Dit gaat verder dan het D66-standpunt van bouwen en verduurzamen, door expliciet te kiezen voor sociale huur en het beschermen van bestaande bewoners.
“Er komen meer betaalbare woningen: minimaal 40% van de nieuwbouwwoningen is sociale huur.”
“Er worden geen sociale huurwoningen meer verkocht, tenzij deze minstens een-op-een vervangen worden in dezelfde gemeente.”
“Gentrificatie wordt tegengegaan door het karakter van wijken en de rechten van degenen die daar al wonen te beschermen.”
Democratische rechtsstaat en grondrechten versterken
PvdD stelt de bescherming van de rechtsstaat en grondrechten centraal, met voorstellen voor het afschaffen van het toetsingsverbod en het versterken van de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Dit is een duidelijker en verdergaand standpunt dan D66, dat vooral inzet op het beschermen van de democratische rechtsstaat.
“We schaffen het toetsingsverbod af, zodat rechters in alle lagen – van rechtbank tot Hoge Raad – wetten kunnen toetsen aan de Grondwet. Grondrechten krijgen zo eindelijk directe bescherming in de rechtszaal.”
“We verzetten ons tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme. Kortom: een samenleving waarin ieders grondrechten worden gerespecteerd ongeacht de politieke windrichting.”
Onderwijs: structurele investeringen en gelijke kansen
PvdD wil structureel investeren in het onderwijs, met focus op gelijke kansen, voldoende leerkrachten en gezonde huisvesting. Dit overlapt deels met D66, maar PvdD legt meer nadruk op structurele financiering en het tegengaan van marktwerking.
“De Partij voor de Dieren staat voor een onderwijssector met voldoende en tevreden leerkrachten, gelijke kansen voor alle leerlingen en gezonde en duurzame huisvesting voor scholen.”
“Het Rijk investeert extra in toegankelijkheid van alle scholen voor mensen met een beperking.”
50PLUS onderscheidt zich duidelijk van D66 door haar focus op ouderenbelangen, met prioriteit voor inkomenszekerheid (AOW en pensioenen), ouderenzorg, en behoud van koopkracht. In tegenstelling tot D66’s progressieve koers op thema’s als klimaat, migratie en onderwijs, kiest 50PLUS voor behoudende, doelgroepgerichte maatregelen, zoals het onaantastbaar verklaren van de AOW, streng migratiebeleid en terughoudendheid op klimaatmaatregelen. De partij zet zich vooral in voor concrete verbeteringen voor ouderen, met weinig aandacht voor de typische D66-prioriteiten als brede onderwijshervorming, ambitieuze klimaatdoelen of liberale migratie.
AOW en Pensioen Onaantastbaar
50PLUS beschouwt de AOW en het pensioenstelsel als het fundament van bestaanszekerheid voor ouderen en verzet zich tegen elke versobering, terwijl D66 juist inzet op hervormingen en toekomstbestendigheid van het stelsel. Dit is een fundamenteel verschil in visie op sociale zekerheid.
Streng Migratiebeleid en AOW-rechten beperken
Waar D66 pleit voor een humaan en inclusief migratiebeleid, kiest 50PLUS voor striktere migratiebeperking en het beperken van sociale rechten voor tijdelijke migranten.
“50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid dat onderscheid maakt tussen vormen van migratie en voorkomt dat systemen overbelast raken.”
“Arbeidsmigranten en studenten die tijdelijk in Nederland wonen, bouwen tijdens hun verblijf hier AOW-rechten op. 50PLUS wil dat deze AOW-rechten worden afgekocht bij vertrek uit Nederland.”
Terughoudend Klimaat- en Energiebeleid
In tegenstelling tot D66’s ambitieuze klimaatdoelen en vooroplopen in Europa, pleit 50PLUS voor correctie van bestaande klimaatmaatregelen en het vermijden van extra nationale regels.
“Slecht doordachte en slecht uitgevoerde plannen op het terrein van energie, klimaat, stikstof en natuurbeleid, hebben ervoor gezorgd dat Nederland zijn aansluiting bij de economische top van de wereld dreigt kwijt te raken.”
“Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
Focus op Ouderenhuisvesting en Doorstroming
Waar D66 inzet op brede woningbouw en betaalbaarheid voor alle groepen, legt 50PLUS de nadruk op bouwen voor ouderen en het bevorderen van doorstroming om zo ook jongeren te helpen.
Ouderenzorg als Topprioriteit
50PLUS maakt van ouderenzorg een speerpunt, met voorstellen voor een Ouderenzorgwet en meer zeggenschap voor zorgprofessionals, terwijl D66 inzet op brede zorgvernieuwing en preventie.
“We pleiten voor de invoering van een Ouderenzorgwet, waarin aan ouderen vergelijkbare rechten worden toegekend met de rechten van jongeren volgens de Jeugdzorgwet.”
“We pleiten daarom voor het versterken van de eerstelijnszorg, betere ondersteuning van mantelzorgers en structurele investeringen in ouderenzorg en verpleeghuizen.”
De SP is zeer kritisch op de koers van D66 en positioneert zich als tegenpool op de vijf belangrijkste punten van D66, zoals klimaatbeleid, onderwijs, migratie, democratische vernieuwing en Europa. De SP pleit voor collectieve, sociale oplossingen gericht op bestaanszekerheid, betaalbaarheid en solidariteit, en verwerpt marktwerking, individualisering en neoliberale hervormingen die zij D66 verwijt te steunen. Hun voorstellen zijn concreet: gratis openbaar vervoer, Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico, fors hogere lonen en uitkeringen, en een stop op verdere militarisering en marktwerking.
Collectieve oplossingen boven marktwerking en individualisering
De SP verwerpt de marktgerichte en individuele benadering die zij D66 toeschrijft, en kiest voor collectieve, publieke voorzieningen en solidariteit. Zij stellen dat bestaanszekerheid, betaalbaarheid en sociale rechtvaardigheid centraal moeten staan, in tegenstelling tot het beleid van D66 dat volgens de SP leidt tot tweedeling en ongelijkheid.
“Wij gaan voor SUPERSOCIAAL. Dit verkiezingsprogramma is gericht op sociale keuzes vóór de werkende klasse.”
“Wij willen een sociaal Nederland. Wij werken aan sociale veranderingen. Wij hebben de sociaalste alternatieven.”
“Geen individuele verantwoordelijkheid, maar gezamenlijk georganiseerde en gefinancierde maatregelen zoals zonnepanelen op alle geschikte daken, het verduurzamen van woningen, circulair grondstoffengebruik en schonere productie.”
Betaalbaarheid en bestaanszekerheid centraal
De SP stelt betaalbaarheid van wonen, zorg, energie en vervoer centraal, en verzet zich tegen beleid dat deze basisvoorzieningen aan de markt overlaat of onbetaalbaar maakt. Dit is een direct onderscheid met D66, die volgens de SP onvoldoende inzet op universele toegankelijkheid.
“Een land waar het normaal is dat iedereen een betaalbaar huis heeft, menselijke zorg krijgt en voldoende, gezond en goed eten kan betalen.”
“We maken ons hard voor openbaar vervoer dat niemand uitsluit door de omvang van hun portemonnee. De reis naar werk, familie en zorg is belangrijk voor mens, maatschappij, klimaat en economie. Daarom moet het openbaar vervoer zo snel mogelijk vrije toegang bieden.”
“We verlagen de inkomstenbelasting fors zodat je meer overhoudt van het geld dat jij verdient. Ook verlagen we de btw op basisproducten.”
Stop op verdere militarisering en Europese wapenwedloop
De SP is fel tegen de militarisering en de verhoging van het defensiebudget (de 'Trumpnorm'), waar D66 zich volgens de SP aan committeert. Zij stellen dat dit leidt tot bezuinigingen op zorg, onderwijs en sociale zekerheid, en pleiten voor vrede en veiligheid door diplomatie en samenwerking.
“Dit vraagt om een stop op de steeds verdergaande militarisering en wapenwedloop. Partijleiders van Timmermans tot en met Wilders hebben zich gecommitteerd aan de Trumpnorm van vijf procent. Het gaat hierbij om het astronomische bedrag van 35 miljard euro per jaar extra. Dit leidt nu al en zal nog meer leiden tot bezuinigingen op onze zorg, onderwijs en sociale zekerheid.”
“Het maakt onze wereld niet veiliger, het verzwakt onze economie en beschadigt onze samenleving. We zullen er alles aan moeten doen om dit te stoppen.”
Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico
De SP zet zich af tegen marktwerking in de zorg en het eigen risico, wat zij als kenmerkend voor D66-beleid zien. Zij willen een Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico, zodat zorg toegankelijk en betaalbaar wordt voor iedereen.
“zoals het SPwoonplan ‘Wonen zonder Winst’, een Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico en betaalbare boodschappen door prijsverhogingen te blokkeren en de btw te verlagen.”
Kritiek op neoliberale hervormingen en ongelijkheid
De SP verwijt D66 (en andere partijen) neoliberale hervormingen die leiden tot ongelijkheid, tweedeling en het afbreken van publieke voorzieningen. Zij pleiten voor hogere lonen, hogere uitkeringen, en een eerlijker belastingstelsel.
“De afgelopen jaren zijn gekenmerkt door bedrijven die zich een steeds groter deel van de winst hebben toegeëigend en miljonairs die profiteerden van lagere belastingen. Daardoor hebben werkenden minder verdiend aan hun werk en betaalden zij bovendien een hogere belasting over hun loon. Deze spiraal van ongelijkheid gaan we breken.”
“We kiezen voor de belangen van de werkende klasse: de grote meerderheid van Nederland die hun inkomen verdient uit arbeid, uitkering of pensioen. Wij kiezen voor een einde aan armoede, want iedereen zou in welvaart moeten leven.”
De ChristenUnie heeft een duidelijk andere visie dan D66 op de vijf belangrijkste punten van D66, zoals klimaat, wonen, onderwijs, democratische vernieuwing en Europa. De ChristenUnie legt de nadruk op gemeenschapszin, bescherming van het leven, rentmeesterschap en behoud van nationale soevereiniteit, en kiest voor een meer normerende en beschermende overheid. Hun voorstellen zijn concreet gericht op betaalbare woningbouw, een rechtvaardiger belastingstelsel, versterking van gemeenschappen, behoud van onderwijsvrijheid en terughoudendheid ten aanzien van Europese integratie.
Betaalbare woningen bouwen met gemeenschapsfocus
De ChristenUnie wil de woningnood aanpakken door fors te investeren in betaalbare woningen, met nadruk op gemeenschapsvorming en leefbaarheid, in tegenstelling tot een puur marktgerichte aanpak.
“We bouwen 100.000 woningen per jaar, waarvan ten minste tweederde goed te betalen is voor mensen met een gewoon inkomen. Daarvoor trekken we de komende jaren miljarden extra uit en maken we ruimte voor ontmoeting in buurten. Huizen bouwen is gemeenschappen bouwen.”
“De ChristenUnie kiest voor een overheid die regie neemt in de volkshuisvesting om betaalbaar en toekomstbestendig te bouwen. We zorgen voor een rechtvaardiger woningmarkt die woningzoekenden en huurders niet langer benadeelt.”
Klimaatbeleid als morele opdracht, met aandacht voor natuur en economie
De ChristenUnie ziet klimaatbeleid als een morele verantwoordelijkheid, waarbij herstel van natuur, biodiversiteit en rentmeesterschap centraal staan, en kiest voor een integrale aanpak die mens, natuur en economie verbindt.
“Wij geloven dat een gezonde samenleving en een gezonde natuur bij elkaar horen. Daarom zetten we ons in voor het beschermen en versterken van biodiversiteit, het verbeteren van de lucht- en waterkwaliteit, en het terugdringen van vervuiling.”
“Duurzaamheid is voor de ChristenUnie een morele opdracht en verantwoordelijkheid. Het gaat niet alleen om cijfers, modellen of beleidsinstrumenten, maar om de vraag hoe we recht doen aan mens en schepping.”
Rechtvaardiger, eenvoudiger belastingstelsel en minder regels
De ChristenUnie wil het belastingstelsel radicaal vereenvoudigen en rechtvaardiger maken, met minder regels en meer zekerheid voor gezinnen en werkenden, als alternatief voor het huidige complexe systeem.
“Ons belastingstelsel is stuk. Door de wirwar aan schijven, inkomensafhankelijke heffingskortingen en toeslagen is het voor de meeste mensen een volslagen mysterie hoeveel belasting ze betalen.”
“Voor de ChristenUnie is dit onacceptabel. We kiezen voor een nieuw, eenvoudig en eerlijk belastingstelsel.”
Behoud van onderwijsvrijheid en focus op basisvaardigheden
De ChristenUnie verdedigt de vrijheid van onderwijs en het recht van ouders om te kiezen voor onderwijs dat past bij hun levensovertuiging, en wil de kwaliteit van basisvaardigheden verbeteren zonder extra overheidsbemoeienis.
“Ouders kunnen vrij kiezen voor onderwijs dat past bij hun levensovertuiging of onderwijskundige visie. De ChristenUnie staat daarom pal voor artikel 23 uit de Grondwet.”
“Nederlandse kinderen kunnen steeds slechter rekenen en schrijven. Deze trend is zorgelijk en moet gekeerd. Basisvaardigheden dienen gedurende de hele schoolcarrière onderhouden te worden.”
Terughoudendheid met Europese integratie, nadruk op nationale soevereiniteit
De ChristenUnie is kritisch over verdere Europese integratie en benadrukt het belang van subsidiariteit en nationale soevereiniteit, in tegenstelling tot D66 dat juist meer Europese samenwerking nastreeft.
“Europese samenwerking begint met duidelijkheid over bevoegdheden. Het moet helder zijn waar lidstaten zelf verantwoordelijk voor zijn en waar de Europese Unie wel of niet over gaat. Voor de ChristenUnie is subsidiariteit het uitgangspunt: besluiten worden genomen op het laagst mogelijke niveau, zo dicht mogelijk bij mensen.”
“Wij verzetten ons tegen Europese bemoeizucht”
D66 presenteert vijf grote doorbraken als kern van hun verkiezingsprogramma: het bouwen van tien nieuwe steden voor betaalbaar wonen, onderwijs op maat en een leven lang leren, betaalbare groene energie, een innovatieve economie, en het streven naar de gezondste generatie ooit. Deze voorstellen zijn concreet uitgewerkt met nadruk op gelijke kansen, duurzaamheid, en individuele vrijheid, waarmee D66 inzet op structurele hervormingen voor een toekomstbestendig Nederland.
Tien nieuwe steden voor betaalbaar wonen
D66 wil het woningtekort structureel aanpakken door grootschalig te bouwen, met oog voor leefbaarheid en bereikbaarheid. Dit moet zorgen voor een eigen thuis voor iedereen en het doorbreken van de huidige stilstand op de woningmarkt.
Onderwijs op maat en een leven lang leren
D66 zet in op onderwijs dat aansluit bij de behoeften van iedere Nederlander, met blijvende mogelijkheden om te leren en ontwikkelen gedurende het hele leven. Dit moet gelijke kansen bevorderen en de arbeidsmarkt toekomstbestendig maken.
Betaalbare, groene energie en klimaatneutraliteit
D66 wil versneld overstappen op betaalbare, duurzame energie van eigen bodem, met ambitieuze klimaatdoelen en investeringen in het elektriciteitsnet en technische opleidingen. Dit is zowel goed voor het klimaat als voor de portemonnee van burgers.
“3. Betaalbare, groene energie van eigen bodem – goed voor je portemonnee én voor het klimaat.”
“In 2030 is er 55% minder uitstoot van broeikasgassen, in lijn met de door minister Jetten ingevoerde Klimaatwet. In 2040 is dat 90% minder, overeenkomstig met de doelstelling van de EU, en in 2050 is Nederland klimaatneutraal.”
Innovatieve en eerlijke economie
D66 wil een nieuwe, slimme economie stimuleren door ruimte te geven aan ondernemers, innovatie te bevorderen en fiscale voordelen eerlijker te verdelen. Dit moet leiden tot meer economische groei, minder ongelijkheid en een toekomstbestendige arbeidsmarkt.
De gezondste generatie ooit
D66 streeft naar preventie en het bevorderen van gezondheid, met aandacht voor mentale en fysieke gezondheid, toegankelijke zorg en het voorkomen van ziekte. Dit moet leiden tot een gezondere samenleving en lagere zorgkosten op de lange termijn.
DENK onderscheidt zich op meerdere punten van de vijf belangrijkste standpunten van D66, zoals klimaat, onderwijs, Europa, bestaanszekerheid en zorg. DENK legt sterk de nadruk op sociale rechtvaardigheid, het verkleinen van ongelijkheid, behoud van nationale soevereiniteit binnen de EU, en het betaalbaar maken van basisvoorzieningen. Hun voorstellen zijn vaak radicaler en meer gericht op herverdeling en bescherming van minderheden dan die van D66.
Klimaatbeleid: Betaalbaarheid en lasten bij grote vervuilers
DENK wil klimaatmaatregelen vooral betaalbaar houden voor burgers en legt de nadruk op het laten betalen van grote vervuilers, in tegenstelling tot D66 dat vaak inzet op brede lastenverdeling en innovatie.
Onderwijs: Meer diversiteit en behoud bijzonder onderwijs
Waar D66 inzet op brede kansengelijkheid en modernisering, legt DENK extra nadruk op diversiteit, meertaligheid en het behoud van religieus/bijzonder onderwijs.
“Meer aandacht in het curriculum voor koloniaal verleden, slavernijverleden, migratiegeschiedenis en burgerschap, zodat onderwijs recht doet aan de volle diversiteit van onze samenleving.”
“Behoud en versterking van bijzonder onderwijs. DENK staat pal voor het behoud van artikel 23. Er worden geen extra belemmeringen opgeworpen om nieuwe scholen te stichten.”
Europa: Pragmatisch, geen Europees leger, soevereiniteit behouden
In tegenstelling tot D66, dat vaak pro-Europees is en Europese integratie steunt, is DENK pragmatisch en wil nationale zeggenschap behouden, en verzet zich tegen een Europees leger.
“Wij zijn pragmatische voorstanders van de EU: als wij uitdagingen beter in Europees verband kunnen aanpakken, dan zijn wij daar een voorstander van. Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
Bestaanszekerheid: Minimumloon omhoog, armoedebestrijding
DENK kiest voor een sterke inkomensherverdeling, verhoging van het minimumloon en structurele armoedebestrijding, waar D66 meer inzet op activering en hervorming.
“Wij willen een eerlijk loon voor alle Nederlanders. Daarom zijn wij voor een verhoging van het minimumloon naar 18 euro per uur.”
“Wij staan voor extra investeringen in armoedebestrijding en in toegankelijkere armoederegelingen. Er komt een fulltime Minister voor Armoedebestrijding.”
Zorg: Afschaffen eigen risico en uitbreiding basispakket
Waar D66 het eigen risico wil verlagen, wil DENK het volledig afschaffen en het basispakket uitbreiden met mondzorg en fysiotherapie.
Het BBB-verkiezingsprogramma bevat nauwelijks directe of concrete standpunten die aansluiten bij de "5 belangrijkste punten van D66" (zoals klimaatambitie, onderwijs, Europa, migratie en gelijke rechten). Waar BBB zich uitspreekt, is dat vooral in de vorm van kritiek op Europese inmenging, het beperken van migratie en het afwijzen van symboolpolitiek rond gelijke rechten. BBB kiest voor nationale soevereiniteit, realistisch klimaatbeleid en een restrictief migratiebeleid, wat haaks staat op de kernpunten van D66.
Kritisch op Europese invloed en nationale soevereiniteit
BBB verzet zich tegen verdere Europese integratie en wil nationale beleidsruimte behouden, in tegenstelling tot D66 dat juist voor meer Europese samenwerking pleit. BBB ziet nationale belangen als leidend en wil internationale verdragen kritisch herzien.
“Nederland moet weer soeverein kunnen kiezen wat werkt. Nationale belangen moeten voorop staan, niet Brusselse dogma’s.”
“Nederland moet ook kritisch kijken naar internationale verdragen die onze beleidsruimte beperken. Vooral op het gebied van migratie, asiel, klimaat, stikstof, energie en landbouw.”
Beperken van migratie en asiel
BBB wil de migratie en asielinstroom fors beperken, waar D66 juist inzet op humane opvang en internationale solidariteit. BBB koppelt migratie aan druk op de verzorgingsstaat en woningmarkt.
“Het indammen van de migratiestroom en een halt aan de ongecontroleerde hoeveelheid asielzoekers draagt bij aan het verminderen van de druk op de woningmarkt.”
“De grootschalige immigratie naar Nederland is al ruim vijftig jaar onderwerp van debat... Terwijl de instroom van migranten vrijwel onverminderd doorgaat, wordt onze verzorgingsstaat stap voor stap uitgehold.”
Realistisch en nuchter klimaatbeleid, geen ideologie
BBB verwerpt ideologisch klimaatbeleid en kiest voor haalbaarheid, betaalbaarheid en burgerinspraak, terwijl D66 juist voorop wil lopen in ambitieuze klimaatmaatregelen.
“De energietransitie moet zorgvuldig, democratisch gelegitimeerd en uitvoerbaar zijn. Niet gebaseerd op angst, ideologie of internationale scoringsdrift, maar op wat werkt voor Nederland.”
“Klimaatbeleid moet: Democratisch gelegitimeerd zijn, met inspraak van burgers zonder activistische vooringenomenheid.”
Afwijzing van symboolpolitiek rond gelijke rechten
BBB is kritisch op wat zij ziet als doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+ beleid en diversiteit, waar D66 juist inzet op zichtbaarheid en wettelijke bescherming van gelijke rechten.
“BBB maakt zich zorgen over de doorgeschoten symboolpolitiek rond LHBTIQ+beleid. Terwijl op veel plekken de regenboogvlag wappert en basisscholen al spreken over genderdysforie, daalt op sommige plekken juist de acceptatie van homoseksualiteit.”
“Daar hoort geen miljoenen verslindend diversiteitsbeleid bij dat mensen etiketten opplakt en in hokjes plaatst.”
Herwaardering van praktijkonderwijs en vakmanschap
BBB legt de nadruk op praktijkonderwijs en vakmanschap, waar D66 traditioneel inzet op brede onderwijskansen en kenniseconomie. BBB vindt dat praktijkgericht onderwijs meer waardering verdient.
“BBB pleit voor een fundamentele herwaardering van ambacht en vakmanschap, van het vmbo tot het mbo. Jongeren die goed zijn in doen, bouwen, zorgen, repareren en creëren, verdienen net zoveel respect als denkers en schrijvers.”
Volt deelt met D66 een focus op bestaanszekerheid, goed onderwijs, gelijke kansen en een sterke democratie, maar kiest voor radicalere en meer Europese voorstellen. Volt pleit onder andere voor een basisinkomen in plaats van toeslagen, gratis kinderopvang, een permanente burgerberaad en een grotere Tweede Kamer. Hun visie is gericht op structurele vernieuwing, sociale gelijkheid en Europese samenwerking.
Basisinkomen vervangt toeslagen
Volt wil bestaanszekerheid garanderen door het toeslagenstelsel volledig te vervangen door een maandelijks basisinkomen voor iedereen. Dit is een fundamenteel andere benadering dan het huidige systeem van inkomensondersteuning en sluit aan bij het streven naar gelijke kansen en minder armoede.
“Er komt een maandelijks basisinkomen dat alle toeslagen vervangt. Dit bestaat uit een vaste”
“Dat start met een basisinkomen. Dat geeft financiële rust en voorkomt schulden. Iedereen krijgt een basis waarmee je vooruit kan. Het zorgt voor goede startkansen voor jonge mensen en geeft iedereen de vrijheid om de juiste keuzes te maken in het leven. Het complexe systeem van toeslagen kan de prullenbak in.”
Gratis en toegankelijke kinderopvang en onderwijs
Volt wil dat kinderopvang en onderwijs vanaf jonge leeftijd gratis en toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht de werksituatie van de ouders. Dit sluit aan bij het D66-punt van investeren in onderwijs, maar Volt gaat verder door opvang en onderwijs te integreren en gratis te maken.
“We willen dat onderwijs, voorscholen en kinderopvang samengaan in ontwikkelplekken voor kinderen vanaf twee jaar voor minimaal drie dagen in de week.”
“We willen dat het mogelijk wordt dat de kinderopvang voor alle kinderen, ongeacht de werksituatie van de ouders, gratis wordt voor drie dagen per week.”
Permanente burgerberaad en uitbreiding Tweede Kamer
Volt stelt voor om de democratie te vernieuwen met een permanent burgerberaad en een grotere Tweede Kamer (250 zetels). Dit moet de volksvertegenwoordiging versterken en burgers directer betrekken bij besluitvorming, wat verder gaat dan de D66-voorstellen voor democratische vernieuwing.
“We richten het allereerste, nationale, permanente burgerberaad ter wereld op. Dit instituut is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden in Nederland.”
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein, zeker in vergelijking met andere Europese landen.”
Europese federale democratie en afschaffen vetorecht
Volt wil de EU hervormen tot een federale democratie met een Europese grondwet en het afschaffen van het vetorecht. Dit is een uitgesproken pro-Europese koers die verder gaat dan de meeste Nederlandse partijen, inclusief D66.
“We willen een EU die werkt voor alle Europeanen. Grote uitdagingen moeten we samen oplossen. Daarom gaan we hervormen: er komt een Europese grondwet, waarin we de rechten van alle Europeanen vastleggen. We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
Gelijke rechten en bestrijding van discriminatie
Volt zet sterk in op gelijke rechten, bestrijding van discriminatie en toegankelijkheid, met concrete voorstellen zoals het verbod op conversietherapie en het betrekken van mensen met een beperking bij beleid. Dit sluit aan bij D66, maar Volt is explicieter en concreter in de uitvoering.
Het CDA-verkiezingsprogramma verschilt op fundamentele punten van de vijf belangrijkste speerpunten van D66, zoals meer Europese samenwerking, progressief klimaatbeleid, onderwijsinnovatie, sociale gelijkheid en een ruimhartig migratiebeleid. Het CDA legt de nadruk op nationale controle, behoud van tradities, een restrictiever migratiebeleid, en een meer behoudende benadering van klimaat en onderwijs. De partij kiest voor concrete maatregelen die vaak haaks staan op de progressieve, internationale en sociaal-liberale koers van D66.
Strenger migratiebeleid en beperking asielinstroom
Het CDA kiest voor een restrictief migratiebeleid, in tegenstelling tot D66 dat inzet op een humaan en ruimhartig asielbeleid. Het CDA wil asielaanvragen buiten Europa afhandelen en strengere regels voor uitgeprocedeerde asielzoekers.
“Wij willen een nieuw internationaal asielsysteem. Asielaanvragen gebeuren buiten Europa, zodat mensensmokkel stopt. Uitgeprocedeerde asielzoekers die niet meewerken aan terugkeer maken zich strafbaar.”
“In Nederland voeren we alleen werkbare wetten in die migratie beheersbaar maken.”
Minder Europese integratie, nadruk op nationale soevereiniteit
Waar D66 pleit voor verdieping van Europese samenwerking, kiest het CDA voor een meer terughoudende, nationale benadering en benadrukt het nationale belangen en controle.
“De grote uitdagingen van deze tijd vragen om een sterk Europa. Voor de veiligheid van Nederland en Europa investeren we in Defensie, zoals afgesproken bij de NAVO-top in Den Haag. Daar maken we ruimte voor in de begroting. Iedere Nederlander levert een vrijheidsbijdrage, want veiligheid is niet gratis. We herstellen de militaire opkomstplicht zodat er altijd genoeg mensen klaarstaan om ons te verdedigen.”
Behoudend klimaatbeleid, geen extra nationale CO2-heffing
Het CDA kiest voor een gematigd klimaatbeleid, met behoud van economische concurrentiekracht, en wijkt daarmee af van het ambitieuze klimaatbeleid van D66.
Traditionele waarden en maatschappelijke samenhang centraal
In tegenstelling tot D66’s nadruk op individuele vrijheid en diversiteit, legt het CDA sterk de nadruk op tradities, gemeenschapszin en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
“Een fatsoenlijk land is een land waar we omzien naar elkaar en respect hebben voor de ander. We hebben een stevige agenda om onze waarden en normen nieuw gewicht te geven. We willen meer aandacht en minder regels voor de zachte krachten: verenigingen, vrijwilligers en mantelzorgers. Met een dienstplicht en stevige inburgering zorgen we dat iedereen meedoet. We versterken onze democratie en koesteren tradities.”
Minder progressieve onderwijsvernieuwing, nadruk op basis en traditie
Waar D66 inzet op onderwijsvernieuwing en gelijke kansen, kiest het CDA voor behoud van bestaande structuren, vrijheid van schoolkeuze en het belang van traditionele waarden in het onderwijs.
“Ouders zijn vrij in de schoolkeuze van hun kinderen. Het CDA staat pal voor artikel 23 van de Grondwet.”
“Een vrije democratie blijft alleen mogelijk als we het democratisch ethos versterken: als we samen verantwoordelijkheid nemen. Voor elkaar, voor de waarheid en voor de toekomst van onze democratische instituties en de rechtsstaat.”
GroenLinks-PvdA onderscheidt zich van D66 door een sterke nadruk op solidariteit, publieke voorzieningen en het bestrijden van marktwerking, waar D66 doorgaans liberaler en individualistischer is. De partij zet in op meer betaalbare woningen, een groene toekomst, eerlijk delen van welvaart, bescherming van democratie en gelijke rechten, en het herstellen van de publieke sector. Hun visie is gericht op collectieve vooruitgang, het tegengaan van ongelijkheid en het centraal stellen van het algemeen belang boven winst.
Meer betaalbare woningen, geen speculatie
GroenLinks-PvdA wil fors investeren in woningbouw en speculatie tegengaan, in tegenstelling tot D66 dat marktwerking meer ruimte geeft. Ze zien wonen als een recht, niet als verdienmodel, en willen publieke regie op grond en woningbouw.
“Meer huizen om in te wonen, want het begint met een plek voor jezelf. Daar gaan we fors in investeren. Wonen is een recht, geen verdienmodel voor speculanten.”
“Huizen zijn om in te wonen, niet om winst mee te maken. Vandaag verdienen profiteurs aan de woningnood door speculatie met grond en vastgoed. Dat moet stoppen.”
Klimaatbeleid: Vervuilers betalen, groene investeringen
De partij kiest voor een stevige aanpak van de klimaatcrisis, waarbij vervuilers betalen en fossiele subsidies worden afgeschaft. Dit is concreter en socialer dan het doorgaans technocratische klimaatbeleid van D66.
Eerlijk delen: Progressieve belastingen en lagere lasten
GroenLinks-PvdA wil de lasten eerlijker verdelen door belastingvoordelen voor de rijksten en multinationals af te schaffen, en de lasten voor werkenden te verlagen. Dit contrasteert met D66, dat minder ver gaat in herverdeling.
“We maken een einde aan speciale belastingkortingen voor de rijkste Nederlanders en aandeelhouders van multinationals. Belastingontwijking pakken we aan. We zorgen ervoor dat werkenden juist meer overhouden van hun loon.”
Publieke sector boven winst
De partij verzet zich tegen marktwerking in zorg, onderwijs en openbaar vervoer, en wil deze sectoren weer in publieke handen brengen. Dit is een duidelijk verschil met D66, dat marktwerking vaker als middel ziet.
“In de zorg, het onderwijs, de kinderopvang en het openbaar vervoer moet het algemeen belang voorop staan, niet de winst voor investeerders.”
Bescherming van democratie en gelijke rechten
GroenLinks-PvdA legt sterk de nadruk op het beschermen van de democratische rechtsstaat, vrije pers en gelijke rechten, en wil jongeren meer betrekken bij de politiek. Dit is breder en activistischer dan het institutionele perspectief van D66.
“We bouwen aan een veilig Nederland met een sterke krijgsmacht, en een land dat met diplomatie en ontwikkelingssamenwerking stevig verbonden is met Europa en de wereld om ons heen. We beschermen wat ons dierbaar is: onze vrijheden, onze democratie en elkaar.”
“We willen jongeren veel meer dan nu betrekken bij de politieke besluitvorming. We verlagen de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar en we rollen een campagne uit om de opkomst onder jongeren te verhogen.”
BIJ1 onderscheidt zich fundamenteel van D66 op de vijf belangrijkste punten van D66 door radicaal andere keuzes te maken op het gebied van wonen, onderwijs, klimaat, democratie en Europa. Waar D66 inzet op gematigde hervormingen en marktwerking, kiest BIJ1 voor vergaande overheidsregie, gratis basisvoorzieningen, dekolonisatie en directe democratie. BIJ1 verwerpt marktmechanismen en pleit voor collectieve oplossingen, sociale rechtvaardigheid en inclusiviteit.
Huren drastisch verlagen en sociale woningbouw
BIJ1 wil de wooncrisis oplossen door huren fors te verlagen, 1 miljoen sociale woningen te bouwen en de marktwerking uit de volkshuisvesting te halen. Dit staat haaks op het D66-standpunt van gereguleerde marktwerking en gematigde huurregulering.
“Alle huren omlaag. We zorgen dat huisjesmelkers niet méér huur aan jou kunnen rekenen dan eerlijk is, met bindende maximumprijzen voor elke woning. Te hoge huren maken we lager. Ook in de vrije sector, met terugwerkende kracht.”
“1 miljoen sociale woningen erbij. Een Nationaal Bouwbedrijf bouwt woningen voor mensen, niet voor winst.”
Onderwijs volledig gratis, inclusief afschaffen studieschuld
In tegenstelling tot D66, dat inzet op betaalbaar onderwijs en het verlagen van schulden, wil BIJ1 al het onderwijs volledig gratis maken en alle studieschulden kwijtschelden.
“We schaffen collegegeld af: al het onderwijs wordt gratis. Alle studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we volledig kwijt.”
Zorg volledig in publieke handen, zonder marktwerking
BIJ1 wil de zorg volledig nationaliseren en marktwerking en winstoogmerk uitbannen, terwijl D66 marktwerking in de zorg deels wil behouden.
“De zorg komt volledig in handen van de overheid, van ziekenhuis tot verzekeraar. Winst en markt-bureaucratie in de zorg worden zo verleden tijd.”
Radicale klimaatrechtvaardigheid en anti-marktbenadering
BIJ1 kiest voor een radicaal andere klimaatkoers dan D66 door het centraal stellen van klimaatrechtvaardigheid, het verbieden van lobbyen door multinationals en het afwijzen van marktmechanismen in klimaatbeleid.
“Klimaat en natuur krijgen een nog belangrijkere plek in EU-wetten en -regels. Lobbyen door multinationals en industrieën verbieden we.”
Directe democratie en bindende burgerinspraak
Waar D66 pleit voor meer burgerparticipatie en referenda, wil BIJ1 een overleg-democratie met bindende landelijke gespreksrondes en actieve burgerinspraak bij wetgeving.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
FVD positioneert zich radicaal tegenover de kernpunten van D66, met name op het gebied van immigratie, klimaat, Europese samenwerking, democratische vernieuwing en onderwijs. De partij pleit voor het stopzetten van immigratie, beëindigen van klimaatbeleid, herstel van nationale soevereiniteit, directe democratie en behoud van traditioneel onderwijs, waarmee zij zich expliciet afzet tegen de progressieve koers van D66.
Immigratie volledig stoppen en remigratie stimuleren
FVD verwerpt het open en inclusieve immigratiebeleid van D66 en kiest voor een harde lijn: volledige stop op asielopvang, remigratie bevorderen en naturalisaties bevriezen. Dit wordt gemotiveerd door het behoud van nationale identiteit en sociale cohesie.
“We stoppen volledig met asielopvang in Nederland, investeren in opvang in de regio en stellen illegaal verblijf in Nederland strafbaar. Daarnaast voeren we een tienjarige stop op naturalisaties in, bieden steun voor remigratie naar landen van herkomst...”
Klimaatbeleid en energietransitie volledig beëindigen
Waar D66 inzet op klimaatmaatregelen en duurzame energie, draait FVD dit beleid radicaal terug. De partij wil alle klimaatwetgeving schrappen, fossiele energiebronnen heropenen en inzetten op kernenergie, met als doel betaalbare energie en economische groei.
“We trekken de klimaatwet in, zeggen het klimaatverdrag van Parijs op en stoppen zodoende volledig met alle vormen van ‘duurzaamheidsbeleid’. We heropenen de gesloten kolencentrales en zetten in op de bouw van thoriumcentrales voor goedkope, schone kernenergie.”
Nationale soevereiniteit herstellen, EU-invloed minimaliseren
FVD keert zich tegen verdere Europese integratie en supranationale besluitvorming, in tegenstelling tot D66. De partij wil de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen stellen en de invloed van de EU fors beperken.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
Directe democratie: bindende referenda en gekozen bestuurders
FVD verwerpt het representatieve model dat D66 verdedigt en pleit voor directe democratie via bindende referenda en rechtstreeks gekozen bestuurders. Dit moet de macht teruggeven aan de burger en het 'partijkartel' doorbreken.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
Traditioneel onderwijs en cultuur, tegen progressieve hervormingen
FVD verzet zich tegen de onderwijshervormingen en diversiteitsagenda van D66. De partij wil vrijheid van meningsuiting op universiteiten, behoud van bijzonder onderwijs en verbiedt 'transgender-propaganda' op scholen.
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en in jeugd-tv, en maken geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers voor minderjarigen onmogelijk.”
“Vrijheid van meningsuiting op universiteiten. We verbieden cancel culture, diversity officers en safe spaces, zodat universiteiten weer plekken zijn voor vrij debat en scherpe ideeën.”